TED2014
Ed Yong: Zombie roaches and other parasite tales
Zelfmoordkrekels, zombiekakkerlakken en andere parasietverhalen: Ed Yong
Filmed:
Readability: 4.9
1,829,488 views
Als mensen hechten we zeer aan onze vrije wil en onze onafhankelijkheid ... maar er bestaan duistere invloeden waarop we mogelijk niet alert zijn. Wetenschappelijk schrijver Ed Yong legt in deze fascinerende, hilarische en verontrustende presentatie uit hoezeer parasieten de kunst van het manipuleren hebben geperfectioneerd. Beïnvloeden ze ons? Waarschijnlijk wel.
Ed Yong - Science writer
Ed Yong blogs with a mission: to ignite excitement for science in everyone, regardless of their education or background. Full bio
Ed Yong blogs with a mission: to ignite excitement for science in everyone, regardless of their education or background. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
A herd of wildebeests, a shoal of fish,
0
645
2551
Een kudde gnoes, een school vissen,
00:15
a flock of birds.
1
3196
1629
een zwerm vogels.
00:16
Many animals gather in large groups
2
4825
2068
Veel dieren vormen grote groepen,
00:18
that are among the most wonderful spectacles
3
6893
1986
die tot de mooiste spektakels
in de natuur behoren.
in de natuur behoren.
00:20
in the natural world.
4
8879
1718
00:22
But why do these groups form?
5
10597
2724
Maar waarom vormen deze groepen zich?
00:25
The common answers include things like
6
13321
1637
Vaak luidt het antwoord:
00:26
seeking safety in numbers or hunting in packs
7
14958
2966
groepen zijn veiliger,
ze jagen met de groep,
ze jagen met de groep,
00:29
or gathering to mate or breed,
8
17924
2496
of ze verzamelen zich om te paren.
00:32
and all of these explanations,
9
20420
1668
Hoewel deze verklaringen vaak kloppen,
00:34
while often true,
10
22088
1237
gaan ze uit van de aanname
00:35
make a huge assumption about animal behavior,
11
23325
3043
dat de dieren hun acties
onder controle hebben,
onder controle hebben,
00:38
that the animals are in control of their own actions,
12
26368
3177
en controle over hun lichaam.
00:41
that they are in charge of their bodies.
13
29545
2251
En dat is vaak niet het geval.
00:43
And that is often not the case.
14
31796
3427
00:47
This is Artemia, a brine shrimp.
15
35223
2924
Dit is Artemia, een pekelkreeftje.
00:50
You probably know it better as a sea monkey.
16
38147
2764
Je kent ze waarschijnlijk
beter als "Sea-Monkeys".
beter als "Sea-Monkeys".
00:52
It's small, and it typically lives alone,
17
40911
1995
Ze zijn klein en leven normaliter alleen,
00:54
but it can gather in these large red swarms
18
42906
3077
maar ze kunnen zich verzamelen
in grote, rode zwermen,
in grote, rode zwermen,
00:57
that span for meters,
19
45983
2247
die zich meters wijd uitstrekken.
01:00
and these form because of a parasite.
20
48230
3090
Deze vormen zich vanwege een parasiet.
01:03
These shrimp are infected with a tapeworm.
21
51320
2686
Deze kreeftjes zijn geïnfecteerd
door een lintworm.
door een lintworm.
01:06
A tapeworm is effectively a long, living gut
22
54006
2251
Een lintworm is
een lange, levende darm
een lange, levende darm
01:08
with genitals at one end and
a hooked mouth at the other.
a hooked mouth at the other.
23
56257
2888
met beneden geslachtsorganen
en boven een mond.
en boven een mond.
01:11
As a freelance journalist, I sympathize.
24
59145
2535
Als freelance journalist kan ik
me daar wat bij voorstellen.
me daar wat bij voorstellen.
01:13
(Laughter)
25
61680
2155
(Gelach)
01:15
The tapeworm drains nutrients from Artemia's body,
26
63835
2908
De lintworm steelt voedingsstoffen
van het pekelkreeftje,
van het pekelkreeftje,
01:18
but it also does other things.
27
66743
2077
maar het doet ook andere dingen.
01:20
It castrates them,
28
68820
1620
Hij castreert het kreeftje,
01:22
it changes their color from transparent to bright red,
29
70440
4718
hij verandert hun kleur
van transparant naar bloedrood.
van transparant naar bloedrood.
01:27
it makes them live longer,
30
75158
1516
Hij laat ze langer leven.
01:28
and as biologist Nicolas Rode has found,
31
76674
2357
En zoals bioloog Nicolas Rode
heeft ontdekt:
heeft ontdekt:
01:31
it makes them swim in groups.
32
79031
3359
hij zorgt ervoor dat ze
in groepen gaan zwemmen.
in groepen gaan zwemmen.
01:34
Why? Because the tapeworm,
like many other parasites,
like many other parasites,
33
82390
3452
Waarom? Omdat de lintworm,
net als veel andere parasieten,
net als veel andere parasieten,
01:37
has a complicated life cycle
34
85842
1581
een gecompliceerde levenscyclus heeft,
met veel verschillende gastheren.
met veel verschillende gastheren.
01:39
involving many different hosts.
35
87423
2264
01:41
The shrimp are just one step on its journey.
36
89687
2404
De kreeftjes zijn slechts
één stap op zijn weg.
één stap op zijn weg.
01:44
Its ultimate destination is this,
37
92091
2612
Zijn eindbestemming is dit:
de Europese flamingo.
de Europese flamingo.
01:46
the greater flamingo.
38
94703
1947
01:48
Only in a flamingo can the tapeworm reproduce,
39
96650
3025
De lintworm kan zich alleen
voortplanten in de flamingo,
voortplanten in de flamingo,
01:51
so to get there, it manipulates its shrimp hosts
40
99675
3289
dus om daar te komen,
manipuleert hij de kreeftjes
manipuleert hij de kreeftjes
01:54
into forming these conspicuous colored swarms
41
102964
3091
om die opvallend gekleurde
groepen te vormen
groepen te vormen
01:58
that are easier for a flamingo to spot
42
106055
2717
die een flamingo makkelijk kan zien
02:00
and to devour,
43
108772
1559
en opeten.
02:02
and that is the secret of the Artemia swarm.
44
110331
2932
Dat is het geheim
achter de Artemia-zwermen.
achter de Artemia-zwermen.
02:05
They aren't sociable through their own volition,
45
113263
2163
Ze zijn niet sociaal vanuit eigen wil,
02:07
but because they are being controlled.
46
115426
2076
maar omdat ze bestuurd worden.
02:09
It's not safety in numbers.
47
117502
1694
Het is geen veiligheid in een groep
maar juist het tegenovergestelde.
maar juist het tegenovergestelde.
02:11
It's actually the exact opposite.
48
119196
1859
02:13
The tapeworm hijacks their brains and their bodies,
49
121055
3041
De lintworm kaapt hun
hersenen en lichamen
hersenen en lichamen
en verandert hen in een voertuig
02:16
turning them into vehicles
50
124096
1396
02:17
for getting itself into a flamingo.
51
125492
3967
om zichzelf in een flamingo te krijgen.
02:21
And here is another example
52
129459
1430
Hier is nog een voorbeeld
van parasitaire manipulatie.
van parasitaire manipulatie.
02:22
of a parasitic manipulation.
53
130889
2526
02:25
This is a suicidal cricket.
54
133415
2976
Dit is een suicidale krekel.
02:28
This cricket swallowed the
larvae of a Gordian worm,
larvae of a Gordian worm,
55
136391
3304
Deze krekel heeft de larven ingeslikt
van een Nematomorpha,
ofwel paardehaarworm.
ofwel paardehaarworm.
02:31
or horsehair worm.
56
139695
1893
02:33
The worm grew to adult size within it,
57
141588
2156
De worm is in de krekel
volwassen geworden,
volwassen geworden,
02:35
but it needs to get into water in order to mate,
58
143744
3038
maar kan zich enkel in water voortplanten.
02:38
and it does that by releasing proteins
59
146782
2218
Daar komt hij, door eiwitten af te geven
02:41
that addle the cricket's brain,
60
149000
2188
die het brein van de krekel verwarren,
02:43
causing it to behave erratically.
61
151188
2164
waardoor zijn gedrag
onvoorspelbaar wordt.
onvoorspelbaar wordt.
02:45
When the cricket nears a body of water,
62
153352
1955
Wanneer de krekel
in de buurt komt van water,
in de buurt komt van water,
02:47
such as this swimming pool,
63
155307
1619
dan springt hij erin en verdrinkt,
02:48
it jumps in and drowns,
64
156926
2257
02:51
and the worm wriggles out
65
159183
1725
en de worm wurmt zich
02:52
of its suicidal corpse.
66
160908
3856
uit zijn suïcidale lijk .
02:56
Crickets are really roomy. Who knew?
67
164764
3603
Krekels zijn hartstikke ruim.
Wie had dat gedacht?
Wie had dat gedacht?
03:00
The tapeworm and the Gordian worm are not alone.
68
168367
3215
De lintworm en de paardehaarworm
zijn niet de enigen.
zijn niet de enigen.
03:03
They are part of an entire cavalcade
69
171582
1720
Ze behoren tot een hele stoet
03:05
of mind-controlling parasites,
70
173302
2077
gedachten-controlerende parasieten:
03:07
of fungi, viruses, and worms and insects and more
71
175379
3949
schimmels, virussen, wormen, insecten...
allen gespecialiseerd in het
ondermijnen en overwinnen
ondermijnen en overwinnen
03:11
that all specialize in subverting and overriding
72
179328
2573
03:13
the wills of their hosts.
73
181901
2209
van de vrije wil van hun gastheer.
03:16
Now, I first learned about this way of life
74
184110
1737
Ik raakte bekend
met deze levenswijze
met deze levenswijze
03:17
through David Attenborough's "Trials of Life"
75
185847
2493
door David Attenborough's
"Trials of Life",
"Trials of Life",
ongeveer 20 jaar geleden,
03:20
about 20 years ago,
76
188340
1722
en later door het prachtige boek
03:22
and then later through a wonderful book called
77
190062
1702
03:23
"Parasite Rex" by my friend Carl Zimmer.
78
191764
2674
"Parasite Rex"
van mijn vriend Carl Zimmer.
van mijn vriend Carl Zimmer.
03:26
And I've been writing about
these creatures ever since.
these creatures ever since.
79
194438
2143
Sindsdien schrijf ik over deze wezens.
03:28
Few topics in biology enthrall me more.
80
196581
2811
Weinig biologische onderwerpen
fascineren mij meer.
fascineren mij meer.
03:31
It's like the parasites have subverted my own brain.
81
199392
3706
Alsof de parasieten mijn brein
hebben overgenomen.
hebben overgenomen.
03:35
Because after all, they are always compelling
82
203098
2611
Ze zijn tenslotte onweerstaanbaar
en geweldig macaber.
en geweldig macaber.
03:37
and they are delightfully macabre.
83
205709
1288
03:38
When you write about parasites,
84
206997
1392
Over parasieten schrijf je
in termen als
in termen als
03:40
your lexicon swells with phrases like
85
208389
2084
"levend opgegeten" en
"uit zijn lichaam gebarsten".
"uit zijn lichaam gebarsten".
03:42
"devoured alive" and "bursts out of its body."
86
210473
3046
03:45
(Laughter)
87
213519
1237
(Gelach)
Maar het is meer dan enkel dat.
03:46
But there's more to it than that.
88
214756
1540
03:48
I'm a writer, and fellow writers in the audience
89
216296
2102
Zoals elke schrijver ben ik
verzot op verhalen.
verzot op verhalen.
03:50
will know that we love stories.
90
218398
2709
Parasieten nodigen ons uit
03:53
Parasites invite us to resist the allure
91
221107
2393
verder te kijken dan
voor de hand liggende verhalen.
voor de hand liggende verhalen.
03:55
of obvious stories.
92
223500
1850
03:57
Their world is one of plot twists
93
225350
2310
Hun wereld zit vol verhaalwendingen
03:59
and unexpected explanations.
94
227660
3607
en onverwachte verklaringen.
04:03
Why, for example,
95
231267
1496
Waarom, bijvoorbeeld,
04:04
does this caterpillar
96
232763
2178
begint deze rups
agressief te slingeren
agressief te slingeren
04:06
start violently thrashing about
97
234941
1974
als er een ander insect in de buurt komt
04:08
when another insect gets close to it
98
236915
1668
van de rups zelf of de witte poppen
waarover hij waakt?
waarover hij waakt?
04:10
and those white cocoons that it seems
99
238583
2257
04:12
to be standing guard over?
100
240840
1438
Beschermt hij zijn broers en zussen?
04:14
Is it maybe protecting its siblings?
101
242278
3096
04:17
No.
102
245374
1449
Neen.
04:18
This caterpillar was attacked
103
246823
1457
Deze rups is aangevallen
04:20
by a parasitic wasp which laid eggs inside it.
104
248280
3219
door een parasitaire wesp
die eitjes in hem heeft gelegd.
die eitjes in hem heeft gelegd.
04:23
The eggs hatched and the young wasps
105
251499
1434
Direct uit het ei
aten de jonge wespen
de rups levend op,
de rups levend op,
04:24
devoured the caterpillar alive
106
252933
1314
04:26
before bursting out of its body.
107
254247
1671
waarna ze uit zijn lichaam barstten.
04:27
See what I mean?
108
255918
2275
Zie je wat ik bedoel?
04:30
Now, the caterpillar didn't die.
109
258193
2838
Nu, de rups is niet dood.
04:33
Some of the wasps seemed to stay behind
110
261031
2585
Sommige wespen bleven achter
en dwongen hem hun broers
en zussen te beschermen,
en zussen te beschermen,
04:35
and controlled it into defending their siblings
111
263616
3337
04:38
which are metamorphosing
112
266953
1634
die aan het volgroeien zijn
in die cocons.
in die cocons.
04:40
into adults within those cocoons.
113
268587
2020
Deze rups is een
headbangende zombie-lijfwacht
headbangende zombie-lijfwacht
04:42
This caterpillar is a head-banging
zombie bodyguard
zombie bodyguard
114
270607
3539
die het nageslacht beschermt
04:46
defending the offspring
115
274146
1301
04:47
of the creature that killed it.
116
275447
2222
van zijn eigen moordenaars!
04:49
(Applause)
117
277669
3866
(Gelach)
(Applaus)
(Applaus)
04:53
We have a lot to get through.
I only have 13 minutes. (Laughter)
I only have 13 minutes. (Laughter)
118
281535
4295
We hebben heel wat te bespreken.
Ik heb maar 13 minuten. (Gelach)
Ik heb maar 13 minuten. (Gelach)
04:57
Now, some of you are probably just
119
285830
1811
Sommigen van jullie putten
momenteel vast troost
momenteel vast troost
04:59
desperately clawing for some solace
120
287641
2218
uit de gedachte dat deze wezens
curiositeiten zijn,
curiositeiten zijn,
05:01
in the idea that these things are oddities
121
289859
2260
05:04
of the natural world, that they are outliers,
122
292119
1931
uitzonderingen.
05:06
and that point of view is understandable,
123
294050
1820
Die opvatting is begrijpelijk.
05:07
because by their nature, parasites are quite small
124
295870
2378
Parasieten zijn immers erg klein
en zitten een groot deel van de tijd
05:10
and they spend a lot of their time
125
298248
1340
05:11
inside the bodies of other things.
126
299588
2954
in het lichaam van andere wezens.
Ze zijn makkelijk over het hoofd te zien,
05:14
They're easy to overlook,
127
302542
1771
05:16
but that doesn't mean that they aren't important.
128
304313
2585
maar dat betekent niet
dat ze niet belangrijk zijn.
dat ze niet belangrijk zijn.
05:18
A few years back, a man called Kevin Lafferty
129
306898
2205
Een paar jaar geleden
nam Kevin Lafferty
nam Kevin Lafferty
05:21
took a group of scientists
into three Californian estuaries
into three Californian estuaries
130
309103
3369
een groep wetenschappers mee
naar drie Californische riviermondingen
naar drie Californische riviermondingen
05:24
and they pretty much weighed and dissected
131
312472
1748
waar ze zo'n beetje alles
maten, wogen, ontleedden
en optekenden.
en optekenden.
05:26
and recorded everything they could find,
132
314220
1995
Ze ontdekten er parasieten in overvloed.
05:28
and what they found
133
316215
1228
05:29
were parasites in extreme abundance.
134
317443
3216
05:32
Especially common were trematodes,
135
320659
2044
Bijzonder veel aanwezig waren zuigwormen,
05:34
tiny worms that specialize in castrating their hosts
136
322703
2650
minuscule wormpjes
die hun gastheer castreren,
die hun gastheer castreren,
05:37
like this unfortunate snail.
137
325353
2546
zoals deze ongelukkige slak.
05:39
Now, a single trematode is tiny, microscopic,
138
327899
2889
Eén enkele zuigworm
is microscopisch klein,
is microscopisch klein,
05:42
but collectively they weighed as much
139
330788
1799
maar gezamenlijk wogen ze evenveel
als alle vissen in de riviermondingen
als alle vissen in de riviermondingen
05:44
as all the fish in the estuaries
140
332587
2186
05:46
and three to nine times more than all the birds.
141
334773
3707
en drie tot negen keer
meer dan alle vogels.
meer dan alle vogels.
05:50
And remember the Gordian worm that I showed you,
142
338480
1994
En herinner je je de paardestaartworm,
die van de krekels?
die van de krekels?
05:52
the cricket thing?
143
340474
1388
05:53
One Japanese scientist called Takuya Sato
144
341862
2553
De Japanse wetenschapper Takuya Sato
ontdekte in een bepaald stroompje
ontdekte in een bepaald stroompje
05:56
found that in one stream,
145
344415
1696
05:58
these things drive so many crickets
146
346111
1971
dat deze parasieten zoveel krekels
en sprinkhanen het water in dreven
en sprinkhanen het water in dreven
06:00
and grasshoppers into the water
147
348082
1299
06:01
that the drowned insects
148
349381
1309
dat de verdronken insecten zo'n 60%
van het dieet van de lokale forel vormden.
van het dieet van de lokale forel vormden.
06:02
make up some 60 percent of the diet of local trout.
149
350690
4304
06:06
Manipulation is not an oddity.
150
354994
2934
Manipulatie is geen curiositeit.
06:09
It is a critical and common part
151
357928
2120
Het is een essentieel onderdeel
van de wereld om ons heen.
van de wereld om ons heen.
06:12
of the world around us,
152
360048
1891
06:13
and scientists have now found
153
361939
1521
Wetenschappers vonden honderden
voorbeelden van dergelijke manipulators.
voorbeelden van dergelijke manipulators.
06:15
hundreds of examples of such manipulators,
154
363460
2482
06:17
and more excitingly, they're starting to understand
155
365942
2437
Spannender nog:
ze beginnen te begrijpen
ze beginnen te begrijpen
06:20
exactly how these creatures control their hosts.
156
368379
4058
hóe deze dieren
hun gastheer beheersen.
hun gastheer beheersen.
06:24
And this is one of my favorite examples.
157
372437
2524
Dit is een van mijn favoriete voorbeelden.
06:26
This is Ampulex compressa,
158
374961
2457
Dit is Ampulex compressa,
06:29
the emerald cockroach wasp,
159
377418
2224
de 'kakkerlakkendoder',
06:31
and it is a truth universally acknowledged
160
379642
2294
en het is een universele waarheid
06:33
that an emerald cockroach wasp in possession
161
381936
1643
dat een kakkerlakkendoder
in het bezit van bevruchte eieren
in het bezit van bevruchte eieren
06:35
of some fertilized eggs
162
383579
1796
06:37
must be in want of a cockroach.
163
385375
2466
snakt naar een kakkerlak.
06:39
When she finds one,
164
387841
1200
Wanneer ze er een vindt,
06:41
she stabs it with a stinger
165
389041
2211
steekt ze hem met een angel
die ook een tastorgaan is.
06:43
that is also a sense organ.
166
391252
1449
06:44
This discovery came out three weeks ago.
167
392701
2671
Dit werd drie weken geleden
bekend gemaakt.
bekend gemaakt.
Deze angel is uitgerust
met kleine, gevoelige bultjes
met kleine, gevoelige bultjes
06:47
She stabs it with a stinger that is a sense organ
168
395372
2305
06:49
equipped with small sensory bumps
169
397677
1794
06:51
that allow her to feel the distinctive texture
170
399471
2555
waarmee ze de textuur kan voelen
van een kakkerlakkenbrein.
van een kakkerlakkenbrein.
06:54
of a roach's brain.
171
402026
2107
Zoals iemand die blindelings
iets zoekt in een tas,
iets zoekt in een tas,
06:56
So like a person blindly rooting about in a bag,
172
404133
3041
06:59
she finds the brain, and she injects it with venom
173
407174
2477
vindt zij het brein
en injecteert haar gif
en injecteert haar gif
07:01
into two very specific clusters of neurons.
174
409651
4201
in twee specifieke groepen neuronen.
07:05
Israeli scientists Frederic Libersat and Ram Gal
175
413852
3083
De Israëlische wetenschappers
Frederic Libersat en Ram Gal
Frederic Libersat en Ram Gal
07:08
found that the venom is a
very specific chemical weapon.
very specific chemical weapon.
176
416935
3725
ontdekten dat het gif
een zeer precies chemisch wapen is.
een zeer precies chemisch wapen is.
07:12
It doesn't kill the roach, nor does it sedate it.
177
420660
2544
Het doodt de kakkerlak niet
en verdooft hem ook niet.
en verdooft hem ook niet.
07:15
The roach could walk away
178
423204
2127
De kakkerlak zou kunnen weglopen,
07:17
or fly or run if it chose to,
179
425331
3025
of vliegen, of rennen,
mocht hij dat verkiezen,
mocht hij dat verkiezen,
07:20
but it doesn't choose to,
180
428356
1875
maar hij verkiest dat niet
07:22
because the venom nixes its motivation to walk,
181
430231
3380
omdat het gif hem
de motivatie ontneemt om te lopen
de motivatie ontneemt om te lopen
07:25
and only that.
182
433611
1114
en enkel dat.
07:26
The wasp basically un-checks
the escape-from-danger box
the escape-from-danger box
183
434725
3706
De wesp zet als het ware
de 'ontsnappen-van-gevaar'-optie uit
de 'ontsnappen-van-gevaar'-optie uit
in het besturingssysteem
van de kakkerlak,
van de kakkerlak,
07:30
in the roach's operating system,
184
438431
1840
07:32
allowing her to lead her helpless victim
185
440271
3233
waardoor ze in staat is
om haar hulpeloze slachtoffer
om haar hulpeloze slachtoffer
terug naar haar nest te leiden
via zijn antennes,
via zijn antennes,
07:35
back to her lair by its antennae
186
443504
2111
07:37
like a person walking a dog.
187
445615
2639
net als iemand die een hond uitlaat.
07:40
And once there, she lays an egg on it,
188
448254
1677
Daar aangekomen
legt ze er een eitje in,
legt ze er een eitje in,
07:41
egg hatches, devoured alive, bursts out of body,
189
449931
2276
het eitje komt uit,
levend opgegeten, barst uit lichaam,
levend opgegeten, barst uit lichaam,
07:44
yadda yadda yadda, you know the drill.
190
452207
2189
Bla, bla, bla,
je kent het riedeltje
je kent het riedeltje
07:46
(Laughter) (Applause)
191
454396
3230
(Gelach) (Applaus)
07:49
Now I would argue that, once stung,
192
457626
2880
Nu zou ik beweren dat na die steek
de kakkerlak geen kakkerlak meer is.
de kakkerlak geen kakkerlak meer is.
07:52
the cockroach isn't a roach anymore.
193
460506
2005
07:54
It's more of an extension of the wasp,
194
462511
2350
Hij is meer een verlengstuk van de wesp,
07:56
just like the cricket was an
extension of the Gordian worm.
extension of the Gordian worm.
195
464861
2843
zoals de krekel dat was
van de paardestaartworm.
van de paardestaartworm.
Deze gastheren kunnen overleven
en voortplanting wel vergeten.
en voortplanting wel vergeten.
07:59
These hosts won't get to survive or reproduce.
196
467719
2800
08:02
They have as much control over their own fates
197
470519
1799
Ze hebben evenveel controle
over hun lot als mijn auto.
over hun lot als mijn auto.
08:04
as my car.
198
472318
1784
08:06
Once the parasites get in,
199
474102
1500
Zodra de parasieten binnen zijn,
heeft de gastheer niets meer te zeggen.
heeft de gastheer niets meer te zeggen.
08:07
the hosts don't get a say.
200
475602
2565
08:10
Now humans, of course,
201
478167
1314
Nu zijn mensen natuurlijk
wel wat manipulatie gewend.
wel wat manipulatie gewend.
08:11
are no stranger to manipulation.
202
479481
2032
Met drugs veranderen wij
de chemie in onze hersenen
de chemie in onze hersenen
08:13
We take drugs to shift the chemistries of our brains
203
481513
2360
en onze gemoedstoestanden.
08:15
and to change our moods,
204
483873
1131
08:17
and what are arguments or advertising or big ideas
205
485004
4020
En ruzies, of advertenties,
of grote ideeën
of grote ideeën
08:21
if not an attempt to influence someone else's mind?
206
489024
3703
zijn immers ook pogingen
anderen te beïnvloeden.
anderen te beïnvloeden.
08:24
But our attempts at doing this
207
492727
1527
Maar onze pogingen
zijn grof en klunzig vergeleken
zijn grof en klunzig vergeleken
08:26
are crude and blundering compared
208
494254
1778
met de fijnmazige precisie
van de parasieten.
van de parasieten.
08:28
to the fine-grained specificity of the parasites.
209
496032
3095
08:31
Don Draper only wishes he was as elegant
210
499127
2392
Don Draper mocht willen
08:33
and precise as the emerald cockroach wasp.
211
501519
4960
dat hij zo elegant en precies was
als de kakkerlakkendoder.
als de kakkerlakkendoder.
08:38
Now, I think this is part of what makes parasites
212
506479
3740
Volgens mij is dit
deels wat parasieten
deels wat parasieten
zo sinister en boeiend maakt.
08:42
so sinister and so compelling.
213
510219
2786
08:45
We place such a premium on our free will
214
513005
2622
Wij hechten zo sterk
aan vrije wil en onafhankelijkheid
aan vrije wil en onafhankelijkheid
08:47
and our independence
215
515627
1261
dat het idee deze dingen te verliezen
aan onzichtbare krachten
aan onzichtbare krachten
08:48
that the prospect of losing those qualities
216
516888
1581
08:50
to forces unseen
217
518469
1278
08:51
informs many of our deepest societal fears.
218
519747
3168
onze diepste
maatschappelijke angsten voedt.
maatschappelijke angsten voedt.
08:54
Orwellian dystopias and shadowy cabals
219
522915
2453
Orwelliaanse dystopieën,
duistere complotten
duistere complotten
08:57
and mind-controlling supervillains --
220
525368
1854
en gedachten-controlerende
superschurken
superschurken
08:59
these are tropes that fill our darkest fiction,
221
527222
3028
zijn de stijlfiguren
van onze donkerste fictie,
van onze donkerste fictie,
09:02
but in nature, they happen all the time.
222
530250
4798
In de natuur speelt dit zich
echter voortdurend af.
echter voortdurend af.
09:07
Which leads me to an obvious
223
535048
2632
Dit roept een voor de hand liggende
09:09
and disquieting question:
224
537680
2300
en zorgwekkende vraag op:
zijn er donkere,
sinistere parasieten
sinistere parasieten
09:11
Are there dark, sinister parasites
225
539980
1723
09:13
that are influencing our behavior
226
541703
1956
die onze gedachten besturen
09:15
without us knowing about it,
227
543659
1575
zonder dat we dat weten,
09:17
besides the NSA?
228
545234
2819
... afgezien van de NSA?
09:20
If there are any —
229
548053
1307
Als die er inderdaad zijn -
09:21
(Laughter) (Applause)
230
549360
3966
(Gelach) (Applaus)
09:25
I've got a red dot on my forehead now, don't I?
231
553326
2322
Staat er een rode stip
op mijn voorhoofd?
op mijn voorhoofd?
09:27
(Laughter)
232
555648
2527
(Gelach)
09:30
If there are any, this is a good candidate for them.
233
558175
2954
Als die er zijn
is dit een goede kandidaat.
is dit een goede kandidaat.
09:33
This is Toxoplasma gondii, or Toxo, for short,
234
561129
3278
Dit is Toxoplasma gondii,
oftewel Toxo,
oftewel Toxo,
want het angstaanjagende wezen
verdient altijd een schattige bijnaam.
verdient altijd een schattige bijnaam.
09:36
because the terrifying creature
235
564407
1589
09:37
always deserves a cute nickname.
236
565996
2210
09:40
Toxo infects mammals,
237
568206
2282
Toxo infecteert een grote
verscheidenheid aan zoogdieren,
verscheidenheid aan zoogdieren,
09:42
a wide variety of mammals,
238
570488
1478
09:43
but it can only sexually reproduce in a cat.
239
571966
3081
maar voortplanten lukt hem
alleen in een kat.
alleen in een kat.
09:47
And scientists like Joanne Webster have shown that
240
575047
2761
Wetenschappers als Joanne Webster
hebben aangetoond
hebben aangetoond
09:49
if Toxo gets into a rat or a mouse,
241
577808
2193
dat een door Toxo
geïnfecteerde rat of muis
geïnfecteerde rat of muis
09:52
it turns the rodent into a cat-seeking missile.
242
580001
3472
in een kat-zoekend projectiel verandert.
09:55
If the infected rat smells the delightful odor
243
583473
3076
Ruikt de geïnfecteerde rat
de heerlijke geur van kattenpis,
de heerlijke geur van kattenpis,
09:58
of cat piss,
244
586549
1224
dan rent ze in de richting
van de bron,
van de bron,
09:59
it runs towards the source of the smell
245
587773
2720
10:02
rather than the more sensible direction of away.
246
590493
3919
in plaats van wijselijk
de andere kant op.
de andere kant op.
10:06
The cat eats the rat. Toxo gets to have sex.
247
594412
2535
De kat eet de rat.
Toxo heeft seks...
Toxo heeft seks...
10:08
It's a classic tale of Eat, Prey, Love.
248
596947
2872
...een klassiek voorbeeld
van Eten, Prooi, Beminnen.
van Eten, Prooi, Beminnen.
10:11
(Laughter) (Applause)
249
599819
4668
(Gelach) (Applaus)
10:19
You're very charitable, generous people.
250
607512
3202
Jullie zijn erg goedaardige, gulle mensen.
10:22
Hi, Elizabeth, I loved your talk.
251
610714
2585
Hoi Elizabeth,
ik heb genoten van je talk.
ik heb genoten van je talk.
10:25
How does the parasite control its host
252
613299
3368
Hoe bestuurt de parasiet zijn gastheer
op deze manier?
op deze manier?
10:28
in this way?
253
616667
1204
We weten het niet precies.
10:29
We don't really know.
254
617871
1326
10:31
We know that Toxo releases an enzyme
255
619197
1688
We weten dat Toxo een enzym afgeeft
dat dopamine aanmaakt,
dat dopamine aanmaakt,
10:32
that makes dopamine, a substance involved
256
620885
1992
een stof die motiveert en beloont.
10:34
in reward and motivation.
257
622877
1813
10:36
We know it targets certain parts of a rodent's brain,
258
624690
2431
Hij valt bepaalde delen aan
van het knaagdierbrein,
van het knaagdierbrein,
10:39
including those involved in sexual arousal.
259
627121
2465
waaronder degene gelinkt
aan seksuele opwinding.
aan seksuele opwinding.
10:41
But how those puzzle pieces fit together
260
629586
2201
Maar hoe die puzzelstukjes samenpassen,
is niet direct duidelijk.
is niet direct duidelijk.
10:43
is not immediately clear.
261
631787
1844
10:45
What is clear is that this thing
262
633631
2296
Wel duidelijk is dat deze parasiet
één enkele cel is.
één enkele cel is.
10:47
is a single cell.
263
635927
1392
10:49
This has no nervous system.
264
637319
1370
Hij heeft geen zenuwstelsel of bewustzijn,
10:50
It has no consciousness.
265
638689
1132
10:51
It doesn't even have a body.
266
639821
1301
zelfs geen lichaam.
10:53
But it's manipulating a mammal?
267
641122
2624
Maar het manipuleert een zoogdier?
10:55
We are mammals.
268
643746
1426
Wij zijn zoogdieren.
10:57
We are more intelligent than a mere rat, to be sure,
269
645172
2434
Weliswaar intelligenter
dan een simpele rat,
dan een simpele rat,
10:59
but our brains have the same basic structure,
270
647606
2524
maar ons brein heeft
dezelfde basisstructuur,
dezelfde basisstructuur,
11:02
the same types of cells,
271
650130
1393
dezelfde soort cellen,
11:03
the same chemicals running through them,
272
651523
1588
dezelfde chemicaliën,
11:05
and the same parasites.
273
653111
2319
en dezelfde parasieten.
11:07
Estimates vary a lot, but some figures suggest
274
655430
2348
Schattingen variëren sterk,
maar volgens sommige cijfers
maar volgens sommige cijfers
11:09
that one in three people around the world
275
657778
2360
heeft een op drie mensen in de wereld
Toxo in hun brein.
Toxo in hun brein.
11:12
have Toxo in their brains.
276
660138
1713
11:13
Now typically, this doesn't lead to any overt illness.
277
661851
3488
Normaliter veroorzaakt dit
geen duidelijke ziekte.
geen duidelijke ziekte.
11:17
The parasite holds up in a dormant state
278
665339
1878
De parasiet verblijft geruime tijd
in een sluimertoestand.
in een sluimertoestand.
11:19
for a long period of time.
279
667217
2183
Maar er zijn ook aanwijzingen
dat dragers van de parasiet
dat dragers van de parasiet
11:21
But there's some evidence that those people
280
669400
2039
11:23
who are carriers score slightly differently
281
671439
3034
lichtelijk anders scoren op
persoonlijkheidstests dan andere mensen,
persoonlijkheidstests dan andere mensen,
11:26
on personality questionnaires than other people,
282
674473
2729
ze wat eerder een auto-ongeluk krijgen,
11:29
that they have a slightly
higher risk of car accidents,
higher risk of car accidents,
283
677202
2484
en er zijn ook aanwijzingen
dat mensen met schizofrenie
dat mensen met schizofrenie
11:31
and there's some evidence
that people with schizophrenia
that people with schizophrenia
284
679686
2603
11:34
are more likely to be infected.
285
682289
2546
meer kans hebben geïnfecteerd zijn.
11:36
Now, I think this evidence is still inconclusive,
286
684835
2183
Ik vind dit bewijs nog niet overtuigend,
11:39
and even among Toxo researchers,
287
687018
1911
en zelfs onder Toxo-onderzoekers
11:40
opinion is divided as to whether the parasite
288
688929
2440
is er onenigheid over of de parasiet
11:43
is truly influencing our behavior.
289
691369
2385
ons gedrag echt kan beïnvloeden.
Maar gezien de alomtegenwoordigheid
van dit soort manipulaties,
van dit soort manipulaties,
11:45
But given the widespread
nature of such manipulations,
nature of such manipulations,
290
693754
2659
11:48
it would be completely implausible
291
696413
1845
zou het volstrekt onwaarschijnlijk zijn
11:50
for humans to be the only species
292
698258
1649
dat mensen als enige diersoort
ongevoelig hiervoor zijn.
ongevoelig hiervoor zijn.
11:51
that weren't similarly affected.
293
699907
2946
11:54
And I think that this capacity to constantly
294
702853
4393
Volgens mij is hun vermogen
om onze manier van denken
over de wereld te ondermijnen
over de wereld te ondermijnen
11:59
subvert our way of thinking about the world
295
707246
2867
wat parasieten zo geweldig maakt.
12:02
makes parasites amazing.
296
710113
1547
12:03
They're constantly inviting us to
look at the natural world sideways,
look at the natural world sideways,
297
711660
3209
Ze sporen ons voortdurend aan
de natuur anders te bekijken,
de natuur anders te bekijken,
en te vragen of
waargenomen gedragingen --
waargenomen gedragingen --
12:06
and to ask if the behaviors we're seeing,
298
714869
2171
simpel en duidelijk
of verbijsterend en onbegrijpelijk --
of verbijsterend en onbegrijpelijk --
12:09
whether they're simple and obvious
299
717040
1487
12:10
or baffling and puzzling,
300
718527
1533
12:12
are not the results of individuals
301
720060
2086
in plaats van het resultaat
12:14
acting through their own accord
302
722146
1853
van individuen die
hun eigen keuzes maken,
hun eigen keuzes maken,
12:15
but because they are being bent
303
723999
1809
plaatsvinden onder invloed
van iets anders.
van iets anders.
12:17
to the control of something else.
304
725808
2670
12:20
And while that idea may be disquieting,
305
728478
2040
Dat idee is misschien verontrustend,
12:22
and while parasites' habits may be very grisly,
306
730518
2923
en de gewoonten van
parasieten weerzinwekkend,
parasieten weerzinwekkend,
maar deze capaciteit
om ons te verrassen
om ons te verrassen
12:25
I think that ability to surprise us
307
733441
1792
12:27
makes them as wonderful and as charismatic
308
735233
3175
maakt ze voor mij even
wonderbaarlijk en charismatisch
wonderbaarlijk en charismatisch
12:30
as any panda or butterfly or dolphin.
309
738408
3364
als een panda, vlinder of dolfijn.
12:33
At the end of "On the Origin of Species,"
310
741772
2219
Aan het einde van
"De oorsprong der soorten"
"De oorsprong der soorten"
12:35
Charles Darwin writes about the grandeur of life,
311
743991
2989
schrijft Charles Darwin
over de grandeur van het leven,
over de grandeur van het leven,
12:38
and of endless forms most beautiful
312
746980
2653
en de "oneindige stoet mooie
en wonderbaarlijke vormen"
en wonderbaarlijke vormen"
12:41
and most wonderful,
313
749633
1432
en in mijn ogen kon hij
makkelijk doelen
makkelijk doelen
12:43
and I like to think he could easily have been talking
314
751065
2579
12:45
about a tapeworm that makes shrimp sociable
315
753644
3180
op een lintworm
die garnalen socialer maakt
die garnalen socialer maakt
12:48
or a wasp that takes cockroaches for walks.
316
756824
3249
of een wesp die een kakkerlak uitlaat.
12:52
But perhaps, that's just a parasite talking.
317
760073
3149
Maar misschien is dat een parasiet
die het woord doet.
die het woord doet.
12:55
Thank you.
318
763222
1731
Dank je wel.
12:56
(Applause)
319
764953
4000
(Applaus)
ABOUT THE SPEAKER
Ed Yong - Science writerEd Yong blogs with a mission: to ignite excitement for science in everyone, regardless of their education or background.
Why you should listen
Whether he's exploring a possible resurrection for extinct mouth-birthing amphibians or skewering media misunderstandings of hyped hormones like oxytocin, Ed Yong has a gift for illuminating the beauty (or controversy) in difficult and complex topics.
The award-winning blog Not Exactly Rocket Science (hosted by National Geographic) is the epicenter of Yong’s formidable web and social media presence. In its posts, he tackles the hottest and most bizarre topics in science journalism. As he says, “The only one that matters to me, as far as my blog is concerned, is that something interests me. That is, excites or inspires or amuses me.” When not blogging, he also finds time to contribute to Nature, Wired, Scientific American and many other web and print outlets.
He is also the author of the book I Contain Multitudes: The Microbes Within Us and a Grander View of Life.
Ed Yong | Speaker | TED.com