ABOUT THE SPEAKER
Lisa Genova - Neuroscientist, novelist
Through her fiction, Lisa Genova beckons us into the lives of people with neurological disease, making their worlds real and relatable.

Why you should listen

Lisa Genova wields her ability to tell a story and her knowledge of the human brain to talk about medical conditions like Alzheimer’s in warmly human terms. Her writing, often focusing on those who are misunderstood, explores the lives of people living with neurological diseases and disorders. A bestselling author, her work has been transformed into an Oscar-winning film, Still Alice, but the real triumph is Genova’s ability to help us empathize with a person’s journey we otherwise couldn’t even begin to understand.

Her newest book, Inside the O’Briens, is about Huntington’s disease.

More profile about the speaker
Lisa Genova | Speaker | TED.com
TED2017

Lisa Genova: What you can do to prevent Alzheimer's

Lisa Genova: Wat je kunt doen om Alzheimer tegen te gaan

Filmed:
4,830,426 views

De ziekte van Alzheimer hoeft niet het noodlot van je brein te zijn, zeggen neurowetenschappers en de auteur van 'Still Alice', Lisa Genova. Ze deelt de laatste wetenschap rondom de ziekte en een veelbelovend onderzoek naar wat ieder van ons kan doen om een Alzheimer-resistent brein te ontwikkelen.
- Neuroscientist, novelist
Through her fiction, Lisa Genova beckons us into the lives of people with neurological disease, making their worlds real and relatable. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:13
How manyveel people here would like to liveleven
to be at leastminst 80 yearsjaar oldoud?
0
1117
4414
Wie wil er tenminste 80 jaar oud worden?
00:18
Yeah.
1
6072
1475
Ja.
00:19
I think we all have
this hopefulhoopvol expectationverwachting
2
7571
2795
Ik vermoed dat we allemaal
00:22
of livingleven into oldoud ageleeftijd.
3
10390
1960
een hoge leeftijd hopen te bereiken.
00:24
Let's projectproject out into the futuretoekomst,
4
12828
2086
Laten we een kijkje nemen in de toekomst,
00:26
to your futuretoekomst "you'su heeft,"
5
14938
1560
naar de toekomstige jij,
00:28
and let's imaginestel je voor that we're all 85.
6
16522
2853
en stel je voor dat we 85-jarigen zijn.
00:31
Now, everyoneiedereen look at two people.
7
19894
2018
Kijk nu naar twee personen in je buurt.
00:35
One of you probablywaarschijnlijk has
Alzheimer'sZiekte van Alzheimer diseaseziekte.
8
23151
3532
Een van jullie heeft waarschijnlijk
de ziekte van Alzheimer.
00:39
(LaughterGelach)
9
27365
3424
(Gelach)
00:42
AlrightOke, alrightin orde.
10
30813
1594
Oké, oké.
00:44
And maybe you're thinkinghet denken,
"Well, it won'tzal niet be me."
11
32954
3817
Misschien denk je:
"Die ziekte gaat aan mij voorbij."
00:49
Then, OK. You are a caregiververzorger.
12
37350
3385
In dat geval word je iemands verzorger.
00:53
So --
13
41388
1164
Dus ...
00:54
(LaughterGelach)
14
42576
2872
(Gelach)
00:57
so in some way,
15
45472
1357
op de een of andere manier
00:58
this terrifyingafschuwelijk diseaseziekte
is likelywaarschijnlijk to affectaantasten us all.
16
46853
3644
zal deze ziekte ons allemaal raken.
01:02
PartDeel of the fearangst around Alzheimer'sZiekte van Alzheimer
stemsstengels from the sensezin
17
50933
3014
De angst ontstaat deels door de gedachte
01:05
that there's nothing we can do about it.
18
53971
2414
dat het onbehandelbaar is.
01:08
DespiteOndanks decadestientallen jaren of researchOnderzoek, we still
have no disease-modifyingziekte-aanpassen treatmentbehandeling
19
56409
5125
Ondanks jaren van onderzoek is er nog
steeds geen ziekteremmende behandeling
01:13
and no curegenezen.
20
61558
1307
en geen genezingswijze.
01:15
So if we're luckyLucky enoughgenoeg
to liveleven long enoughgenoeg,
21
63321
2469
Als we lang genoeg leven
01:17
Alzheimer'sZiekte van Alzheimer appearskomt naar voren to be
our brain'shersenen destinylotsbestemming.
22
65814
3108
zal Alzheimer hoe dan ook
het lot van ons brein zijn.
01:21
But maybe it doesn't have to be.
23
69369
1880
Maar misschien is dat niet nodig.
01:23
What if I told you we could
changeverandering these statisticsstatistieken,
24
71585
3365
Wat als we de statistieken
zouden kunnen wijzigen,
01:26
literallyletterlijk changeverandering our brain'shersenen destinylotsbestemming,
25
74974
2690
letterlijk het lot van ons brein wijzigen,
01:29
withoutzonder relyingberoep on a curegenezen
or advancementsvorderingen in medicinegeneeskunde?
26
77688
3529
zonder te hoeven rekenen
op een medische behandeling?
01:33
Let's beginbeginnen by looking at
what we currentlymomenteel understandbegrijpen
27
81983
2525
Laten we eerst eens kijken
naar wat de huidige neurowetenschap
ons over Alzheimer kan vertellen.
01:36
about the neuroscienceneurowetenschappen of Alzheimer'sZiekte van Alzheimer.
28
84532
2357
01:39
Here'sHier is a pictureafbeelding
of two neuronsneuronen connectingverbinden.
29
87730
3009
Hier maken twee zenuwcellen verbinding.
01:42
The pointpunt of connectionverbinding,
this spaceruimte circledomcirkeld in redrood,
30
90763
3357
Het punt van de connectie,
in de rode cirkel,
01:46
is calledriep the synapseSynaps.
31
94144
1639
heet de synaps.
01:47
The synapseSynaps is where
neurotransmittersneurotransmitters are releasedvrijgelaten.
32
95807
3192
In de synaps komen neurotransmitters vrij.
01:51
This is where signalssignalen are transmittedverzonden,
where communicationcommunicatie happensgebeurt.
33
99023
4268
Dit is waar signalen worden vertaald,
waar communicatie plaatsvindt.
01:55
This is where we think,
feel, see, hearhoren, desireverlangen ...
34
103315
5106
Dit is waar we denken, voelen,
zien, horen, verlangen ...
02:00
and rememberonthouden.
35
108445
1649
en onthouden.
02:02
And the synapseSynaps
is where Alzheimer'sZiekte van Alzheimer happensgebeurt.
36
110118
2898
De synaps is waar Alzheimer zich vormt.
02:05
Let's zoomzoom in on the synapseSynaps
37
113040
1962
Laten we de synaps nader bekijken
02:07
and look at a cartoonspotprent representationvertegenwoordiging
of what's going on.
38
115026
3087
aan de hand van een cartoon.
02:10
DuringTijdens the businessbedrijf
of communicatingcommuniceren informationinformatie,
39
118799
2287
Tijdens het communiceren van informatie
02:13
in additiontoevoeging to releasingvrijgeven neurotransmittersneurotransmitters
like glutamateglutamaat into the synapseSynaps,
40
121110
3998
geven zenuwen in de synaps niet alleen
neurotransmitters zoals glutamaat af,
02:17
neuronsneuronen alsoook releasevrijlating a smallklein peptidePeptide
calledriep amyloidamyloid betabeta.
41
125132
4461
maar ook een kleine peptide
genaamd bèta-amyloïd.
02:22
NormallyNormaal, amyloidamyloid betabeta is clearedontruimd away
metabolizedgemetaboliseerd by microgliaMicroglia,
42
130617
4984
Normaliter wordt bèta-amyloïd
in het lichaam opgeruimd door microglia,
02:27
the janitorconciërge cellscellen of our brainshersenen.
43
135625
2153
de conciërges van ons brein.
02:30
While the molecularmoleculair causesoorzaken
of Alzheimer'sZiekte van Alzheimer are still debatedbesproken,
44
138405
3859
Hoewel de moleculaire oorzaak
van Alzheimer nog wordt bediscussieerd,
02:34
mostmeest neuroscientistsneurowetenschappers believe
that the diseaseziekte beginsbegint
45
142288
3254
zijn de meeste neurowetenschappers
het eens dat de ziekte begint
02:37
when amyloidamyloid betabeta beginsbegint to accumulateaccumuleren.
46
145566
2830
wanneer bèta-amyloïd
zich begint op te hopen.
02:40
Too much is releasedvrijgelaten,
or not enoughgenoeg is clearedontruimd away,
47
148967
2749
Een te veel komt vrij
en onvoldoende wordt opgeruimd,
02:43
and the synapseSynaps beginsbegint
to pilestapel up with amyloidamyloid betabeta.
48
151740
3334
en de synaps begint zich te vullen
met bèta-amyloïd.
02:47
And when this happensgebeurt, it bindsbindt to itselfzelf,
49
155098
2219
En wanneer dit gebeurt
bindt het aan zichzelf
02:49
formingvormen stickykleverig aggregatesaggregaten
calledriep amyloidamyloid plaquesPlaquettes.
50
157341
3289
en hopen zich zogenaamde
amyloïde plaques op.
02:53
How manyveel people here
are 40 yearsjaar oldoud or olderouder?
51
161582
2953
Wie van jullie zijn 40 jaar of ouder?
02:57
You're afraidbang to admittoegeven it now.
52
165184
2520
Je durft het niet toe te geven.
02:59
This initialeerste stepstap into the diseaseziekte,
53
167728
2226
Deze eerste fase in de ziekte,
03:01
this presenceaanwezigheid of amyloidamyloid
plaquesPlaquettes accumulatingaccumuleren,
54
169978
3084
deze toename van amyloïde plaques,
03:05
can alreadynu al be foundgevonden in your brainshersenen.
55
173086
2594
kan nu al in je brein gevonden worden.
03:08
The only way we could be sure of this
would be throughdoor a PETHUISDIER scanscannen,
56
176271
3470
De enige manier om dit aan te tonen is
door middel van een PET-scan,
03:11
because at this pointpunt,
you are blissfullyzalig unawareniet op de hoogte.
57
179765
3816
want op dit moment ben je je
nog van geen kwaad onbewust.
03:15
You're not showingtonen any impairmentsbijzondere waardeverminderingen
in memorygeheugen, languagetaal, or cognitionkennis ...
58
183605
4289
Je vertoont geen afwijkingen
in geheugen, taal, of waarneming ...
03:19
yetnog.
59
187918
1151
op dit moment.
03:21
We think it takes at leastminst 15 to 20 yearsjaar
of amyloidamyloid plaquegedenkplaat accumulationophoping
60
189471
4537
We vermoeden dat amyloïde plaques
zich 15 tot 20 jaar ophopen
03:26
before it reachesbereikt a tippingtipping pointpunt,
61
194032
2381
voordat het zijn kritische
hoeveelheid bereikt
03:28
then triggeringtriggering a molecularmoleculair cascadeCascade
62
196437
2235
en dan een moleculair
domino-effect triggert
03:30
that causesoorzaken the clinicalklinisch
symptomssymptomen of the diseaseziekte.
63
198696
2667
dat de symptomen
van de ziekte veroorzaakt.
03:33
PriorVoorafgaande to the tippingtipping pointpunt,
64
201810
1961
Voorafgaand aan dit kantelpunt
03:35
your lapsesvervalt in memorygeheugen
mightmacht includeomvatten things like,
65
203795
3584
vraag je jezelf dingen af als:
03:39
"Why did I come in this roomkamer?"
66
207403
2325
"Waarom ben ik in deze kamer?"
03:41
or "Oh ... what's his namenaam?"
67
209752
2228
of, "Oh, hoe heet hij ook alweer?"
03:44
or "Where did I put my keystoetsen?"
68
212479
2344
of "Waar heb ik mijn sleutels gelaten?"
03:47
Now, before you all
startbegin freakingverdomde out again,
69
215553
2556
Voordat jullie weer in paniek raken,
03:50
because I know halfvoor de helft of you did at leastminst
one of those in the last 24 hoursuur --
70
218133
5398
want ik weet dat de helft van jullie
zich de afgelopen dag
iets dergelijks hebben afgevraagd --
03:55
these are all normalnormaal kindssoorten of forgettingvergeten.
71
223555
3237
dit zijn heel normale dingen
om te vergeten.
03:58
In factfeit, I would argueargumenteren that these examplesvoorbeelden
72
226816
2313
Sterker nog, volgens mij gaat het daarbij
misschien niet eens om je geheugen,
04:01
mightmacht not even involvebetrekken bij your memorygeheugen,
73
229153
1977
maar gaf je er gewoon geen aandacht aan
toen je je sleutels ergens neerlegde.
04:03
because you didn't paybetalen attentionaandacht
to where you put your keystoetsen
74
231154
2892
04:06
in the first placeplaats.
75
234070
1345
04:07
After the tippingtipping pointpunt,
76
235439
1678
Na het kantelpunt
04:09
the glitchesglitches in memorygeheugen,
languagetaal and cognitionkennis are differentverschillend.
77
237141
3523
is de vergeetachtigheid,
taal en waarneming anders.
04:12
InsteadIn plaats daarvan of eventuallytenslotte findingbevinding
your keystoetsen in your coatjas pocketzak-
78
240688
2900
In plaats van je sleutels
uiteindelijk in je jaszak te vinden
04:15
or on the tabletafel by the doordeur-,
79
243612
2002
of op de tafel bij de deur,
04:17
you find them in the refrigeratorkoelkast,
80
245638
2714
vind je ze in de koelkast,
04:20
or you find them and you think,
81
248376
1966
of je vindt ze en denkt:
04:22
"What are these for?"
82
250366
1533
"Wat zijn dit?"
04:24
So what happensgebeurt when amyloidamyloid plaquesPlaquettes
accumulateaccumuleren to this tippingtipping pointpunt?
83
252843
5208
Wat gebeurt er wanneer amyloïde plaques
zich opeenhoopt tot dit punt?
04:30
Our microgliaMicroglia janitorconciërge cellscellen
becomeworden hyper-activatedHyper-geactiveerd,
84
258075
3319
Dan raakt onze microglia-conciërge
overgestimuleerd
en begint stoffen af te geven
04:33
releasingvrijgeven chemicalsChemicaliën that causeoorzaak
inflammationontsteking and cellularcellulair damageschade.
85
261418
4134
die ontstekingen
en celbeschadiging veroorzaken.
04:37
We think they mightmacht actuallywerkelijk
startbegin clearingclearing away
86
265576
2595
We denken dat ze mogelijk zelfs
de synapsen zelf gaan afbreken.
04:40
the synapsessynapsen themselveszich.
87
268195
1704
04:42
A crucialbeslissend neuralneurale transportvervoer- proteineiwit
calledriep "tautau" becomeswordt hyperphosphorylatedhyperphosphorylated
88
270398
4448
De neurale transportproteïne
genaamd 'tau' wordt een onoplosbaar eiwit
04:46
and twistswendingen itselfzelf
into something calledriep "tanglesklitten,"
89
274870
2584
dat zich in 'vezelkluwens' draait,
04:49
whichwelke chokechoke off the neuronsneuronen
from the insidebinnen.
90
277478
3035
die de zenuwen van binnenuit verstikken.
04:52
By mid-stageMidden fase Alzheimer'sZiekte van Alzheimer,
we have massivemassief inflammationontsteking and tanglesklitten
91
280537
3834
In de middenfase van Alzheimer
kent flinke ontstekingen en vezelkluwens,
04:56
and all-outfrontale waroorlog at the synapseSynaps
92
284395
1947
totale oorlog in de synaps
04:58
and cellcel deathdood.
93
286366
1253
en celdood.
05:00
So if you were a scientistwetenschapper
tryingproberen to curegenezen this diseaseziekte,
94
288238
3088
Als je een onderzoeker bent
die deze ziekte wil genezen,
05:03
at what pointpunt would you ideallyideaal
want to interveneingrijpen?
95
291350
2997
op welk punt zou je idealiter
willen ingrijpen?
05:07
ManyVeel scientistswetenschappers are bettingWedden biggroot
on the simplesteenvoudigste solutionoplossing:
96
295134
3904
Veel wetenschappers zetten in
op de meest eenvoudige oplossing:
05:11
keep amyloidamyloid plaquesPlaquettes
from reachingbereiken that tippingtipping pointpunt,
97
299062
3834
voorkom dat amyloïde plaques
dat kritieke punt bereikt,
05:14
whichwelke meansmiddelen that drugdrug discoveryontdekking is largelygrotendeels
focusedgefocust on developingontwikkelen a compoundsamenstelling
98
302920
4028
resulterend in medicijnonderzoek
dat zich richt op een geneesmiddel
05:18
that will preventvoorkomen, eliminateelimineren, or reduceverminderen
amyloidamyloid plaquegedenkplaat accumulationophoping.
99
306972
5348
dat de opeenhoping van amyloïde plaques
tegenhoudt, elimineert of vermindert.
05:24
So the curegenezen for Alzheimer'sZiekte van Alzheimer will likelywaarschijnlijk be
a preventativepreventieve medicinegeneeskunde.
100
312859
5189
De genezing van Alzheimer zal
preventieve gezondheidszorg zijn.
05:30
We're going to have to take this pillpil
before we reachberijk that tippingtipping pointpunt,
101
318072
3429
We nemen deze pil voordat we
dat kritische punt bereiken,
05:33
before the cascadeCascade is triggeredveroorzaakt,
102
321525
2252
voordat de eerste domino valt,
05:35
before we startbegin leavingverlaten
our keystoetsen in the refrigeratorkoelkast.
103
323801
3028
voordat we onze sleutels
in de koelkast achterlaten.
05:39
We think this is why, to datedatum,
these kindssoorten of drugsdrugs have failedmislukt
104
327381
3673
We denken dat dit de reden is waarom
medicatie tot nu toe onsuccesvol was
05:43
in clinicalklinisch trialstrials --
105
331078
1237
in klinische studies --
05:44
not because the sciencewetenschap wasn'twas niet soundgeluid,
106
332339
2445
niet omdat de aanpak
van onvoldoende kwaliteit was,
05:46
but because the people in these trialstrials
were alreadynu al symptomaticsymptomatische.
107
334808
4134
maar omdat de proefpersonen
reeds symptomatisch waren.
05:50
It was too latelaat.
108
338966
1732
Het was te laat.
05:52
Think of amyloidamyloid plaquesPlaquettes as a litlit matchbij elkaar passen.
109
340722
3252
Stel je amyloïde plaques voor
als een lucifer.
05:55
At the tippingtipping pointpunt, the matchbij elkaar passen
setssets firebrand to the forestBos.
110
343998
3418
Op het kritische punt ontvlamt
de lucifer een heel bos.
05:59
OnceEenmaal the forestBos is ablazevuur en vlam,
111
347884
1950
Zodra het bos in vuur en vlam staat,
06:01
it doesn't do any good
to blowblazen out the matchbij elkaar passen.
112
349858
2482
maakt het niet meer uit
of je de lucifer uitblaast.
06:04
You have to blowblazen out the matchbij elkaar passen
before the forestBos catchesvangsten firebrand.
113
352364
3523
Je moet de lucifer uitblazen
voordat het bos vlam vat.

Zelfs voordat wetenschappers dit oplossen,
06:08
Even before scientistswetenschappers sortsoort this out,
114
356331
1863
06:10
this informationinformatie is actuallywerkelijk
really good newsnieuws for us,
115
358218
2868
is deze informatie goed nieuws voor ons;
06:13
because it turnsbochten out that the way we liveleven
can influenceinvloed the accumulationophoping
116
361110
4044
onze levensstijl blijkt namelijk
van invloed op de ophoping
06:17
of amyloidamyloid plaquesPlaquettes.
117
365178
1229
van amyloïde plaques.
06:18
And so there are things we can do
118
366431
1576
We kunnen zelf actie ondernemen
06:20
to keep us from reachingbereiken
that tippingtipping pointpunt.
119
368031
2619
en voorkomen dat we
dat kritische punt bereiken.
06:23
Let's pictureafbeelding your riskrisico
of Alzheimer'sZiekte van Alzheimer as a see-sawwip scaleschaal.
120
371117
3888
Stel je je risico op Alzheimer
voor op een wipwap.
06:27
We're going to pilestapel
riskrisico factorsfactoren on one armarm,
121
375029
2049
We stapelen de risicofactoren
op de ene kant
06:29
and when that armarm hitstreffers the floorverdieping,
you are symptomaticsymptomatische
122
377102
2478
en wanneer die kant de grond raakt,
ben je symptomatisch
en heb je Alzheimer.
06:31
and diagnosedgediagnosticeerd with Alzheimer'sZiekte van Alzheimer.
123
379604
1935
06:34
Let's imaginestel je voor you're 50 yearsjaar oldoud.
124
382058
2719
Stel je voor dat je 50 jaar oud bent.
06:36
You're not a springde lente chickenkip anymoremeer,
125
384801
1735
Je bent geen jonkie meer
06:38
so you've accumulatedgeaccumuleerde
some amyloidamyloid plaquesPlaquettes with ageleeftijd.
126
386560
3072
en je hebt met de jaren
wat amyloïde plaques verzameld.
06:41
Your scaleschaal is tippedgetipt a little bitbeetje.
127
389656
2191
Jouw kant van de wip zakt iets.
06:44
Now let's look at your DNADNA.
128
392323
1739
Laten we naar je DNA kijken.
06:46
We'veWe hebben all inheritedgeërfd our genesgenen
from our momsmoeders and our dadsvaders.
129
394536
3552
We hebben allen onze genen
van onze ouders geërfd.
06:50
Some of these genesgenen will increasetoename our riskrisico
and some will decreasekleiner worden it.
130
398112
4078
Sommige genen zullen ons risico
doen toenemen, andere niet.
06:54
If you're like AliceAlice in "Still AliceAlice,"
131
402214
2189
Als je bent zoals Alice in 'Still Alice',
06:56
you've inheritedgeërfd a rarezeldzaam geneticgenetisch mutationMutatie
that crankskrukken out amyloidamyloid betabeta,
132
404427
4551
dan heb je een zeldzame genetische mutatie
geërfd die bèta-amyloïd eruit knalt.
07:01
and this alonealleen will tiptip
your scaleschaal armarm to the groundgrond.
133
409002
3553
Dit alleen al zal de wip
volledig naar de grond bewegen.
07:04
But for mostmeest of us, the genesgenen we inheriterven
will only tiptip the armarm a bitbeetje.
134
412579
4166
Voor de meesten van ons
zal de wip slechts iets zakken.
07:08
For examplevoorbeeld, APOEBELEIDSVERKLARING4 is a genegen variantvariant
that increasestoeneemt amyloidamyloid,
135
416769
4815
Bijvoorbeeld, ApoE4 is een genvariant
die amyloïd doet toenemen,
07:13
but you can inheriterven a copykopiëren of APOEBELEIDSVERKLARING4
from mommam and dadpa
136
421608
3268
maar je kunt een kopie van ApoE4
van je ouders erven
07:16
and still never get Alzheimer'sZiekte van Alzheimer,
137
424900
2391
en de ziekte van Alzheimer
nooit ontwikkelen,
07:19
whichwelke meansmiddelen that for mostmeest of us,
138
427315
2113
wat betekent dat voor de meesten van ons
07:21
our DNADNA alonealleen does not determinebepalen
whetherof we get Alzheimer'sZiekte van Alzheimer.
139
429452
3840
ons DNA alleen niet bepaalt
of we Alzheimer ontwikkelen.
07:25
So what does?
140
433984
1474
Maar wat dan wel?
07:27
We can't do anything about gettingkrijgen olderouder
or the genesgenen we'vewij hebben inheritedgeërfd.
141
435482
3792
We kunnen niets doen aan het ouder worden,
of de genen die we erven.
07:31
So farver, we haven'thebben niet changedveranderd
our brain'shersenen destinylotsbestemming.
142
439298
2997
We hebben nog niets gewijzigd
in de bestemming van ons brein.
07:35
What about sleepslaap?
143
443144
1465
Hoe zit het met slaap?
07:37
In slow-wavezacht-ondulatie deepdiep sleepslaap, our glialgliale cellscellen
rinsespoelen cerebralcerebrale spinalspinal fluidvloeistof
144
445278
4082
In diepe slaap spoelen onze gliacellen
ruggenmergvloeistof door ons brein,
07:41
throughoutoveral our brainshersenen,
145
449384
1216
07:42
clearingclearing away metabolicmetabole wasteverspilling
that accumulatedgeaccumuleerde in our synapsessynapsen
146
450624
3572
terwijl het afvalstoffen
in onze synaps opruimt
07:46
while we were awakewakker.
147
454220
1901
wanneer we wakker zijn.
07:48
DeepDiep sleepslaap is like
a powermacht cleansereinigen for the brainhersenen.
148
456145
2806
De diepe slaap is een soort
power cleanse voor het brein.
07:51
But what happensgebeurt if you shortchangebedriegen
yourselfjezelf on sleepslaap?
149
459646
3186
Maar wat gebeurt als je slaaptekort hebt?
07:55
ManyVeel scientistswetenschappers believe
150
463421
1532
Veel onderzoekers denken
07:56
that poorarm sleepslaap hygienehygiëne mightmacht actuallywerkelijk
be a predictorvoorspeller of Alzheimer'sZiekte van Alzheimer.
151
464977
4250
dat een slechte slaaphygiëne vermoedelijk
een voorteken van Alzheimer is.
08:01
A singlesingle night of sleepslaap deprivationontbering
leadsleads to an increasetoename in amyloidamyloid betabeta.
152
469613
4926
Een enkele nacht tekort aan slaap
leidt al tot toename van bèta-amyloïd.
08:07
And amyloidamyloid accumulationophoping
has been showngetoond to disruptontwrichten sleepslaap,
153
475410
3426
En het is aangetoond
dat amyloïdtoename de slaap verstoord,
08:10
whichwelke in turnbeurt causesoorzaken
more amyloidamyloid to accumulateaccumuleren.
154
478860
2487
wat weer tot verdere
accumulatie van amyloïd leidt.
08:13
And so now we have
this positivepositief feedbackterugkoppeling looplus
155
481371
2476
Wat resulteert in die
positive terugkoppeling
08:15
that's going to accelerateversnellen
the tippingtipping of that scaleschaal.
156
483871
2873
die dat kantelpunt van de wip
gaat versnellen.
08:19
What elseanders?
157
487306
1423
Wat nog meer?
08:20
CardiovascularCardiovasculaire healthGezondheid.
158
488753
1626
Cardiovasculaire gezondheid.
08:23
HighHoge bloodbloed pressuredruk, diabetessuikerziekte,
obesityzwaarlijvigheid, smokingroken, highhoog cholesterolcholesterol,
159
491043
3745
Hoge bloeddruk, diabetes, obesitas,
roken en een hoog cholesterolgehalte
08:26
have all been showngetoond to increasetoename our riskrisico
of developingontwikkelen Alzheimer'sZiekte van Alzheimer.
160
494812
4136
zijn allemaal aantoonbare risicofactoren
voor de ontwikkeling van Alzheimer.
08:30
Some autopsylijkschouwing studiesstudies have showngetoond
161
498972
1891
Enkele autopsie studies tonen aan
08:32
that as manyveel as 80 percentprocent
of people with Alzheimer'sZiekte van Alzheimer
162
500887
2672
dat maar liefst 80 procent van de
mensen met Alzheimer
08:35
alsoook had cardiovascularcardiovasculaire diseaseziekte.
163
503583
2762
ook hart- en vaatziekten had.
08:38
AerobicAërobe exerciseoefening has been showngetoond
in manyveel studiesstudies to decreasekleiner worden amyloidamyloid betabeta
164
506369
5005
Lichaamsbeweging vermindert bèta-amyloïd,
08:43
in animaldier modelsmodellen of the diseaseziekte.
165
511398
1730
blijkt uit dierproeven.
08:45
So a heart-healthyhart-gezond
MediterraneanMediterrane lifestylelevensstijl and dietdieet
166
513619
3580
Een Mediterrane levensstijl en -dieet
zijn gezond voor het hart
08:49
can help to counterteller
the tippingtipping of this scaleschaal.
167
517223
2654
en verhindert de risico's.
08:52
So there are manyveel things we can do
168
520697
2349
Er zijn veel dingen die we kunnen doen
08:55
to preventvoorkomen or delayvertraging
the onsetbegin of Alzheimer'sZiekte van Alzheimer.
169
523070
2372
om Alzheimer te voorkomen of te vertragen.
08:57
But let's say
you haven'thebben niet donegedaan any of them.
170
525466
2229
Stel dat je er niets aan hebt gedaan.
09:00
Let's say you're 65;
171
528211
2454
Laten we zeggen dat je 65 bent;
09:02
there's Alzheimer'sZiekte van Alzheimer in your familyfamilie,
so you've likelywaarschijnlijk inheritedgeërfd a genegen or two
172
530689
3666
Alzheimer zit in de familie en
waarschijnlijk bezit jij het gen dan ook.
09:06
that tipsTips your scaleschaal armarm a bitbeetje;
173
534379
2024
Dat beweegt de de wip een beetje,
09:08
you've been burningbrandend the candlekaars
at bothbeide endsloopt af for yearsjaar;
174
536427
2732
je hebt de kaars jarenlang
aan beide zijden gebrand,
09:11
you love baconspek;
175
539183
1503
je houdt van spek,
09:12
and you don't runrennen unlesstenzij
someone'siemands chasingachtervolgen you.
176
540710
2223
je rent niet, tenzij
iemand je achtervolgt.
09:14
(LaughterGelach)
177
542957
1301
(Gelach)
09:16
Let's imaginestel je voor that your amyloidamyloid plaquesPlaquettes
have reachedbereikte that tippingtipping pointpunt.
178
544282
3612
Stel je voor dat je amyloïde plaques
dat kantelpunt heeft bereikt.
09:19
Your scaleschaal armarm has crashedcrashte to the floorverdieping.
179
547918
2048
De wip aan jouw zijde crasht op de grond.
09:21
You've trippedstruikelde the cascadeCascade,
180
549990
1681
Je eerste dominosteen valt
09:23
settingomgeving firebrand to the forestBos,
181
551695
1566
en het bos is in brand gezet,
09:25
causingveroorzakend inflammationontsteking, tanglesklitten,
and cellcel deathdood.
182
553285
3098
wat leidt tot ontsteking,
vezelkluwens en celdood.
09:29
You should be symptomaticsymptomatische for Alzheimer'sZiekte van Alzheimer.
183
557137
2659
Je zou Alzheimer symptomen
moeten vertonen.
09:31
You should be havingmet troublemoeite
findingbevinding wordstekst and keystoetsen
184
559820
3316
Je zou moeite moeten hebben
woorden en sleutels te vinden
09:35
and rememberingherinneren what I said
at the beginningbegin of this talk.
185
563160
3146
en te onthouden wat ik aan het begin
van deze talk zei.
09:38
But you mightmacht not be.
186
566917
1714
Misschien is dat niet het geval.
09:41
There's one more thing you can do
to protectbeschermen yourselfjezelf
187
569180
2478
Er is een extra tip
09:43
from experiencingervaren
the symptomssymptomen of Alzheimer'sZiekte van Alzheimer,
188
571682
2586
ter preventie van de symptomen
van Alzheimer,
09:46
even if you have the full-blownvolwaardige diseaseziekte
pathologypathologie ablazevuur en vlam in your brainhersenen.
189
574292
4491
zelfs als de volledige pathologie
van de ziekte in je brein aanwezig is.
09:50
It has to do with neuralneurale plasticityplasticiteit
and cognitivecognitieve reservereserveren.
190
578807
3907
Neuroplasticiteit en cognitieve
reserve spelen een rol.
09:55
RememberVergeet niet, the experienceervaring
of havingmet Alzheimer'sZiekte van Alzheimer
191
583261
2377
Vergeet niet dat het ontstaan
van Alzheimer
09:57
is ultimatelytenslotte a resultresultaat of losingverliezen synapsessynapsen.
192
585662
3206
uiteindelijk het resultaat is
van het verliezen van de synapsen.
10:01
The averagegemiddelde brainhersenen has
over a hundredhonderd trillionbiljoen synapsessynapsen,
193
589339
3377
Het gemiddelde brein heeft
meer dan honderd biljoen synapsen,
10:04
whichwelke is fantasticfantastisch;
we'vewij hebben got a lot to work with.
194
592740
2713
wat fantastisch is;
er is veel om mee te werken.
10:07
And this isn't a staticstatische numberaantal.
195
595477
1669
En dit is geen statisch getal.
10:09
We gainkrijgen and loseverliezen synapsessynapsen all the time,
196
597170
2398
We krijgen voortdurend nieuwe
en verliezen oude synapsen
10:11
throughdoor a processwerkwijze
calledriep neuralneurale plasticityplasticiteit.
197
599592
2803
door middel van een proces
genaamd neuroplasticiteit.
10:14
EveryElke time we learnleren something newnieuwe,
198
602419
2072
Elke keer dat we iets nieuws leren,
10:16
we are creatinghet creëren van and strengtheningversterking van de
newnieuwe neuralneurale connectionsverbindingen,
199
604515
4127
leggen we nieuwe neurologische
verbindingen aan en versterken deze,
10:20
newnieuwe synapsessynapsen.
200
608666
1617
nieuwe synapsen.
10:22
In the NunNun StudyStudie,
201
610988
1575
In de Non-studie
10:24
678 nunsnonnen, all over the ageleeftijd of 75
when the studystudie beganbegon,
202
612587
4893
werden 678 nonnen, allen boven de 75 jaar
toen de studie startte,
10:29
were followedgevolgd for more than two decadestientallen jaren.
203
617504
2309
voor meer dan twee decennia gevolgd.
10:31
They were regularlyregelmatig givengegeven
physicalfysiek checkupscheck-ups and cognitivecognitieve teststesten,
204
619837
3460
Ze kregen allen regelmatig
fysieke checks en cognitieve tests
10:35
and when they diedging dood, theirhun brainshersenen
were all donatedgedoneerd for autopsylijkschouwing.
205
623321
4048
en toen ze overleden kwamen hun breinen
allemaal ter beschikking voor autopsie.
10:39
In some of these brainshersenen, scientistswetenschappers
discoveredontdekt something surprisingverrassend.
206
627393
4375
In sommige breinen ontdekten
onderzoekers iets verrassends.
10:43
DespiteOndanks the presenceaanwezigheid of plaquesPlaquettes
and tanglesklitten and brainhersenen shrinkagekrimp --
207
631792
4576
Ondanks aanwezigheid van plaques,
vezelkluwens en hersenafname,
10:48
what appearedverschenen to be
unquestionableonbetwistbaar Alzheimer'sZiekte van Alzheimer --
208
636392
2869
in wat onbetwistbaar Alzheimer leek,
10:51
the nunsnonnen who had belongedbehoorde
to these brainshersenen showedtoonden no signstekenen
209
639285
3679
bleek dat deze nonnen
van wie deze hersenen waren
10:54
of havingmet the diseaseziekte
while they were alivelevend.
210
642988
2567
geen symptomen vertoonden
toen ze nog leefden.
10:58
How can this be?
211
646181
1449
Hoe kan dit?
11:00
We think it's because these nunsnonnen
had a highhoog levelniveau of cognitivecognitieve reservereserveren,
212
648009
4127
We denken vanwege een hoog niveau
van cognitieve reserve,
11:04
whichwelke is a way of sayinggezegde that they had
more functionalfunctioneel synapsessynapsen.
213
652160
3923
wat in andere woorden betekent
dat ze meer functionele synapsen bezaten.
11:08
People who have more yearsjaar
of formalformeel educationonderwijs,
214
656107
2574
Mensen die meer jaren
onderwijs hebben gehad,
11:10
who have a highhoog degreemate of literacygeletterdheid,
215
658705
2235
die een hoge
alfabetiseringsgraad bezitten,
11:12
who engagebezighouden regularlyregelmatig
in mentallymentaal stimulatingstimuleren activitiesactiviteiten,
216
660964
3579
die regelmatig aan mentaal
stimulerende activiteiten deelnemen,
11:16
all have more cognitivecognitieve reservereserveren.
217
664567
2481
hebben allen meer cognitieve reserve.
11:19
They have an abundanceovervloed
and a redundancyredundantie in neuralneurale connectionsverbindingen.
218
667072
4127
Ze hebben een overdaad
aan neurale verbindingen.
11:23
So even if they have a diseaseziekte
like Alzheimer'sZiekte van Alzheimer
219
671223
2680
Dus zelfs al zouden ze een ziekte
als Alzheimer hebben,
11:25
compromisingafbreuk te doen aan some of theirhun synapsessynapsen,
220
673927
2054
wat ze een aantal synapsen kost,
11:28
they'veze hebben got manyveel extraextra backupbackup connectionsverbindingen,
221
676005
2985
ze hebben vele back-up verbindingen,
11:31
and this buffersbuffers them from noticingin de gaten hebben
that anything is amissmis.
222
679014
3335
wat ervoor zorgt dat ze niet merken
dat er iets aan scheelt.
11:34
Let's imaginestel je voor a simplifiedvereenvoudigd examplevoorbeeld.
223
682977
2262
Stel je een simpel voorbeeld voor.
11:37
Let's say you only know one thing
about a subjectonderwerpen.
224
685263
2726
Stel dat je slechts één ding
weet van een onderwerp.
11:40
Let's say it's about me.
225
688013
1529
Laten we zeggen, iets over mij.
11:41
You know that LisaLisa GenovaGenova
wroteschreef "Still AliceAlice,"
226
689566
2306
Je weet dat Lisa Genova
'Still Alice' schreef
11:43
and that's the only thing
you know about me.
227
691896
2436
en dat is het enige wat je van me weet.
11:46
You have that singlesingle neuralneurale connectionverbinding,
228
694356
2390
Je hebt alleen die ene neurale verbinding,
11:48
that one synapseSynaps.
229
696770
1946
die ene synaps.
11:50
Now imaginestel je voor you have Alzheimer'sZiekte van Alzheimer.
230
698740
2161
Stel je nu voor dat je Alzheimer hebt.
11:52
You have plaquesPlaquettes and tanglesklitten
and inflammationontsteking
231
700925
2333
Je hebt plaques
en vezelkluwens en ontstekingen
11:55
and microgliaMicroglia devouringverslinden that synapseSynaps.
232
703282
2735
en synaps verslindende microglia.
11:58
Now when someoneiemand asksvraagt you,
"Hey, who wroteschreef 'Still' Nog steeds AliceAlice?'"
233
706603
4230
Wat als iemand je vraagt:
"Hé, wie schreef 'Still Alice'?"
je kunt het niet herinneren,
12:02
you can't rememberonthouden,
234
710857
1245
12:04
because that synapseSynaps
is eithereen van beide failingtekortkoming or goneweg.
235
712126
3183
want die synaps
is beschadigd óf verdwenen.
12:07
You've forgottenvergeten me forevervoor altijd.
236
715333
1759
Je bent me voor eeuwig vergeten.
12:09
But what if you had learnedgeleerd more about me?
237
717760
2626
Maar wat als je meer over me had geleerd?
12:12
Let's say you learnedgeleerd
fourvier things about me.
238
720410
2089
Stel dat je vier dingen over me wist.
12:14
Now imaginestel je voor you have Alzheimer'sZiekte van Alzheimer,
239
722523
1845
Stel je voor dat je Alzheimer hebt
12:16
and threedrie of those synapsessynapsen
are damagedbeschadigde or destroyedvernietigd.
240
724392
2995
en drie van die synapsen
zijn beschadigd of verwoest.
12:20
You still have a way
to detouromweg the wreckagewrak.
241
728077
2461
Je hebt nog steeds een alternatieve weg.
12:22
You can still rememberonthouden my namenaam.
242
730562
2019
Je kunt je mijn naam nog herinneren.
12:25
So we can be resilientveerkrachtig
to the presenceaanwezigheid of Alzheimer'sZiekte van Alzheimer pathologypathologie
243
733283
3926
Dus we kunnen weerbaar
zijn tegen Alzheimer
12:29
throughdoor the recruitmentwerving
of yet-undamagednog-onbeschadigd pathwayspaden.
244
737233
3103
door het werven van
nog niet-beschadigde wegen.
12:32
And we createcreëren these pathwayspaden,
this cognitivecognitieve reservereserveren,
245
740360
3779
En we maken deze wegen,
deze cognitieve reserve,
12:36
by learningaan het leren newnieuwe things.
246
744163
1700
door nieuwe dingen te leren.
12:38
IdeallyIdeaal, we want these newnieuwe things
to be as richrijk in meaningbetekenis as possiblemogelijk,
247
746455
4521
Idealiter zijn deze nieuwe dingen
zo betekenisvol mogelijk,
12:43
recruitingrekruteren sightzicht and soundgeluid
and associationsverenigingen and emotionemotie.
248
751000
4739
met gebruik van beeld en geluid,
en associaties en emotie.
12:48
So this really doesn't mean
doing crosswordkruiswoordraadsel puzzlespuzzels.
249
756398
3135
We hebben het hier niet over
het maken van kruiswoordpuzzels.
12:51
You don't want to simplyeenvoudigweg retrieveophalen
informationinformatie you've alreadynu al learnedgeleerd,
250
759557
4097
Je wilt je niet eenvoudigweg
dingen herinneren die je al wist,
12:55
because this is like travelingop reis
down oldoud, familiarvertrouwd streetsstraten,
251
763678
3343
want dat is als door oude,
bekende straten reizen,
12:59
cruisingCruising neighborhoodsbuurten you alreadynu al know.
252
767045
2585
door wijken gaan die je al kent.
13:02
You want to paveeffenen newnieuwe neuralneurale roadswegen.
253
770113
2834
Je wilt nieuwe neurale wegen aanleggen.
13:04
BuildingGebouw an Alzheimer's-resistantAlzheimer-resistente brainhersenen
254
772971
2512
Een Alzheimer-resistent brein opbouwen,
13:07
meansmiddelen learningaan het leren to speakspreken ItalianItaliaans,
255
775507
2180
betekent Italiaans leren spreken,
13:09
meetingvergadering newnieuwe friendsvrienden,
256
777711
1510
nieuwe vrienden maken,
13:11
readinglezing a bookboek,
257
779245
1167
een boek lezen,
13:12
or listeninghet luisteren to a great TEDTED Talk.
258
780436
2369
of naar een geweldige TED Talk luisteren.
13:15
And if, despiteondanks all of this, you are
somedaysomeday diagnosedgediagnosticeerd with Alzheimer'sZiekte van Alzheimer,
259
783283
5313
Als ondanks dit alles je alsnog
met Alzheimer wordt gediagnostiseerd,
13:20
there are threedrie lessonservaring I've learnedgeleerd
from my grandmothergrootmoeder
260
788620
3153
dan zijn er drie lessen
die ik van mijn oma
13:23
and the dozenstientallen of people I've come to know
livingleven with this diseaseziekte.
261
791797
3737
en de vele mensen
met Alzheimer heb geleerd.
13:28
DiagnosisDiagnose doesn't mean
you're dyingsterven tomorrowmorgen.
262
796115
3184
De diagnose betekent niet
dat je morgen overlijdt.
13:31
Keep livingleven.
263
799323
1722
Blijf leven.
13:33
You won'tzal niet loseverliezen your emotionalemotioneel memorygeheugen.
264
801069
2366
Je zult je emotionele
geheugen niet verliezen.
13:35
You'llU zult still be ablein staat
to understandbegrijpen love and joyvreugde.
265
803459
3506
Je zult nog steeds liefde
en vreugde begrijpen.
13:38
You mightmacht not rememberonthouden
what I said fivevijf minutesnotulen agogeleden,
266
806989
3003
Je herinnert mogelijk niet
wat ik vijf minuten geleden zei,
13:42
but you'llje zult rememberonthouden how I madegemaakt you feel.
267
810016
2285
maar je zult herinneren
hoe ik je liet voelen.
13:44
And you are more than what
you can rememberonthouden.
268
812944
3276
En je bent meer dan wat je
je kunt herinneren.
13:48
Thank you.
269
816244
1289
Dankjewel.
13:49
(ApplauseApplaus)
270
817557
5323
(Applaus)
Translated by Saskia Houwing
Reviewed by Peter Van de Ven

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Lisa Genova - Neuroscientist, novelist
Through her fiction, Lisa Genova beckons us into the lives of people with neurological disease, making their worlds real and relatable.

Why you should listen

Lisa Genova wields her ability to tell a story and her knowledge of the human brain to talk about medical conditions like Alzheimer’s in warmly human terms. Her writing, often focusing on those who are misunderstood, explores the lives of people living with neurological diseases and disorders. A bestselling author, her work has been transformed into an Oscar-winning film, Still Alice, but the real triumph is Genova’s ability to help us empathize with a person’s journey we otherwise couldn’t even begin to understand.

Her newest book, Inside the O’Briens, is about Huntington’s disease.

More profile about the speaker
Lisa Genova | Speaker | TED.com