ABOUT THE SPEAKER
Jonathan Haidt - Social psychologist
Jonathan Haidt studies how -- and why -- we evolved to be moral and political creatures.

Why you should listen

By understanding more about our moral psychology and its biases, Jonathan Haidt says we can design better institutions (including companies, universities and democracy itself), and we can learn to be more civil and open-minded toward those who are not on our team.

Haidt is a social psychologist whose research on morality across cultures led to his 2008 TED Talk on the psychological roots of the American culture war, and his 2013 TED Talk on how "common threats can make common ground." In both of those talks he asks, "Can't we all disagree more constructively?" Haidt's 2012 TED Talk explored the intersection of his work on morality with his work on happiness to talk about "hive psychology" -- the ability that humans have to lose themselves in groups pursuing larger projects, almost like bees in a hive. This hivish ability is crucial, he argues, for understanding the origins of morality, politics, and religion. These are ideas that Haidt develops at greater length in his book, The Righteous Mind: Why Good People are Divided by Politics and Religion.

Haidt joined New York University Stern School of Business in July 2011. He is the Thomas Cooley Professor of Ethical Leadership, based in the Business and Society Program. Before coming to Stern, Professor Haidt taught for 16 years at the University of Virginia in the department of psychology.

Haidt's writings appear frequently in the New York Times and The Wall Street Journal. He was named one of the top global thinkers by Foreign Policy magazine and by Prospect magazine. Haidt received a B.A. in Philosophy from Yale University, and an M.A. and Ph.D. in Psychology from the University of Pennsylvania.

More profile about the speaker
Jonathan Haidt | Speaker | TED.com
TED2008

Jonathan Haidt: The moral roots of liberals and conservatives

Johnathan Haidt over de morele oorsprong van liberalen en conservatieven

Filmed:
3,635,704 views

Psycholoog Jonathan Haidt bestudeert de vijf morele waardes die de basis vormen van onze politieke keuzes, of we nu links, rechts of centrum georiënteerd zijn. In deze opzienbarende lezing belicht hij de morele waardes die liberalen en conservatieven het meest aanspreken.
- Social psychologist
Jonathan Haidt studies how -- and why -- we evolved to be moral and political creatures. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:19
SupposeStel dat that two AmericanAmerikaanse friendsvrienden are travelingop reis togethersamen in ItalyItalië.
0
1000
3000
Stel, twee Amerikaanse vrienden zijn samen op reis in Italië.
00:22
They go to see Michelangelo'sMichelangelo's "DavidDavid,"
1
4000
2000
Ze gaan erop uit om Michelangelo's "David" te bekijken,
00:24
and when they finallyTenslotte come facegezicht to facegezicht with the statuestandbeeld,
2
6000
2000
en als ze eindelijk bij het beeld aankomen,
00:26
they bothbeide freezebevriezen deaddood in theirhun trackssporen.
3
8000
2000
staan ze beiden meteen stil.
00:28
The first guy -- we'llgoed call him AdamAdam --
4
10000
2000
De ene vriend, laten we hem Adam noemen,
00:30
is transfixedgenageld by the beautyschoonheid of the perfectperfect humanmenselijk formformulier.
5
12000
3000
wordt overweldigd door de schoonheid van de perfecte menselijke vorm.
00:33
The secondtweede guy -- we'llgoed call him BillBill --
6
15000
2000
De tweede vriend, laten we hem Bill noemen,
00:35
is transfixedgenageld by embarrassmentverlegenheid, at staringstaren at the thing there in the centercentrum.
7
17000
4000
wordt overweldigd door schaamte als hij naar dat ding tussen zijn benen kijkt.
00:40
So here'shier is my questionvraag for you:
8
22000
2000
Hier is mijn vraag aan jullie:
00:42
whichwelke one of these two guys was more likelywaarschijnlijk to have votedgestemd for GeorgeGeorge BushBush,
9
24000
4000
wie van deze twee heeft het meest waarschijnlijk op George Bush gestemd,
00:46
whichwelke for AlAl GoreGore?
10
28000
2000
en welke op Al Gore?
00:48
I don't need a showtonen of handshanden
11
30000
1000
Ik hoef geen vingers te tellen
00:49
because we all have the samedezelfde politicalpolitiek stereotypesstereotypen.
12
31000
3000
omdat we allemaal dezelfde politieke stereotypes hebben.
00:52
We all know that it's BillBill.
13
34000
2000
We weten allemaal dat het Bill is.
00:54
And in this casegeval, the stereotypestereotype correspondskomt overeen to realityrealiteit.
14
36000
4000
In dit geval komt het stereotype met de werkelijkheid overeen.
00:58
It really is a factfeit that liberalsliberalen are much higherhoger than conservativesconservatieven
15
40000
3000
Het is een feit dat liberalen veel hoger scoren dan conservatieven
01:01
on a majorgroot personalitypersoonlijkheid traitTrait calledriep opennessopenheid to experienceervaring.
16
43000
3000
op een belangrijke karaktertrek genaamd 'openheid voor ervaringen.'
01:04
People who are highhoog in opennessopenheid to experienceervaring
17
46000
2000
Mensen die hoog scoren op 'openheid voor ervaringen'
01:06
just cravesnakken noveltynieuwigheid, varietyverscheidenheid, diversityverscheidenheid, newnieuwe ideasideeën, travelreizen.
18
48000
4000
hebben nood aan nieuwigheid, variëteit, diversiteit, nieuwe ideeën, reizen.
01:10
People lowlaag on it like things that are familiarvertrouwd, that are safeveilig and dependablebetrouwbare.
19
52000
5000
Mensen die hier laag op scoren, houden van het bekende, veilige en betrouwbare.
01:15
If you know about this traitTrait,
20
57000
2000
Als je weet hoe deze eigenschap in elkaar zit,
01:17
you can understandbegrijpen a lot of puzzlespuzzels about humanmenselijk behaviorgedrag.
21
59000
2000
dan kan je veel van de raadsels van het menselijk gedrag begrijpen.
01:19
You can understandbegrijpen why artistskunstenaars are so differentverschillend from accountantsaccountants.
22
61000
3000
Je kan begrijpen waarom artiesten zo verschillend zijn van accountants.
01:22
You can actuallywerkelijk predictvoorspellen what kindssoorten of booksboeken they like to readlezen,
23
64000
2000
Je kan zelfs voorspellen wat voor soort boeken ze graag lezen,
01:24
what kindssoorten of placesplaatsen they like to travelreizen to,
24
66000
2000
waar ze graag naar toe reizen,
01:26
and what kindssoorten of foodeten they like to eateten.
25
68000
2000
en wat voor soort eten ze lekker vinden.
01:28
OnceEenmaal you understandbegrijpen this traitTrait, you can understandbegrijpen
26
70000
3000
Zodra je deze eigenschap begrijpt, dan kan je uitleggen
01:31
why anybodyiemand would eateten at Applebee'sApplebee's, but not anybodyiemand that you know.
27
73000
4000
waarom sommige mensen uit eten gaan bij Applebee's, maar niemand die jij kent.
01:35
(LaughterGelach)
28
77000
6000
(Gelach)
01:41
This traitTrait alsoook tellsvertelt us a lot about politicspolitiek.
29
83000
2000
Deze eigenschap vertelt ons ook veel over politiek.
01:43
The mainhoofd researcheronderzoeker of this traitTrait, RobertRobert McCraeMcCrae sayszegt that,
30
85000
3000
De belangrijkste onderzoeker van deze eigenschap, Robert McCrae, zegt dat:
01:46
"OpenOpen individualsindividuen have an affinityaffiniteit for liberalliberale, progressiveprogressief, left-winglinkse politicalpolitiek viewskeer bekeken" --
31
88000
4000
"Open individuen hebben affiniteit met liberale, progressieve, linkse politieke ideeën.
01:50
they like a societymaatschappij whichwelke is openOpen and changingveranderen --
32
92000
2000
Ze willen een maatschappij die open is en die verandert.
01:52
"whereasterwijl closedGesloten individualsindividuen preferverkiezen conservativeconservatief, traditionaltraditioneel, right-wingrechtse viewskeer bekeken."
33
94000
5000
Terwijl gesloten individuen een voorkeur hebben voor conservatieve, traditionele, rechtse ideeën."
01:57
This traitTrait alsoook tellsvertelt us a lot about the kindssoorten of groupsgroepen people jointoetreden.
34
99000
4000
Deze eigenschap vertelt ons ook een hoop over de groepen waar mensen zich bij aansluiten.
02:01
So here'shier is the descriptionBeschrijving of a groupgroep I foundgevonden on the WebWeb.
35
103000
2000
Hier is een beschrijving van een groep die ik op het internet vond:
02:03
What kindssoorten of people would jointoetreden a globalglobaal communitygemeenschap
36
105000
2000
wat voor mensen zouden zich aansluiten bij een internationale gemeenschap
02:05
welcomingwelkom heten people from everyelk disciplinediscipline and culturecultuur,
37
107000
2000
die mensen van iedere discipline en cultuur verwelkomt,
02:07
who seekzoeken a deeperdiepere understandingbegrip of the worldwereld-,
38
109000
2000
die een dieper begrip van de wereld zoeken,
02:09
and who hopehoop to turnbeurt that understandingbegrip into a better futuretoekomst for us all?
39
111000
3000
en die dit begrip willen omzetten in een betere toekomst voor ons allemaal?
02:12
This is from some guy namedgenaamd TedTed.
40
114000
2000
Dit is van een of andere kerel genaamd TED.
02:14
(LaughterGelach)
41
116000
2000
(Gelach)
02:16
Well, let's see now, if opennessopenheid predictsvoorspelt who becomeswordt liberalliberale,
42
118000
4000
Ok, laten we eens kijken. Als openheid voorspelt wie liberaal wordt,
02:20
and opennessopenheid predictsvoorspelt who becomeswordt a TEDsterTEDster,
43
122000
2000
en openheid voorspelt wie TEDster wordt,
02:22
then mightmacht we predictvoorspellen that mostmeest TEDstersTEDsters are liberalliberale?
44
124000
3000
kunnen we dan voorspellen dat de meeste TEDsters liberaal zijn?
02:25
Let's find out.
45
127000
1000
Laten we dat eens uitzoeken.
02:26
I'm going to askvragen you to raiseverhogen your handhand-, whetherof you are liberalliberale, left of centercentrum --
46
128000
4000
Ik ga jullie vragen je hand op te steken, of je liberaal bent, links van het centrum,
02:30
on socialsociaal issueskwesties, we're talkingpratend about, primarilyvoornamelijk --
47
132000
2000
hoofdzakelijk wat betreft sociale ontwikkelingen,
02:32
or conservativeconservatief, and I'll give a thirdderde optionkeuze,
48
134000
2000
of conservatief. En ik zal jullie een derde optie geven,
02:34
because I know there are a numberaantal of libertarianslibertariërs in the audiencepubliek.
49
136000
2000
want ik weet dat er een aantal libertariërs in het publiek zitten.
02:36
So, right now, please raiseverhogen your handhand- --
50
138000
2000
Dus, steek nu alsjeblieft je hand op
02:38
down in the simulcastsimulcast roomskamers, too,
51
140000
1000
ook beneden in de simulcast ruimtes,
02:39
let's let everybodyiedereen see who'swie is here --
52
141000
2000
laten we iedereen tonen wie er zijn.
02:41
please raiseverhogen your handhand- if you would say that you are liberalliberale or left of centercentrum.
53
143000
3000
Steek alsjeblieft je hand op als je zou zeggen dat je liberaal of links van het centrum georiënteerd bent.
02:44
Please raiseverhogen your handhand- highhoog right now. OK.
54
146000
3000
Steek alsjeblieft nu je hand op. Okee.
02:48
Please raiseverhogen your handhand- if you'dje zou say you're libertarianLibertarian.
55
150000
2000
Steek alsjeblieft je hand op als je libertariër bent.
02:51
OK, about a -- two dozendozijn.
56
153000
2000
OK, zo ongeveer twee dozijn.
02:53
And please raiseverhogen your handhand- if you'dje zou say you are right of centercentrum or conservativeconservatief.
57
155000
3000
En steek alsjeblieft je hand op als je zou zeggen dat je rechts van het centrum of conservatief bent.
02:56
One, two, threedrie, fourvier, fivevijf -- about eightacht or 10.
58
158000
5000
Een, twee, drie, vier, vijf -- 8 à 10.
03:02
OK. This is a bitbeetje of a problemprobleem.
59
164000
3000
Ok. Dit is een probleem.
03:05
Because if our goaldoel is to understandbegrijpen the worldwereld-,
60
167000
3000
Want als ons doel is om de wereld te begrijpen,
03:08
to seekzoeken a deeperdiepere understandingbegrip of the worldwereld-,
61
170000
2000
om een dieper inzicht in de wereld te krijgen,
03:10
our generalalgemeen lackgebrek of moralMoreel diversityverscheidenheid here is going to make it harderharder.
62
172000
3000
dan zal het gebrek aan morele diversiteit hier de zaak bemoeilijken.
03:13
Because when people all sharedelen valueswaarden, when people all sharedelen moralsmoraal,
63
175000
4000
Want als mensen alle waarden, alle ethiek delen,
03:17
they becomeworden a teamteam, and onceeen keer you engagebezighouden the psychologypsychologie of teamsteams,
64
179000
3000
dan worden ze een team. Eens je dat psychologische pad opgaat,
03:20
it shutsafgesloten down open-mindedruimdenkende thinkinghet denken.
65
182000
2000
is het gedaan met open denken.
03:25
When the liberalliberale teamteam losesverliest, as it did in 2004,
66
187000
4000
Als het liberale team verliest, zoals gebeurde in 2004,
03:29
and as it almostbijna did in 2000, we comfortcomfort ourselvesonszelf.
67
191000
4000
en bijna in 2000, dan troosten we onszelf.
03:33
(LaughterGelach)
68
195000
2000
(Gelach)
03:35
We try to explainuitleg geven why halfvoor de helft of AmericaAmerika votedgestemd for the other teamteam.
69
197000
4000
We proberen uit te leggen waarom half Amerika voor het andere team stemde.
03:39
We think they mustmoet be blindedverblind by religiongodsdienst, or by simpleeenvoudig stupiditydomheid.
70
201000
5000
We denken dat ze verblind zijn door religie, of door simpele domheid.
03:44
(LaughterGelach)
71
206000
3000
(Gelach)
03:47
(ApplauseApplaus)
72
209000
8000
(Applaus)
03:55
So, if you think that halfvoor de helft of AmericaAmerika votesstemmen RepublicanRepublikeinse
73
217000
6000
Dus als je denkt dat half Amerika Republikeins stemt
04:01
because they are blindedverblind in this way,
74
223000
3000
omdat ze zo verblind zijn,
04:04
then my messagebericht to you is that you're trappedgevangen in a moralMoreel matrixmatrix,
75
226000
3000
dan is mijn boodschap voor jou dat je vastzit in een morele matrix,
04:07
in a particularbijzonder moralMoreel matrixmatrix.
76
229000
1000
een bepaalde morele matrix.
04:08
And by the matrixmatrix, I mean literallyletterlijk the matrixmatrix, like the moviefilm "The MatrixMatrix."
77
230000
4000
Die matrix bedoel ik letterlijk, zoals in de film "The Matrix".
04:12
But I'm here todayvandaag to give you a choicekeuze.
78
234000
2000
Ik ben hier vandaag om je de keuze te geven.
04:14
You can eithereen van beide take the blueblauw pillpil and stickstok to your comfortingtroostend delusionswanen,
79
236000
4000
Ofwel neem je de blauwe pil en blijf je bij je troostende illusies,
04:18
or you can take the redrood pillpil,
80
240000
2000
ofwel neem je de rode pil,
04:20
learnleren some moralMoreel psychologypsychologie and stepstap outsidebuiten the moralMoreel matrixmatrix.
81
242000
3000
leer je wat morele psychologie en stap je uit de morele matrix.
04:23
Now, because I know --
82
245000
2000
Omdat ik weet --
04:25
(ApplauseApplaus) --
83
247000
3000
(Applaus)
04:28
OK, I assumeuitgaan van that answersantwoorden my questionvraag.
84
250000
2000
Ok, ik neem aan dat dat mijn vraag beantwoordt.
04:30
I was going to askvragen you whichwelke one you pickeduitgekozen, but no need.
85
252000
2000
Ik ging vragen welke je koos. Niet meer nodig.
04:32
You're all highhoog in opennessopenheid to experienceervaring, and besidesbehalve,
86
254000
2000
Jullie staan allemaal open voor ervaringen.
04:34
it lookslooks like it mightmacht even tastesmaak good, and you're all epicuresgenieters.
87
256000
3000
Het lijkt erop dat het zelfs lekker zal zijn. Jullie zijn epicuristen.
04:37
So anywayin ieder geval, let's go with the redrood pillpil.
88
259000
2000
We gaan dus voor de rode pil.
04:39
Let's studystudie some moralMoreel psychologypsychologie and see where it takes us.
89
261000
2000
We studeren wat morele psychologie en kijken waar we uitkomen.
04:41
Let's startbegin at the beginningbegin.
90
263000
2000
We beginnen bij het begin.
04:43
What is moralitymoraliteit and where does it come from?
91
265000
2000
Wat is moraliteit en waar komt het vandaan?
04:45
The worstslechtst ideaidee in all of psychologypsychologie
92
267000
2000
Het slechtste idee in de hele psychologie
04:47
is the ideaidee that the mindgeest is a blankblanco slateleisteen at birthgeboorte.
93
269000
3000
is het idee dat de geest bij de geboorte een onbeschreven blad is.
04:50
DevelopmentalOntwikkelingsstoornissen psychologypsychologie has showngetoond
94
272000
2000
Ontwikkelingspsychologie heeft aangetoond
04:52
that kidskinderen come into the worldwereld- alreadynu al knowingwetende so much
95
274000
2000
dat kinderen als ze ter wereld komen, al zoveel weten
04:54
about the physicalfysiek and socialsociaal worldswerelden,
96
276000
2000
over de fysieke en sociale wereld,
04:56
and programmedgeprogrammeerd to make it really easygemakkelijk for them to learnleren certainzeker things
97
278000
4000
en dat ze geprogrammeerd zijn zodat ze sommige dingen vlot leren
05:00
and hardhard to learnleren othersanderen.
98
282000
1000
en andere minder vlot.
05:01
The bestbeste definitiondefinitie of innatenessinnateness I've ever seengezien --
99
283000
2000
De beste definitie van "aangeboren" die ik ken --
05:03
this just clarifiesverduidelijkt so manyveel things for me --
100
285000
2000
ze verklaart zoveel voor mij --
05:05
is from the brainhersenen scientistwetenschapper GaryGary MarcusMarcus.
101
287000
2000
is van de hersenwetenschapper Gary Marcus.
05:07
He sayszegt, "The initialeerste organizationorganisatie of the brainhersenen does not dependafhangen that much on experienceervaring.
102
289000
5000
Hij zegt: "De initiële organisatie van het brein is niet echt van ervaring afhankelijk.
05:12
NatureNatuur providesbiedt a first draftdroogte, whichwelke experienceervaring then revisesherziet.
103
294000
3000
De natuur voorziet een kladversie, die ervaring verbetert.
05:15
Built-inIngebouwde doesn't mean unmalleableunmalleable;
104
297000
2000
Ingebouwd betekent niet onkneedbaar,
05:17
it meansmiddelen organizedgeorganiseerd in advancevan te voren of experienceervaring."
105
299000
3000
het betekent georganiseerd voor er ervaring is."
05:20
OK, so what's on the first draftdroogte of the moralMoreel mindgeest?
106
302000
2000
Wat is de kladversie van de morele geest?
05:22
To find out, my colleaguecollega, CraigCraig JosephJoseph, and I
107
304000
3000
Om dat uit te vissen, lazen mijn collega Craig Joseph en ik
05:25
readlezen throughdoor the literatureliteratuur on anthropologyantropologie,
108
307000
2000
er de antropologische literatuur op na
05:27
on culturecultuur variationvariatie in moralitymoraliteit
109
309000
2000
over culturele variatie in moraliteit
05:29
and alsoook on evolutionaryevolutionaire psychologypsychologie, looking for matcheswedstrijden.
110
311000
2000
en over ontwikkelingspsychologie, op zoek naar gelijkenissen.
05:31
What are the sortssoorten of things that people talk about acrossaan de overkant disciplinesdisciplines?
111
313000
3000
Wat zijn de dingen waarover mensen over de disciplines heen praten,
05:34
That you find acrossaan de overkant culturesculturen and even acrossaan de overkant speciessoorten?
112
316000
2000
die je vindt in alle culturen en zelfs soorten?
05:36
We foundgevonden fivevijf -- fivevijf bestbeste matcheswedstrijden,
113
318000
2000
We vonden er vijf -- 5 grootste gelijkenissen,
05:38
whichwelke we call the fivevijf foundationsstichtingen of moralitymoraliteit.
114
320000
2000
die we de vijf fundamenten van de moraliteit noemen.
05:40
The first one is harmkwaad/carezorg.
115
322000
2000
De eerste is schaden-zorgen.
05:42
We're all mammalszoogdieren here, we all have a lot of neuralneurale and hormonalhormonale programmingprogrammering
116
324000
4000
We zijn allemaan zoogdieren. We hebben een hoop neurale en hormonale software
05:46
that makesmerken us really bondobligatie with othersanderen, carezorg for othersanderen,
117
328000
2000
die ervoor zorgt dat we ons hechten aan anderen, ervoor zorgen,
05:48
feel compassionmededogen for othersanderen, especiallyvooral the weakzwak and vulnerablekwetsbaar.
118
330000
3000
medelijden voelen, vooral voor zwakken en kwetsbaren.
05:51
It givesgeeft us very strongsterk feelingsgevoelens about those who causeoorzaak harmkwaad.
119
333000
3000
Het geeft ons sterke gevoelens jegens diegenen die schade berokkenen.
05:54
This moralMoreel foundationfundament underliesten grondslag ligt aan about 70 percentprocent
120
336000
3000
Dit morele fundament ligt ten grondslag aan zowat 70 procent
05:57
of the moralMoreel statementsstatements I've heardgehoord here at TEDTED.
121
339000
2000
van de morele stellingen die ik hier op TED heb gehoord.
05:59
The secondtweede foundationfundament is fairnesseerlijkheid/reciprocitywederkerigheid.
122
341000
3000
Het tweede fundament is billijkheid-wederkeringheid.
06:02
There's actuallywerkelijk ambiguousdubbelzinnig evidencebewijsmateriaal
123
344000
2000
Er is ambigu bewijs
06:04
as to whetherof you find reciprocitywederkerigheid in other animalsdieren,
124
346000
2000
over de vraag of andere dieren wederkerigheid kennen,
06:06
but the evidencebewijsmateriaal for people could not be clearerduidelijker.
125
348000
2000
maar bij mensen kon het bewijs niet duidelijker zijn.
06:08
This NormanNorman RockwellRockwell paintingschilderij is calledriep "The GoldenGouden RuleRegel,"
126
350000
2000
Dit schilderij van Norman Rockwell heet "De gulden regel",
06:10
and we heardgehoord about this from KarenKaren ArmstrongArmstrong, of courseCursus,
127
352000
2000
en we hebben Karen Armstrong horen zeggen
06:12
as the foundationfundament of so manyveel religionsgodsdiensten.
128
354000
3000
dat het het fundament is van vele religies.
06:15
That secondtweede foundationfundament underliesten grondslag ligt aan the other 30 percentprocent
129
357000
2000
Dat tweede fundament onderbouwt de overige 30 procent
06:17
of the moralMoreel statementsstatements I've heardgehoord here at TEDTED.
130
359000
2000
van de morele stellingen die ik op TED heb gehoord.
06:19
The thirdderde foundationfundament is in-groupFoutcontrole/loyaltyloyaliteit.
131
361000
2000
Het derde fundament is loyauteit binnen de groep.
06:21
You do find groupsgroepen in the animaldier kingdomkoninkrijk --
132
363000
2000
Er zijn groepen in het dierenrijk --
06:23
you do find cooperativecoöperatie groupsgroepen --
133
365000
2000
samenwerkende groepen --
06:25
but these groupsgroepen are always eithereen van beide very smallklein or they're all siblingsbroers en zussen.
134
367000
3000
maar deze groepen zijn altijd ofwel heel klein, ofwel allemaal verwant.
06:28
It's only amongtussen humansmensen that you find very largegroot groupsgroepen of people
135
370000
3000
Alleen bij mensen vind je zeer grote groepen mensen
06:31
who are ablein staat to cooperatesamenwerken, jointoetreden togethersamen into groupsgroepen,
136
373000
3000
die kunnen samenwerken, groepen vormen --
06:34
but in this casegeval, groupsgroepen that are unitedverenigd to fightstrijd other groupsgroepen.
137
376000
4000
maar in dit geval groepen die samenkomen om andere groepen te bevechten.
06:38
This probablywaarschijnlijk comeskomt from our long historygeschiedenis of tribaltribal livingleven, of tribaltribal psychologypsychologie.
138
380000
4000
Dit komt waarschijnlijk door onze lange geschiedenis van leven in clans.
06:42
And this tribaltribal psychologypsychologie is so deeplydiep pleasurableaangename
139
384000
2000
Clanpsychologie is zo aangenaam
06:44
that even when we don't have tribesstammen,
140
386000
2000
dat we, zelfs als we geen clans hebben,
06:46
we go aheadverder and make them, because it's funpret.
141
388000
3000
er creëren omdat het leuk is.
06:49
(LaughterGelach)
142
391000
3000
(Gelach)
06:52
SportsSport is to waroorlog as pornographypornografie is to sexseks.
143
394000
3000
Sport is voor oorlog wat porno is voor seks.
06:55
We get to exerciseoefening some ancientoude, ancientoude drivesdrives.
144
397000
3000
We oefenen een aantal heel, heel oude drijfveren.
06:58
The fourthvierde foundationfundament is authorityautoriteit/respecteerbied.
145
400000
3000
Het vierde fundament is autoriteit-respect.
07:01
Here you see submissiveonderdanige gesturesgebaren from two membersleden of very closelyvan nabij relatedverwant speciessoorten.
146
403000
3000
Hier zie je onderdanige gebaren van twee leden van een zeer verwante soort --
07:04
But authorityautoriteit in humansmensen is not so closelyvan nabij basedgebaseerde on powermacht and brutalitywreedheid,
147
406000
4000
maar gezag bij mensen steunt niet zozeer op macht en brutaliteit
07:08
as it is in other primatesprimaten.
148
410000
2000
als bij andere primaten.
07:10
It's basedgebaseerde on more voluntaryvrijwillig deferenceeerbied,
149
412000
2000
Het is meer gebaseerd op vrijwillige onderschikking,
07:12
and even elementselementen of love, at timestijden.
150
414000
2000
en soms zelfs op aspecten van liefde.
07:14
The fifthvijfde foundationfundament is purityzuiverheid/sanctityheiligheid.
151
416000
2000
Het vijfde fundament is puurheid-kuisheid.
07:16
This paintingschilderij is calledriep "The AllegoryAllegorie Of ChastityKuisheid,"
152
418000
3000
Dit schilderij heet "De allegorie van de kuisheid",
07:19
but purity'szuiverheid van not just about suppressingonderdrukken femalevrouw sexualityseksualiteit.
153
421000
3000
maar zuiverheid gaat niet alleen over onderdrukte vrouwelijke seksualiteit.
07:22
It's about any kindsoort of ideologyideologie, any kindsoort of ideaidee
154
424000
3000
Het gaat over elke soort ideologie en idee
07:25
that tellsvertelt you that you can attainbereiken virtuedeugd
155
427000
2000
die je vertelt dat je de deugd kan bereiken
07:27
by controllinghet controleren what you do with your bodylichaam,
156
429000
1000
door te controleren wat je met je lichaam doet,
07:28
by controllinghet controleren what you put into your bodylichaam.
157
430000
2000
wat je in je lichaam stopt.
07:30
And while the politicalpolitiek right maymei moralizemoraliserend sexseks much more,
158
432000
4000
Terwijl de politieke rechterzijde seks meer moraliseert,
07:34
the politicalpolitiek left is really doing a lot of it with foodeten.
159
436000
2000
doet de linkerzijde dat vaak met voedsel.
07:36
FoodVoedsel is becomingworden extremelyuiterst moralizedmoralized nowadaysvandaag de dag,
160
438000
2000
Voedsel is vandaag extreem gemoraliseerd,
07:38
and a lot of it is ideasideeën about purityzuiverheid,
161
440000
2000
en het gaat vaak om concepten van zuiverheid,
07:40
about what you're willinggewillig to touchaanraken, or put into your bodylichaam.
162
442000
3000
over wat je wil aanraken of in je lichaam stoppen.
07:43
I believe these are the fivevijf bestbeste candidateskandidaten
163
445000
3000
Volgens mij zijn dit de vijf beste kandidaten
07:46
for what's writtengeschreven on the first draftdroogte of the moralMoreel mindgeest.
164
448000
2000
voor wat er op de kladversie van de morele geest staat.
07:48
I think this is what we come with, at leastminst
165
450000
1000
Ik denk dat dit onze minimale uitrusting is,
07:49
a preparednessparaatheid to learnleren all of these things.
166
451000
3000
een bereidheid om al deze dingen te leren.
07:52
But as my sonzoon, MaxMax, growsgroeit up in a liberalliberale collegecollege townstad-,
167
454000
3000
Maar als mijn zoon Max naar een progressieve universiteit gaat,
07:56
how is this first draftdroogte going to get revisedherziene versie?
168
458000
2000
hoe wordt deze kladversie dan herzien?
07:58
And how will it endeinde up beingwezen differentverschillend
169
460000
2000
En hoe verschillend zal het eindresultaat zijn
08:00
from a kidkind borngeboren 60 milesmijlen southzuiden of us in LynchburgLynchburg, VirginiaVirginia?
170
462000
3000
van een kind dat 100 km ten zuiden van ons opgroeit, in Lynchburg, Virginia?
08:03
To think about culturecultuur variationvariatie, let's try a differentverschillend metaphormetafoor.
171
465000
2000
Laten we een andere metafoor gebruiken voor culturele variatie.
08:05
If there really are fivevijf systemssystemen at work in the mindgeest --
172
467000
3000
Als er echt vijf systemen aan het werk zijn in de geest --
08:08
fivevijf sourcesbronnen of intuitionsintuïties and emotionsemoties --
173
470000
2000
vijf bronnen van intuïtie en emoties --
08:10
then we can think of the moralMoreel mindgeest
174
472000
2000
dan kunnen we de morele geest beschouwen
08:12
as beingwezen like one of those audioaudio equalizersEqualizers that has fivevijf channelskanalen,
175
474000
2000
als een audio-equalizer die vijf kanalen heeft,
08:14
where you can setreeks it to a differentverschillend settingomgeving on everyelk channelkanaal.
176
476000
2000
die je per kanaal verschillend kunt instellen.
08:16
And my colleaguescollega's, BrianBrian NosekNosek and JesseJesse GrahamGraham, and I,
177
478000
3000
Mijn collega's Brian Nosek en Jesse Graham en ikzelf
08:19
madegemaakt a questionnairevragenlijst, whichwelke we put up on the WebWeb at wwwwww.YourMoralsYourMorals.orgorg.
178
481000
5000
hielden een enquête op het internet, op www.yourmorals.org.
08:24
And so farver, 30,000 people have takeningenomen this questionnairevragenlijst, and you can too.
179
486000
5000
Tot hiertoe hebben 30.000 mensen deelgenomen. Dat kan jij ook doen.
08:29
Here are the resultsuitslagen.
180
491000
1000
Dit zijn de resultaten.
08:30
Here are the resultsuitslagen from about 23,000 AmericanAmerikaanse citizensburgers.
181
492000
3000
Dit zijn de resultaten van ongeveer 23.000 Amerikaanse burgers.
08:33
On the left, I've plotteduitgezet the scoresscores for liberalsliberalen;
182
495000
2000
Links staan de scores voor de liberalen,
08:35
on the right, those for conservativesconservatieven; in the middlemidden-, the moderatesde Zweedse conservatieven.
183
497000
2000
rechts die van de conservatieven, in het midden de gematigden.
08:37
The blueblauw linelijn showsshows you people'sPeople's responsesReacties
184
499000
2000
De blauwe lijn toont je de gemiddelde antwoorden
08:39
on the averagegemiddelde of all the harmkwaad questionsvragen.
185
501000
2000
op alle schade-vragen.
08:41
So, as you see, people carezorg about harmkwaad and carezorg issueskwesties.
186
503000
3000
Je ziet dat mensen geven om schade- en zorgkwesties.
08:44
They give highhoog endorsementgoedkeuring of these sortssoorten of statementsstatements
187
506000
2000
Ze betuigen veel steun aan dit soort verklaringen,
08:46
all acrossaan de overkant the boardboord, but as you alsoook see,
188
508000
2000
overal, maar zoals je ziet vinden liberalen
08:48
liberalsliberalen carezorg about it a little more than conservativesconservatieven -- the linelijn slopeshellingen down.
189
510000
3000
het iets belangrijker dan conservatieven, de lijn helt naar beneden.
08:51
SameDezelfde storyverhaal for fairnesseerlijkheid.
190
513000
2000
Zelfde verhaal voor billijkheid.
08:53
But look at the other threedrie lineslijnen.
191
515000
2000
Maar kijk naar de andere drie lijnen.
08:55
For liberalsliberalen, the scoresscores are very lowlaag.
192
517000
2000
De scores zijn laag voor liberalen.
08:57
LiberalsLiberalen are basicallyeigenlijk sayinggezegde, "No, this is not moralitymoraliteit.
193
519000
2000
Liberalen zeggen: "Nee, dit is geen moraliteit.
08:59
In-groupFoutcontrole, authorityautoriteit, purityzuiverheid -- this stuffspul has nothing to do with moralitymoraliteit. I rejectverwerpen it."
194
521000
3000
In-groep, autoriteit, zuiverheid -- dat is geen moraliteit. Ik verwerp het."
09:02
But as people get more conservativeconservatief, the valueswaarden risestijgen.
195
524000
2000
Maar naarmate mensen conservatiever worden, stijgt de waarde.
09:04
We can say that liberalsliberalen have a kindsoort of a two-channeltwee-kanaals,
196
526000
3000
We kunnen zeggen dat liberalen een twee-kanalige
09:07
or two-foundationtwee-Stichting moralitymoraliteit.
197
529000
1000
of twee-fundamenten-moraliteit hebben.
09:08
ConservativesConservatieven have more of a five-foundationvijf-Stichting,
198
530000
2000
Conservatieven hebben eerder een vijf-fundamenten-moraliteit,
09:10
or five-channelvijf-kanaals moralitymoraliteit.
199
532000
2000
of een vijfkanalige.
09:12
We find this in everyelk countryland we look at.
200
534000
1000
We zien dit in elk land dat we bekijken.
09:13
Here'sHier is the datagegevens for 1,100 CanadiansCanadezen.
201
535000
2000
Dit zijn de gegevens voor 1.000 Canadezen.
09:15
I'll just flipomdraaien throughdoor a fewweinig other slidesslides.
202
537000
2000
Ik toon nog snel een paar andere slides.
09:17
The U.K., AustraliaAustralië, NewNieuw ZealandZeeland, WesternWestern EuropeEuropa, EasternOost- EuropeEuropa,
203
539000
3000
Het V.K., Australië, Nieuw-Zeeland, West-Europa, Oost-Europa,
09:20
LatinLatijn AmericaAmerika, the MiddleMidden EastEast, EastEast AsiaAsia and SouthSouth AsiaAsia.
204
542000
4000
Latijns-Amerika, het Midden-Oosten, Oost-Azië en Zuid-Azië.
09:24
NoticeAankondiging alsoook that on all of these graphsgrafieken,
205
546000
2000
Merk op dat op al deze grafieken
09:26
the slopehelling is steepersteiler on in-groupFoutcontrole, authorityautoriteit, purityzuiverheid.
206
548000
3000
de lijn sterker helt bij in-groep, autoriteit en zuiverheid.
09:29
WhichDie showsshows that withinbinnen any countryland,
207
551000
2000
Dat betekent dat in elk land
09:31
the disagreementonenigheid isn't over harmkwaad and fairnesseerlijkheid.
208
553000
3000
de onenigheid niet over schade en billijkheid gaat.
09:34
EverybodyIedereen -- I mean, we debatedebat over what's faireerlijk --
209
556000
2000
We debatteren wel over wat billijk is,
09:36
but everybodyiedereen agreeseens that harmkwaad and fairnesseerlijkheid matterer toe doen.
210
558000
3000
maar iedereen is het erover eens dat schade en billijkheid ertoe doen.
09:39
MoralMorele argumentsargumenten withinbinnen culturesculturen
211
561000
2000
Morele debatten in culturen
09:41
are especiallyvooral about issueskwesties of in-groupFoutcontrole, authorityautoriteit, purityzuiverheid.
212
563000
3000
gaan in het bijzonder over kwesties van in-groep, autoriteit en zuiverheid.
09:44
This effecteffect is so robustrobuust that we find it no matterer toe doen how we askvragen the questionvraag.
213
566000
3000
Dit is zo sterk dat we het zien, hoe we de vraag ook stellen.
09:47
In one recentrecent studystudie,
214
569000
2000
In een recente studie
09:49
we askedgevraagd people to supposeveronderstellen you're about to get a doghond.
215
571000
2000
vroegen we mensen: stel dat je een hond gaat halen.
09:51
You pickeduitgekozen a particularbijzonder breedras,
216
573000
1000
Je hebt een ras gekozen,
09:52
you learnedgeleerd some newnieuwe informationinformatie about the breedras.
217
574000
2000
je hebt er wat informatie over gekregen.
09:54
SupposeStel dat you learnleren that this particularbijzonder breedras is independent-mindedzelfstandige minded-,
218
576000
3000
Stel dat je verneemt dat dit bepaalde ras een onafhankelijke geest heeft
09:57
and relatesbetrekking to its ownereigenaar as a friendvriend and an equalGelijk?
219
579000
2000
en zijn baasje als een vriend en gelijke ziet?
09:59
Well, if you are a liberalliberale, you say, "Hey, that's great!"
220
581000
2000
Als liberaal zeg je: "Hé, dat is geweldig!"
10:01
Because liberalsliberalen like to say, "FetchHalen, please."
221
583000
2000
Want liberalen zeggen graag "Halen, alsjeblieft."
10:03
(LaughterGelach)
222
585000
4000
(Gelach)
10:08
But if you're conservativeconservatief, that's not so attractiveaantrekkelijk.
223
590000
3000
Maar als conservatief vind je dat niet zo aantrekkelijk.
10:11
If you're conservativeconservatief, and you learnleren that a dog'shond. extremelyuiterst loyaltrouwe
224
593000
3000
Als je als conservatief hoort dat een hond extreem loyaal is
10:14
to its home and familyfamilie, and doesn't warmwarm up quicklysnel to strangersonbekenden,
225
596000
2000
aan zijn thuis en zijn familie, en niet zo van vreemdelingen houdt --
10:16
for conservativesconservatieven, well, loyaltyloyaliteit is good -- dogshonden oughtmoeten to be loyaltrouwe.
226
598000
3000
voor conservatieven moeten honden loyaal zijn.
10:19
But to a liberalliberale, it soundsklanken like this doghond
227
601000
2000
Maar voor liberalen klinkt het alsof die hond
10:21
is runninglopend for the RepublicanRepublikeinse nominationNominatie.
228
603000
2000
kandidaat is voor de Republikeinse nominatie.
10:23
(LaughterGelach)
229
605000
1000
(Gelach)
10:24
So, you mightmacht say, OK,
230
606000
2000
Dus kan je zeggen: ok,
10:26
there are these differencesverschillen betweentussen liberalsliberalen and conservativesconservatieven,
231
608000
2000
er zijn verschillen tussen liberalen en conservatieven,
10:28
but what makesmerken those threedrie other foundationsstichtingen moralMoreel?
232
610000
2000
maar hoe komt het dat die 3 andere fundamenten moreel zijn?
10:30
Aren'tBen niet those just the foundationsstichtingen of xenophobiavreemdelingenhaat
233
612000
2000
Zijn ze niet de fundamenten van xenofobie,
10:32
and authoritarianismautoritarisme and PuritanismPuritanisme?
234
614000
2000
autoritarisme en puritanisme?
10:34
What makesmerken them moralMoreel?
235
616000
1000
Waarom zijn ze moreel?
10:35
The answerantwoord, I think, is containedbevatte in this incredibleongelooflijk triptychdrieluik from HieronymusHieronymus BoschBosch,
236
617000
3000
Volgens mij vind je het antwoord in dit ongelooflijke drieluik van Jeroen Bosch,
10:38
"The GardenTuin of EarthlyAardse DelightsLekkernijen."
237
620000
2000
"De tuin der lusten".
10:40
In the first panelpaneel, we see the momentmoment of creationschepping.
238
622000
3000
In het eerste paneel zien we het moment van de schepping.
10:43
All is orderedbestelde, all is beautifulmooi, all the people and animalsdieren
239
625000
4000
Alles is geordend, alles is mooi, alle mensen en dieren doen
10:47
are doing what they're supposedvermeend to be doing, where they're supposedvermeend to be.
240
629000
3000
wat ze moeten doen, en zijn waar ze moeten zijn.
10:50
But then, givengegeven the way of the worldwereld-, things changeverandering.
241
632000
3000
Maar dan -- zo gaat dat in de wereld -- veranderen de dingen.
10:53
We get everyelk personpersoon doing whateverwat dan ook he wants,
242
635000
2000
Iedereen doet wat hij wil,
10:55
with everyelk apertureopening of everyelk other personpersoon and everyelk other animaldier.
243
637000
3000
met elke opening van elke mens en elk dier.
10:58
Some of you mightmacht recognizeherken this as the '60s.
244
640000
2000
Sommigen herkennen dit misschien als de jaren '60.
11:00
(LaughterGelach)
245
642000
1000
(Gelach)
11:01
But the '60s inevitablyonvermijdelijk givesgeeft way to the '70s,
246
643000
4000
Maar de jaren '60 maakten onvermijdelijk plaats voor de jaren '70,
11:05
where the cuttingsstekken of the aperturesopeningen hurtpijn doen a little bitbeetje more.
247
647000
4000
toen de wonden in de openingen wat meer pijn deden.
11:09
Of courseCursus, BoschBosch calledriep this hellhel.
248
651000
2000
Bosch noemde dit natuurlijk de hel.
11:11
So this triptychdrieluik, these threedrie panelspanelen
249
653000
3000
Dit drieluik, deze drie panelen,
11:14
portrayportretteren the timelesstijdloos truthwaarheid that orderbestellen tendsneigt to decayverval.
250
656000
5000
zijn een afbeelding van de tijdloze waarheid dat orde tot verval neigt.
11:19
The truthwaarheid of socialsociaal entropyentropie.
251
661000
2000
De waarheid van de sociale entropie.
11:21
But lestopdat you think this is just some partdeel of the ChristianChristelijke imaginationverbeelding
252
663000
3000
Maar mocht je denken dat dit gewoon christelijke verbeelding is,
11:24
where ChristiansChristenen have this weirdvreemd problemprobleem with pleasuregenoegen,
253
666000
2000
omdat christenen een raar probleem hebben met plezier,
11:26
here'shier is the samedezelfde storyverhaal, the samedezelfde progressionprogressie,
254
668000
3000
dan is hier hetzelfde verhaal, dezelfde progressie
11:29
told in a paperpapier that was publishedgepubliceerd in NatureNatuur a fewweinig yearsjaar agogeleden,
255
671000
3000
verteld in een paper die enkele jaren geleden in Nature stond.
11:32
in whichwelke ErnstErnst FehrFehr and SimonSimon GachterGachter had people playspelen a commonsburgerij dilemmadilemma.
256
674000
4000
Ernst Fehr en Simon Gachter lieten mensen een dilemma over gemeenschap spelen.
11:36
A gamespel in whichwelke you give people moneygeld,
257
678000
2000
Een spel waarbij je mensen geld geeft.
11:38
and then, on eachelk roundronde of the gamespel,
258
680000
2000
Bij elke ronde van het spel
11:40
they can put moneygeld into a commongemeenschappelijk potpot,
259
682000
2000
kunnen ze geld in een gemeenschappelijke pot steken.
11:42
and then the experimenterexperimenteer doublesdubbelspel what's in there,
260
684000
2000
Dan verdubbelt de onderzoeker wat erin zit
11:44
and then it's all dividedverdeeld amongtussen the playersspelers.
261
686000
2000
en wordt het onder de spelers verdeeld.
11:46
So it's a really niceleuk analoganaloog for all sortssoorten of environmentalmilieu issueskwesties,
262
688000
3000
Dit is een mooie analogie voor allerlei milieukwesties
11:49
where we're askingvragen people to make a sacrificeoffer
263
691000
2000
waarbij we mensen vragen iets op te offeren
11:51
and they themselveszich don't really benefitvoordeel from theirhun owneigen sacrificeoffer.
264
693000
2000
en zijzelf niet echt baat hebben bij hun offer.
11:53
But you really want everybodyiedereen elseanders to sacrificeoffer,
265
695000
2000
Je wil dat alle anderen opofferen,
11:55
but everybodyiedereen has a temptationverleiding to a freegratis riderijden.
266
697000
2000
maar zwartrijden is verleidelijk voor iedereen.
11:57
And what happensgebeurt is that, at first, people startbegin off reasonablyredelijk cooperativecoöperatie --
267
699000
4000
Eerst beginnen mensen redelijk coöperatief --
12:01
and this is all playedgespeeld anonymouslyanoniem.
268
703000
2000
het spel wordt anoniem gespeeld --
12:03
On the first roundronde, people give about halfvoor de helft of the moneygeld that they can.
269
705000
3000
in de eerste ronde geven mensen ongeveer de helft van wat ze kunnen.
12:06
But they quicklysnel see, "You know what, other people aren'tzijn niet doing so much thoughhoewel.
270
708000
3000
Ze zien snel: "Weet je, de anderen doen niet zoveel.
12:09
I don't want to be a suckerZuignap. I'm not going to cooperatesamenwerken."
271
711000
2000
Ik wil niet de kneus zijn. Ik werk niet mee."
12:11
And so cooperationsamenwerking quicklysnel decaysvervalt from reasonablyredelijk good, down to closedichtbij to zeronul.
272
713000
4000
Dus glijdt de samenwerking snel af van redelijk goed tot bijna nul.
12:15
But then -- and here'shier is the tricktruc --
273
717000
2000
Maar dan -- en dit is de truc --
12:17
FehrFehr and GachterGachter said, on the seventhzevende roundronde, they told people,
274
719000
2000
zeiden Fehr en Gachter in de zevende ronde:
12:19
"You know what? NewNieuw ruleregel.
275
721000
2000
"Weet je wat? Nieuwe regel.
12:21
If you want to give some of your owneigen moneygeld
276
723000
2000
Als je wat van je eigen geld wil geven
12:23
to punishstraffen people who aren'tzijn niet contributingbijdragende, you can do that."
277
725000
4000
om mensen te straffen die niet bijdragen, dan kan dat."
12:27
And as soonspoedig as people heardgehoord about the punishmentstraf issuekwestie going on,
278
729000
3000
Zodra mensen hoorden dat er kon gestraft worden,
12:30
cooperationsamenwerking shootsscheuten up.
279
732000
2000
ging de samenwerking pijlsnel omhoog.
12:32
It shootsscheuten up and it keepshoudt going up.
280
734000
2000
Het gaat omhoog en blijft omhoog gaan.
12:34
There's a lot of researchOnderzoek showingtonen that to solveoplossen cooperativecoöperatie problemsproblemen, it really helpshelpt.
281
736000
3000
Onderzoek toont dat het echt helpt om samenwerkingsproblemen te verhelpen.
12:37
It's not enoughgenoeg to just appealin beroep gaan to people'sPeople's good motivesmotieven.
282
739000
2000
Het volstaat niet om beroep te doen op de goede bedoelingen,
12:39
It really helpshelpt to have some sortsoort of punishmentstraf.
283
741000
2000
het helpt echt om een soort straf te hebben.
12:41
Even if it's just shameschande or embarrassmentverlegenheid or gossiproddel,
284
743000
2000
Zelfs als het schaamte, verlegenheid of roddel is,
12:43
you need some sortsoort of punishmentstraf to bringbrengen people,
285
745000
3000
je hebt een soort straf nodig om mensen tot samenwerking
12:46
when they're in largegroot groupsgroepen, to cooperatesamenwerken.
286
748000
2000
te brengen in een grote groep.
12:48
There's even some recentrecent researchOnderzoek suggestingsuggereren that religiongodsdienst --
287
750000
3000
Recent onderzoek suggereert zelfs dat religie --
12:51
primingpriming God, makingmaking people think about God --
288
753000
2000
God inprenten, mensen aan God doen denken --
12:53
oftenvaak, in some situationssituaties, leadsleads to more cooperativecoöperatie, more pro-socialPro-sociale behaviorgedrag.
289
755000
5000
soms leidt tot meer coöperatief, pro-sociaal gedrag.
12:59
Some people think that religiongodsdienst is an adaptationaanpassing
290
761000
2000
Sommige mensen denken dat religie een aanpassing is,
13:01
evolvedgeëvolueerd bothbeide by culturalcultureel and biologicalbiologisch evolutionevolutie
291
763000
2000
een culturele en biologische evolutie
13:03
to make groupsgroepen to coheresamenhangen,
292
765000
2000
om groepen te doen samenhangen,
13:05
in partdeel for the purposedoel of trustingvertrouwen eachelk other,
293
767000
2000
deels om ze elkaar te doen vertrouwen
13:07
and then beingwezen more effectiveeffectief at competingconcurrerende with other groupsgroepen.
294
769000
2000
en daardoor beter te maken in de concurrentie met anderen.
13:09
I think that's probablywaarschijnlijk right,
295
771000
1000
Ik denk dat dat waarschijnlijk klopt,
13:10
althoughhoewel this is a controversialcontroversieel issuekwestie.
296
772000
2000
hoewel het controversieel is.
13:12
But I'm particularlyvooral interestedgeïnteresseerd in religiongodsdienst,
297
774000
2000
Maar ik heb vooral belangstelling voor religie,
13:14
and the originoorsprong of religiongodsdienst, and in what it does to us and for us.
298
776000
3000
de oorsprong van religie, wat het met en voor ons doet.
13:17
Because I think that the greatestbeste wonderwonder in the worldwereld- is not the GrandGrand CanyonCanyon.
299
779000
4000
Ik denk dat het grootste wonder ter wereld niet de Grand Canyon is.
13:21
The GrandGrand CanyonCanyon is really simpleeenvoudig.
300
783000
2000
De Grand Canyon is echt simpel.
13:23
It's just a lot of rockrots, and then a lot of waterwater and windwind, and a lot of time,
301
785000
3000
Het is gewoon een hoop rotsen, veel water en wind, veel tijd,
13:26
and you get the GrandGrand CanyonCanyon.
302
788000
2000
en je krijgt de Grand Canyon.
13:28
It's not that complicatedingewikkeld.
303
790000
1000
Het is niet zo ingewikkeld.
13:29
This is what's really complicatedingewikkeld,
304
791000
2000
Dit is echt ingewikkeld,
13:31
that there were people livingleven in placesplaatsen like the GrandGrand CanyonCanyon,
305
793000
2000
dat mensen woonden in plekken als de Grand Canyon
13:33
cooperatingsamen te werken with eachelk other, or on the savannahssavannes of AfricaAfrika,
306
795000
2000
en met elkaar samenwerkten, of in de Afrikaanse savanne,
13:35
or on the frozenbevroren shoreskusten of AlaskaAlaska, and then some of these villagesdorpen
307
797000
3000
of de bevroren kusten van Alaska, en dat sommige dorpen
13:38
grewgroeide into the mightymachtige citiessteden of BabylonBabylon, and RomeRome, and TenochtitlanTenochtitlan.
308
800000
4000
uitgroeiden tot de machtige steden van Babylon, Rome en Tenochtitlan.
13:42
How did this happengebeuren?
309
804000
1000
Hoe is dat gebeurd?
13:43
This is an absoluteabsoluut miraclewonder, much harderharder to explainuitleg geven than the GrandGrand CanyonCanyon.
310
805000
3000
Dit is een absoluut mirakel, veel moeilijker uit te leggen dan de Grand Canyon.
13:46
The answerantwoord, I think, is that they used everyelk toolgereedschap in the toolboxwerkset.
311
808000
3000
Volgens mij is het antwoord dat ze elk beschikbaar gereedschap hebben gebruikt.
13:49
It tooknam all of our moralMoreel psychologypsychologie
312
811000
2000
Het vergde al onze morele psychologie
13:51
to createcreëren these cooperativecoöperatie groupsgroepen.
313
813000
2000
om die coöperatieve groepen te creëren.
13:53
Yes, you do need to be concernedbezorgd about harmkwaad,
314
815000
2000
Ja, je moet geven om schade,
13:55
you do need a psychologypsychologie of justicegerechtigheid.
315
817000
1000
je hebt een rechtvaardigheidspsychologie nodig.
13:56
But it really helpshelpt to organizeorganiseren a groupgroep if you can have sub-groupssubgroepen,
316
818000
3000
Maar om een groep te organiseren, helpt het echt om subgroepen te hebben,
13:59
and if those sub-groupssubgroepen have some internalintern structurestructuur,
317
821000
3000
en een interne structuur voor die subgroepen,
14:02
and if you have some ideologyideologie that tellsvertelt people
318
824000
2000
en een ideologie die mensen zegt dat ze
14:04
to suppressonderdrukken theirhun carnalityvleselijk, to pursuena te streven higherhoger, nobleredeler endsloopt af.
319
826000
4000
hun vleselijkheid moeten onderdrukken om hogere, nobeler doelen na te streven.
14:08
And now we get to the cruxkern of the disagreementonenigheid
320
830000
2000
Nu komen we tot de kern van de onenigheid
14:10
betweentussen liberalsliberalen and conservativesconservatieven.
321
832000
2000
tussen liberalen en conservatieven;
14:12
Because liberalsliberalen rejectverwerpen threedrie of these foundationsstichtingen.
322
834000
2000
Liberalen verwerpen die fundamenten.
14:14
They say "No, let's celebratevieren diversityverscheidenheid, not commongemeenschappelijk in-groupFoutcontrole membershiplidmaatschap."
323
836000
3000
Ze zeggen: "Laten we blij zijn om diversiteit, niet om onze gezamenlijke in-groep."
14:17
They say, "Let's questionvraag authorityautoriteit."
324
839000
2000
Ze zeggen: "Laten we het gezag in vraag stellen."
14:19
And they say, "Keep your lawswetten off my bodylichaam."
325
841000
2000
Ze zeggen: "Hou je wetten van mijn lijf."
14:21
LiberalsLiberalen have very nobleedele motivesmotieven for doing this.
326
843000
3000
Liberalen hebben daar heel nobele motieven voor.
14:24
TraditionalTraditionele authorityautoriteit, traditionaltraditioneel moralitymoraliteit can be quiteheel repressiveonderdrukkend,
327
846000
3000
Traditioneel gezag en moraliteit kan erg repressief zijn,
14:27
and restrictivebeperkende to those at the bottombodem, to womenvrouw, to people that don't fitpassen in.
328
849000
3000
en beperkend voor wie onderaan zit, voor vrouwen, mensen die zich niet voegen.
14:30
So liberalsliberalen speakspreken for the weakzwak and oppressedonderdrukt.
329
852000
2000
Liberalen spreken dus ten gunste van zwakken en onderdrukten.
14:32
They want changeverandering and justicegerechtigheid, even at the riskrisico of chaoschaos.
330
854000
2000
Ze willen verandering en rechtvaardigheid, zelfs als dat chaos geeft.
14:34
This guy'sguy's shirtoverhemd sayszegt, "Stop bitchingzeuren, startbegin a revolutionrevolutie."
331
856000
3000
Het shirt van deze man zegt: "Stop met klagen, begin een revolutie."
14:37
If you're highhoog in opennessopenheid to experienceervaring, revolutionrevolutie is good,
332
859000
2000
Als je openstaat voor ervaring, is revolutie goed,
14:39
it's changeverandering, it's funpret.
333
861000
2000
het is verandering, het is leuk.
14:41
ConservativesConservatieven, on the other handhand-, speakspreken for institutionsinstellingen and traditionstradities.
334
863000
3000
Maar conservatieven spreken voor instellingen en tradities.
14:44
They want orderbestellen, even at some costkosten to those at the bottombodem.
335
866000
4000
Ze willen orde, zelfs tegen een zekere kost voor de mensen onderaan.
14:48
The great conservativeconservatief insightin zicht is that orderbestellen is really hardhard to achievebereiken.
336
870000
2000
Het grote conservatieve inzicht is dat orde moeilijk te bereiken is.
14:50
It's really preciouskostbaar, and it's really easygemakkelijk to loseverliezen.
337
872000
3000
Het is echt kostbaar, en je raakt het echt makkelijk kwijt.
14:53
So as EdmundEdmund BurkeBurke said, "The restraintsbeperkingen on menmannen,
338
875000
2000
Zoals Edmund Burke zei: "De beperkingen op mensen
14:55
as well as theirhun libertiesvrijheden, are to be reckonedgerekend amongtussen theirhun rightsrechten."
339
877000
3000
en hun vrijheden, moeten onder hun rechten worden gerekend."
14:58
This was after the chaoschaos of the FrenchFrans RevolutionRevolutie.
340
880000
2000
Dit was na de chaos van de Franse revolutie.
15:00
So onceeen keer you see this -- onceeen keer you see
341
882000
2000
Eens je dit ziet, eens je ziet dat
15:02
that liberalsliberalen and conservativesconservatieven bothbeide have something to contributebijdragen,
342
884000
3000
liberalen en conservatieven beiden iets bij te dragen hebben,
15:05
that they formformulier a balancebalans on changeverandering versusversus stabilitystabiliteit --
343
887000
3000
dat ze een evenwicht vormen tussen verandering en stabiliteit --
15:08
then I think the way is openOpen to stepstap outsidebuiten the moralMoreel matrixmatrix.
344
890000
3000
dan is de weg open om uit de morele matrix te stappen.
15:11
This is the great insightin zicht that all the AsianAziatische religionsgodsdiensten have attainedbereikt.
345
893000
5000
Dit is het grote inzicht dat alle Aziatische religies hebben bereikt.
15:16
Think about yinYin and yangYang.
346
898000
2000
Denk aan Yin en Yang.
15:18
YinYin and yangYang aren'tzijn niet enemiesvijanden. YinYin and yangYang don't hatehaat eachelk other.
347
900000
2000
Yin en Yang zijn geen vijanden. Yin en Yang haten elkaar niet.
15:20
YinYin and yangYang are bothbeide necessarynoodzakelijk, like night and day,
348
902000
2000
Yin en Yang zijn beide nodig, zoals dag en nacht,
15:22
for the functioningfunctionerende of the worldwereld-.
349
904000
2000
voor het functioneren van de wereld.
15:24
You find the samedezelfde thing in HinduismHindoeïsme.
350
906000
2000
Je vindt hetzelfde in het Hindoeïsme.
15:26
There are manyveel highhoog godsgoden in HinduismHindoeïsme.
351
908000
2000
Er zijn vele hoge goden in het Hindoeïsme.
15:28
Two of them are VishnuVishnu, the preserverbeschermer, and ShivaShiva, the destroyertorpedobootjager.
352
910000
3000
Twee ervan zijn Vishnu de bewaarder en Shiva de verdelger.
15:31
This imagebeeld actuallywerkelijk is bothbeide of those godsgoden sharingdelen the samedezelfde bodylichaam.
353
913000
3000
Dit beeld toont dat beide goden hetzelfde lichaam delen.
15:34
You have the markingsMarkeringen of VishnuVishnu on the left,
354
916000
2000
Je hebt de kenmerken van Vishnu links,
15:36
so we could think of VishnuVishnu as the conservativeconservatief god.
355
918000
3000
dus kunnen we Vishnu zien als de conservatieve god.
15:39
You have the markingsMarkeringen of ShivaShiva on the right,
356
921000
2000
Je hebt de kenmerken van Shiva rechts,
15:41
Shiva'sShiva's the liberalliberale god. And they work togethersamen.
357
923000
2000
Shiva is de liberale god -- en ze werken samen.
15:43
You find the samedezelfde thing in BuddhismBoeddhisme.
358
925000
2000
Je vindt dit ook in het Boeddhisme.
15:45
These two stanzasstanza 's containbevatten, I think, the deepestdiepste insightsinzichten
359
927000
2000
Deze twee strofen bevatten volgens mij de diepste inzichten
15:47
that have ever been attainedbereikt into moralMoreel psychologypsychologie.
360
929000
3000
die ooit zijn bereikt in de morele psychologie.
15:50
From the ZenZen mastermeester Seng-ts'anSeng-ts'an:
361
932000
2000
Van de Zenmeester Seng-ts'an:
15:52
"If you want the truthwaarheid to standstand clearduidelijk before you, never be for or againsttegen.
362
934000
4000
"Als je wil dat de waarheid je duidelijk voor ogen staat, wees dan nooit voor of tegen,
15:56
The struggleworstelen betweentussen for and againsttegen is the mind'svan geest worstslechtst diseaseziekte."
363
938000
4000
de strijd tussen voor en tegen is de ergste ziekte van de geest."
16:00
Now unfortunatelyhelaas, it's a diseaseziekte
364
942000
2000
Helaas is het een ziekte
16:02
that has been caughtgevangen by manyveel of the world's's werelds leadersleiders.
365
944000
2000
die vele wereldleiders hebben opgelopen.
16:04
But before you feel superiorbeter to GeorgeGeorge BushBush,
366
946000
3000
Vooraleer je je beter voelt dan George Bush,
16:07
before you throwGooi a stonesteen, askvragen yourselfjezelf, do you acceptaccepteren this?
367
949000
4000
voor je een steen werpt, denk eens na: aanvaard jij dit?
16:11
Do you acceptaccepteren steppingintensivering out of the battlestrijd of good and evilonheil?
368
953000
3000
Aanvaard jij het om weg te gaan van de strijd tussen goed en kwaad?
16:14
Can you be not for or againsttegen anything?
369
956000
3000
Ben jij in staat om niet voor of tegen iets te zijn?
16:18
So, what's the pointpunt? What should you do?
370
960000
3000
Waar gaat het dus om? Wat moet je doen?
16:21
Well, if you take the greatestbeste insightsinzichten
371
963000
2000
Als je de grootste inzichten
16:23
from ancientoude AsianAziatische philosophiesfilosofieën and religionsgodsdiensten,
372
965000
2000
van oude Aziatische filosofieën en religies neemt,
16:25
and you combinecombineren them with the latestlaatste researchOnderzoek on moralMoreel psychologypsychologie,
373
967000
2000
samen met het recentste onderzoek over morele psychologie,
16:27
I think you come to these conclusionsconclusies:
374
969000
2000
dan kom je volgens mij tot deze conclusies:
16:29
that our righteousrechtvaardig mindsgeesten were designedontworpen by evolutionevolutie
375
971000
4000
dat onze rechtgeaarde geesten door de evolutie zijn ontworpen
16:33
to uniteverenigen us into teamsteams, to divideverdelen us againsttegen other teamsteams
376
975000
3000
om ons in teams te doen samenwerken, om ons af te zetten tegen andere teams
16:36
and then to blindBlind us to the truthwaarheid.
377
978000
2000
en ons blind te maken voor de waarheid.
16:39
So what should you do? Am I tellingvertellen you to not strivestreven?
378
981000
4000
Wat moet je dus doen? Zeg ik je om je niet in te spannen?
16:43
Am I tellingvertellen you to embraceomhelzing Seng-ts'anSeng-ts'an and stop,
379
985000
3000
Zeg ik je om Seng-ts'an te volgen en te stoppen,
16:46
stop with this struggleworstelen of for and againsttegen?
380
988000
3000
stop met die strijd van voor en tegen?
16:49
No, absolutelyAbsoluut not. I'm not sayinggezegde that.
381
991000
2000
Absoluut niet. Dat zeg ik niet.
16:51
This is an amazingverbazingwekkend groupgroep of people who are doing so much,
382
993000
3000
Dit is een ongelooflijke groep mensen die zoveel doen,
16:54
usinggebruik makend van so much of theirhun talenttalent, theirhun brillianceglans, theirhun energyenergie, theirhun moneygeld,
383
996000
4000
zoveel talent gebruiken, verstand, energie, geld,
16:58
to make the worldwereld- a better placeplaats, to fightstrijd --
384
1000000
2000
om de wereld beter te maken, om te vechten
17:00
to fightstrijd wrongsonrecht, to solveoplossen problemsproblemen.
385
1002000
3000
tegen onrecht, om problemen op te lossen.
17:04
But as we learnedgeleerd from SamanthaSamantha PowerMacht, in her storyverhaal
386
1006000
4000
Maar we leerden van Samantha Power in haar verhaal
17:08
about SergioSergio VieiraVieira dede MelloMello, you can't just go chargingopladen in,
387
1010000
5000
over Sergio Vieira de Mello dat je niet zomaar kan binnenstormen
17:13
sayinggezegde, "You're wrongfout, and I'm right."
388
1015000
2000
met "Jij bent fout, ik heb gelijk."
17:15
Because, as we just heardgehoord, everybodyiedereen thinksdenkt they are right.
389
1017000
4000
Want zoals we al zeiden, iedereen denkt dat hij gelijk heeft.
17:19
A lot of the problemsproblemen we have to solveoplossen
390
1021000
2000
Vele problemen die we moeten oplossen,
17:21
are problemsproblemen that requirevereisen us to changeverandering other people.
391
1023000
3000
vragen dat we andere mensen veranderen.
17:24
And if you want to changeverandering other people, a much better way to do it
392
1026000
3000
Een veel betere manier om anderen te veranderen,
17:27
is to first understandbegrijpen who we are -- understandbegrijpen our moralMoreel psychologypsychologie,
393
1029000
4000
is eerst begrijpen wie we zijn -- onze morele psychologie begrijpen,
17:31
understandbegrijpen that we all think we're right -- and then stepstap out,
394
1033000
3000
begrijpen dat we allemaal denken gelijk te hebben -- en dan,
17:34
even if it's just for a momentmoment, stepstap out -- checkcontroleren in with Seng-ts'anSeng-ts'an.
395
1036000
4000
al is het maar voor een moment, eruit stappen -- samen met Seng-ts'an.
17:38
StepStap out of the moralMoreel matrixmatrix,
396
1040000
2000
Stap uit de morele matrix,
17:40
just try to see it as a struggleworstelen playingspelen out,
397
1042000
2000
probeer die te zien als een strijd
17:42
in whichwelke everybodyiedereen does think they're right,
398
1044000
2000
waarin iedereen denkt dat hij gelijk heeft,
17:44
and everybodyiedereen, at leastminst, has some reasonsredenen -- even if you disagreehet oneens zijn with them --
399
1046000
2000
en iedereen minstens zijn redenen heeft -- zelfs al ben je het niet eens --
17:46
everybodyiedereen has some reasonsredenen for what they're doing.
400
1048000
2000
redenen om te doen wat ze doen.
17:48
StepStap out.
401
1050000
1000
Stap eruit.
17:49
And if you do that, that's the essentialessentieel moveverhuizing to cultivatecultiveren moralMoreel humilitynederigheid,
402
1051000
4000
Als je dat doet, dan is dat essentieel om morele nederigheid te cultiveren,
17:53
to get yourselfjezelf out of this self-righteousnesszelf-gerechtigheid,
403
1055000
1000
om je uit die zelfgenoegzaamheid te bevrijden
17:54
whichwelke is the normalnormaal humanmenselijk conditionstaat.
404
1056000
2000
die de normale menselijke conditie is.
17:56
Think about the DalaiDalai LamaLama.
405
1058000
2000
Denk aan de Dalai Lama.
17:58
Think about the enormousenorm moralMoreel authorityautoriteit of the DalaiDalai LamaLama --
406
1060000
3000
Denk aan het enorme morele gezag van de Dalai Lama --
18:01
and it comeskomt from his moralMoreel humilitynederigheid.
407
1063000
2000
dat komt van zijn morele nederigheid.
18:05
So I think the pointpunt -- the pointpunt of my talk,
408
1067000
2000
De kern van mijn betoog --
18:07
and I think the pointpunt of TEDTED --
409
1069000
3000
en, volgens mij, de kern van TED
18:10
is that this is a groupgroep that is passionatelyMet passie engagedbezet
410
1072000
3000
is dat deze groep een gepassioneerd engagement aangaat
18:13
in the pursuitachtervolging of changingveranderen the worldwereld- for the better.
411
1075000
2000
om de wereld ten goede te veranderen.
18:15
People here are passionatelyMet passie engagedbezet
412
1077000
3000
Mensen hier zijn met passie geëngageerd
18:18
in tryingproberen to make the worldwereld- a better placeplaats.
413
1080000
2000
om de wereld te proberen te verbeteren.
18:20
But there is alsoook a passionatehartstochtelijk commitmentinzet to the truthwaarheid.
414
1082000
3000
Maar er is ook een gepassioneerde toewijding aan de waarheid.
18:23
And so I think that the answerantwoord is to use that passionatehartstochtelijk commitmentinzet
415
1085000
4000
Volgens mij is het antwoord om die gepassioneerde toewijding aan de
18:27
to the truthwaarheid to try to turnbeurt it into a better futuretoekomst for us all.
416
1089000
4000
waarheid te gebruiken om de toekomst voor ons allen te verbeteren.
18:31
Thank you.
417
1093000
1000
Hartelijk dank.
18:32
(ApplauseApplaus)
418
1094000
3000
(Applaus)
Translated by Els De Keyser
Reviewed by Matthias Valvekens

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Jonathan Haidt - Social psychologist
Jonathan Haidt studies how -- and why -- we evolved to be moral and political creatures.

Why you should listen

By understanding more about our moral psychology and its biases, Jonathan Haidt says we can design better institutions (including companies, universities and democracy itself), and we can learn to be more civil and open-minded toward those who are not on our team.

Haidt is a social psychologist whose research on morality across cultures led to his 2008 TED Talk on the psychological roots of the American culture war, and his 2013 TED Talk on how "common threats can make common ground." In both of those talks he asks, "Can't we all disagree more constructively?" Haidt's 2012 TED Talk explored the intersection of his work on morality with his work on happiness to talk about "hive psychology" -- the ability that humans have to lose themselves in groups pursuing larger projects, almost like bees in a hive. This hivish ability is crucial, he argues, for understanding the origins of morality, politics, and religion. These are ideas that Haidt develops at greater length in his book, The Righteous Mind: Why Good People are Divided by Politics and Religion.

Haidt joined New York University Stern School of Business in July 2011. He is the Thomas Cooley Professor of Ethical Leadership, based in the Business and Society Program. Before coming to Stern, Professor Haidt taught for 16 years at the University of Virginia in the department of psychology.

Haidt's writings appear frequently in the New York Times and The Wall Street Journal. He was named one of the top global thinkers by Foreign Policy magazine and by Prospect magazine. Haidt received a B.A. in Philosophy from Yale University, and an M.A. and Ph.D. in Psychology from the University of Pennsylvania.

More profile about the speaker
Jonathan Haidt | Speaker | TED.com