TED2011
Edward Tenner: Unintended consequences
Edward Tenner: niezamierzone skutki
Filmed:
Readability: 4.4
873,460 views
Każdy nowy wynalazek zmienia świat - zarówno w zamierzony, jak i nieoczekiwany sposób. Historyk Edward Tenner opowiada o wydarzeniach, które odzwierciedlają niedoceniany rozdźwięk pomiędzy naszą zdolnością do innowacji a umiejętnością przewidywania jej skutków.
Edward Tenner - Historian of technology and culture
Edward Tenner is an independent writer, speaker, and editor analyzing the cultural aspects of technological change. Full bio
Edward Tenner is an independent writer, speaker, and editor analyzing the cultural aspects of technological change. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
I didn't always love unintended consequences,
0
0
3000
Nie przepadam za niezamierzonymi skutkami,
00:18
but I've really learned to appreciate them.
1
3000
2000
ale nauczyłem się je doceniać.
00:20
I've learned that they're really the essence
2
5000
2000
Uświadomiłem sobie, że to one
00:22
of what makes for progress,
3
7000
2000
decydują o postępie,
00:24
even when they seem to be terrible.
4
9000
3000
nawet gdy zdają się być katastrofalne.
00:27
And I'd like to review
5
12000
2000
Przeanalizuję,
00:29
just how unintended consequences
6
14000
3000
jaką rolę odgrywają
00:32
play the part that they do.
7
17000
3000
niezamierzone skutki.
00:35
Let's go to 40,000 years before the present,
8
20000
5000
Cofnijmy się o 40 000 lat,
00:40
to the time of the cultural explosion,
9
25000
4000
do epoki kulturowego rozkwitu,
00:44
when music, art, technology,
10
29000
5000
gdy: muzyka, sztuka, technika,
00:49
so many of the things that we're enjoying today,
11
34000
2000
wiele rzeczy będących w użyciu do dzisiaj,
00:51
so many of the things that are being demonstrated at TED
12
36000
3000
wiele rzeczy prezentowanych w TED
00:54
were born.
13
39000
2000
wzięło swój początek.
00:56
And the anthropologist Randall White
14
41000
3000
Antropolog Randall White
00:59
has made a very interesting observation:
15
44000
3000
zauważył coś ciekawego:
01:02
that if our ancestors
16
47000
2000
gdyby nasi przodkowie
01:04
40,000 years ago
17
49000
2000
40 000 lat temu
01:06
had been able to see
18
51000
3000
mogli przekonać się,
01:09
what they had done,
19
54000
2000
czego dokonali,
01:11
they wouldn't have really understood it.
20
56000
2000
nie mogliby tego zrozumieć.
01:13
They were responding
21
58000
2000
Reagowali
01:15
to immediate concerns.
22
60000
3000
na aktualne potrzeby.
01:18
They were making it possible for us
23
63000
2000
Dzięki przodkom możemy robić to,
01:20
to do what they do,
24
65000
2000
co oni,
01:22
and yet, they didn't really understand
25
67000
2000
przy czym oni nie wiedzieli do końca,
01:24
how they did it.
26
69000
2000
jak to zrobili.
01:26
Now let's advance to 10,000 years before the present.
27
71000
5000
Przenieśmy się do czasów przed 10 000 lat.
01:31
And this is when it really gets interesting.
28
76000
2000
I tu zaczyna się robić naprawdę ciekawie.
01:33
What about the domestication of grains?
29
78000
3000
Co z uprawą zbóż?
01:36
What about the origins of agriculture?
30
81000
3000
Co z początkami rolnictwa?
01:39
What would our ancestors 10,000 years ago
31
84000
3000
Co nasi przodkowie sprzed 10 000 lat
01:42
have said
32
87000
2000
powiedzieliby,
01:44
if they really had technology assessment?
33
89000
2000
gdyby mieli komitety techniczne?
01:46
And I could just imagine the committees
34
91000
2000
Już widzę komisje
01:48
reporting back to them
35
93000
2000
informujące ich o tym,
01:50
on where agriculture was going to take humanity,
36
95000
3000
jak rolnictwo wpłynęło na ludzkość
01:53
at least in the next few hundred years.
37
98000
3000
w ciągu paru następnych wieków.
01:56
It was really bad news.
38
101000
2000
To byłyby złe wieści.
01:58
First of all, worse nutrition,
39
103000
2000
Po pierwsze, gorsza dieta,
02:00
maybe shorter life spans.
40
105000
2000
pewnie krótszy czas życia.
02:02
It was simply awful for women.
41
107000
2000
Najgorzej miały kobiety.
02:04
The skeletal remains from that period
42
109000
2000
Pozostałości ówczesnych szkieletów
02:06
have shown that they were grinding grain morning, noon and night.
43
111000
5000
świadczą o tym, że mieliły ziarno dniem i nocą.
02:11
And politically, it was awful.
44
116000
3000
To było niepoprawne politycznie.
02:14
It was the beginning of a much higher degree
45
119000
3000
Znacznie nasiliły się
02:17
of inequality among people.
46
122000
3000
nierówności społeczne.
02:20
If there had been rational technology assessment then,
47
125000
3000
Gdyby wtedy istniał jakiś komitet techniczny,
02:23
I think they very well might have said,
48
128000
2000
podejrzewam, że powiedziałby:
02:25
"Let's call the whole thing off."
49
130000
3000
"Może lepiej sobie darujmy".
02:28
Even now, our choices are having unintended effects.
50
133000
4000
Teraz też nasze wybory wywołują niezamierzone skutki.
02:32
Historically, for example,
51
137000
2000
Przykład z historii:
02:34
chopsticks -- according to one Japanese anthropologist
52
139000
3000
pałeczki - wg pewnego japońskiego antropologa,
02:37
who wrote a dissertation about it
53
142000
2000
który poświęcił temu rozprawę
02:39
at the University of Michigan --
54
144000
2000
na Uniwersytecie Michigan -
02:41
resulted in long-term changes
55
146000
3000
zmieniły na trwałe
02:44
in the dentition, in the teeth,
56
149000
2000
uzębienie
02:46
of the Japanese public.
57
151000
2000
Japończyków.
02:48
And we are also changing our teeth right now.
58
153000
3000
Nawet teraz nasze uzębienie zmienia się.
02:51
There is evidence
59
156000
2000
Wykazano,
02:53
that the human mouth and teeth
60
158000
2000
że nasze usta i zęby
02:55
are growing smaller all the time.
61
160000
2000
są coraz mniejsze.
02:57
That's not necessarily a bad unintended consequence.
62
162000
3000
Choć to niekoniecznie zły niezamierzony skutek.
03:00
But I think from the point of view of a Neanderthal,
63
165000
2000
Ale z punktu widzenia neandertalczyka
03:02
there would have been a lot of disapproval
64
167000
2000
nasze mizerne zęby
03:04
of the wimpish choppers that we now have.
65
169000
3000
byłyby nie do zaakceptowania.
03:07
So these things are kind of relative
66
172000
3000
Wszystko zależy od
03:10
to where you or your ancestors happen to stand.
67
175000
4000
od punktu widzenia.
03:14
In the ancient world
68
179000
2000
W starożytności
03:16
there was a lot of respect for unintended consequences,
69
181000
3000
przywiązywano wielką wagę do niezamierzonych skutków,
03:19
and there was a very healthy sense of caution,
70
184000
3000
a ostrożność znalazła swoje odzwierciedlenie
03:22
reflected in the Tree of Knowledge,
71
187000
2000
w drzewie poznania dobra i zła,
03:24
in Pandora's Box,
72
189000
2000
puszce Pandory,
03:26
and especially in the myth of Prometheus
73
191000
2000
a zwłaszcza w micie o Prometeuszu,
03:28
that's been so important
74
193000
2000
tak istotnym
03:30
in recent metaphors about technology.
75
195000
2000
w niedawnych metaforach na temat technologii.
03:32
And that's all very true.
76
197000
3000
Tak faktycznie było.
03:35
The physicians of the ancient world --
77
200000
2000
Starożytni lekarze -
03:37
especially the Egyptians,
78
202000
2000
zwłaszcza Egipcjanie,
03:39
who started medicine as we know it --
79
204000
2000
którzy dali początek współczesnej medycynie -
03:41
were very conscious
80
206000
2000
wiedzieli dobrze,
03:43
of what they could and couldn't treat.
81
208000
2000
co mogli leczyć, a czego nie.
03:45
And the translations of the surviving texts say,
82
210000
5000
W tłumaczenia ocalałych tekstów czytamy:
03:50
"This I will not treat. This I cannot treat."
83
215000
2000
"Tego nie wyleczę. Tego nie mogę wyleczyć."
03:52
They were very conscious.
84
217000
2000
Mieli tego świadomość.
03:54
So were the followers of Hippocrates.
85
219000
2000
Tak jak uczniowie Hipokratesa.
03:56
The Hippocratic manuscripts also --
86
221000
2000
Rękopisy hipokratyczne także -
03:58
repeatedly, according to recent studies --
87
223000
3000
wg najnowszych badań wielokrotnie -
04:01
show how important it is not to do harm.
88
226000
3000
ukazują, jak ważne było niewyrządzanie krzywdy.
04:04
More recently,
89
229000
2000
Całkiem niedawno
04:06
Harvey Cushing,
90
231000
2000
Harvey Cushing,
04:08
who really developed neurosurgery as we know it,
91
233000
2000
który rozwinął współczesną neurochirurgię,
04:10
who changed it from a field of medicine
92
235000
3000
przekształcił ją z gałęzi medycyny
04:13
that had a majority of deaths resulting from surgery
93
238000
4000
z operacjami w większości ze skutkiem śmiertelnym
04:17
to one in which there was a hopeful outlook,
94
242000
3000
w dziedzinę z nadziejami na przyszłość.
04:20
he was very conscious
95
245000
2000
Świetnie wiedział,
04:22
that he was not always going to do the right thing.
96
247000
3000
że nie wszystkie jego decyzje będą dobre.
04:25
But he did his best,
97
250000
2000
Ale robił, co mógł
04:27
and he kept meticulous records
98
252000
2000
i prowadził drobiazgowe notatki,
04:29
that let him transform that branch of medicine.
99
254000
3000
dzięki czemu zmienił tę dziedzinę medycyny.
04:32
Now if we look forward a bit
100
257000
3000
Spójrzmy teraz
04:35
to the 19th century,
101
260000
2000
na XIX stulecie.
04:37
we find a new style of technology.
102
262000
2000
Technologia w nowym wydaniu.
04:39
What we find is,
103
264000
2000
Nie ma już
04:41
no longer simple tools,
104
266000
3000
prostych narzędzi,
04:44
but systems.
105
269000
2000
są systemy.
04:46
We find more and more
106
271000
2000
Maszyny stają się
04:48
complex arrangements of machines
107
273000
2000
coraz bardziej skomplikowane,
04:50
that make it harder and harder
108
275000
2000
i jest coraz trudniej
04:52
to diagnose what's going on.
109
277000
2000
zrozumieć, o co chodzi.
04:54
And the first people who saw that
110
279000
2000
Najpierw dostrzegli to
04:56
were the telegraphers of the mid-19th century,
111
281000
3000
telegrafiści w połowie XIX w.,
04:59
who were the original hackers.
112
284000
2000
pierwsi hakerzy.
05:01
Thomas Edison would have been very, very comfortable
113
286000
3000
Thomas Edison czułby się jak ryba w wodzie w firmie
05:04
in the atmosphere of a software firm today.
114
289000
3000
produkującej oprogramowanie.
05:07
And these hackers had a word
115
292000
3000
Tamci hakerzy mieli określenie
05:10
for those mysterious bugs in telegraph systems
116
295000
3000
na tajemnicze błędy w systemach telegraficznych:
05:13
that they called bugs.
117
298000
2000
nazywali je bugami.
05:15
That was the origin of the word "bug."
118
300000
4000
Tak właśnie powstało słowo "bug".
05:19
This consciousness, though,
119
304000
2000
Ale ta świadomość nie była
05:21
was a little slow to seep through the general population,
120
306000
3000
na tyle szybka, żeby dotrzeć do ogółu populacji,
05:24
even people who were very, very well informed.
121
309000
3000
w tym do tych, którzy byli świetnie poinformowani.
05:27
Samuel Clemens, Mark Twain,
122
312000
2000
Samuel Clemens czyli Mark Twain,
05:29
was a big investor
123
314000
2000
zainwestował
05:31
in the most complex machine of all times --
124
316000
3000
w najbardziej skomplikowane urządzenie -
05:34
at least until 1918 --
125
319000
2000
przynajmniej do 1918 r. -
05:36
registered with the U.S. Patent Office.
126
321000
2000
zgłoszone do urzędu patentowego.
05:38
That was the Paige typesetter.
127
323000
2000
Chodzi o składarkę Jamesa Paige'a.
05:40
The Paige typesetter
128
325000
2000
Złożona była
05:42
had 18,000 parts.
129
327000
2000
z 18000 części.
05:44
The patent had 64 pages of text
130
329000
3000
Patent liczył 64 strony tekstu
05:47
and 271 figures.
131
332000
4000
i 271 rysunków.
05:51
It was such a beautiful machine
132
336000
2000
To była niesamowita maszyna,
05:53
because it did everything that a human being did
133
338000
3000
ponieważ robiła wszystko to, co człowiek podczas
05:56
in setting type --
134
341000
2000
składania tekstu,
05:58
including returning the type to its place,
135
343000
2000
nawet odkładanie czcionki na miejsce,
06:00
which was a very difficult thing.
136
345000
2000
co było niezwykle trudne.
06:02
And Mark Twain, who knew all about typesetting,
137
347000
2000
Twain, który wiedział wszystko o składzie tekstu,
06:04
really was smitten by this machine.
138
349000
3000
był pod wielkim wrażeniem.
06:07
Unfortunately, he was smitten in more ways than one,
139
352000
3000
Niestety, wrażenie miało też taki skutek, że maszyna
06:10
because it made him bankrupt,
140
355000
2000
zrobiła z niego bankruta
06:12
and he had to tour the world speaking
141
357000
2000
jeżdżącego po świecie z wykładami,
06:14
to recoup his money.
142
359000
3000
żeby odzyskać pieniądze.
06:17
And this was an important thing
143
362000
2000
Charakterystyczne dla technologii
06:19
about 19th century technology,
144
364000
2000
w XIX w. były te wszystkie
06:21
that all these relationships among parts
145
366000
2000
zależności pomiędzy rzeczami,
06:23
could make the most brilliant idea fall apart,
146
368000
4000
które mogły pogrzebać najlepszy pomysł,
06:27
even when judged by the most expert people.
147
372000
2000
oceniany nawet przez największych ekspertów.
06:29
Now there is something else, though, in the early 20th century
148
374000
3000
Ale oto w początkach XX w.
06:32
that made things even more complicated.
149
377000
3000
rzeczy komplikują się jeszcze bardziej.
06:35
And that was that safety technology itself
150
380000
3000
Chodzi o technologię bezpieczeństwa,
06:38
could be a source of danger.
151
383000
2000
która mogła być niebezpieczna.
06:40
The lesson of the Titanic, for a lot of the contemporaries,
152
385000
3000
Po katastrofie Titanica dla wielu współczesnych było jasne,
06:43
was that you must have enough lifeboats
153
388000
2000
że statek musi posiadać łodzie ratunkowe
06:45
for everyone on the ship.
154
390000
2000
dla wszystkich na pokładzie.
06:47
And this was the result
155
392000
3000
Był to skutek
06:50
of the tragic loss of lives
156
395000
2000
tragicznej śmierci ludzi,
06:52
of people who could not get into them.
157
397000
2000
którzy nie mogli się na te łodzie dostać.
06:54
However, there was another case, the Eastland,
158
399000
3000
Ale był też inny przypadek, statek SS Eastland,
06:57
a ship that capsized in Chicago Harbor in 1915,
159
402000
4000
który wywrócił się do góry dnem w porcie w 1915 r.
07:01
and it killed 841 people --
160
406000
3000
i uśmiercił 841 osób,
07:04
that was 14 more
161
409000
2000
o 14 więcej
07:06
than the passenger toll of the Titanic.
162
411000
3000
niż w katastrofie Titanica.
07:09
The reason for it, in part, was
163
414000
2000
Powodem były m.in. dodatkowe
07:11
the extra life boats that were added
164
416000
3000
łodzie ratunkowe, które zamieniły
07:14
that made this already unstable ship
165
419000
3000
niestabilny statek w statek
07:17
even more unstable.
166
422000
2000
bardzo niestabilny.
07:19
And that again proves
167
424000
2000
Kolejny dowód na to,
07:21
that when you're talking about unintended consequences,
168
426000
3000
że jeśli chodzi o niezamierzone skutki,
07:24
it's not that easy to know
169
429000
2000
trudno ocenić, jakie wnioski
07:26
the right lessons to draw.
170
431000
2000
należy wyciągnąć.
07:28
It's really a question of the system, how the ship was loaded,
171
433000
3000
Istotny jest cały układ, sposób w jaki statek był załadowany,
07:31
the ballast and many other things.
172
436000
3000
balast i wiele innych czynników.
07:35
So the 20th century, then,
173
440000
3000
W XX w. okazało się,
07:38
saw how much more complex reality was,
174
443000
2000
jak bardzo złożona była rzeczywistość,
07:40
but it also saw a positive side.
175
445000
3000
ale były też rzeczy pozytywne.
07:43
It saw that invention
176
448000
3000
Oto sytuacje kryzysowe
07:46
could actually benefit from emergencies.
177
451000
2000
mogły sprzyjać inwencji.
07:48
It could benefit
178
453000
2000
Tak samo jak
07:50
from tragedies.
179
455000
3000
tragedie.
07:53
And my favorite example of that --
180
458000
2000
Mój ulubiony przykład powyższego -
07:55
which is not really widely known
181
460000
2000
nie jest może znany
07:57
as a technological miracle,
182
462000
2000
jako technologiczny cud,
07:59
but it may be one of the greatest of all times,
183
464000
3000
choć może być jednym z największych w historii -
08:02
was the scaling up of penicillin in the Second World War.
184
467000
4000
to zwiększenie produkcji penicyliny podczas II wojny światowej.
08:06
Penicillin was discovered in 1928,
185
471000
3000
Penicylinę odkryto w 1928 r.,
08:09
but even by 1940,
186
474000
2000
ale jeszcze w 1940 r.
08:11
no commercially and medically useful quantities of it
187
476000
3000
jej produkcja była zbyt mała jak na potrzeby handlu
08:14
were being produced.
188
479000
2000
i medycyny.
08:16
A number of pharmaceutical companies were working on it.
189
481000
3000
Kilka firm farmaceutycznych starało się to zmienić.
08:19
They were working on it independently,
190
484000
2000
Pracowały niezależnie od siebie,
08:21
and they weren't getting anywhere.
191
486000
2000
ale bez większego rezultatu.
08:23
And the Government Research Bureau
192
488000
2000
Więc rządowa agencja ds. rozwoju
08:25
brought representatives together
193
490000
2000
zgromadziła przedstawicieli firm
08:27
and told them that this is something
194
492000
2000
i powiedziała, że coś
08:29
that has to be done.
195
494000
2000
trzeba z tym zrobić.
08:31
And not only did they do it,
196
496000
2000
I zrobili. Mało tego -
08:33
but within two years,
197
498000
2000
w ciągu dwóch lat
08:35
they scaled up penicillin
198
500000
2000
rozkręcili produkcję z poziomu
08:37
from preparation in one-liter flasks
199
502000
3000
litrowych butelek do kadzi
08:40
to 10,000-gallon vats.
200
505000
4000
mieszczących 45 000 litrów.
08:44
That was how quickly penicillin was produced
201
509000
4000
Tak przyśpieszyła produkcja penicyliny,
08:48
and became one of the greatest medical advances of all time.
202
513000
4000
która stała się medycznym osiągnięciem wszechczasów.
08:52
In the Second World War, too,
203
517000
2000
Również podczas II wojny światowej
08:54
the existence
204
519000
2000
istnienie
08:56
of solar radiation
205
521000
2000
promieniowania słonecznego
08:58
was demonstrated by studies of interference
206
523000
3000
wykazano w badaniach nad interferencją,
09:01
that was detected by the radar stations of Great Britain.
207
526000
4000
którą wykryły radary w Wielkiej Brytanii.
09:05
So there were benefits in calamities --
208
530000
3000
Tak więc katastrofy miały swoje plusy,
09:08
benefits to pure science,
209
533000
2000
korzyści zarówno dla nauki,
09:10
as well as to applied science
210
535000
2000
jak i nauk stosowanych
09:12
and medicine.
211
537000
3000
oraz medycyny.
09:15
Now when we come to the period after the Second World War,
212
540000
3000
Okres powojenny jest jeszcze bardziej interesujący,
09:18
unintended consequences get even more interesting.
213
543000
4000
jeżeli chodzi o niezamierzone skutki.
09:22
And my favorite example of that
214
547000
2000
Mój ulubiony przykład
09:24
occurred beginning in 1976,
215
549000
3000
pochodzi z 1976 r.,
09:27
when it was discovered
216
552000
2000
gdy odkryto,
09:29
that the bacteria causing Legionnaires disease
217
554000
3000
że bakteria wywołująca chorobę legionistów
09:32
had always been present in natural waters,
218
557000
3000
od zawsze występowała w wodzie,
09:35
but it was the precise temperature of the water
219
560000
4000
tyle że dopiero odpowiednia temperatura wody
09:39
in heating, ventilating and air conditioning systems
220
564000
3000
w systemach c.o., wentylacji i klimatyzacji
09:42
that raised the right temperature
221
567000
4000
sprawiła, że bakteria osiągnęła
09:46
for the maximum reproduction
222
571000
3000
optymalne warunki
09:49
of Legionella bacillus.
223
574000
2000
do maksymalnej reprodukcji.
09:51
Well, technology to the rescue.
224
576000
2000
Na ratunek przyszła technologia.
09:53
So chemists got to work,
225
578000
2000
Dlatego chemicy zabrali się do pracy
09:55
and they developed a bactericide
226
580000
2000
i opracowali środek bakteriobójczy,
09:57
that became widely used in those systems.
227
582000
3000
odtąd powszechnie stosowany w tych miejscach.
10:00
But something else happened in the early 1980s,
228
585000
4000
Coś innego wydarzyło się na początku lat 80.
10:04
and that was that there was a mysterious epidemic
229
589000
2000
Była to tajemnicza seria
10:06
of failures of tape drives
230
591000
3000
problemów z napędami taśmowymi
10:09
all over the United States.
231
594000
2000
w całych Stanach Zjednoczonych.
10:11
And IBM, which made them,
232
596000
3000
IBM, producent tych napędów,
10:14
just didn't know what to do.
233
599000
3000
nie wiedział, co z tym zrobić.
10:17
They commissioned a group of their best scientists
234
602000
3000
Zlecił więc grupie swoich najlepszych specjalistów
10:20
to investigate,
235
605000
2000
badania
10:22
and what they found was
236
607000
2000
i zaobserwowano,
10:24
that all these tape drives
237
609000
2000
że wszystkie te napędy
10:26
were located near ventilation ducts.
238
611000
3000
znajdowały się blisko przewodów wentylacyjnych.
10:29
What happened was the bactericide was formulated
239
614000
3000
Okazało się, że środek bakteriobójczy zawierał
10:32
with minute traces of tin.
240
617000
2000
śladowe ilości cyny.
10:34
And these tin particles were deposited on the tape heads
241
619000
3000
Drobinki cyny gromadziły się na głowicach,
10:37
and were crashing the tape heads.
242
622000
3000
uszkadzając je.
10:40
So they reformulated the bactericide.
243
625000
3000
Zmieniono więc skład tego środka.
10:43
But what's interesting to me
244
628000
2000
Dla mnie ciekawe było to,
10:45
is that this was the first case
245
630000
2000
że po raz pierwszy zdarzyło się,
10:47
of a mechanical device
246
632000
2000
żeby urządzenie mechaniczne
10:49
suffering, at least indirectly, from a human disease.
247
634000
3000
cierpiało z powodu ludzkiej choroby.
10:52
So it shows that we're really all in this together.
248
637000
3000
Widać więc, że to dotyczy nas wszystkich.
10:55
(Laughter)
249
640000
2000
(śmiech)
10:57
In fact, it also shows something interesting,
250
642000
3000
Jest też interesujące,
11:00
that although our capabilities and technology
251
645000
3000
że chociaż nasze możliwości i technologia
11:03
have been expanding geometrically,
252
648000
2000
wzrastają geometrycznie,
11:05
unfortunately, our ability to model their long-term behavior,
253
650000
3000
to niestety umiejętność wpływania na ich zachowanie
11:08
which has also been increasing,
254
653000
2000
na dłuższą metę, choć też wzrasta,
11:10
has been increasing only arithmetically.
255
655000
3000
to jednak tylko geometrycznie.
11:13
So one of the characteristic problems of our time
256
658000
3000
Stoimy przed specyficznym problemem:
11:16
is how to close this gap
257
661000
2000
jak zmniejszyć rozdźwięk
11:18
between capabilities and foresight.
258
663000
3000
między możliwościami a przewidywaniami.
11:21
One other very positive consequence
259
666000
3000
Innym, pozytywnym skutkiem
11:24
of 20th century technology, though,
260
669000
3000
technologii XX w.
11:27
was the way in which other kinds of calamities
261
672000
4000
były różne inne nieszczęścia
11:31
could lead to positive advances.
262
676000
3000
umożliwiające postęp.
11:34
There are two historians of business
263
679000
3000
Historycy przedsiębiorczości,
11:37
at the University of Maryland,
264
682000
2000
z Uniwersytetu Maryland,
11:39
Brent Goldfarb and David Kirsch,
265
684000
2000
Brent Goldfarb i David Kirsch,
11:41
who have done some extremely interesting work,
266
686000
2000
prowadzą bardzo interesujące badania,
11:43
much of it still unpublished,
267
688000
3000
w dużej części nadal nieopublikowane,
11:46
on the history of major innovations.
268
691000
2000
dotyczące historii ważnych innowacji.
11:48
They have combined the list of major innovations,
269
693000
3000
Zestawili ze sobą listy istotnych wynalazków
11:51
and they've discovered that the greatest number, the greatest decade,
270
696000
3000
i odkryli, że najobfitszym, najlepszym dziesięcioleciem
11:54
for fundamental innovations,
271
699000
2000
dla zasadniczych innowacji,
11:56
as reflected in all of the lists that others have made --
272
701000
4000
zgodnie z wszystkimi listami tego typu,
12:00
a number of lists that they have merged --
273
705000
2000
które zostały przez nich przeanalizowane,
12:02
was the Great Depression.
274
707000
3000
był Wielki Kryzys lat 30.
12:05
And nobody knows just why this was so,
275
710000
3000
Nie wiadomo, z czego to wynika,
12:08
but one story can reflect something of it.
276
713000
3000
ale pewna historia może być tu pomocna.
12:11
It was the origin of the Xerox copier,
277
716000
3000
Chodzi o początki fotokopiarki Xerox,
12:14
which celebrated its 50th anniversary
278
719000
3000
która w zeszłym roku obchodziła
12:17
last year.
279
722000
2000
50 urodziny.
12:19
And Chester Carlson, the inventor,
280
724000
5000
Chester Carlson, twórca kopiarki,
12:24
was a patent attorney.
281
729000
3000
był rzecznikiem patentowym.
12:27
He really was not intending
282
732000
3000
Nie zamierzał pracować
12:30
to work in patent research,
283
735000
2000
w branży patentowej,
12:32
but he couldn't really find an alternative technical job.
284
737000
4000
ale nie mógł znaleźć innej pracy o technicznym profilu.
12:36
So this was the best job he could get.
285
741000
2000
To wszystko, na co mógł liczyć.
12:38
He was upset by the low quality and high cost
286
743000
4000
Denerwowało go kopiowanie patentów,
12:42
of existing patent reproductions,
287
747000
3000
które było drogie i niskiej jakości,
12:45
and so he started to develop
288
750000
3000
zaczął więc opracowywać
12:48
a system of dry photocopying,
289
753000
3000
kopiowanie bez użycia płynnych chemikaliów,
12:51
which he patented in the late 1930s --
290
756000
3000
które opatentował pod koniec lat 30.
12:54
and which became the first dry photocopier
291
759000
4000
Pierwsza kserokopiarka nadająca się
12:58
that was commercially practical
292
763000
2000
do wypuszczenia na rynek powstała
13:00
in 1960.
293
765000
2000
w 1960 r.
13:02
So we see that sometimes,
294
767000
2000
Okazuje się więc, że czasami
13:04
as a result of these dislocations,
295
769000
2000
zmiany będące wynikiem
13:06
as a result of people
296
771000
2000
decyzji,
13:08
leaving their original intended career
297
773000
3000
żeby przerwać aktualną karierę
13:11
and going into something else
298
776000
2000
i zacząć robić coś innego tam,
13:13
where their creativity could make a difference,
299
778000
2000
gdzie kreatywne podejście może coś zmienić,
13:15
that depressions
300
780000
2000
że kryzysy
13:17
and all kinds of other unfortunate events
301
782000
3000
i najrozmaitsze nieszczęścia
13:20
can have a paradoxically stimulating effect
302
785000
3000
mogą paradoksalnie ożywczo wpływać
13:23
on creativity.
303
788000
2000
na kreatywność.
13:25
What does this mean?
304
790000
2000
Co to oznacza?
13:27
It means, I think,
305
792000
2000
Oznacza to,
13:29
that we're living in a time of unexpected possibilities.
306
794000
2000
że żyjemy w czasach nieprzewidywalnych możliwości.
13:31
Think of the financial world, for example.
307
796000
3000
Weźmy np. świat finansów.
13:34
The mentor of Warren Buffett, Benjamin Graham,
308
799000
3000
Benjamin Graham, mentor Warrena Buffetta opracował
13:37
developed his system of value investing
309
802000
5000
system inwestowania w niedowartościowane akcje
13:42
as a result of his own losses
310
807000
2000
wskutek własnych strat poniesionych
13:44
in the 1929 crash.
311
809000
2000
w krachu z 1929 r.
13:46
And he published that book
312
811000
2000
Na początku lat 30.
13:48
in the early 1930s,
313
813000
3000
opublikował książkę,
13:51
and the book still exists in further editions
314
816000
2000
która ma kolejne wydania
13:53
and is still a fundamental textbook.
315
818000
2000
i nadal jest podstawowym podręcznikiem.
13:55
So many important creative things can happen
316
820000
4000
Bardzo wiele innowacji może być
13:59
when people learn from disasters.
317
824000
3000
efektem katastrof.
14:02
Now think of the large and small plagues that we have now --
318
827000
4000
Spójrzmy na obecne duże i małe plagi:
14:06
bed bugs, killer bees, spam --
319
831000
5000
pluskwy, pszczoły afrykańskie, spam.
14:11
and it's very possible that the solutions to those
320
836000
3000
Bardzo możliwe, że rozwiązania tych problemów
14:14
will really extend well beyond the immediate question.
321
839000
3000
przyniosą efekty wykraczające poza pierwotne zamierzenie.
14:17
If we think, for example, of Louis Pasteur,
322
842000
3000
Louis Pasteur
14:20
who in the 1860s
323
845000
2000
w latach 60. XIX w.
14:22
was asked to study
324
847000
2000
badał
14:24
the diseases of silk worms for the silk industry,
325
849000
4000
choroby jedwabników na potrzeby jedwabnictwa,
14:28
and his discoveries were really the beginning
326
853000
3000
ale jego odkrycia dały początek
14:31
of the germ theory of disease.
327
856000
2000
teorii chorób zakaźnych.
14:33
So very often, some kind of disaster --
328
858000
3000
A więc bardzo często jakieś nieszczęście,
14:36
sometimes the consequence, for example,
329
861000
3000
np. efekt zbyt intensywnej
14:39
of over-cultivation of silk worms,
330
864000
3000
hodowli jedwabnika,
14:42
which was a problem in Europe at the time --
331
867000
2000
która była problemem w ówczesnej Europie,
14:44
can be the key to something much bigger.
332
869000
2000
może skutkować czymś znacznie poważniejszym.
14:46
So this means
333
871000
2000
Oznacza to,
14:48
that we need to take a different view
334
873000
2000
że musimy inaczej oceniać
14:50
of unintended consequences.
335
875000
2000
niezamierzone skutki.
14:52
We need to take a really positive view.
336
877000
3000
Musimy oceniać je pozytywnie.
14:55
We need to see what they can do for us.
337
880000
3000
Musimy dostrzec, co im zawdzięczamy.
14:58
We need to learn
338
883000
2000
Musimy uczyć się
15:00
from those figures that I mentioned.
339
885000
2000
od wspomnianych przeze mnie osób.
15:02
We need to learn, for example, from Dr. Cushing,
340
887000
3000
Musimy uczyć się np. od dra Cushinga,
15:05
who killed patients
341
890000
2000
który uśmiercał pacjentów
15:07
in the course of his early operations.
342
892000
2000
podczas swoich wczesnych operacji.
15:09
He had to have some errors. He had to have some mistakes.
343
894000
3000
Błędy były nieuniknione.
15:12
And he learned meticulously from his mistakes.
344
897000
3000
A uczył się na nich skrupulatnie.
15:15
And as a result,
345
900000
2000
Gdy mówimy:
15:17
when we say, "This isn't brain surgery,"
346
902000
3000
"To wymaga chirurgicznej precyzji",
15:20
that pays tribute to how difficult it was
347
905000
3000
doceniamy tym samym, jak trudno było
15:23
for anyone to learn from their mistakes
348
908000
2000
uczyć się na błędach każdemu
15:25
in a field of medicine
349
910000
2000
w tej dziedzinie medycyny,
15:27
that was considered so discouraging in its prospects.
350
912000
3000
mającej na początku mało zachęcające perspektywy.
15:30
And we can also remember
351
915000
3000
Można też pamiętać o gotowości,
15:33
how the pharmaceutical companies
352
918000
2000
z jaką firmy farmaceutyczne
15:35
were willing to pool their knowledge,
353
920000
2000
gromadziły swoją wiedzę
15:37
to share their knowledge,
354
922000
2000
i dzieliły się nią
15:39
in the face of an emergency,
355
924000
2000
w obliczu zagrożenia,
15:41
which they hadn't really been for years and years.
356
926000
3000
czego nie były w stanie zrobić całymi latami.
15:44
They might have been able to do it earlier.
357
929000
3000
A pewnie byłyby w stanie zrobić to wcześniej.
15:47
The message, then, for me,
358
932000
3000
Mój wniosek dotyczący
15:50
about unintended consequences
359
935000
2000
niezamierzonych skutków brzmi:
15:52
is chaos happens;
360
937000
3000
chaos jest nieunikniony,
15:55
let's make better use of it.
361
940000
2000
więc wykorzystajmy to.
15:57
Thank you very much.
362
942000
2000
Dziękuję państwu bardzo.
15:59
(Applause)
363
944000
4000
(brawa)
ABOUT THE SPEAKER
Edward Tenner - Historian of technology and cultureEdward Tenner is an independent writer, speaker, and editor analyzing the cultural aspects of technological change.
Why you should listen
Edward Tenner is an independent writer and speaker on the history of technology and the unintended consequences of innovation. He writes for The Atlantic on history and current events, and was a founding advisor of Smithsonian's Lemelson Center, where he remains a senior research associate. He was executive editor for physical science and history at Princeton University Press, he has been a visiting lecturer at Princeton and has held visiting research positions at the Institute for Advanced Study, Woodrow Wilson International Center for Scholars, and the Princeton Center for Information Technology Policy. He is now a visiting scholar in the Rutgers School of Communication and Information and an affiliate of the Center for Arts and Cultural Policy of Princeton's Woodrow Wilson School.
Edward Tenner | Speaker | TED.com