TED2005
Luca Turin: The science of scent
Luca Turin o nauce zapachów
Filmed:
Readability: 3.7
621,001 views
Na czym polega nauka stojąca za wspaniłymi perfumami? Biofizyk Luca Turin z wdziękiem i precyzją wyjaśnia molekularny skład - i sztukę - zapachu.
Luca Turin - Nose
Biophysicist Luca Turin studies the science of smell. He's the author of Perfumes: The Guide, and the subject of Chandler Burr's 2003 book The Emperor of Scent. His next project: developing an artificial nose. Full bio
Biophysicist Luca Turin studies the science of smell. He's the author of Perfumes: The Guide, and the subject of Chandler Burr's 2003 book The Emperor of Scent. His next project: developing an artificial nose. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
The fragrance that you will smell, you will never be able to smell this way again.
0
0
4000
Zapachu, który zaprezentuję, już nigdy nie poczujecie w taki sposób.
00:16
It’s a fragrance called Beyond Paradise,
1
4000
3000
To perfumy "Beyond Paradise".
00:19
which you can find in any store in the nation.
2
7000
3000
Można je znaleźć w każdym sklepie.
00:22
Except here it’s been split up in parts by Estée Lauder
3
10000
4000
Dla nas rozłożyła je na części Estée Lauder
00:26
and by the perfumer who did it, Calice Becker,
4
14000
3000
i ich twórczyni, Calice Becker,
00:29
and I'm most grateful to them for this.
5
17000
1000
za co jestem im bardzo wdzięczny.
00:30
And it’s been split up in successive bits and a chord.
6
18000
4000
Rozłożono je na kolejne części i akordy.
00:34
So what you’re smelling now is the top note.
7
22000
2000
Czujecie teraz nutę głowy.
00:36
And then will come what they call the heart, the lush heart note.
8
24000
4000
Następnie soczysta nuta serca.
00:40
I will show it to you.
9
28000
3000
Pokażę wam.
00:43
The Eden top note is named after the Eden Project in the U.K.
10
31000
3000
Nuta głowy, nazwana Eden od Eden Project w Anglii.
00:46
The lush heart note, Melaleuca bark note -- which does not contain any Melaleuca bark,
11
34000
5000
Soczysta nuta serca, nuta kory drzewa herbacianego - bez żadnej kory,
00:51
because it’s totally forbidden.
12
39000
3000
bo jest to całkowicie zabronione.
00:54
And after that, the complete fragrance.
13
42000
3000
Na koniec: kompletny zapach.
00:57
Now what you are smelling is a combination of --
14
45000
3000
To, co czujecie to kombinacja.
01:00
I asked how many molecules there were in there, and nobody would tell me.
15
48000
4000
Nikt nie wiedział, ile ma cząsteczek,
01:04
So I put it through a G.C., a Gas Chromatograph that I have in my office,
16
52000
5000
więc przepuściłem ją przez chromatograf gazowy,
01:09
and it’s about 400.
17
57000
3000
i wyszło jakieś 400.
01:12
So what you’re smelling is several hundred molecules
18
60000
3000
To, co czujecie to kilkaset cząsteczek
01:15
floating through the air, hitting your nose.
19
63000
3000
które unoszą się w powietrzu, uderzając wasz nos.
01:18
And do not get the impression that this is very subjective.
20
66000
4000
I nie myślcie, że to subiektywne doznania.
01:22
You are all smelling pretty much the same thing, OK?
21
70000
4000
Wszyscy czujecie mniej więcej to samo.
01:26
Smell has this reputation of being somewhat different for each person.
22
74000
4000
Mówi się, że każdy odczuwa zapach naczej.
01:30
It’s not really true.
23
78000
1000
To nieprawda.
01:31
And perfumery shows you that can’t be true,
24
79000
2000
Dowodzi tego przemysł perfumeryjny,
01:33
because if it were like that it wouldn’t be an art, OK?
25
81000
6000
bo inaczej trudno byłoby to nazwać sztuką.
01:39
Now, while the smell wafts over you, let me tell you the history of an idea.
26
87000
4000
Owiani zapachem, wysłuchajcie historii pewnego pomysłu.
01:43
Everything that you’re smelling in here
27
91000
4000
Każdy odczuwany zapach składa się z atomów,
01:47
is made up of atoms that come from what I call
28
95000
2000
pochodzących, jak to nazywam,
01:49
the Upper East Side of the periodic table -- a nice, safe neighborhood.
29
97000
3000
z dobrej dzielnicy układu okresowego - miła, bezpieczna okolica.
01:52
(Laughter)
30
100000
4000
(Śmiech)
01:56
You really don’t want to leave it if you want to have a career in perfumery.
31
104000
3000
Trzeba się jej trzymać, chcąc zrobić karierę w perfumerii.
01:59
Some people have tried in the 1920s
32
107000
2000
W latach '20 próbowano
02:01
to add things from the bad parts, and it didn’t really work.
33
109000
4000
dodawać coś ze złych dzielnic, z marnym skutkiem.
02:05
These are the five atoms from which just about everything
34
113000
2000
Oto pięć atomów, tworzących praktycznie wszystko,
02:07
that you’re going to smell in real life, from coffee to fragrance, are made of.
35
115000
6000
co w życiu powąchacie, od kawy do perfum.
02:13
The top note that you smelled at the very beginning,
36
121000
2000
Nuta głowy, którą czuliście na początku,
02:15
the cut-grass green, what we call in perfumery -- they’re weird terms --
37
123000
4000
zieleń zżętej trawy, w dziwnym slangu branży,
02:19
and this would be called a green note,
38
127000
2000
nazywano zieloną nutą,
02:21
because it smells of something green, like cut grass.
39
129000
2000
bo pachnie czymś zielonym, jak skoszona trawa.
02:23
This is cis-3-hexene-1-ol. And I had to learn chemistry on the fly
40
131000
7000
To jest cis-3 heksanol. Musiałem uczyć się chemii na bieżąco,
02:30
in the last three years. A very expensive high school chemistry education.
41
138000
6000
przez ostatnie trzy lata. Kosztowny kurs na poziomie liceum.
02:36
This has six carbon atoms, so "hexa," hexene-1-ol.
42
144000
4000
Ma sześć atomów węgla, stąd "heksa": heksanol.
02:40
It has one double bond, it has an alcohol on the end,
43
148000
4000
Ma jedno podwójne wiązanie, na końcu alkohol,
02:44
so it’s "ol," and that’s why they call it cis-3-hexene-1-ol.
44
152000
3000
stąd "-ol" i dlatego nazywa się cis-3-heksanol.
02:47
Once you figure this out, you can really impress people at parties.
45
155000
3000
Można się nauczyć i szpanować na imprezach.
02:50
This smells of cut grass. Now, this is the skeleton of the molecule.
46
158000
4000
Pachnie ściętą trawą. To szkielet tej cząsteczki.
02:54
If you dress it up with atoms, hydrogen atoms --
47
162000
3000
Jeśli go ubrać w atomy wodoru,
02:57
that’s what it looks like when you have it on your computer --
48
165000
2000
tak będzie wyglądał na komputerze,
02:59
but actually it’s sort of more like this, in the sense that the atoms have a certain
49
167000
4000
albo raczej tak, ponieważ atomy
03:03
sphere that you cannot penetrate. They repel.
50
171000
3000
otacza rodzaj pola siłowego, odpychają.
03:06
OK, now. Why does this thing smell of cut grass, OK?
51
174000
6000
Dlaczego pachnie jak ścięta trawa?
03:12
Why doesn’t it smell of potatoes or violets? Well, there are really two theories.
52
180000
6000
Czemu nie jak ziemniaki albo fiołki? Są dwie teorie.
03:18
But the first theory is: it must be the shape.
53
186000
4000
Pierwsza teoria: z powodu kształtu.
03:22
And that’s a perfectly reasonable theory in the sense that
54
190000
2000
To dobra teoria w tym sensie,
03:24
almost everything else in biology works by shape.
55
192000
2000
że prawie wszystko w biologii
03:26
Enzymes that chew things up, antibodies, it’s all, you know,
56
194000
4000
działa według kształtu: żrące enzymy, przeciwciała,
03:30
the fit between a protein and whatever it is grabbing, in this case a smell.
57
198000
6000
białka dopasowują się do chwytanego obiektu, tutaj do zapachu.
03:36
And I will try and explain to you what’s wrong with this notion.
58
204000
3000
Spróbuję wytłumaczyć błąd tego podejścia.
03:39
And the other theory is that we smell molecular vibrations.
59
207000
3000
Druga teoria: czujemy węchem molekularne wibracje.
03:42
Now, this is a totally insane idea.
60
210000
2000
To szalony pomysł.
03:44
And when I first came across it in the early '90s, I thought my predecessor,
61
212000
4000
Kiedy usłyszałem o nim w latach '90, uznałem,
03:48
Malcolm Dyson and Bob Wright, had really taken leave of their senses,
62
216000
3000
że Malcolm Dyson i Bob Wright postradali rozum.
03:51
and I’ll explain to you why this was the case.
63
219000
3000
Zaraz wyjaśnię dlaczego.
03:54
However, I came to realize gradually that they may be right --
64
222000
3000
Doszedłem jednak do wniosku, że mieli rację,
03:57
and I have to convince all my colleagues that this is so, but I’m working on it.
65
225000
3000
i staram się teraz przekonać o tym kolegów.
04:00
Here’s how shape works in normal receptors.
66
228000
6000
Oto jak działa kształt w normalnych receptorach.
04:06
You have a molecule coming in, it gets into the protein, which is schematic here,
67
234000
5000
Cząsteczka dostaje się do białka, przedstawionego schematycznie,
04:11
and it causes this thing to switch, to turn, to move in some way
68
239000
5000
i zmusza je do obrotu, poruszenia,
04:16
by binding in certain parts.
69
244000
4000
przez wiązania w niektórych częściach.
04:20
And the attraction, the forces, between the molecule and the protein
70
248000
2000
Przyciąganie między cząsteczką i białkiem
04:22
cause the motion. This is a shape-based idea.
71
250000
5000
powoduje ruch. Oto idea oparta na kształcie.
04:27
Now, what’s wrong with shape is summarized in this slide.
72
255000
4000
Problem z kształtem widzimy na tym slajdzie.
04:31
The way --I expect everybody to memorize these compounds.
73
259000
5000
Macie wykuć te związki na pamięć.
04:36
This is one page of work from a chemist’s workbook, OK?
74
264000
5000
To jest strona z notatek chemika.
04:41
Working for a fragrance company.
75
269000
2000
Pracującego dla firmy perfumeryjnej.
04:43
He’s making 45 molecules, and he’s looking for a sandalwood,
76
271000
3000
Tworzy 45 cząsteczek i szuka zapachu drzewa sandałowego,
04:46
something that smells of sandalwood.
77
274000
1000
Tworzy 45 cząsteczek i szuka zapachu drzewa sandałowego,
04:47
Because there’s a lot of money in sandalwoods.
78
275000
2000
bo to przynosi zyski.
04:49
And of these 45 molecules, only 4629 actually smells of sandalwood.
79
277000
7000
Na 45, tylko nr 4629 pachnie jak drzewo sandałowe.
04:56
And he puts an exclamation mark, OK? This is an awful lot of work.
80
284000
3000
Stawia wykrzyknik. To strasznie dużo pracy.
04:59
This actually is roughly, in man-years of work, 200,000 dollars roughly,
81
287000
5000
W przeliczeniu na roboczogodziny to 200 tys. dolarów,
05:04
if you keep them on the low salaries with no benefits.
82
292000
4000
przy niskich płacach i bez świadczeń.
05:08
So this is a profoundly inefficient process.
83
296000
2000
To wyjątkowo niewydajny proces.
05:10
And my definition of a theory is, it’s not just something
84
298000
3000
Dla mnie celem teorii jest nie tylko edukacja,
05:13
that you teach people; it’s labor saving.
85
301000
2000
ale też oszczędność pracy.
05:15
A theory is something that enables you to do less work.
86
303000
3000
Teoria ma zredukować pracę.
05:18
I love the idea of doing less work. So let me explain to you why -- a very simple fact
87
306000
6000
Uwielbiam mniej pracować. Pozwólcie, że wytłumaczę,
05:24
that tells you why this shape theory really does not work very well.
88
312000
5000
dlaczego teoria kształtu nie działa za dobrze.
05:29
This is cis-3-hexene-1-ol. It smells of cut grass.
89
317000
5000
To jest cis-3 heksanol. Pachnie ściętą trawą.
05:34
This is cis-3-hexene-1-thiol, and this smells of rotten eggs, OK?
90
322000
7000
To jest cis-3 heksanotiol i śmierdzi zgniłymi jajami.
05:41
Now, you will have noticed that vodka never smells of rotten eggs.
91
329000
5000
Wódka nigdy nie śmierdzi zgniłymi jajami.
05:46
If it does, you put the glass down, you go to a different bar.
92
334000
4000
Jeśli śmierdzi, odstawiamy kieliszek i idziemy do innego baru.
05:50
This is -- in other words, we never get the O-H --
93
338000
5000
Innymi słowy, grupy O-H
05:55
we never mistake it for an S-H, OK?
94
343000
3000
nie da się pomylić z grupą S-H.
05:58
Like, at no concentration, even pure, you know,
95
346000
3000
W żadnym stężeniu, nawet czysty etanol
06:01
if you smelt pure ethanol, it doesn’t smell of rotten eggs.
96
349000
3000
nie śmierdzi zgniłymi jajami.
06:04
Conversely, there is no concentration at which the sulfur compound will smell like vodka.
97
352000
7000
I na odwrót: w żadnym stężeniu siarka nie pachnie wódką.
06:11
It’s very hard to explain this by molecular recognition.
98
359000
4000
Trudno to wytłumaczyć za pomocą rozpoznawania cząsteczek.
06:15
Now, I showed this to a physicist friend of mine who has a profound distaste
99
363000
2000
Kolega fizyk, żywiący głęboki niesmak do biologii,
06:17
for biology, and he says, "That’s easy! The things are a different color!"
100
365000
4000
skomentował: " To proste! Różnią się kolorami!"
06:21
(Laughter)
101
369000
5000
(Śmiech)
06:26
We have to go a little beyond that. Now let me explain why vibrational theory has
102
374000
5000
Chciałbym wyjaśnić, czemu teoria wibracjii
06:31
some sort of interest in it. These molecules, as you saw in the beginning,
103
379000
4000
jest interesująca. Części cząsteczek,
06:35
the building blocks had springs connecting them to each other.
104
383000
2000
które widzieliście, są połączone sprężynami.
06:37
In fact, molecules are able to vibrate at a set of frequencies
105
385000
3000
Cząsteczki wibrują na różnych częstotliwościach,
06:40
which are very specific for each molecule and for the bonds connecting them.
106
388000
4000
charakterystycznych dla cząsteczki i jej wiązań.
06:44
So this is the sound of the O-H stretch, translated into the audible range.
107
392000
8000
Oto dźwięk wiązania O-H, przełożony na słyszalny zakres.
06:53
S-H, quite a different frequency.
108
401000
2000
S-H -- zupełnie inna częstotliwość.
06:55
Now, this is kind of interesting, because it tells you
109
403000
4000
To ciekawe, bo mówi nam,
06:59
that you should be looking for a particular fact, which is this:
110
407000
3000
że należy szukać następującego faktu:
07:02
nothing in the world smells like rotten eggs except S-H, OK?
111
410000
4000
na całym świecie tylko S-H śmierdzi jak zgniłe jaja.
07:06
Now, Fact B: nothing in the world has that frequency except S-H.
112
414000
7000
Fakt B: tylko S-H ma taką częstotliwość.
07:13
If you look on this, imagine a piano keyboard.
113
421000
2000
Wyobraźcie sobie klawiaturę fortepianu.
07:15
The S-H stretch is in the middle of a part of the keyboard
114
423000
4000
Wiązanie S-H jest po środku klawiatury,
07:19
that has been, so to speak, damaged,
115
427000
2000
którą uszkodzono tak,
07:21
and there are no neighboring notes, nothing is close to it.
116
429000
3000
że nie ma sąsiadujących klawiszy.
07:24
You have a unique smell, a unique vibration.
117
432000
2000
Niepowtarzalny zapach, niepowtarzalna wibracja.
07:26
So I went searching when I started in this game
118
434000
2000
Zacząłem badać,
07:28
to convince myself that there was any degree of plausibility
119
436000
3000
czy jest choć gram prawdy
07:31
to this whole crazy story.
120
439000
2000
w tej szalonej historii.
07:33
I went searching for a type of molecule, any molecule,
121
441000
3000
Szukałem cząsteczki, jakiejkolwiek,
07:36
that would have that vibration and that -- the obvious prediction
122
444000
5000
z taką wibracją, i która - rzecz jasna -
07:41
was that it should absolutely smell of sulfur.
123
449000
2000
bezwarunkowo powinna pachnieć siarką.
07:43
If it didn’t, the whole idea was toast, and I might as well move on to other things.
124
451000
6000
Jeśli nie, cały pomysł upada i mogę zająć się czym innym.
07:49
Now, after searching high and low for several months,
125
457000
4000
Szukając intensywnie przez kilka miesięcy odkryłem,
07:53
I discovered that there was a type of molecule called a Borane
126
461000
5000
że rodzaj cząsteczki, zwany boranem,
07:58
which has exactly the same vibration.
127
466000
2000
ma identyczną wibrację.
08:00
Now the good news is, Boranes you can get hold of.
128
468000
3000
Dobra wiadomość - borany łatwo zdobyć.
08:03
The bad news is they’re rocket fuels.
129
471000
3000
Zła wiadomość - to jest paliwo rakietowe.
08:06
Most of them explode spontaneously in contact with air,
130
474000
3000
Większość wybucha samorzutnie w zetknięciu z powietrzem,
08:09
and when you call up the companies, they only give you minimum ten tons, OK?
131
477000
4000
a firmy sprzedają minimum dziesięć ton.
08:13
(Laughter)
132
481000
3000
(Śmiech)
08:16
So this was not what they call a laboratory-scale experiment,
133
484000
3000
Trudno to nazwać eksperymentem na skalę laboratoryjną
08:19
and they wouldn’t have liked it at my college.
134
487000
2000
i moja uczelnia by się krzywiła.
08:21
However, I managed to get a hold of a Borane eventually, and here is the beast.
135
489000
8000
Udało mi się jednak zdobyć boran, i oto on.
08:29
And it really does have the same -- if you calculate,
136
497000
2000
Częstotliwości wibracji, w obliczeniach,
08:31
if you measure the vibrational frequencies, they are the same as S-H.
137
499000
4000
są identyczne jak S-H.
08:35
Now, does it smell of sulfur? Well, if you go back in the literature,
138
503000
5000
Czy pachnie siarką? Według literatury,
08:40
there’s a man who knew more about Boranes than anyone
139
508000
3000
jest ktoś, kto wiedział o boranach najwięcej
08:43
alive then or since, Alfred Stock, he synthesized all of them.
140
511000
5000
pod słońcem. Alfred Stock, zsytetyzował je wszystkie.
08:48
And in an enormous 40-page paper in German he says, at one point --
141
516000
6000
W ogromnej 40-stronicowej publikacji po niemiecku,
08:54
my wife is German and she translated it for me --
142
522000
3000
moja żona jest Niemką i mi przetłumaczyła,
08:57
and at one point he says, "ganz widerlich Geruch,"
143
525000
2000
w pewnym miejscu mówi "ganz widerlicher Geruch",
08:59
an "absolutely repulsive smell," which is good. Reminiscent of hydrogen sulfide.
144
527000
6000
"obrzydliwy zapach", to dobrze. Przypomina siarkowodór.
09:05
So this fact that Boranes smell of sulfur
145
533000
3000
Czyli fakt, że borany pachną siarką,
09:08
had been known since 1910, and utterly forgotten until 1997, 1998.
146
536000
7000
znany w 1910 r. poszedł w niepamięć aż do '97-'98r.
09:15
Now, the slight fly in the ointment is this: that
147
543000
4000
Mały szkopuł: żeby wywęszyć wibracje cząsteczek,
09:19
if we smell molecular vibrations, we must have a spectroscope in our nose.
148
547000
5000
trzeba by mieć w nosie spektroskop.
09:24
Now, this is a spectroscope, OK, on my laboratory bench.
149
552000
5000
Oto spektroskop, na stole w laboratorium.
09:29
And it’s fair to say that if you look up somebody’s nose,
150
557000
2000
Przyznam, że w żadnym nosie
09:31
you’re unlikely to see anything resembling this.
151
559000
3000
niczego takiego nie znajdziemy.
09:34
And this is the main objection to the theory.
152
562000
2000
To główny zarzut wobec tej teorii.
09:36
OK, great, we smell vibrations. How? All right?
153
564000
5000
Świetnie, umiemy zwęszyć wibracje. Ale jak?
09:41
Now when people ask this kind of question, they neglect something,
154
569000
2000
Zadając takie pytania zapominamy,
09:43
which is that physicists are really clever, unlike biologists.
155
571000
4000
że fizycy są dużo sprytniejsi do biologów.
09:47
(Laughter)
156
575000
3000
(Śmiech)
09:50
This is a joke. I’m a biologist, OK?
157
578000
2000
To żart. Sam jestem biologiem, OK?
09:52
So it’s a joke against myself.
158
580000
1000
To żart. Sam jestem biologiem, OK?
09:53
Bob Jacklovich and John Lamb at Ford Motor Company,
159
581000
3000
Bob Jacklovich i John Lamb, z Ford Motor Company,
09:56
in the days when Ford Motor was spending vast amounts of money
160
584000
2000
z czasów, gdy Ford mnóstwo wydawał
09:58
on fundamental research, discovered a way
161
586000
4000
na podstawowe badania, odkryli sposób
10:02
to build a spectroscope that was intrinsically nano-scale.
162
590000
4000
budowy spektroskopu w skali nano.
10:06
In other words, no mirrors, no lasers, no prisms, no nonsense,
163
594000
3000
Żadnych luster, laserów, pryzmatów i bzdur,
10:09
just a tiny device, and he built this device. And this device uses electron tunneling.
164
597000
5000
tylko przyrządzik oparty na efekcie tunelowym.
10:14
Now, I could do the dance of electron tunneling,
165
602000
3000
Mógłbym tu odtańczyć efekt tunelowy,
10:17
but I’ve done a video instead, which is much more interesting. Here’s how it works.
166
605000
5000
ale w zamian pokażę film, o wiele ciekawszy.
10:22
Electrons are fuzzy creatures, and they can jump across gaps,
167
610000
4000
Elektrony potrafią przeskakiwać przerwy energetyczne,
10:26
but only at equal energy. If the energy differs, they can’t jump.
168
614000
5000
pod warunkiem, że nie ma różnic energii.
10:31
Unlike us, they won’t fall off the cliff.
169
619000
2000
Nie spadają w przepaść, tak jak my.
10:33
OK. Now. If something absorbs the energy, the electron can travel.
170
621000
7000
Jeśli coś pochłonie energię, elektron może przeskoczyć.
10:40
So here you have a system, you have something --
171
628000
3000
Więc mamy system, częsty w biologii:
10:43
and there’s plenty of that stuff in biology --
172
631000
1000
Więc mamy system, częsty w biologii:
10:44
some substance giving an electron, and the electron tries to jump,
173
632000
5000
swobodny elektron próbuje przeskoczyć.
10:49
and only when a molecule comes along that has the right vibration
174
637000
4000
Jeśli zjawi się cząsteczka o właściwej wibracji,
10:53
does the reaction happen, OK?
175
641000
2000
zajdzie reakcja.
10:55
This is the basis for the device that these two guys at Ford built.
176
643000
4000
Na tym ci dwaj z Forda oparli swoje urządzenie.
10:59
And every single part of this mechanism is actually plausible in biology.
177
647000
7000
Mechanizm całkowicie dopuszczalny w biologii.
11:06
In other words, I’ve taken off-the-shelf components,
178
654000
1000
Z gotowych komponentów zrobiłem spektroskop.
11:07
and I’ve made a spectroscope.
179
655000
2000
Z gotowych komponentów zrobiłem spektroskop.
11:09
What’s nice about this idea, if you have a philosophical bent of mind,
180
657000
4000
Według tej koncepcji, filozoficznie patrząc,
11:13
is that then it tells you that the nose,
181
661000
2000
nos, ucho i oko odbierają wibracje.
11:15
the ear and the eye are all vibrational senses.
182
663000
3000
nos, ucho i oko odbierają wibracje.
11:18
Of course, it doesn’t matter, because it could also be that they’re not.
183
666000
4000
Być może wcale tak nie jest,
11:22
But it has a certain --
184
670000
1000
Być może wcale tak nie jest,
11:23
(Laughter)
185
671000
2000
(Śmiech)
11:25
-- it has a certain ring to it which is attractive to people
186
673000
4000
ale brzmi atrakcyjnie
11:29
who read too much 19th-century German literature.
187
677000
4000
dla fanów XIXw. literatury niemieckiej.
11:33
And then a magnificent thing happened:
188
681000
1000
dla fanów XIXw. literatury niemieckiej.
11:34
I left academia and joined the real world of business,
189
682000
6000
Rzuciłem środowisko akademickie dla świata biznesu.
11:40
and a company was created around my ideas
190
688000
3000
W oparciu o moje pomysły powstała firma,
11:43
to make new molecules using my method,
191
691000
3000
robiąca nowe cząsteczki moją metodą,
11:46
along the lines of, let’s put someone else’s money where your mouth is.
192
694000
4000
zgodnie z ideą: słowo się rzekło, cudza kobyła u płota.
11:50
And one of the first things that happened was
193
698000
4000
Zaraz na początku
11:54
we started going around to fragrance companies
194
702000
2000
zaczęliśmy pytać firmy pefumeryjne
11:56
asking for what they needed, because, of course,
195
704000
4000
jak mogłyby to spożytkować, bo oczywiście
12:00
if you could calculate smell, you don’t need chemists.
196
708000
2000
do obliczania zapachu nie potrzeba chemików.
12:02
You need a computer, a Mac will do it, if you know how to program the thing right,
197
710000
4000
Wystarczy dobrze zaprogramowany Mac.
12:06
OK? So you can try a thousand molecules,
198
714000
4000
Można przetestować tysiąc,
12:10
you can try ten thousand molecules in a weekend,
199
718000
3000
10 tys. cząsteczek w weekend,
12:13
and then you only tell the chemists to make the right one.
200
721000
3000
i zlecić chemikom, by zrobili tę właściwą.
12:16
And so that’s a direct path to making new odorants.
201
724000
4000
Oto prosta ścieżka do tworzenia nowych substancji zapachowych.
12:20
And one of the first things that happened was
202
728000
1000
Oto prosta ścieżka do tworzenia nowych substancji zapachowych.
12:21
we went to see some perfumers in France --
203
729000
2000
Zaczęliśmy rozmowy z perfumiarzami z Francji,
12:23
and here’s where I do my Charles Fleischer impression --
204
731000
2000
teraz naśladuję Charlesa Fleischera:
12:25
and one of them says, "You cannot make a coumarin."
205
733000
4000
"Nie zrobicie kumaryny"
12:29
He says to me, "I bet you cannot make a coumarin."
206
737000
3000
"Założę się, że nie zrobicie kumaryny".
12:32
Now, coumarin is a very common thing, a material,
207
740000
4000
Kumaryna to popularny surowiec zapachowy,
12:36
in fragrance which is derived from a bean that comes from South America.
208
744000
3000
uzyskiwany z południowoamerykańskiej fasoli.
12:39
And it is the classic synthetic aroma chemical, OK?
209
747000
4000
To klasyczny syntetyczny związek aromatyczny.
12:43
It’s the molecule that has made men’s fragrances
210
751000
4000
Cząsteczka, która stanowi podstawę
12:47
smell the way they do since 1881, to be exact.
211
755000
3000
męskich zapachów od 1881 r.
12:50
And the problem is it’s a carcinogen.
212
758000
3000
Sęk w tym, że jest rakotwórcza.
12:53
So nobody likes particularly to -- you know, aftershave with carcinogens.
213
761000
6000
Nie ma amatorów rakotwórczej wody kolońskiej.
12:59
(Laughter)
214
767000
2000
(Śmiech)
13:01
There are some reckless people, but it’s not worth it, OK?
215
769000
3000
Zdarzają się śmiałkowie, ale nie warto.
13:04
So they asked us to make a new coumarin. And so we started doing calculations.
216
772000
5000
Chcieli nową kumarynę. Zaczęliśmy liczyć.
13:09
And the first thing you do is you calculate the vibrational spectrum
217
777000
3000
Trzeba obliczyć spektrum wibracyjne kumaryny
13:12
of coumarin, and you smooth it out,
218
780000
1000
Trzeba obliczyć spektrum wibracyjne kumaryny
13:13
so that you have a nice picture of what the sort of chord, so to speak, of coumarin is.
219
781000
6000
i wymodelować ładny obraz akordu kumaryny.
13:19
And then you start cranking the computer to find other molecules,
220
787000
6000
Potem komputer szuka innych cząsteczek,
13:25
related or unrelated, that have the same vibrations.
221
793000
3000
pokrewnych lub nie, o tych samych wibracjach.
13:28
And we actually, in this case, I’m sorry to say,
222
796000
4000
W tym przypadku, przyznam z żalem,
13:32
it happened -- it was serendipitous.
223
800000
2000
udało się nam psim swędem.
13:34
Because I got a phone call from our chief chemist
224
802000
3000
Zadwonił do mnie nasz szef chemików:
13:37
and he said, look, I’ve just found this such a beautiful reaction,
225
805000
5000
"Znalazłem cudną reakcję. Nawet jeśli nie pachnie kumaryną,
13:42
that even if this compound doesn’t smell of coumarin,
226
810000
1000
"Znalazłem cudną reakcję. Nawet jeśli nie pachnie kumaryną,
13:43
I want to do it, it’s just such a nifty,
227
811000
3000
to chcę ją zrobić. Prawdziwa perełka."
13:46
one step -- I mean, chemists have weird minds --
228
814000
3000
Mówię wam, chemicy to wariaci.
13:49
one step, 90 percent yield, you know, and you get this lovely
229
817000
4000
"Jeden krok, 90% wydajności
13:53
crystalline compound. Let us try it.
230
821000
2000
i ślicznie wykrystalizowany związek. Spróbujmy".
13:55
And I said, first of all, let me do the calculation on that compound, bottom right,
231
823000
4000
Oto ten związek, na dole po prawej.
13:59
which is related to coumarin, but has an extra pentagon inserted into the molecule.
232
827000
6000
Krewny kumaryny, z dodatkowym pięciobokiem.
14:05
Calculate the vibrations, the purple spectrum is that new fellow,
233
833000
5000
Oto wibracje: fioletowa linia to nowy związek,
14:10
the white one is the old one.
234
838000
1000
a biała stary. Powinien pachnieć kumaryną.
14:11
And the prediction is it should smell of coumarin.
235
839000
4000
a biała stary. Powinien pachnieć kumaryną.
14:15
They made it ... and it smelled exactly like coumarin.
236
843000
8000
Zrobili go... i pachniał kubek w kubek jak kumaryna.
14:23
And this is our new baby, called tonkene.
237
851000
5000
Oto nasze dziecko, nazywa się Tonkene®.
14:28
You see, when you’re a scientist, you’re always selling ideas.
238
856000
2000
Naukowcy próbują sprzedawać pomysły.
14:30
And people are very resistant to ideas, and rightly so.
239
858000
4000
Ludzie stawiają opór, i nie bez racji.
14:34
Why should new ideas be accepted?
240
862000
2000
Czemu akceptować nowe pomysły?
14:36
But when you put a little 10-gram vial on the table in front of perfumers
241
864000
6000
Ale postaw przed perfumiarzami 10g fiolkę:
14:42
and it smells like coumarin, and it isn’t coumarin,
242
870000
2000
pachnie jak kumaryna, ale nią nie jest,
14:44
and you’ve found it in three weeks,
243
872000
2000
i odkryłeś ją w trzy tygodnie,
14:46
this focuses everybody’s mind wonderfully.
244
874000
3000
masz ich uwagę na bank.
14:49
(Laughter)
245
877000
1000
(Śmiech)
14:50
(Applause)
246
878000
6000
(Oklaski)
14:56
And people often ask me, is your theory accepted?
247
884000
4000
Często słyszę: czy ta teoria się przyjęła?
15:00
And I said, well, by whom? I mean most, you know -- there’s three attitudes:
248
888000
5000
Odpowiadam: zależy u kogo. Są trzy postawy:
15:05
You’re right, and I don’t know why, which is the most rational one at this point.
249
893000
4000
"Masz rację, nie wiem czemu", najbardziej racjonalna na tym etapie.
15:09
You’re right, and I don’t care how you do it, in a sense;
250
897000
4000
"Masz rację, gwiżdżę na resztę" czyli: dawaj cząsteczki.
15:13
you bring me the molecules, you know.
251
901000
1000
"Masz rację, gwiżdżę na resztę" czyli: dawaj cząsteczki.
15:14
And: You’re completely wrong, and I’m sure you’re completely wrong.
252
902000
3000
oraz: "Mylisz się na 100%".
15:17
OK? Now, we’re dealing with people who only want results,
253
905000
3000
Naszych klientów obchodzą tylko wyniki,
15:20
and this is the commercial world.
254
908000
2000
to biznes.
15:22
And they tell us that even if we do it by astrology, they’re happy.
255
910000
5000
Choćbyśmy używali astrologii, i tak będą zadowoleni.
15:27
But we’re not actually doing it by astrology.
256
915000
3000
Ale nie używamy astrologii.
15:30
But for the last three years, I’ve had what I consider to be
257
918000
2000
Przez ostatnie trzy lata
15:32
the best job in the entire universe, which is to put my hobby --
258
920000
5000
miałem najlepszą pracę pod słońcem, czyli hobby:
15:37
which is, you know, fragrance and all the magnificent things --
259
925000
2000
zapachy i inne wspaniałości,
15:39
plus a little bit of biophysics, a small amount of self-taught chemistry
260
927000
5000
plus trochę biofizyki i samodzielnie poznanej chemii,
15:44
at the service of something that actually works.
261
932000
2000
w służbie czegoś, co działa.
15:46
Thank you very much.
262
934000
1000
Dziękuję bardzo.
15:47
(Applause)
263
935000
1000
(Oklaski)
ABOUT THE SPEAKER
Luca Turin - NoseBiophysicist Luca Turin studies the science of smell. He's the author of Perfumes: The Guide, and the subject of Chandler Burr's 2003 book The Emperor of Scent. His next project: developing an artificial nose.
Why you should listen
Biophysicist Luca Turin studies the science of smell. He's a leading proponent of the vibrational theory of smell -- the idea that when our noses pick up a scent, we're reacting to the vibrational properties of the molecule we're smelling. (This is in opposition to the shape theory of smell, which imagines smelly molecules fitting into conveniently shaped receptors in our noses.)
His work on olfactory reception and the prediction of what a particular molecule will smell like has led to an interesting line of work: designing new fragrances and flavor molecules, as part of the firm Flexitral, where he is CTO. Coming up, he'll be part of a team in Biomedical Engineering at MIT, headed by Professor Shuguang Zhang, to develop an artificial nose made with natural receptors as part of DARPA's just-launched RealNose program.
He's the author of several books on scent, including Perfumes: The Guide and The Secret of Scent, and is the subject of Chandler Burr's 2003 book The Emperor of Scent.
Luca Turin | Speaker | TED.com