TEDMED 2009
Dean Kamen: The emotion behind invention
Dean Kamen: Uczucia kryjące się za wynalazkiem
Filmed:
Readability: 3
598,766 views
Żołnierze, którzy stracili kończyny na wojnie, codziennie zmagają się z trudnościami niewyobrażalnymi dla większości z nas. W TEDMED Dean Kamen opowiada o ludziach i historiach, które zmotywowały go do prac nad niezwykłą protezą, która może przywrócić im chociaż część dawnego życia.
Dean Kamen - Inventor
Dean Kamen landed in the limelight with the Segway, but he has been innovating since high school, with more than 150 patents under his belt. Recent projects include portable energy and water purification for the developing world, and a prosthetic arm for maimed soldiers. Full bio
Dean Kamen landed in the limelight with the Segway, but he has been innovating since high school, with more than 150 patents under his belt. Recent projects include portable energy and water purification for the developing world, and a prosthetic arm for maimed soldiers. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
It's not about technology,
0
0
2000
Nie chodzi tu o technologię,
00:17
it's about people and stories.
1
2000
2000
ale o ludzi i ich losy.
00:19
I could show you
2
4000
2000
Mógłbym wam pokazać
00:21
what recently was on television
3
6000
2000
film z cyklu "60 minutes"
00:23
as a high quality video:
4
8000
2000
który leciał ostatnio w telewizji.
00:25
60 Minutes, many of you may have seen it.
5
10000
3000
Wielu z was go pewnie widziało.
00:28
And it was the now director of the entire piece
6
13000
3000
Występował w nim obecny dyrektor
00:31
of the veteran's administration --
7
16000
3000
ds. weteranów,
00:34
who, himself, had lost an arm 39 years ago
8
19000
3000
który sam stracił rękę 39 lat temu
00:37
in Vietnam --
9
22000
3000
w Wietnamie.
00:40
who was adamantly opposed to these crazy devices
10
25000
2000
Stanowczo odrzucał szalone wynalazki,
00:42
that don't work.
11
27000
3000
które nie spełniają swojej roli.
00:45
And it turns out that with 60 Minutes cameras rolling in the background,
12
30000
3000
Wyrażał się bardzo jasno.
00:48
after he pretty much made his position clear on this --
13
33000
3000
Ale podczas nagrywania programu,
00:51
he had his hook and he had his --
14
36000
3000
zamienił swój hak na nasze ramię...
00:54
he wore this arm for less than two hours
15
39000
3000
Używał go przez niecałe dwie godziny.
00:57
and was able to pour himself a drink and got quite emotional over the fact
16
42000
3000
Mógł nalać sobie coś do picia
01:00
that, quote -- his quote --
17
45000
3000
i nie ukrywał emocji, że, cytując jego słowa:
01:03
it's the first time he's felt like he's had an arm in 39 years.
18
48000
4000
"Pierwszy raz od 39 lat czuję, że mam rękę".
01:07
But that would sort of be jumping to the middle of the story,
19
52000
3000
Ale wybiegam za bardzo na przód.
01:10
and I'm not going to show you that polished video.
20
55000
2000
Nie pokażę filmu w ostatecznej formie.
01:12
I'm going to, instead, in a minute or two,
21
57000
2000
Zamiast tego zobaczycie
01:14
show you an early, crude video
22
59000
3000
jego wczesną, nieobrobioną wersję.
01:17
because I think it's
23
62000
2000
Moim zdaniem
01:19
a better way to tell a story.
24
64000
4000
to o wiele lepsza ilustracja.
01:23
A few years ago I was visited by
25
68000
2000
Kilka lat temu zgłosili się do mnie
01:25
the guy that runs DARPA,
26
70000
2000
szefowie DARPA.
01:27
the people that fund all the advanced technologies
27
72000
3000
agencji finansującej zaawansowane technologie,
01:30
that businesses and universities probably wouldn't take the risk of doing.
28
75000
7000
zbyt ryzykowne dla prywatnych firm czy uczelni,
01:37
They have a particular interest in ones that will help our soldiers.
29
82000
4000
zwłaszcza technologie służące żołnierzom.
01:41
I get this sort of unrequested -- by me anyway -- visit,
30
86000
5000
Przyszli do mnie z nieproszoną wizytą.
01:46
and sitting in my conference room is a very senior surgeon
31
91000
3000
Siedzi u mnie wojskowy chirurg
01:49
from the military
32
94000
2000
wysokiego szczebla
01:51
and the guy that runs DARPA.
33
96000
4000
i szef DARPA
01:55
They proceed to tell me a story which comes down
34
100000
3000
i snują opowieść, mniej więcej tej treści:
01:58
to basically the following. We have used such advanced technologies
35
103000
3000
"Mamy już zaawansowane technologie
02:01
now and made them available
36
106000
3000
i udostępniamy je żołnierzom
02:04
in the most remote places that we put soldiers:
37
109000
3000
stacjonującym w odległych miejscach,
02:07
hills of Afghanistan, Iraq ...
38
112000
4000
takich jak Afganistan czy Irak".
02:11
They were quite proud of the fact that
39
116000
2000
Byli dumni z tego, że
02:13
you know, before the dust clears,
40
118000
3000
bez chwili zwłoki
02:16
if some soldier has been hurt
41
121000
2000
ranni żołnierze
02:18
they will have collected him or her, they will have brought him back,
42
123000
3000
są zabierani z pola walki.
02:21
they will be getting world-class triage emergency care
43
126000
3000
Dostają pierwszorzędną pomoc doraźną,
02:24
faster than you and I would be getting it if we were hurt
44
129000
4000
szybciej niż ofiara wypadku samochodowego
02:28
in a car accident in a major city in the United States.
45
133000
4000
w dużym mieście USA.
02:32
That's the good news.
46
137000
2000
To dobra wiadomość.
02:34
The bad news is if they've collected this person
47
139000
3000
Zła jest taka, że jeżeli ranny
02:37
and he or she is missing an arm or leg,
48
142000
3000
stracił rękę, nogę
02:40
part of the face, it's probably not coming back.
49
145000
4000
czy część twarzy, już jej raczej nie odzyska.
02:44
So, they started giving me the statistics on how many of these kids had lost an arm.
50
149000
4000
Pokazali statystyki, ilu chłopców straciło rękę.
02:48
And then the surgeon pointed out, with a lot of anger,
51
153000
3000
Jak gniewnie zauważył chirurg:
02:51
he said, "Why is it? At the end of the Civil War,
52
156000
4000
"Podczas wojny secesyjnej mieli muszkiety,
02:55
they were shooting each other with muskets. If somebody lost an arm,
53
160000
2000
a jeśli ktoś stracił rękę,
02:57
we gave them a wooden stick with a hook on it.
54
162000
5000
dostawał drewniany kij z hakiem.
03:02
Now we've got F18s and F22s,
55
167000
3000
Teraz, mamy samoloty F18 i F22,
03:05
and if somebody loses an arm,
56
170000
2000
ale jeśli ktoś traci rękę,
03:07
we give them a plastic stick with a hook on it."
57
172000
3000
dostaje plastikowy kij z hakiem."
03:10
And they basically said, "This is unacceptable,"
58
175000
4000
Powiedzieli, że to niedopuszczalne.
03:14
and then the punchline: "So, Dean,
59
179000
2000
A puenta brzmiała:
03:16
we're here because you make medical stuff.
60
181000
2000
"Robisz różne medyczne sprzęty.
03:18
You're going to give us an arm."
61
183000
3000
Skonstruujesz nam rękę."
03:21
And I was waiting for the 500 pages of bureaucracy,
62
186000
3000
Nastawiłem się na lawinę biurokracji,
03:24
paperwork and DODs.
63
189000
3000
papierkowej roboty i najazd Departamentu Obrony.
03:27
No, the guy says,
64
192000
3000
Usłyszałem jednak:
03:30
"We're going to bring a guy into this conference room,
65
195000
4000
"Przyprowadzimy tu gościa,
03:34
and wearing the arm you're going to give us,
66
199000
3000
który ręką twojego projektu
03:37
he or she is going to pick up a raisin or a grape
67
202000
2000
podniesie rodzynek albo winogrono
03:39
off this table.
68
204000
2000
ze stołu.
03:41
If it's the grape, they won't break it."
69
206000
3000
I nie zmiażdży winogrona."
03:44
Great he needs efferent, afferent, haptic response sensors.
70
209000
3000
Czyli eferentne i aferentne czujniki dotykowe.
03:47
"If it's the raisin, they won't drop it."
71
212000
3000
"A rodzynka nie upuści".
03:50
So he wants fine motor control: flex at the wrist,
72
215000
5000
Czyli mała motoryka, ruchomy nadgarstek,
03:55
flex at the elbow, abduct and flex at the shoulder.
73
220000
4000
ruchomy łokieć, odwodzenie i zgięcie stawu ramiennego,
03:59
Either way they were going to eat it.
74
224000
2000
żeby móc to podnieść do ust.
04:01
"Oh, by the way Dean. It's going to fit on a 50th percentile female frame --
75
226000
4000
"A propos: rozmiar jak dla przeciętnej kobiecej sylwetki",
04:05
namely 32 inches from the long finger --
76
230000
3000
czyli 80 centymetrów od palca środkowego
04:08
and weigh less than nine pounds."
77
233000
3000
i mniej niż 4 kilo wagi.
04:11
50th percentile female frame.
78
236000
3000
"Ma też być samowystarczalne
04:14
"And it's going to be completely self contained including all its power."
79
239000
4000
pod względem energetycznym."
04:18
So, they finished that. And I, as you can tell,
80
243000
2000
Na tym kończyła się lista wymagań.
04:20
am a bashful guy.
81
245000
2000
Ponieważ jestem nieśmiały,
04:22
I told them they're nuts.
82
247000
2000
powiedziałem, że są walnięci.
04:24
(Laughter)
83
249000
2000
(Śmiech)
04:26
They've been watching too much "Terminator."
84
251000
2000
Naoglądali się za dużo Terminatora.
04:28
(Laughter)
85
253000
2000
(Śmiech)
04:30
Then, the surgeon says to me,
86
255000
3000
A potem ten chirurg mówi,
04:33
"Dean, you need to know
87
258000
3000
"Musisz wiedzieć,
04:36
more than two dozen of these kids have come back
88
261000
3000
że prawie 30 rannych
04:39
bilateral."
89
264000
2000
straciło obie kończyny."
04:41
Now, I cannot imagine --
90
266000
2000
Nie wiem jak wy,
04:43
I'm sorry, you may have a better
91
268000
4000
ale ja nie potrafię
04:47
imagination than I do --
92
272000
2000
sobie wyobrazić utraty ręki,
04:49
I can't imagine losing my arm,
93
274000
3000
sobie wyobrazić utraty ręki,
04:52
and typically at 22 years old.
94
277000
3000
i to w wieku 22 lat,
04:55
But compared to that, losing two?
95
280000
3000
nie mówiąc już o dwóch.
04:58
Seems like that would be an inconvenience.
96
283000
4000
To dopiero musi być niewygoda.
05:02
Anyway, I went home that night. I thought about it.
97
287000
3000
Z tą myślą wróciłem do domu.
05:05
I literally could not sleep
98
290000
2000
Dosłownie spędzała mi sen z powiek.
05:07
thinking about, "I wonder how you'd roll over
99
292000
2000
Jak przekręciłbym się na drugi bok
05:09
with no shoulders."
100
294000
4000
nie mając rąk?
05:13
So, I decided we've got to do this.
101
298000
3000
Zdecydowałem, że muszę to zrobić.
05:16
And trust me, I've got a day job, I've got a lot of day jobs.
102
301000
2000
Dodam, że dzień w dzień pracuję,
05:18
Most of my day job keeps me busy
103
303000
3000
żeby finansować pomysły jak FIRST,
05:21
funding my fantasies like FIRST and water and power ....
104
306000
2000
czy odnawialne źródła energii.
05:23
And I've got a lot of day jobs.
105
308000
3000
Nie narzekam na brak zajęć,
05:26
But I figured I gotta do this.
106
311000
4000
ale uznałem, że muszę się tym zająć.
05:30
Did a little investigation,
107
315000
2000
Zebrałem informacje
05:32
went down to Washington, told them
108
317000
3000
i pojechałem do Waszyngtonu powiedzieć,
05:35
I still think they're nuts but we're going to do it.
109
320000
5000
że nadal mam ich za wariatów, ale to zrobię.
05:40
And I told them I'd build them an arm.
110
325000
2000
Zbuduję im rękę.
05:42
I told them it would probably take five years to get through the FDA,
111
327000
3000
Pewnie 5 lat zajmą formalności urzędowe
05:45
and probably 10 years to be reasonably functional.
112
330000
3000
i kolejne 10 osiągnięcie sprawności.
05:48
Look what it takes to make things like iPods.
113
333000
4000
Patrzcie, ile czasu robi się np. iPody.
05:52
"Great," he said, "You got two years."
114
337000
3000
"Świetnie" - usłyszałem. - "Masz dwa lata."
05:55
(Laughter)
115
340000
1000
(Śmiech)
05:56
I said, "I'll tell you what. I'll build you an arm
116
341000
2000
Mówię: "Skonstruuowanie ręki
05:58
that's under nine pounds
117
343000
2000
ważącej mniej niż 4 kg.
06:00
that has all that capability in one year.
118
345000
2000
zajmie rok.
06:02
It will take the other nine to make it functional and useful."
119
347000
4000
Ale kolejne 9 zajmie usprawnianie i funkcjonalność."
06:06
We sort of agreed to disagree.
120
351000
2000
Zostawiliśmy kwestię otwartą.
06:08
I went back and I started putting a team together,
121
353000
2000
Zacząłem organizować zespół,
06:10
the best guys I could find with a passion to do this.
122
355000
3000
najlepszych ludzi, zapaleńców.
06:13
At the end of exactly one year
123
358000
3000
Dokładnie po roku mieliśmy urządzenie,
06:16
we had a device with 14 degrees of freedom,
124
361000
2000
które zginało się w 14 miejscach,
06:18
all the sensors, all the microprocessors,
125
363000
3000
miało wszystkie czujniki, mikroprocesory, itd.
06:21
all the stuff inside.
126
366000
2000
miało wszystkie czujniki, mikroprocesory, itd.
06:23
I could show you it with a cosmesis on it
127
368000
2000
Po kosmetyce wygląda tak realistycznie,
06:25
that's so real it's eerie, but then you wouldn't see
128
370000
2000
że ciarki przechodzą,
06:27
all this cool stuff.
129
372000
3000
tylko nie widać cudeniek w środku.
06:30
I then thought it would be years
130
375000
2000
Spodziewałem się, że miną lata
06:32
before we'd be able to make it really, really useful.
131
377000
5000
zanim osiągniemy pełną funkcjonalność.
06:37
It turned out, as I think you could see
132
382000
2000
Pamiętacie pewnie
06:39
in Aimee's capabilities and attitudes,
133
384000
4000
umiejętności i postawę Aimee Mullins.
06:43
people with a desire to do something
134
388000
3000
Zapaleńcy są niezwykli,
06:46
are quite remarkable and nature is quite adaptable.
135
391000
4000
a natura potrafi się przystosować.
06:50
Anyway, with less than 10 hours of use,
136
395000
4000
Wracając do tematu: dwóch facetów.
06:54
two guys -- one that's bilateral.
137
399000
4000
Jeden bez obu rąk:
06:58
He's literally, he's got no shoulder on one side,
138
403000
3000
z jednej strony amputowane całe ramię,
07:01
and he's high trans-humeral on the other.
139
406000
2000
a z drugiej powyżej łokcia.
07:03
And that's Chuck and Randy together,
140
408000
5000
Chuck i Randy, po 10 godzinach,
07:08
after 10 hours -- were playing in our office.
141
413000
3000
zaczęli się bawić w naszym biurze.
07:11
And we took some pretty cruddy home movies.
142
416000
4000
Filmowaliśmy prymitywną kamerą.
07:15
At the end of the one I'm going to show, it's only about a minute
143
420000
2000
Pod koniec jednego z ujęć
07:17
and a couple of seconds long,
144
422000
5000
Pod koniec jednego z ujęć
07:22
Chuck does something that to this day I'm jealous of,
145
427000
3000
Chuck robi coś, czego mu zazdroszczę,
07:25
I can't do it.
146
430000
2000
bo sam tak nie potrafię.
07:27
He picks up a spoon, picks it up,
147
432000
2000
Bierze łyżkę,
07:29
scoops out some Shredded Wheat and milk,
148
434000
4000
nabiera płatki z mlekiem
07:33
holds the spoon level
149
438000
2000
i trzymając poziomo
07:35
as he translates it, moving all these joints simultaneously,
150
440000
3000
poruszając wszystkimi stawami, podnosi do ust,
07:38
to his mouth, and he doesn't drop any milk.
151
443000
3000
i nie roni ani kropli mleka.
07:41
(Laughter)
152
446000
1000
(Śmiech)
07:42
I cannot do that.
153
447000
2000
Ja tego nie potrafię.
07:44
(Laughter)
154
449000
2000
(Śmiech)
07:46
His wife was standing behind me.
155
451000
2000
Jego żona stała w tym czasie
07:48
She's standing behind me at the time
156
453000
2000
za mną
07:50
and she says, "Dean,
157
455000
3000
i mówi: "Dean,
07:53
Chuck hasn't fed himself in 19 years.
158
458000
4000
Chuck nie jadł sam od 19 lat. Wybieraj:
07:57
So, you've got a choice:
159
462000
2000
albo my bierzemy rękę,
07:59
We keep the arm, or you keep Chuck."
160
464000
2000
albo ty bierzesz Chucka."
08:01
(Laughter) (Applause)
161
466000
3000
(Śmiech)
08:04
So, can we see that?
162
469000
4000
Możemy zobaczyć?
08:14
This is Chuck showing simultaneous control
163
479000
2000
Chuck pokazuje równoczesną kontrolę
08:16
of all the joints.
164
481000
2000
nad wszystkimi stawami.
08:18
He's punching our controls guy. The guy behind him
165
483000
2000
Boksuje gościa od sterowania. Za nim
08:20
is our engineer/surgeon,
166
485000
2000
stoi nasz inżynier i chirurg w jednym.
08:22
which is a convenient guy to have around.
167
487000
4000
Warto mieć takiego pod reką.
08:26
There's Randy, these guys are passing a rubber
168
491000
3000
A to Randy i Chuck przekazują sobie
08:29
little puck between them.
169
494000
3000
mały gumowy krążek.
08:32
And just as in the spirit of FIRST,
170
497000
3000
Byli tak dumni, że w duchu profesjonalizmu
08:35
gracious professionalism, they are quite proud of this,
171
500000
2000
jaki panuje w FIRST,
08:37
so they decide to share a drink.
172
502000
3000
postanowili się napić.
08:40
This is a non-trivial thing to do, by the way.
173
505000
3000
To wcale nie taka błaha sprawa.
08:43
Imagine doing that with a wooden stick and a hook on the end of it,
174
508000
3000
Spróbujcie to zrobić
08:46
doing either of those.
175
511000
2000
hakiem na drewnianym patyku.
08:48
Now Chuck is doing something quite extraordinary,
176
513000
3000
Teraz Chuck zrobi coś niesamowitego,
08:51
at least for my limited physical skill.
177
516000
5000
przynajmniej w porównaniu ze mną.
08:56
And now he's going to do what DARPA asked me for.
178
521000
3000
Robi teraz to, o co prosiła DARPA.
08:59
He's going to pick up a grape -- he didn't drop it,
179
524000
2000
Podnosi winogrono i ani go nie upuści
09:01
he didn't break it --
180
526000
3000
ani nie zmiażdży,
09:04
and he's going to eat it.
181
529000
3000
tylko zje.
09:07
So, that's where we were
182
532000
2000
Oto rezultat 15 miesięcy.
09:09
at the end of about 15 months.
183
534000
2000
Oto rezultat 15 miesięcy.
09:11
(Applause)
184
536000
12000
(Oklaski)
09:23
But, as I've learned from Richard,
185
548000
3000
Jednak dzięki Richardowi wiem,
09:26
the technology, the processors, the sensors, the motors,
186
551000
5000
że technologia, procesory, czujniki i silniki
09:31
is not the story.
187
556000
4000
to nie cały obraz.
09:35
I hadn't dealt with this kind of problem
188
560000
3000
Nigdy przedtem nie miałem styczności
09:38
or frankly, this whole segment
189
563000
3000
choćby w przybliżeniu,
09:41
of the medical world.
190
566000
2000
z tą gałęzią medycyny.
09:43
I'll give you some astounding things that have happened
191
568000
3000
Kilka zdumiewających rzeczy
09:46
as we started this.
192
571000
3000
wydarzyło się na początku projektu.
09:49
After we were pretty much convinced we had a good design,
193
574000
4000
Kiedy upewniliśmy się co do projektu,
09:53
and we'd have to make all the standard engineering trade-offs you always make --
194
578000
3000
musieliśmy dokonać kilku kompromisów.
09:56
you can always get three out of four of anything you want;
195
581000
3000
Zwykle wychodzą tylko 3 na 4 życzenia:
09:59
the weight, the size, the cost, the functionality --
196
584000
3000
waga, rozmiar, koszt i funkcjonalność.
10:02
I put a bunch of guys in my plane
197
587000
2000
Dlatego poleciałem z kilkoma facetami
10:04
and I said, "We're flying down to Walter Reed, and we're going talk to these kids,
198
589000
3000
do szpitala wojskowego Walter Reed.
10:07
because frankly it doesn't matter whether we like this arm.
199
592000
2000
W końcu nie liczy się,
10:09
It doesn't matter whether the
200
594000
2000
czy ręka podoba się nam
10:11
Department of Defense likes this arm."
201
596000
2000
albo Ministerstwu Obrony.
10:13
When I told them that they weren't entirely enthusiastic,
202
598000
3000
Moja opinia nie przypadła im do gustu,
10:16
but I told them, "It really doesn't matter what their opinion is.
203
601000
3000
ale powiedziałem, że to też się nie liczy.
10:19
There is only one opinion that matters,
204
604000
2000
Liczy się wyłącznie
10:21
the kids that are either going to use it or not."
205
606000
4000
zdanie przyszłych użytkowników.
10:25
I told a bunch of my engineers, "Look we're going to walk into Walter Reed,
206
610000
3000
Powiedziałem inżynierom, że w Walter Reed
10:28
and you're going to see people, lots of them,
207
613000
4000
zobaczymy wielu ludzi
10:32
missing major body parts.
208
617000
2000
bez ważnych części ciała.
10:34
They're probably going to be angry, depressed, frustrated.
209
619000
5000
Pewnie będą wściekli, przygnębieni i sfrustrowani.
10:39
We're probably going to have to give them support, encouragement.
210
624000
3000
Musimy ich wesprzeć, dodać otuchy.
10:42
But we've got to extract from them
211
627000
3000
A także dowiedzieć się,
10:45
enough information to make sure we're doing the right thing."
212
630000
5000
czy idziemy w słusznym kierunku.
10:50
We walked into Walter Reed and I could not have been more wrong.
213
635000
5000
Na miejscu okazało się, że bardzo się myliłem.
10:55
We did see a bunch of people,
214
640000
2000
Rzeczywiście zobaczyliśmy wielu ludzi
10:57
a lot of them missing a lot of body parts,
215
642000
4000
bez kończyn,
11:01
and parts they had left were burned;
216
646000
2000
z poparzeniami,
11:03
half a face gone, an ear burned off.
217
648000
4000
bez połowy twarzy, ze spalonymi uszami.
11:10
They were sitting at a table. They were brought together for us.
218
655000
2000
Czekali na nas przy stole.
11:12
And we started asking them all questions.
219
657000
2000
Zasypaliśmy ich pytaniami.
11:14
"Look," I'd say to them, "We're not quite as good as nature yet.
220
659000
3000
"Jeszcze nie doścignęliśmy natury.
11:17
I could give you fine motor control,
221
662000
3000
Mogę zapewnić wam motorykę dłoni
11:20
or I could let you curl 40 pounds;
222
665000
2000
albo dźwignięcie 20 kilogramów,
11:22
I probably can't do both.
223
667000
2000
ale nie jedno i drugie.
11:24
I can give you fast control
224
669000
2000
Mogę dać szybkie reakcje
11:26
with low reduction ratios in these gears,
225
671000
2000
z małymi przełożeniami,
11:28
or I can give you power;
226
673000
2000
albo mogę dać siłę,
11:30
I can't give you both.
227
675000
2000
ale nie jedno i drugie."
11:32
And we were trying to get them to all help us
228
677000
3000
Staraliśmy się dowiedzieć,
11:35
know what to give them.
229
680000
3000
czego potrzebują.
11:38
Not only were they enthusiastic, they kept thinking
230
683000
2000
Kipieli entuzjazmem. Uważali,
11:40
they're there to help us.
231
685000
2000
że to oni pomagają nam.
11:42
"Well, would it help if I ..."
232
687000
2000
"Może mógłbym..."
11:44
"Guys, and woman,
233
689000
3000
Powiedziałem im:
11:47
you've given enough.
234
692000
2000
"Zrobiliście już dosyć.
11:49
We're here to help you. We need data. We need to know
235
694000
2000
Potrzebne nam dane,
11:51
what you need."
236
696000
3000
żeby wiedzieć czego wam potrzeba."
11:54
After a half an hour, maybe, there was one guy at the far end of the table
237
699000
3000
Facet z końca stołu
11:57
who wasn't saying much.
238
702000
2000
prawie się nie odzywał.
11:59
You could see he was missing an arm.
239
704000
2000
Nie miał jednej ręki
12:01
He was leaning on his other arm.
240
706000
3000
i opierał się o drugą.
12:04
I called down to the end, "Hey, you haven't said much.
241
709000
2000
Zawołałem: "Hej, a ty?
12:06
If we needed this or this, what would you want?"
242
711000
3000
Co byś wolał?"
12:09
And he said, "You know,
243
714000
2000
A on na to:
12:13
I'm the lucky guy at this table.
244
718000
2000
"Ja jestem farciarz.
12:15
I lost my right arm,
245
720000
2000
Straciłem prawą rękę,
12:17
but I'm a lefty."
246
722000
2000
ale jestem mańkutem."
12:19
(Laughter)
247
724000
1000
(Śmiech)
12:20
So, he wouldn't say much.
248
725000
2000
Więc się nie odzywał.
12:22
He had a great spirit, like all the rest of them had great spirits.
249
727000
4000
Był w świetnym nastroju, jak i reszta.
12:26
And he made a few comments.
250
731000
2000
Dorzucił kilka uwag.
12:28
And then the meeting ended. We said goodbye to all these guys.
251
733000
3000
A przy pożegnaniu
12:31
And that guy pushed himself back from the table ...
252
736000
3000
odepchnął się od stołu.
12:34
he has no legs.
253
739000
2000
Nie miał nóg.
12:40
So, we left.
254
745000
3000
Odjechaliśmy.
12:43
And I was thinking,
255
748000
3000
Myślałem potem,
12:46
"We didn't give them support and encouragement;
256
751000
3000
że to oni dodali nam otuchy
12:49
they gave it to us.
257
754000
3000
a nie na odwrót.
12:52
They're not finished giving yet."
258
757000
3000
Że nadal dają z siebie wszystko.
12:55
It was astounding.
259
760000
3000
To było szokujące.
12:58
So, we went back.
260
763000
2000
Zacząłem pracować jeszcze ciężej, szybciej.
13:00
And I started working harder, faster.
261
765000
3000
Zacząłem pracować jeszcze ciężej, szybciej.
13:06
Then we went out to Brooke Army Medical Center.
262
771000
4000
Później, w Brooke Army Medical Center
13:10
And we saw lots of these kids, lots of them.
263
775000
4000
spotkaliśmy mnóstwo chłopców i dziewcząt.
13:14
And it was astounding
264
779000
2000
Ich optymizm był zdumiewający.
13:16
how positive they are.
265
781000
4000
Ich optymizm był zdumiewający.
13:20
So, we went back,
266
785000
3000
Po powrocie
13:23
and we've been working harder yet.
267
788000
2000
pracowaliśmy jeszcze więcej.
13:25
We're in clinical trials,
268
790000
2000
W fazie testów klinicznych
13:27
we've got five of them on people.
269
792000
2000
ochotnicy testowali 5 protez.
13:29
We're screaming along.
270
794000
2000
Robiliśmy szybkie postępy.
13:31
And I get a call and we go back
271
796000
3000
Wezwano mnie znów do Waszyngtonu,
13:34
to Washington.
272
799000
3000
Wezwano mnie znów do Waszyngtonu,
13:37
We go back to Walter Reed,
273
802000
2000
do Walter Reed.
13:39
and a kid, literally,
274
804000
3000
Chłopak
13:42
20 some-odd days before that
275
807000
3000
może przed 3 tygodniami
13:45
was blown up.
276
810000
4000
został ranny w wybuchu.
13:49
And they shipped him to Germany
277
814000
2000
W 24 godziny, przez Niemcy,
13:51
and 24 hours later they shipped him from Germany
278
816000
3000
W 24 godziny, przez Niemcy,
13:54
to Walter Reed.
279
819000
4000
trafił do Walter Reed.
13:58
And he was there,
280
823000
2000
Mieliśmy się z nim spotkać.
14:00
and they said we needed to come.
281
825000
2000
Mieliśmy się z nim spotkać.
14:02
And I went down
282
827000
2000
Pojechałem.
14:04
and they rolled him into a room.
283
829000
4000
Wwieźli go do sali.
14:08
He's got no legs.
284
833000
2000
Nie miał nóg.
14:10
He's got no arms.
285
835000
2000
Nie miał rąk,
14:12
He's got a small residual limb on one side.
286
837000
3000
tylko kikut po jednej stronie.
14:15
Half of his face is gone,
287
840000
3000
Stracił pól twarzy,
14:18
but they said his vision is coming back.
288
843000
3000
ale odzyskiwał wzrok.
14:21
He had one good eye.
289
846000
3000
Miał jedno sprawne oko.
14:24
His name is Brandon Marrocco.
290
849000
3000
Nazywa się Brandon Morroco.
14:27
And he said,
291
852000
3000
Powiedział mi:
14:30
"I need your arms,
292
855000
2000
"Potrzebuję od was rąk,
14:32
but I need two of them."
293
857000
3000
i to dwóch."
14:35
"You'll get them."
294
860000
2000
Dostaniesz je.
14:37
This kid was from Staten Island.
295
862000
3000
Chłopak pochodzi ze Staten Island.
14:40
And he said, "I had a truck,
296
865000
2000
Zapytał: "Przed wyjazdem
14:42
before I went over there,
297
867000
2000
miałem ciężarówkę
14:44
and it had a stick.
298
869000
3000
z ręczną skrzynią biegów.
14:47
You think I'll be able to drive it?"
299
872000
2000
Będę ją mógł prowadzić?"
14:49
"Sure."
300
874000
2000
Przytaknąłem, ale w głębi ducha
14:51
And I turned around and went, "How are we going to do this?"
301
876000
2000
myślałem: "Jak mam to zrobić?"
14:53
(Laughter)
302
878000
1000
(Śmiech)
14:54
Anyway, he was just like all the rest of them.
303
879000
4000
Ten chłopak przypominał pozostałych.
14:58
He doesn't really want a lot.
304
883000
2000
Nie chciał wiele.
15:00
He wants to help. He told me that
305
885000
2000
Chciał pomóc. Mówił,
15:02
he wanted to go back
306
887000
2000
że chce wrócić
15:04
to help his buddies.
307
889000
3000
i pomagać kolegom.
15:09
So, I was on my way out here.
308
894000
3000
W drodze tutaj
15:12
I was asked to stop at Texas.
309
897000
4000
zatrzymałem się w Teksasie.
15:16
There were 3,500 people,
310
901000
2000
Ministerstwo ds. Weteranów
15:18
the Veteran's Administration,
311
903000
2000
zaprosiło 3500 osób
15:20
U.S. ... just 3,500 at this huge event
312
905000
3000
na wielką imprezę,
15:23
to help the families
313
908000
3000
żeby pomóc rodzinom żołnierzy,
15:26
of all the kids --
314
911000
4000
którzy zginęli
15:30
some that have died, some that are
315
915000
2000
lub zostali okaleczeni
15:32
like Brandon --
316
917000
2000
tak jak Brandon.
15:34
and they wanted me to speak.
317
919000
2000
Chcieli, żebym zabrał głos.
15:36
I said, "What am I going to say?
318
921000
2000
Mówię: "Co mam powiedzieć?
15:38
This is not a happy thing. Look, if this happens to you,
319
923000
2000
To żadne szczęście.
15:40
I can give you ... This stuff is
320
925000
2000
Wszystko, co mogę zaoferować
15:42
still not as good at the original equipment."
321
927000
3000
i tak nie dorówna oryginałowi."
15:47
"You need to come."
322
932000
2000
"Musisz przyjechać."
15:49
So, I went.
323
934000
2000
Więc pojechałem.
15:51
And, as I think you get the point,
324
936000
3000
Było tam wielu rekonwalescencentów,
15:54
there were a lot people there recovering.
325
939000
3000
jedni w lepszym stanie, inni w gorszym.
15:57
Some further along than others.
326
942000
3000
Ale jak się już pewnie domyślacie,
16:00
But universally, these people that had been through this
327
945000
3000
mimo tego co przeszli,
16:03
had astounding attitudes,
328
948000
3000
mieli zdumiewające nastawienie do życia.
16:06
and just the fact that people care
329
951000
5000
Sam fakt, że ktoś się przejmuje ich losem,
16:11
makes a huge difference to them.
330
956000
3000
wiele dla nich znaczył.
16:14
I'll shut up, except one message
331
959000
4000
Kończę już truć, jeszcze tylko jedna uwaga,
16:21
or concern I have.
332
966000
2000
a raczej obawa.
16:23
I don't think anybody does it intentionally,
333
968000
4000
Nie posądzam nikogo o złe intencje,
16:27
but there were people there literally talking about,
334
972000
2000
ale niektórzy pytali
16:29
"Well, how much will they get?"
335
974000
3000
jak dużo dostaną.
16:34
You know, this country is involved as we've all heard,
336
979000
2000
Trwa teraz naszym kraju dyskusja
16:36
in this great healthcare debate.
337
981000
4000
nt. opieki zdrowotnej.
16:40
"Who is entitled to what?
338
985000
3000
Co się komu należy?
16:43
Who is entitled to how much?
339
988000
2000
I ile?
16:45
Who is going to pay for it?"
340
990000
4000
Kto za to zapłaci?
16:49
Those are tough questions.
341
994000
2000
Trudne pytania, na które
16:51
I don't have an answer to that. Not everybody
342
996000
2000
nie mam odpowiedzi. Nie każdemu
16:53
can be entitled to everything simply because you were born here.
343
998000
3000
należy sie wszystko, bo się tu urodził.
16:56
It's not possible. It would be nice
344
1001000
2000
To niemożliwe. Fajnie by bylo,
16:58
but let's be realistic.
345
1003000
2000
ale to nierealne.
17:00
They were tough questions. There's polarized groups down there.
346
1005000
2000
To trudne pytania, które dzielą ludzi.
17:02
I don't know the answers.
347
1007000
3000
Nie znam odpowiedzi.
17:05
There are other questions that are tough.
348
1010000
2000
Są i inne trudne pytania.
17:07
"Should we be there?
349
1012000
2000
Czy powinniśmy tam być?
17:09
How do we get out?
350
1014000
2000
Jak mamy się wycofać?
17:11
What do we need to do?" There's very polarized
351
1016000
2000
Co trzeba zrobić? Te pytania też dzielą ludzi.
17:13
answers to that question too,
352
1018000
1000
Co trzeba zrobić? Te pytania też dzielą ludzi.
17:14
and I don't have any answers to that.
353
1019000
4000
I nie mam odpowiedzi.
17:18
Those are political questions, economic questions,
354
1023000
2000
To kwestie polityczne, gospodarcze,
17:20
strategic questions.
355
1025000
4000
strategiczne.
17:24
I don't have the answer. But let me give you a simple
356
1029000
3000
Chciałbym jednak zadać pytanie,
17:27
concern or maybe statement, then.
357
1032000
3000
Chciałbym jednak zadać pytanie,
17:32
It is an easy answer.
358
1037000
3000
na które odpowiedź jest prosta.
17:35
I know what these kids deserve
359
1040000
3000
Wiem na jaką opiekę medyczną
17:38
on the healthcare side.
360
1043000
3000
zasługują nasi żołnierze.
17:41
I was talking to one of them,
361
1046000
3000
Rozmawiałem z jednym z nich,
17:44
and he was really liking this arm --
362
1049000
2000
bardzo podobała mu się nasza ręka,
17:46
it's way, way, way better than a plastic
363
1051000
3000
o niebo lepsza od plastikowego kija
17:49
stick with a hook on it --
364
1054000
3000
z hakiem.
17:52
but there's nobody in this room that would rather have that
365
1057000
2000
Ale i tak nikt z was
17:54
than the one you got.
366
1059000
4000
nie zamieniłby na nią prawdziwej ręki.
17:58
But I was saying to him, "You know,
367
1063000
2000
Powiedziałem mu:
18:00
the first airplane
368
1065000
2000
"Samolot braci Wright
18:02
went 100 feet in 1903.
369
1067000
3000
przeleciał tylko 36 metrów w 1903 roku.
18:05
Wilbur and Orville.
370
1070000
3000
przeleciał tylko 36 metrów w 1903 roku.
18:08
But you know what? It wouldn't have made an old pigeon jealous.
371
1073000
3000
Nawet gołąb by mu nie pozazdrościł.
18:11
But now we got Eagles out there,
372
1076000
3000
Teraz mamy myśliwce Eagle F15,
18:14
F15s, even that Bald Eagle.
373
1079000
5000
a nawet orzeł bielik
18:19
I've never seen a bird flying around at Mach 2.
374
1084000
4000
nie przekroczy bariery dźwięku.
18:23
I think eventually we'll make these things extraordinary."
375
1088000
5000
My też kiedyś daleko zajdziemy."
18:28
And I said to that kid,
376
1093000
2000
Powiedziałem mu:
18:30
"I'll stop when your buddies
377
1095000
3000
"Przestanę nad tym pracować,
18:33
are envious of your Luke arm
378
1098000
4000
kiedy kumple zaczną zazdrościć ci ręki
18:37
because of what it can do, and how it does it.
379
1102000
3000
i tego, co potrafi.
18:40
And we'll keep working. And I'm not going to stop working
380
1105000
3000
Będę pracował
18:43
until we do that."
381
1108000
3000
póki to osiągniemy.
18:46
And I think this country
382
1111000
3000
Niech trwa wielka dyskusja,
18:49
ought to continue its great debate,
383
1114000
2000
to całe marudzenie i narzekanie,
18:51
whining and complaining, "I'm entitled." "You're a victim."
384
1116000
4000
"Należy mi się", "Jesteś ofiarą."
18:55
And whining and complaining about what our foreign policy ought to be.
385
1120000
3000
Niech trwa jęczenie nad polityką zagraniczną.
18:58
But while we have the luxury of whining and complaining about
386
1123000
3000
Podczas gdy my spieramy się do woli
19:01
who's paying for what and how much we get,
387
1126000
3000
kto, za co i ile zapłaci,
19:04
the people that are out there
388
1129000
2000
ludziom, dzięki którym
19:06
giving us that great privilege of whining and complaining,
389
1131000
2000
mamy przywilej narzekania,
19:08
I know what they deserve:
390
1133000
2000
należy się
19:10
everything humanly possible.
391
1135000
3000
wszystko, co w ludzkiej mocy.
19:13
And we ought to give it to them.
392
1138000
2000
Musimy im to dać.
19:15
(Applause)
393
1140000
10000
(Oklaski)
ABOUT THE SPEAKER
Dean Kamen - InventorDean Kamen landed in the limelight with the Segway, but he has been innovating since high school, with more than 150 patents under his belt. Recent projects include portable energy and water purification for the developing world, and a prosthetic arm for maimed soldiers.
Why you should listen
Dean Kamen is an innovator, but not just of things. He hopes to revolutionize attitudes, quality of life, awareness. While an undergraduate, he developed the first portable infusion device, which delivers drug treatments that once required round-the-clock hospital care. And, through his DEKA Research and Development, which he cofounded in 1982, he developed a portable dialysis machine, a vascular stent, and the iBOT -- a motorized wheelchair that climbs stairs (Stephen Colbert took one for a spin).
Yes, he's a college dropout, but he's a huge believer in education, and in 1989 established the nonprofit FIRST (For Inspiration and Recognition of Science and Technology) to inspire teenagers to pursue careers in science. FIRST sponsors lively annual competitions, where students form teams to create the best robot.
His focus now is on off-grid electricity and water purification for developing countries; another recent project, previewed at TED2007, is a prosthetic arm for maimed soldiers (read an update here). He's also working on a power source for the wonderful Think car. And, with more funding in the works, we haven't seen the last of the Segway.
Dean Kamen | Speaker | TED.com