ABOUT THE SPEAKER
Johan Rockstrom - Sustainability expert
Johan Rockström works to redefine sustainable development, and figure out what needs to happen.

Why you should listen

Johan Rockström leads the Stockholm Resilience Centre, focusing on a new approach to sustainability: the capacity to use change and crisis to spur renewal and innovative thinking. In 2009, working with an international team of scientists, he identified and quantified a set of nine planetary boundaries within which humanity can continue to develop and thrive for generations to come -- while crossing them could generate abrupt or irreversible environmental changes.

Since then, the boundaries research has spread among international organizations, governments, NGOs and companies and has been adopted as a new framework to guide the discussion about "sustainable growth". It is currently debated as a core part of setting the criteria that will follow the UN's Millennium Development Goals. Rockström also chairs Future Earth, an initiative to advance integrated science for global sustainability.

More profile about the speaker
Johan Rockstrom | Speaker | TED.com
TEDGlobal 2010

Johan Rockström: Let the environment guide our development

Johan Rockstrom: Niech środowisko kieruje naszym rozwojem

Filmed:
1,364,017 views

Rozwój cywilizacji nadwyrężył zasoby Ziemi, ale jak przypomina Johan Rockstrom, daje nam też możliwość przeprowadzania badań by to stwierdzić i wprowadzania zmian. Jego badania wskazują dziewięć "ziemskich ograniczeń", które pomogą nam ochronić współistniejące ekosystemy naszej planety.
- Sustainability expert
Johan Rockström works to redefine sustainable development, and figure out what needs to happen. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:15
We liverelacja na żywo on a human-dominatedzdominowany przez człowieka planetplaneta,
0
0
3000
Żyjemy na planecie zdominowanej przez ludzi
00:18
puttingwprowadzenie unprecedentedbez precedensu pressurenacisk
1
3000
2000
niespotykanie obciążając
00:20
on the systemssystemy on EarthZiemia.
2
5000
2000
systemy na Ziemi.
00:22
This is badzły newsAktualności, but perhapsmoże surprisingzaskakujący to you,
3
7000
2000
To jest zła wiadomość, ale, co może was zaskoczyć,
00:24
it's alsorównież partczęść of the good newsAktualności.
4
9000
2000
jest to też część dobrej wiadomości.
00:26
We're the first generationgeneracja -- thanksdzięki to sciencenauka --
5
11000
3000
Jesteśmy pierwszym pokoleniem, które dzięki nauce
00:29
to be informedpowiadomiony that we maymoże be
6
14000
2000
może dowiedzieć się, że
00:31
underminingpodważanie the stabilitystabilność and the abilityzdolność
7
16000
2000
nadwyrężamy stabilność i potencjał
00:33
of planetplaneta EarthZiemia
8
18000
2000
naszej planety,
00:35
to supportwsparcie humanczłowiek developmentrozwój as we know it.
9
20000
2000
aby podtrzymać rozwój ludzkości w znanej nam formie.
00:37
It's alsorównież good newsAktualności, because the planetaryplanetarny risksryzyko we're facingokładzina
10
22000
3000
Jest to też dobra wiadomość, gdyż niebezpieczeństwa grożące naszej planecie
00:40
are so largeduży,
11
25000
2000
są tak duże, że stwierdzenie
00:42
that businessbiznes as usualzwykły is not an optionopcja.
12
27000
2000
"gramy dalej" nie jest rozwiązaniem.
00:44
In factfakt, we're in a phasefazy
13
29000
2000
Jesteśmy w momencie,
00:46
where transformativeprzemieniająca changezmiana is necessaryniezbędny,
14
31000
3000
w którym zmiany są konieczne,
00:49
whichktóry opensotwiera się the windowokno for innovationinnowacja,
15
34000
2000
co daje przestrzeń dla innowacji,
00:51
for newNowy ideaspomysły and newNowy paradigmsparadygmaty.
16
36000
3000
nowych idei i nowych paradygmatów.
00:54
This is a scientificnaukowy journeypodróż on the challengeswyzwania facingokładzina humanityludzkość
17
39000
3000
To jest naukowa podróż ku wyzwaniom stojącym przed ludzkością
00:57
in the globalświatowy phasefazy of sustainabilityzrównoważony rozwój.
18
42000
2000
w fazie globalnego zrównoważenia.
00:59
On this journeypodróż, I'd like to bringprzynieść, apartniezależnie from yourselvessię,
19
44000
3000
W tę podróż, poza wami, chciałbym zabrać
01:02
a good friendprzyjaciel,
20
47000
2000
dobrego przyjaciela,
01:04
a stakeholderzainteresowanych stron, who'skto jest always absentnieobecny
21
49000
2000
akcjonariusza, który jest zawsze nieobecny,
01:06
when we dealsprawa with the negotiationsnegocjacje on environmentalśrodowiskowy issuesproblemy,
22
51000
2000
gdy podejmujemy negocjacje nad kwestiami środowiska,
01:08
a stakeholderzainteresowanych stron who refusesodmawia to compromisekompromis --
23
53000
3000
udziałowca, który nie idzie na ugodę
01:11
planetplaneta EarthZiemia.
24
56000
2000
z planetą Ziemią.
01:13
So I thought I'd bringprzynieść her with me todaydzisiaj on stageetap,
25
58000
3000
Dlatego pomyślałem, że zabiorę ją ze sobą na scenę,
01:16
to have her as a witnessświadek
26
61000
2000
aby była świadkiem
01:18
of a remarkableznakomity journeypodróż,
27
63000
3000
wyjątkowej podróży,
01:21
whichktóry humblypokornie remindsprzypomina us
28
66000
2000
która pokornie przypomni nam
01:23
of the periodokres of gracełaski we'vemamy had
29
68000
2000
o okresie łaski, jakiej doświadczaliśmy
01:25
over the pastprzeszłość 10,000 yearslat.
30
70000
2000
przez ostatnie 10,000 lat.
01:27
This is the livingżycie conditionswarunki on the planetplaneta over the last 100,000 yearslat.
31
72000
3000
Chodzi o warunki życia na ziemi przez ostatnie 100 000 lat.
01:30
It's a very importantważny periodokres --
32
75000
2000
To bardzo ważny okres.
01:32
it's roughlyw przybliżeniu halfpół the periodokres when we'vemamy been fullycałkowicie modernnowoczesny humansludzie on the planetplaneta.
33
77000
3000
To mniej więcej połowa czasu potrzebnego do ewolucji współczesnego człowieka.
01:35
We'veMamy had the samepodobnie, roughlyw przybliżeniu, abilitiesumiejętności
34
80000
2000
W zasadzie mieliśmy te same możliwości,
01:37
that developedrozwinięty civilizationscywilizacje as we know it.
35
82000
2000
w których rozwinęły się znane nam cywilizacje.
01:39
This is the environmentalśrodowiskowy conditionswarunki on the planetplaneta.
36
84000
2000
Chodzi o środowisko - warunki życia na ziemi.
01:41
Here, used as a proxyserwer proxy, temperaturetemperatura variabilityzmienność.
37
86000
3000
Jako przykład podajmy zmiany temperatury.
01:44
It was a jumpyJumpy ridejazda. 80,000 yearslat back in a crisiskryzys,
38
89000
3000
To szalona przejażdżka. 80 000 lat temu, w sytuacji kryzysowej
01:47
we leavepozostawiać AfricaAfryka, we colonizeskolonizować AustraliaAustralia
39
92000
2000
opuściliśmy Afrykę i skolonizowaliśmy Australię,
01:49
in anotherinne crisiskryzys, 60,000 yearslat back,
40
94000
2000
w kolejnym kryzysie, 60 000 lat temu,
01:51
we leavepozostawiać AsiaAsia for EuropeEuropy
41
96000
2000
opuściliśmy Azję, aby przenieść się do Europy,
01:53
in anotherinne crisiskryzys, 40,000 yearslat back,
42
98000
2000
po następnym kryzysie, 40 000 lat temu
01:55
and then we enterwchodzić
43
100000
2000
weszliśmy
01:57
the remarkablywybitnie stablestabilny HoloceneHolocenu phasefazy,
44
102000
3000
w niezwykle stabilny okres holocenu,
02:00
the only periodokres in the wholecały historyhistoria of the planetplaneta,
45
105000
3000
jedyny okres w historii planety, który,
02:03
that we know of, that can supportwsparcie humanczłowiek developmentrozwój.
46
108000
2000
jak nam wiadomo, wspierał rozwój rasy ludzkiej.
02:05
A thousandtysiąc yearslat into this periodokres,
47
110000
2000
Przez tysiące lat trwania tego okresu
02:07
we abandonporzucić our huntingpolowanie and gatheringzebranie patternswzorce.
48
112000
3000
porzuciliśmy zbieractwo i myślistwo.
02:10
We go from a couplepara of millionmilion people
49
115000
2000
Z kilku milionów rozmnożyliśmy się
02:12
to the sevensiedem billionmiliard people we are todaydzisiaj.
50
117000
2000
do siedmiu miliardów ludzi.
02:14
The MesopotamianMezopotamii culturekultura: we inventwymyślać agriculturerolnictwo,
51
119000
2000
W kulturze mezopotamskiej wynaleźlismy rolnictwo
02:16
we domesticateoswajać animalszwierzęta and plantsrośliny.
52
121000
2000
udomowiliśmy zwierzęta i rośliny.
02:18
You have the RomanRoman, the GreekGrecki and the storyfabuła as you know it.
53
123000
3000
Rzymianie, Grecy i cała znana wam historia.
02:21
The only phasefazy, as we know it
54
126000
2000
O ile nam wiadomo to jedyna faza,
02:23
that can supportwsparcie humanityludzkość.
55
128000
2000
która pozwala na rozwój ludzkości.
02:25
The troublekłopot is we're puttingwprowadzenie a quadruplePokój Czteroosobowy sqeezesqeeze
56
130000
2000
Problem polega na tym, że na cztery sposoby napieramy
02:27
on this poorubogi planetplaneta,
57
132000
2000
na tę biedną planetę.
02:29
a quadruplePokój Czteroosobowy sqeezesqeeze, whichktóry, as its first squeeześciskać,
58
134000
3000
Pierwszym z nich
02:32
has populationpopulacja growthwzrost of coursekurs.
59
137000
3000
jest oczywiście przyrost naturalny
02:35
Now, this is not only about numbersliczby;
60
140000
2000
I tutaj nie chodzi tylko o liczby.
02:37
this is not only about the factfakt that we're sevensiedem billionmiliard people
61
142000
2000
Nie chodzi tylko o to, że jest nas siedem miliardów,
02:39
committedzobowiązany to ninedziewięć billionmiliard people, it's an equitykapitał własny issuekwestia as well.
62
144000
3000
a niedługo będzie dziewięć. To też kwestia równości.
02:42
The majoritywiększość of the environmentalśrodowiskowy impactswpływ on the planetplaneta
63
147000
2000
Zdecydowanie większy wpływ na środowisko Ziemi
02:44
have been causedpowodowany by the richbogaty minoritymniejszościowych,
64
149000
2000
powoduje bogata mniejszość,
02:46
the 20 percentprocent that jumpedprzeskoczył ontona the industrialprzemysłowy bandwagonZwycięzcy
65
151000
2000
te 20 procent, które wskoczyło do pociągu rewolucji industrialnej
02:48
in the mid-Środek-18thth centurystulecie.
66
153000
2000
w połowie XVIII wieku.
02:50
The majoritywiększość of the planetplaneta,
67
155000
2000
Większość ludzi na Ziemi
02:52
aspiringPoczątkujący for developmentrozwój, havingmający the right for developmentrozwój,
68
157000
2000
dążących do rozwoju, mających prawo do rozwoju,
02:54
are in largeduży aspiringPoczątkujący for an unsustainableniezrównoważone lifestylestyl życia,
69
159000
3000
w dużym stopniu dąży do niezrównoważonego ekologicznie stylu życia,
02:57
a momentousdoniosłe pressurenacisk.
70
162000
2000
to istotny nacisk.
02:59
The seconddruga pressurenacisk on the planetplaneta is, of coursekurs the climateklimat agendaprogram --
71
164000
2000
Drugi nacisk, jaki wywieramy na planetę to oczywiście kwestie klimatyczne.
03:01
the bigduży issuekwestia -- where the policypolityka interpretationinterpretacja of sciencenauka
72
166000
2000
Wielka sprawa, gdzie polityczna interpretacja nauki,
03:03
is that it would be enoughdość
73
168000
2000
która mówi, że wystarczyłoby
03:05
to stabilizeustabilizować greenhouseszklarnia gasesgazy at 450 ppmppm
74
170000
3000
ustabilizować stężenie gazów cieplarnianych na poziomie 450 ppm,
03:08
to avoiduniknąć averageśredni temperaturestemperatury
75
173000
2000
aby uniknąć wzrostu średniej temperatury
03:10
exceedingprzekraczającej two degreesstopni,
76
175000
2000
przekraczającego dwa stopnie
03:12
to avoiduniknąć the riskryzyko that we maymoże be destabilizingdestabilizacji
77
177000
2000
i uniknąć ryzyka destabilizacji
03:14
the WestWest AntarcticAntarctic IceLód SheetArkusz,
78
179000
2000
płyty lodowcowej na zachodniej Antarktydzie,
03:16
holdingtrzymać sixsześć metersmetrów -- levelpoziom risingpodniesienie,
79
181000
2000
która grozi sześciometrowym wzrostem poziomu oceanów
03:18
the riskryzyko of destabilizingdestabilizacji the GreenlandGrenlandia IceLód SheetArkusz,
80
183000
2000
czy ryzyka destabilizacji pokrywy lodowcowej na Grenlandii,
03:20
holdingtrzymać anotherinne sevensiedem metersmetrów -- seamorze levelpoziom risingpodniesienie.
81
185000
2000
która grozi wzrostem o kolejnych siedem metrów.
03:22
Now, you would have wishedchciał the climateklimat pressurenacisk
82
187000
2000
Chcielibyśmy, żeby te naciski klimatyczne
03:24
to hittrafienie a strongsilny planetplaneta, a resilientelastyczne planetplaneta,
83
189000
2000
uderzyły w silną, odporną planetę,
03:26
but unfortunatelyNiestety, the thirdtrzeci pressurenacisk
84
191000
2000
ale niestety trzeci nacisk
03:28
is the ecosystemekosystem declineupadek.
85
193000
2000
to zanik ekosystemu.
03:30
Never have we seenwidziany, in the pastprzeszłość 50 yearslat,
86
195000
2000
Nigdy, w ciągu ostatnich 50 lat nie widzieliśmy
03:32
suchtaki a sharpostry declineupadek
87
197000
2000
tak silnego zaniku
03:34
of ecosystemekosystem functionsFunkcje and servicesusługi on the planetplaneta,
88
199000
3000
funkcji ekosystemów na naszej planecie,
03:37
one of them beingistota the abilityzdolność to regulateregulują climateklimat on the long termsemestr,
89
202000
3000
które długoterminowo regulowały klimat
03:40
in our forestslasy, landwylądować and biodiversityróżnorodności biologicznej.
90
205000
3000
dzięki istnieniu lasów, uprawnej ziemi czy bioróżnorodności.
03:43
The forthnaprzód pressurenacisk is surpriseniespodzianka,
91
208000
2000
Czwarty nacisk jest pewnym zaskoczeniem,
03:45
the notionpojęcie and the evidencedowód
92
210000
2000
wskazówką i dowodem na to,
03:47
that we need to abandonporzucić our oldstary paradigmparadygmat,
93
212000
2000
że musimy porzucić stary paradygmat
03:49
that ecosystemsekosystemy behavezachować się linearlyliniowo, predictablyzgodnie z przewidywaniami,
94
214000
3000
mówiący, że ekosystemy funkcjonują liniowo i przewidywalnie,
03:52
controllablycontrollably in our -- so to say -- linearliniowy systemssystemy,
95
217000
3000
dają się kontrolować, w naszym liniowym podejściu do świata.
03:55
and that in factfakt, surpriseniespodzianka is universaluniwersalny,
96
220000
2000
I w zasadzie to zaskoczenie jest uniwersalne,
03:57
as systemssystemy tipWskazówka over very rapidlyszybko, abruptlynagle
97
222000
2000
jako, że systemy zmieniają się tak szybko, gwałtownie
03:59
and oftenczęsto irreversiblynieodwracalnie.
98
224000
2000
i często nieodwracalnie.
04:01
This, deardrogi friendsprzyjaciele, posespozy a humanczłowiek pressurenacisk on the planetplaneta
99
226000
3000
To, drodzy przyjaciele, jest presja jaką wywieramy na planetę
04:04
of momentousdoniosłe scaleskala.
100
229000
3000
w niespotykanej dotąd skali.
04:07
We maymoże, in factfakt, have enteredweszła a newNowy geologicalgeologiczny eraera --
101
232000
3000
Być może wkroczyliśmy wręcz w nową erę geologiczną,
04:10
the AnthropoceneAntropocenem,
102
235000
2000
Antropocen,
04:12
where humansludzie are the predominantdominujący driverkierowca of changezmiana
103
237000
2000
gdzie ludzie stanowią dominujące źródło zmian,
04:14
at a planetaryplanetarny levelpoziom.
104
239000
2000
które zachodzą na poziomie planety.
04:16
Now, as a scientistnaukowiec,
105
241000
2000
Jako naukowiec pytam:
04:18
what's the evidencedowód for this?
106
243000
2000
jakie są na to dowody?
04:20
Well, the evidencedowód is,
107
245000
2000
Cóż, te dowody są,
04:22
unfortunatelyNiestety, ampleduży.
108
247000
2000
niestety, pokaźne.
04:24
It's not only carbonwęgiel dioxidedwutlenek
109
249000
2000
Nie tylko stężenie dwutlenku węgla,
04:26
that has this hockeyhokej stickkij patternwzór of acceleratedprzyśpieszony changezmiana.
110
251000
3000
którego wykres gnie się niczym kij hokejowy.
04:29
You can take virtuallywirtualnie any parameterparametr
111
254000
2000
Możemy wybrać w zasadzie dowolny parametr
04:31
that matterssprawy for humanczłowiek well-beingdobre samopoczucie --
112
256000
2000
jaki jest ważny dla ludzkiego dobrostanu:
04:33
nitrousPodtlenek azotu oxidetlenek, methanemetan,
113
258000
2000
podtlenek azotu, metan,
04:35
deforestationwylesianie, overfishingprzełowienie
114
260000
2000
zanik lasów, nadmierne połowy ryb,
04:37
landwylądować degredationdegradacji, lossutrata of speciesgatunki --
115
262000
3000
spadek jakości ziemi, wymieranie gatunków,
04:40
they all showpokazać the samepodobnie patternwzór
116
265000
2000
wszystkie pokazują ten sam wzór
04:42
over the pastprzeszłość 200 yearslat.
117
267000
3000
przez ostatnich 200 lat.
04:45
SimultaneouslyJednocześnie, they branchgałąź off in the mid-Środek-50s,
118
270000
3000
Wszystkie jednocześnie wybijają w górę w połowie lat 50.
04:48
10 yearslat after the SecondDrugi WorldŚwiat WarWojny,
119
273000
3000
dziesięć lat po zakończeniu drugiej wojny światowej
04:51
showingseans very clearlywyraźnie that the great accelerationprzyśpieszenie of the humanczłowiek enterprisePrzedsiębiorstwo
120
276000
3000
pokazując, jak w połowie lat 50. szalenie przyspieszyła
04:54
startszaczyna się in the mid-Środek-50s.
121
279000
2000
gospodarka.
04:56
You see, for the first time, an imprintodcisk on the globalświatowy levelpoziom.
122
281000
3000
Widzicie, pierwszy raz wpływ człowieka na poziomie globalnym.
04:59
And I can tell you,
123
284000
2000
I mówię wam:
05:01
you enterwchodzić the disciplinarydyscyplinarny researchBadania in eachkażdy of these,
124
286000
2000
jeśli zgłębimy się w badania dotyczące tych trudności
05:03
you find something remarkablywybitnie importantważny,
125
288000
3000
znajdziemy coś nadzwyczaj ważnego,
05:06
the conclusionwniosek that we maymoże have come to the pointpunkt
126
291000
3000
wniosek, że prawdopodobnie doszliśmy do momentu,
05:09
where we have to bendzakręt the curvesKrzywe,
127
294000
2000
w którym musimy odwrócić te krzywe,
05:11
that we maymoże have enteredweszła the mostwiększość challengingtrudne and excitingekscytujący decadedekada
128
296000
3000
że prawdopodobnie wkroczyliśmy w najbardziej ekscytującą i pełną wyzwań
05:14
in the historyhistoria humanityludzkość on the planetplaneta,
129
299000
3000
dekadę w historii gatunku ludzkiego na Ziemi,
05:17
the decadedekada when we have to bendzakręt the curvesKrzywe.
130
302000
3000
dekadę, w której musimy odgiąć te krzywe.
05:20
Now, as if this was not enoughdość --
131
305000
2000
Jakby nie wystarczało po prostu
05:22
to just bendzakręt the curvesKrzywe and understandingzrozumienie the acceleratedprzyśpieszony pressurenacisk on the planetplaneta --
132
307000
3000
odgiąć te krzywe i zrozumieć narastający nacisk na planetę,
05:25
we alsorównież have to recognizerozpoznać the factfakt
133
310000
2000
musimy także pamiętać,
05:27
that systemssystemy do have multiplewielokrotność stablestabilny statesstany,
134
312000
3000
że systemy mogą być stabilne w różnych okresach
05:30
separatedrozdzielony by thresholdsprogi -- illustratedilustrowane here by this ballpiłka and cupPuchar diagramdiagram,
135
315000
3000
oddzielonych "progami" - co pokazuje ten wykres,
05:33
where the depthgłębokość of the cupPuchar is the resiliencesprężystość of the systemsystem.
136
318000
3000
gdzie na dole mamy stan wydolności systemu.
05:36
Now, the systemsystem maymoże graduallystopniowo --
137
321000
3000
System może stopniowo
05:39
underpod pressurenacisk of climateklimat changezmiana,
138
324000
2000
pod wpływem zmiany klimatu,
05:41
erosionErozja, biodiversityróżnorodności biologicznej lossutrata --
139
326000
2000
erozji, utraty bioróżnorodności
05:43
losestracić the depthgłębokość of the cupPuchar, the resiliencesprężystość,
140
328000
2000
utracić tą głębię i odporność,
05:45
but appearzjawić się to be healthyzdrowy
141
330000
2000
i wydawać się zdrowym
05:47
and appearzjawić się to suddenlynagle, underpod a thresholdpróg,
142
332000
2000
i nagle, przekroczyć próg
05:49
be tippingnapiwki over. UpffUpff.
143
334000
2000
i wywrócić się. Oj!
05:51
Sorry. ChangingZmiana statestan
144
336000
3000
Przepraszam. Zmiana stanu
05:54
and literallydosłownie endingkończący się up
145
339000
2000
i dosłowne załamanie się systemu
05:56
in an undesiredniepożądane situationsytuacja,
146
341000
3000
nie jest pożądaną sytuacją,
06:00
where newNowy biophysicalbiofizyczne logiclogika takes over,
147
345000
3000
kiedy powstaje nowa logika biofizyczna,
06:03
newNowy speciesgatunki take over, and the systemsystem getsdostaje lockedzablokowany.
148
348000
2000
nowe gatunki przejmują kontrolę, a system się zamyka.
06:05
Do we have evidencedowód of this? Yes, coralkoral reefRafa systemssystemy.
149
350000
3000
Czy mamy na to dowody? Tak: rafy koralowe.
06:09
BiodiverseBioróżnorodności, low-nutrientLow odżywczy, hardciężko coralkoral systemssystemy
150
354000
3000
Różnorodne biologiczne, mało odżywcze, twarde systemy koralowe
06:12
underpod multiplewielokrotność pressurespresje of overfishingprzełowienie,
151
357000
3000
pod naporem nadmiernego połowu,
06:15
unsustainableniezrównoważone tourismturystyka, climateklimat changezmiana.
152
360000
2000
niezrównoważonej turystyki i zmian klimatycznych.
06:17
A triggercyngiel and the systemsystem tipsPorady over,
153
362000
2000
To niczym spust, który przewraca system,
06:19
losestraci its resiliencesprężystość,
154
364000
2000
system traci odporność,
06:21
softmiękki coralskorale take over,
155
366000
2000
miękkie koralowce przejmują teren,
06:23
and we get undesiredniepożądane systemssystemy
156
368000
2000
i dochodzimy do niepożądanego stanu,
06:25
that cannotnie może supportwsparcie economicgospodarczy and socialspołeczny developmentrozwój.
157
370000
2000
który nie może wspierać ekonomicznego i społecznego rozwoju.
06:27
The ArcticArctic -- a beautifulpiękny systemsystem --
158
372000
2000
Arktyka, piękny system,
06:29
a regulatingregulacji biomebiome at the planetaryplanetarny levelpoziom,
159
374000
2000
biom regulujący całą planetę
06:31
takingnabierający the knockKnock after knockKnock on climateklimat changezmiana,
160
376000
3000
przyjmujący kolejne ciosy zmiany klimatu,
06:34
appearingpojawiające się to be in a good statestan.
161
379000
2000
zdaje się być w dobrej formie.
06:36
No scientistnaukowiec could predictprzepowiadać, wywróżyć that in 2007,
162
381000
2000
Żaden naukowiec nie mógł przewidzieć, że w 2007 roku
06:38
suddenlynagle, what could be crossingprzejście a thresholdpróg.
163
383000
3000
nagle, przekroczony zostanie próg.
06:41
The systemsystem suddenlynagle, very surprisinglyzaskakująco, losestraci 30 to 40 percentprocent
164
386000
2000
Że system nagle, ku zaskoczeniu wszystkich, utraci 30 do 40 procent
06:43
of its summerlato icelód coverpokrywa.
165
388000
2000
letniej pokrywy lodowej.
06:45
And the dramadramat is, of coursekurs, that
166
390000
2000
Tragedia polega na tym,
06:47
when the systemsystem does this, the logiclogika maymoże changezmiana.
167
392000
2000
że kiedy system tak robi, logika może się zmienić.
06:49
It maymoże get lockedzablokowany in an undesiredniepożądane statestan,
168
394000
2000
Może przekształcić się w niepożądaną formę,
06:51
because it changeszmiany colorkolor, absorbspochłania more energyenergia,
169
396000
2000
ponieważ zmienia kolor, pochłania więcej energii
06:53
and the systemsystem maymoże get stuckutknął.
170
398000
2000
i w końcu blokuje się.
06:55
In my mindumysł, the largestNajwiększa redczerwony flagFlaga warningostrzeżenie for humanityludzkość
171
400000
3000
Myślę sobie, że najważniejszą flagą ostrzegawczą dla ludzkości
06:58
that we are in a precariousniepewna situationsytuacja.
172
403000
3000
jest to, że jesteśmy w niepewnej sytuacji.
07:01
As a sidelinelinia autowa, you know that the only redczerwony flagFlaga that poppedpękło up here
173
406000
3000
Nawiasem mówiąc, wiecie, że jedyna flaga, która tam się pojawiła
07:04
was a submarineŁódź podwodna from an unnamedbez nazwy countrykraj
174
409000
2000
pochodziła z łodzi podwodnej nieznanego państwa,
07:06
that plantedposadzone a redczerwony flagFlaga at the bottomDolny of the ArcticArctic
175
411000
3000
które umieściło flagę na dnie morza arktycznego,
07:09
to be ablezdolny to controlkontrola the oilolej resourceszasoby.
176
414000
3000
aby kontrolować zasoby ropy naftowej.
07:12
Now, if we have evidencedowód, whichktóry we now have,
177
417000
3000
Gdybyśmy mieli dowody, a mamy takie dowody,
07:15
that wetlandstereny podmokłe, forestslasy,
178
420000
2000
że bagna, lasy
07:17
[unclearniejasny] monsoonmonsun systemsystem, the rainforestslasy deszczowe,
179
422000
2000
monsuny, puszcze tropikalne
07:19
behavezachować się in this nonlinearnieliniowe way.
180
424000
2000
zachowują się w sposób nieliniowy.
07:21
30 or so scientistsnaukowcy around the worldświat
181
426000
2000
Około trzydziestu naukowców z całego świata
07:23
gatheredZebrane and askedspytał a questionpytanie for the first time,
182
428000
2000
spotkało się i po raz pierwszy postawiło pytanie:
07:25
"Do we have to put the planetplaneta into the the potgarnek?"
183
430000
2000
"Czy musimy wrzucać planetę do tego kotła?"
07:27
So we have to askzapytać ourselvesmy sami:
184
432000
2000
Więc musimy zadać sobie pytanie:
07:29
are we threateninggroźne this extraordinarilyniezwykle stablestabilny HoloceneHolocenu statestan?
185
434000
4000
czy nie zagrażamy temu nadzwyczajnie stabilnemu okresowi holocenu?
07:33
Are we in factfakt puttingwprowadzenie ourselvesmy sami in a situationsytuacja
186
438000
2000
Czy przypadkiem nie stawiamy się w sytuacji,
07:35
where we're comingprzyjście too closeblisko
187
440000
2000
w której nadmiernie zbliżamy się
07:37
to thresholdsprogi that could leadprowadzić
188
442000
2000
do tych progów, za którymi
07:39
to deleteriousszkodliwy and very undesiredniepożądane,
189
444000
2000
stoi szkodliwa i niepożądana,
07:41
if now catastrophickatastrofalny, changezmiana
190
446000
2000
jeśli nie katastroficzna zmiana
07:43
for humanczłowiek developmentrozwój?
191
448000
2000
w rozwoju ludzkości?
07:45
You know, you don't want to standstoisko there.
192
450000
2000
Nie chcemy tam stać.
07:47
In factfakt, you're not even alloweddozwolony to standstoisko
193
452000
2000
Naprawdę nawet nie wolno nam stać tam,
07:49
where this gentlemanpan is standingna stojąco,
194
454000
2000
gdzie stoi ten mężczyzna,
07:51
at the foamingpiany, slipperyśliski watersfale at the thresholdpróg.
195
456000
3000
w spienionej wodzie, na śliskich kamieniach tego progu.
07:54
In factfakt, there's a fencepłot
196
459000
2000
I tak naprawdę istnieje granica,
07:56
quitecałkiem upstreamnadrzędnym of this thresholdpróg,
197
461000
2000
nieco w górę rzeki, ponad tym progiem,
07:58
beyondpoza whichktóry you are in a dangerniebezpieczeństwo zonestrefa.
198
463000
2000
która wyznacza niebezpieczną strefę.
08:00
And this is the newNowy paradigmparadygmat,
199
465000
2000
I jest nią ten nowy paradygmat,
08:02
whichktóry we gatheredZebrane two, threetrzy yearslat back,
200
467000
2000
który stworzyliśmy dwa, trzy lata temu,
08:04
recognizingrozpoznawanie that our oldstary paradigmparadygmat
201
469000
2000
gdy zauważyliśmy, że stary paradygmat
08:06
of just analyzinganalizowanie and pushingpchanie and predictingprzewidywanie
202
471000
2000
analizowania, popychania i przewidywania
08:08
parametersparametry into the futureprzyszłość,
203
473000
2000
parametrów w przyszłości próbujący
08:10
aimingcelem at minimalizingminimalizowania environmentalśrodowiskowy impactswpływ, is of the pastprzeszłość.
204
475000
3000
minimalizować wpływy na środowisko, należy do przeszłości.
08:13
Now we to askzapytać ourselvesmy sami:
205
478000
2000
Teraz musimy zadać sobie pytanie:
08:15
whichktóry are the largeduży environmentalśrodowiskowy processesprocesy
206
480000
2000
które procesy środowiska
08:17
that we have to be stewardsstewardzi of
207
482000
2000
musimy wspierać,
08:19
to keep ourselvesmy sami safebezpieczny in the HoloceneHolocenu?
208
484000
2000
aby utrzymać się bezpiecznie w epoce holocenu?
08:21
And could we even,
209
486000
2000
I czy moglibyśmy,
08:23
thanksdzięki to majorpoważny advancementspostęp in EarthZiemia systemssystemy sciencenauka,
210
488000
2000
dzięki postępowi w naukach o Ziemi
08:25
identifyzidentyfikować the thresholdsprogi,
211
490000
2000
rozpoznać te progi,
08:27
the pointszwrotnica where we maymoże expectoczekiwać nonlinearnieliniowe changezmiana?
212
492000
3000
punkty, w których możemy przewidywać nieliniowe zmiany?
08:30
And could we even definedefiniować
213
495000
2000
A może moglibyśmy znaleźć
08:32
a planetaryplanetarny boundarygranica, a fencepłot,
214
497000
3000
planetarną granicę, płot,
08:35
withinw ciągu whichktóry we then have a safebezpieczny operatingoperacyjny spaceprzestrzeń for humanityludzkość?
215
500000
3000
w obrębie którego mieści się bezpieczna przestrzeń dla ludzkości?
08:38
This work, whichktóry was publishedopublikowany in "NatureNatura,"
216
503000
2000
Artykuł opublikowany w "Nature"
08:40
latepóźno 2009,
217
505000
2000
pod koniec 2009 roku,
08:42
after a numbernumer of yearslat of analysisanaliza,
218
507000
2000
po wielu latach analiz
08:44
led to the finalfinał propositionpropozycja
219
509000
3000
prowadził do wniosku,
08:47
that we can only find
220
512000
2000
że możemy znaleźć
08:49
ninedziewięć planetaryplanetarny boundariesGranic
221
514000
2000
tylko dziewięć granic
08:51
with whichktóry, underpod activeaktywny stewardshipzarządzanie,
222
516000
3000
wewnątrz których przy aktywnym ich wspieraniu
08:54
would allowdopuszczać ourselvesmy sami to have a safebezpieczny operatingoperacyjny spaceprzestrzeń.
223
519000
3000
będziemy mogli bezpiecznie funkcjonować.
08:57
These includezawierać, of coursekurs, climateklimat.
224
522000
2000
Jedną z nich jest oczywiście klimat.
08:59
It maymoże surpriseniespodzianka you that it's not only climateklimat.
225
524000
2000
Ale, co może was zaskoczyć, nie tylko klimat.
09:01
But it showsprzedstawia that we are interconnectedpołączone, amongpośród manywiele systemssystemy on the planetplaneta,
226
526000
3000
Ale klimat pokazuje, że ze wszystkich systemów na ziemi jesteśmy najbardziej połączeni
09:04
with the threetrzy bigduży systemssystemy, climateklimat changezmiana,
227
529000
2000
z trzema: zmianą klimatu,
09:06
stratosphericstratosferyczne ozoneozon depletionwyczerpywanie się and oceanocean acidificationzakwaszenie
228
531000
3000
cieńczeniem powłoki ozonowej oraz zakwaszeniem oceanów.
09:09
beingistota the threetrzy bigduży systemssystemy,
229
534000
2000
Dysponujemy naukowymi dowodami,
09:11
where the scientificnaukowy evidencedowód of large-scalena dużą skalę thresholdsprogi
230
536000
3000
że te trzy systemy zmieniały się znacząco
09:14
in the paleo-recordPaleo rekord of the historyhistoria of the planetplaneta.
231
539000
3000
w zapisach historii naszej planety.
09:17
But we alsorównież includezawierać, what we call, the slowpowolny variableszmienne,
232
542000
3000
Uwzględniamy również coś, co nazywamy powolnymi zmiennymi,
09:20
the systemssystemy that, underpod the hoodkaptur,
233
545000
2000
niewidoczne systemy, które
09:22
regulateregulują and bufferbufor the capacityPojemność of the resiliencesprężystość of the planetplaneta --
234
547000
3000
regulują i buforują odporność planety.
09:25
the interferenceingerencja of the bigduży nitrogenazot and phosphorusfosforu cyclescykle on the planetplaneta,
235
550000
3000
Interferencja wielkich cykli azotowych i fosforowych,
09:28
landwylądować use changezmiana, rateoceniać of biodiversityróżnorodności biologicznej lossutrata,
236
553000
2000
eksploatacja terenów, tempo zaniku bioróżnorodności,
09:30
freshwatersłodkowodne use,
237
555000
2000
eksploatacja słodkich wód,
09:32
functionsFunkcje whichktóry regulateregulują
238
557000
3000
funkcje, które regulują
09:35
biomassbiomasa on the planetplaneta, carbonwęgiel sequestrationsekwestr, diversityróżnorodność.
239
560000
3000
biomasę planety, sekwestrację CO2, różnorodność.
09:38
And then we have two parametersparametry whichktóry we were not ablezdolny to quantifyokreślić ilościowo --
240
563000
3000
I mamy dwa parametry, których nie jesteśmy w stanie zmierzyć:
09:41
airpowietrze pollutionskażenie,
241
566000
2000
zanieczyszczenie powietrza,
09:43
includingwłącznie z warmingogrzewanie gasesgazy and air-pollutingzanieczyszczeń powietrza sulfatessiarczany and nitratesazotany,
242
568000
3000
wliczając gazy cieplarniane i szkodliwe siarczany oraz azotany,
09:46
but alsorównież chemicalchemiczny pollutionskażenie.
243
571000
3000
ale również zanieczyszczenie chemiczne.
09:49
TogetherRazem, these formformularz an integratedzintegrowany wholecały
244
574000
3000
Razem, tworzy to całość
09:52
for guidingprzewodnictwo humanczłowiek developmentrozwój in the AnthropoceneAntropocenem,
245
577000
2000
by prowadzić rozwój ludzkości w antropocenie,
09:54
understandingzrozumienie that the planetplaneta
246
579000
2000
wiedząc, że planeta
09:56
is a complexzłożony self-regulatingsamoregulujące systemsystem.
247
581000
3000
jest złożonym, samoregulującym się systemem.
09:59
In factfakt, mostwiększość evidencedowód indicateswskazuje
248
584000
2000
Większość dowodów wskazuje
10:01
that these ninedziewięć maymoże behavezachować się as threetrzy MusketeersMuszkieterowie,
249
586000
3000
że ta dziewiątka może zachowywać się jak trzej muszkieterowie
10:04
"One for all. All for one."
250
589000
2000
"Jeden za wszystkich, wszyscy za jednego."
10:06
You degradedegradować forestslasy, you go beyondpoza the boundarygranica on landwylądować,
251
591000
3000
Degradując lasy, przekraczając granicę na lądzie,
10:09
you undermineosłabiać the abilityzdolność of the climateklimat systemsystem
252
594000
2000
osłabiasz zdolność klimatu
10:11
to stayzostać stablestabilny.
253
596000
2000
do stabilizacji.
10:13
The dramadramat here is, in factfakt, that
254
598000
2000
Problemem jest tutaj to, że
10:15
it maymoże showpokazać that the climateklimat challengewyzwanie
255
600000
2000
to może pokazać, że problem klimatu
10:17
is the easyłatwo one,
256
602000
2000
jest tym łatwym problemem,
10:19
if you considerrozważać the wholecały challengewyzwanie
257
604000
2000
jeśli weźmie się pod uwagę całe wyzwanie
10:21
of sustainablepodtrzymywalny developmentrozwój.
258
606000
3000
zrównoważonego rozwoju.
10:24
Now this is the BigDuże BangBang equivalentrównowartość then of humanczłowiek developmentrozwój
259
609000
3000
To jest odpowiednik Wielkiego Wybuchu w rozwoju ludzkości
10:27
withinw ciągu the safebezpieczny operatingoperacyjny spaceprzestrzeń of the planetaryplanetarny boundariesGranic.
260
612000
2000
wewnątrz bezpiecznej przestrzeni planetarnych granic.
10:29
What you see here in blackczarny linelinia is the safebezpieczny operatingoperacyjny spaceprzestrzeń,
261
614000
3000
To co widać tutaj wewnątrz czarnej linii jest bezpieczną przestrzenią,
10:32
the quantifiedilościowo boundariesGranic,
262
617000
2000
określonymi granicami,
10:34
as suggestedzasugerował by this analysisanaliza.
263
619000
2000
jak sugeruje ta analiza.
10:36
The yellowżółty dotkropka in the middleśrodkowy here is our startingstartowy pointpunkt,
264
621000
2000
Żółta kropka w środku jest naszym punktem początkowym,
10:38
the pre-industrialsprzed epoki przemysłowej pointpunkt,
265
623000
2000
preindustrialny punkt,
10:40
where we're very safelybezpiecznie in the safebezpieczny operatingoperacyjny spaceprzestrzeń.
266
625000
2000
w którym spokojnie znajdujemy się w bezpiecznej przestrzeni.
10:42
In the '50s, we startpoczątek branchingrozgałęzienia out.
267
627000
3000
W latach 50-tych zaczynamy się wyłamywać.
10:45
In the '60s alreadyjuż, throughprzez the greenZielony revolutionrewolucja
268
630000
2000
W latach 60-tych, poprzez zieloną rewolucję
10:47
and the Haber-BoschHaber-Bosch processproces
269
632000
2000
i metodę Habera i Boscha
10:49
of fixingustalenie nitrogenazot from the atmosphereatmosfera --
270
634000
2000
pobierania azotu z atmosfery.
10:51
you know, human'sczłowieka todaydzisiaj take out more nitrogenazot from the atmosphereatmosfera
271
636000
3000
Ludzie pobierają teraz więcej azotu z atmosfery
10:54
than the wholecały biospherebiosfera does naturallynaturalnie as a wholecały.
272
639000
3000
niż cała naturalna biosfera Ziemii.
10:58
We don't transgressłamią the climateklimat boundarygranica untilaż do the earlywcześnie '90s,
273
643000
3000
Granicy klimatycznej nie przekraczamy aż do wczesnych lat 90-tych,
11:01
actuallytak właściwie, right after RioRio.
274
646000
2000
dokładnie zaraz po Rio.
11:03
And todaydzisiaj, we are in a situationsytuacja where we estimateoszacowanie
275
648000
2000
I dziś jesteśmy w sytuacji, w której oceniamy
11:05
that we'vemamy transgressedprzekraczanej threetrzy boundariesGranic,
276
650000
2000
że przekroczyliśmy trzy granice,
11:07
the rateoceniać of biodiversityróżnorodności biologicznej lossutrata,
277
652000
2000
skalę zaniku bioróżnorodności,
11:09
whichktóry is the sixthszósty extinctionwygaśnięcie periodokres in the historyhistoria of humanityludzkość --
278
654000
3000
która jest szóstym okresem wymierania w historii ludzkości...
11:12
one of them beingistota the extinctionswymarcia of the dinosaursdinozaury --
279
657000
3000
z których jednym było wyginięcie dinozaurów.
11:15
nitrogenazot and climateklimat changezmiana.
280
660000
2000
Azot i zmiana klimatu.
11:17
But we still have some degreesstopni of freedomwolność on the othersinni,
281
662000
2000
Ale wciąż mamy trochę luzu na innych granicach,
11:19
but we are approachingzbliża się fastszybki
282
664000
2000
aczkolwiek szybko się do nich zbliżamy
11:21
on landwylądować, waterwoda, phosphorusfosforu and oceansoceany.
283
666000
2000
na lądzie i w wodzie.
11:23
But this givesdaje a newNowy paradigmparadygmat
284
668000
2000
Ale to daje nowy paradygmat
11:25
to guideprzewodnik humanityludzkość,
285
670000
2000
by prowadzić ludzkość,
11:27
to put the lightlekki on our, so fardaleko
286
672000
3000
by oświecić nasz, jak dotąd,
11:30
overpoweredpokonani industrialprzemysłowy vehiclepojazd,
287
675000
2000
przeciążony pojazd industrialny,
11:32
whichktóry operatesdziała as if
288
677000
2000
który działa tak, jakbyśmy
11:34
we're only on a darkciemny, straightproste highwayAutostrada.
289
679000
3000
byli na ciemnej, prostej autostradzie.
11:37
Now the questionpytanie then is:
290
682000
2000
Pytaniem jest:
11:39
how gloomyponury is this?
291
684000
2000
jak ponurej?
11:41
Is then sustainablepodtrzymywalny developmentrozwój utopiautopia?
292
686000
2000
Czy zrównoważony rozwój to utopia?
11:43
Well, there's no sciencenauka to suggestsugerować.
293
688000
2000
Nauka nie jest w stanie tego teraz powiedzieć.
11:45
In factfakt, there is ampleduży sciencenauka
294
690000
2000
Mamy obszerną wiedzę naukową
11:47
to indicatewskazać that we can do this transformativeprzemieniająca changezmiana,
295
692000
3000
by wskazać, że ta zmiana jest osiągalna,
11:50
that we have the abilityzdolność
296
695000
2000
że jesteśmy w stanie
11:52
to now moveruszaj się into a newNowy innovativeinnowacyjne,
297
697000
3000
przejść na nowy, innowacyjny,
11:55
a transformativeprzemieniająca gearbiegu,
298
700000
2000
bieg przemiany,
11:57
acrossprzez scaleswaga.
299
702000
2000
na wielu szczeblach.
11:59
The dramadramat is, of coursekurs,
300
704000
2000
Problemem jest, oczywiście, to
12:01
is that 200 countrieskraje on this planetplaneta
301
706000
2000
że 200 krajów na tej planecie
12:03
have to simultaneouslyrównocześnie startpoczątek movingw ruchu
302
708000
2000
musi zacząć jednocześnie działać
12:05
in the samepodobnie directionkierunek.
303
710000
2000
w jednym kierunku.
12:07
But it changeszmiany fundamentallyzasadniczo our governancezarządzanie and managementzarządzanie paradigmparadygmat,
304
712000
3000
Ale to całkowicie zmienia nasz paradygmat zarządzania,
12:10
from the currentobecny linearliniowy,
305
715000
2000
z obecnie liniowego,
12:12
commanddowództwo and controlkontrola thinkingmyślący,
306
717000
2000
typu myślenia "rozkazuj i kontroluj",
12:14
looking at efficiencieswydajności and optimizationOptymalizacja
307
719000
2000
patrząc na efektywność i optymalizację
12:16
towardsw kierunku a much more flexibleelastyczne,
308
721000
3000
w stronę bardziej elastycznego,
12:19
a much more adaptiveadaptacyjny approachpodejście,
309
724000
2000
bardziej adaptacyjnego podejścia,
12:21
where we recognizerozpoznać that redundancynadmiarowości,
310
726000
2000
w którym zrozumiemy tę przestarzałość
12:23
bothobie in socialspołeczny and environmentalśrodowiskowy systemssystemy,
311
728000
2000
w społecznych i środowiskowych systemach.
12:25
is keyklawisz to be ablezdolny to dealsprawa
312
730000
2000
Jest to kluczem do radzenia sobie
12:27
with a turbulentburzliwy eraera of globalświatowy changezmiana.
313
732000
3000
z niestabilną erą globalnej zmiany.
12:30
We have to investinwestować in persistencetrwałość,
314
735000
2000
Musimy postawić na upartość,
12:32
in the abilityzdolność of socialspołeczny systemssystemy and ecologicalekologiczny systemssystemy
315
737000
3000
na zdolność społecznych i ekologicznych systemów
12:35
to withstandwytrzymać shocksamortyzatory and still remainpozostawać in that desiredżądaną cupPuchar.
316
740000
3000
do przetrwania wstrząsów.
12:38
We have to investinwestować in transformationstransformacje capabilityzdolność,
317
743000
3000
Musimy postawić na potencjał transformacji,
12:41
movingw ruchu from crisiskryzys into innovationinnowacja
318
746000
3000
przechodzący z kryzysu do innowacji,
12:44
and the abilityzdolność to risewzrost after a crisiskryzys,
319
749000
3000
i zdolności do odbudowy po kryzysie,
12:47
and of coursekurs to adaptprzystosować się to unavoidablenieuniknione changezmiana.
320
752000
2000
oraz, oczywiście, adaptację do nieuniknionych zmian.
12:49
This is a newNowy paradigmparadygmat.
321
754000
2000
To jest nowy paradygmat.
12:51
We're not doing that at any scaleskala on governancezarządzanie.
322
756000
3000
Nie robimy tego na żadnym poziomie zarządzania.
12:54
But is it happeningwydarzenie anywheregdziekolwiek?
323
759000
2000
Ale czy to gdziekolwiek się dzieje?
12:56
Do we have any examplesprzykłady of successpowodzenie
324
761000
2000
Czy mamy jakieś przykłady pomyślnej
12:58
on this mindumysł shiftprzesunięcie beingistota appliedstosowany at the locallokalny levelpoziom?
325
763000
3000
zmiany typu myślenia na szczeblu lokalnym?
13:01
Well, yes, in factfakt we do
326
766000
3000
W zasadzie tak,
13:04
and the listlista can startpoczątek becomingtwarzowy longerdłużej and longerdłużej.
327
769000
2000
i ta lista może zacząć się wydłużać.
13:06
There's good newsAktualności here,
328
771000
2000
Mamy tu dobre wiadomości,
13:08
for exampleprzykład, from LatinŁaciński AmericaAmeryka,
329
773000
2000
na przykład z Ameryki Łacińskiej,
13:10
where plow-basedoparte na Struga farmingrolnictwo systemssystemy
330
775000
3000
gdzie system rolnictwa oparty o uprawę płużną
13:13
of the '50s and '60s
331
778000
2000
z lat 50-tych i 60-tych
13:15
led farmingrolnictwo basicallygruntownie to a dead-enddead-end,
332
780000
2000
prowadził rolnictwo praktycznie na ślepą uliczkę,
13:17
with lowerniższy and lowerniższy yieldsplony, degradingponiżającego the organicorganiczny mattermateria
333
782000
3000
z coraz to mniejszymi plonami, degradując materię organiczną
13:20
and fundamentalfundamentalny problemsproblemy at the livelihoodśrodki utrzymania levelspoziomy
334
785000
3000
i fundamentalnymi problemami związanymi z przeżyciem
13:23
in ParaguayParagwaj, UruguayUrugwaj and a numbernumer of countrieskraje, BrazilBrazylia,
335
788000
3000
w Paragwaju, Urugwaju, Brazyli i wielu innych krajach
13:26
leadingprowadzący to innovationinnowacja and entrepreneurshipprzedsiębiorczość
336
791000
2000
doprowadził do innowacji i przedsiębiorczości
13:28
amongpośród farmersrolnicy in partnershipWspółpraca with scientistsnaukowcy
337
793000
2000
wśród farmerów współpracujących z naukowcami,
13:30
into an agriculturalrolniczy revolutionrewolucja of zerozero tillageMaszyny uprawowe systemssystemy
338
795000
3000
do rolniczej rewolucji, systemu zerowej uprawy
13:33
combinedłączny with mulchmierzwa farmingrolnictwo
339
798000
2000
połączonej z mulczowaniem
13:35
with locallylokalnie adaptedprzystosowany technologiestechnologie,
340
800000
2000
i lokalnie przyjętymi technologiami,
13:37
whichktóry todaydzisiaj, for exampleprzykład, in some countrieskraje,
341
802000
3000
które dzisiaj w niektórych krajach
13:40
have led to a tremendousogromny increasezwiększać
342
805000
2000
doprowadziły do potężnego wzrostu
13:42
in areapowierzchnia underpod mulchmierzwa, zerozero tilldo farmingrolnictwo
343
807000
3000
w obszarze mulczowania i uprawy zerowej,
13:45
whichktóry, not only producesprodukuje more foodjedzenie,
344
810000
2000
które nie tylko dają więcej jedzenia,
13:47
but alsorównież sequesterssequesters carbonwęgiel.
345
812000
2000
ale i ograniczają emisję CO2.
13:49
The AustralianAustralijski Great BarrierBariery ReefRafa is anotherinne successpowodzenie storyfabuła.
346
814000
3000
Australijska Wielka Rafa Koralowa jest kolejnym przykładem sukcesu.
13:52
UnderPod the realizationRealizacja from touristturysta operatorsOperatorzy,
347
817000
2000
Biura podróży,
13:54
fishermenrybaków,
348
819000
2000
rybacy,
13:56
the AustralianAustralijski Great BarrierBariery ReefRafa AuthorityOrgan and scientistsnaukowcy
349
821000
3000
władze Wielkiej Rafy Koralowej i naukowcy
13:59
that the Great BarrierBariery ReefRafa is doomedstracony
350
824000
2000
zauważyli że Wielka Rafa jest spisana na straty
14:01
underpod the currentobecny governancezarządzanie regimereżim.
351
826000
3000
pod obecnym rodzajem zarządzania.
14:04
GlobalGlobalny changezmiana, beautificationupiększanie rackStojak culturekultura,
352
829000
2000
Globalna zmiana, hodowle pereł,
14:06
overfishingprzełowienie and unsustainableniezrównoważone tourismturystyka,
353
831000
2000
przełowienie i niezrównoważona turystyka.
14:08
all togetherRazem placingumieszczenie this systemsystem
354
833000
2000
Te wszystkie aspekty
14:10
in the realizationRealizacja of crisiskryzys.
355
835000
2000
uświadomiły nas o kryzysie.
14:12
But the windowokno of opportunityokazja was innovationinnowacja and newNowy mindsetsposób myślenia,
356
837000
2000
Szansą była innowacja i nowy sposób myślenia,
14:14
whichktóry todaydzisiaj has led to a completelycałkowicie newNowy governancezarządzanie strategystrategia
357
839000
3000
które doprowadziły do kompletnie nowej strategii zarządzania
14:17
to buildbudować resiliencesprężystość,
358
842000
2000
budując odporność,
14:19
acknowledgeuznać redundancynadmiarowości
359
844000
2000
wykrywając nadmiarowość
14:21
and investinwestować in the wholecały systemsystem as an integratedzintegrowany wholecały,
360
846000
3000
i inwestując w system jak w zintegrowaną całość,
14:24
and then allowdopuszczać for much more redundancynadmiarowości in the systemsystem.
361
849000
3000
co pozwoli na większą nadmiarowość w systemie.
14:27
SwedenSzwecja, the countrykraj I come from, has other examplesprzykłady,
362
852000
3000
Szwecja, kraj z którego pochodzę, ma inne przykłady,
14:30
where wetlandstereny podmokłe in southernpołudniowy SwedenSzwecja were seenwidziany as --
363
855000
3000
gdzie mokradła w południowej Szwecji były widziane -
14:33
as in manywiele countrieskraje -- as flood-pronepowodzią pollutedzanieczyszczony nuisanceuciążliwości
364
858000
3000
jak w wielu krajach - jako zagrożenie powodziowe
14:36
in the peri-urbanpodmiejskich regionsregiony.
365
861000
2000
w pobliżu terenów zaludnionych.
14:38
But again, a crisiskryzys, newNowy partnershipspartnerstwo,
366
863000
3000
Ale znów, kryzys, nowe partnerstwa,
14:41
actorsaktorzy locallylokalnie, transformingtransformatorowy these
367
866000
2000
lokalni działacze, przekształcili to w
14:43
into a keyklawisz componentskładnik
368
868000
2000
kluczowy element
14:45
of sustainablepodtrzymywalny urbanmiejski planningplanowanie.
369
870000
2000
zagospodarowania przestrzennego.
14:47
So crisiskryzys leadingprowadzący into opportunitiesmożliwości.
370
872000
3000
Kryzys prowadzący do nowych możliwości.
14:51
Now, what about the futureprzyszłość?
371
876000
2000
A co z przyszłością?
14:53
Well, the futureprzyszłość, of coursekurs, has one massivemasywny challengewyzwanie,
372
878000
3000
Przyszłość, oczywiście, ma jedno olbrzymie wyzwanie,
14:56
whichktóry is feedingkarmienie a worldświat of ninedziewięć billionmiliard people.
373
881000
2000
którym jest wyżywienie 9 miliardów ludzi.
14:58
We need nothing lessmniej than a newNowy greenZielony revolutionrewolucja,
374
883000
2000
Nie trzeba nam więcej niż nowa zielona rewolucja,
15:00
and the planetplaneta boundariesGranic showsprzedstawia
375
885000
2000
granice planetarne pokazują
15:02
that agriculturerolnictwo has to go from a sourceźródło of greenhouseszklarnia gasesgazy to a sinktonąć.
376
887000
3000
że rolnictwo musi zmienić się ze źródła emisji gazów w zlew.
15:05
It has to basicallygruntownie do this on currentobecny landwylądować.
377
890000
3000
Musimy to robić na obecnym terenie.
15:08
We cannotnie może expandrozszerzać anymorejuż,
378
893000
2000
Nie możemy się bardziej rozszerzać,
15:10
because it erodeseroduje the planetaryplanetarny boundariesGranic.
379
895000
2000
bo to nadszarpuje granice planetarne.
15:12
We cannotnie może continueKontyntynuj consumingspożywanie waterwoda as we do todaydzisiaj,
380
897000
3000
Nie możemy dalej spożywać wody tak jak dziś,
15:15
with 25 percentprocent of worldświat riversrzeki not even reachingosiągając the oceanocean.
381
900000
3000
gdzie 25% rzek na świecie nie sięga nawet oceanu.
15:18
And we need a transformationtransformacja.
382
903000
2000
Potrzebujemy zmiany.
15:20
Well, interestinglyco ciekawe, and basedna podstawie on my work
383
905000
2000
Co ciekawe, bazując na mojej pracy
15:22
and othersinni in AfricaAfryka, for exampleprzykład,
384
907000
2000
i pracy innych w Afryce
15:24
we'vemamy shownpokazane that even the mostwiększość vulnerablewrażliwy small-scalena małą skalę rainfallopad deszczu farmingrolnictwo systemssystemy,
385
909000
3000
pokazaliśmy, że nawet najbardziej delikatne systemy uprawy deszczowej,
15:27
with innovationsinnowacje and supplementarydodatkowe irrigationnawadnianie
386
912000
2000
dzięki innowacjom i dodatkowemu nawadnianiu
15:29
to bridgemost drysuchy spellszaklęcia and droughtssusze,
387
914000
2000
w celu zniwelowania suchych okresów,
15:31
sustainablepodtrzymywalny sanitationurządzenia sanitarne systemssystemy to closeblisko the looppętla on nutrientsskładniki odżywcze
388
916000
3000
oraz zrównoważone systemy sanitarne zamykające pętle
15:34
from toiletsWC back to farmers'rolników fieldspola,
389
919000
3000
obiegu składników odżywczych z toalet na pola rolników,
15:37
and innovationsinnowacje in tillageMaszyny uprawowe systemssystemy,
390
922000
2000
oraz dzięki innowacjom w rodzajach uprawy,
15:39
we can triplepotroić, quadruplePokój Czteroosobowy, yieldwydajność levelspoziomy
391
924000
2000
możemy zwiększyć ilość plonów trzykrotnie, czterokrotnie
15:41
on currentobecny landwylądować.
392
926000
2000
na obecnych terenach.
15:43
ElinorElinor OstromOstrom,
393
928000
2000
Elinor Ostrom,
15:45
the latestnajnowszy NobelLaureat Nagrody Nobla laureateNagrody Nobla of economicsEkonomia,
394
930000
2000
ostatnia laureatka Nagrody Nobla z ekonomii,
15:47
clearlywyraźnie showsprzedstawia empiricallyempirycznie acrossprzez the worldświat
395
932000
2000
na całym świecie jasno pokazała,
15:49
that we can governrządzić the commonslud
396
934000
2000
że możemy regulować wspólne dobra
15:51
if we investinwestować in trustzaufanie,
397
936000
3000
jeśli zainwestujemy w zaufanie,
15:54
locallokalny, action-baseddziałania oparte partnershipspartnerstwo
398
939000
3000
aktywne lokalne partnerstwo
15:57
and cross-scaleKrzyża w skali institutionalinstytucjonalny innovationsinnowacje,
399
942000
4000
i wielopoziomowe, instytucjonalne innowacje,
16:01
where locallokalny actorsaktorzy,
400
946000
3000
gdzie lokalni działacze
16:04
togetherRazem, can dealsprawa with the globalświatowy commonslud
401
949000
2000
mogą wspólnie radzić sobie z dobrami globalnymi
16:06
at a largeduży scaleskala.
402
951000
2000
na wielką skalę.
16:08
But even on the hardciężko policypolityka areapowierzchnia we have innovationsinnowacje.
403
953000
3000
Innowacje pojawiają się również w cięższych obszarach polityki.
16:11
We know that we have to moveruszaj się from our fossilskamieniałość dependencezależność
404
956000
2000
Mamy świadomość, że musimy uniezależnić się od surowców kopalnianych
16:13
very quicklyszybko into a low-carbonlow-carbon economygospodarka in recordrekord time.
405
958000
3000
bardzo szybko i przejść na gospodarkę niskoemisyjną.
16:16
And what shallpowinien we do?
406
961000
2000
Więc co powinniśmy zrobić?
16:18
EverybodyKażdy talksrozmowy about carbonwęgiel taxespodatki -- it won'tprzyzwyczajenie work -- emissionemisji schemesSystemy,
407
963000
3000
Wszyscy mówią o podatkach emisyjnych - to nie zadziała,
16:21
but for exampleprzykład, one policypolityka measurezmierzyć,
408
966000
2000
ale jeśli na przykład
16:23
feed-inpaszy w tariffstaryfy on the energyenergia systemsystem,
409
968000
2000
postawi się na systemy energii odnawialnej,
16:25
whichktóry is alreadyjuż appliedstosowany,
410
970000
2000
co już się dzieje,
16:27
from ChinaChiny doing it on offshoreOffshore windwiatr systemssystemy,
411
972000
2000
w Chinach przybrzeżne system energii wiatrowej,
16:29
all the way to the U.S.
412
974000
2000
aż do Stanów Zjednoczonych
16:31
where you give the guaranteedgwarantowana pricecena for investmentinwestycja in renewableodnawialny energyenergia,
413
976000
2000
gdzie otrzymuje się gwarancje finansowe na inwestycje w odnawialną energię,
16:33
but you can subsidizedofinansowanie electricityElektryczność to poorubogi people.
414
978000
3000
ale można by dawać energię elektryczną biednym ludziom.
16:36
You get people out of povertyubóstwo.
415
981000
2000
Wyciągnie się tak ludzi z biedy.
16:38
You solverozwiązać the climateklimat issuekwestia with regardspozdrowienia to the energyenergia sectorsektor,
416
983000
2000
W ten sposób rozwiąże się problem klimatu uwzględniając sektor energetyczny,
16:40
while at the samepodobnie time, stimulatingstymulowanie innovationinnowacja --
417
985000
3000
a jednocześnie stymuluje się innowacje -
16:43
examplesprzykłady of things that can be out scaledłuskowaty quicklyszybko
418
988000
2000
to są przykłady rzeczy, które można szybko skalować
16:45
at the planetaryplanetarny levelpoziom.
419
990000
2000
na globalnym poziomie.
16:47
So there is -- no doubtwątpić -- opportunityokazja here,
420
992000
2000
Niewątpliwie jest tutaj szansa,
16:49
and we can listlista manywiele, manywiele examplesprzykłady
421
994000
3000
możemy wymieniać wiele przykładów
16:52
of transformativeprzemieniająca opportunitiesmożliwości around the planetplaneta.
422
997000
3000
możliwości zmian na Ziemi.
16:55
The keyklawisz thoughchociaż in all of these,
423
1000000
2000
Kluczem
16:57
the redczerwony threadwątek,
424
1002000
2000
do tego wszystkiego,
16:59
is the shiftprzesunięcie in mindsetsposób myślenia,
425
1004000
2000
jest zmiana sposobu myślenia,
17:01
movingw ruchu away from a situationsytuacja where we simplypo prostu are pushingpchanie ourselvesmy sami
426
1006000
3000
odejście od sytuacji w której pchamy się
17:04
into a darkciemny futureprzyszłość,
427
1009000
2000
w ciemną przyszłość,
17:06
where we insteadzamiast backcastbackcast our futureprzyszłość,
428
1011000
2000
podczas gdy możemy zaplanować naszą przyszłość,
17:08
and we say, "What is the playinggra fieldpole on the planetplaneta?
429
1013000
3000
pytamy "Jak wielkie pole manewru mamy na planecie?
17:11
What are the planetaryplanetarny boundariesGranic
430
1016000
2000
Jak wielkie są granice planetarne
17:13
withinw ciągu whichktóry we can safelybezpiecznie operatedziałać?"
431
1018000
2000
w których bezpiecznie możemy działać?"
17:15
and then backtrackBacktrack innovationsinnowacje withinw ciągu that.
432
1020000
2000
i wyciągamy wnioski z naszych innowacji.
17:17
But of coursekurs, the dramadramat is, it clearlywyraźnie showsprzedstawia
433
1022000
2000
Ale oczywiście problemem jest to,
17:19
that incrementalprzyrostowe changezmiana is not an optionopcja.
434
1024000
3000
że stopniowa zmiana nie wchodzi w grę.
17:22
So, there is scientificnaukowy evidencedowód.
435
1027000
2000
Tak wygląda dowód naukowy.
17:24
They sortsortować of say the harshszorstki newsAktualności,
436
1029000
2000
Przedstawia nieco surowe wiadomości,
17:26
that we are facingokładzina the largestNajwiększa
437
1031000
2000
stajemy przed największymi
17:28
transformativeprzemieniająca developmentrozwój
438
1033000
2000
zmianami w rozwoju
17:30
sinceod the industrializationindustrializacji.
439
1035000
2000
od czasów uprzemysłowienia.
17:32
In factfakt, what we have to do over the nextNastępny 40 yearslat
440
1037000
2000
Tak na prawdę to to, co musimy zrobić przez najbliższe 40 lat
17:34
is much more dramaticdramatyczny and more excitingekscytujący
441
1039000
3000
jest dużo bardziej drastyczne i bardziej ekscytujące
17:37
than what we did when we movedprzeniósł into
442
1042000
3000
niż to, co zrobiliśmy dotąd
17:40
the situationsytuacja we're in todaydzisiaj.
443
1045000
2000
doprowadzając się do obecnej sytuacji.
17:42
Now, sciencenauka indicateswskazuje that,
444
1047000
2000
Nauka wskazuje,
17:44
yes, we can achieveosiągać a prosperouszamożnych futureprzyszłość
445
1049000
2000
że możemy osiągnąć dostatnią przyszłość
17:46
withinw ciągu the safebezpieczny operatingoperacyjny spaceprzestrzeń,
446
1051000
2000
w ramach bezpiecznej przestrzeni,
17:48
if we moveruszaj się simultaneouslyrównocześnie,
447
1053000
2000
jeśli tylko ruszymy jednocześnie,
17:50
collaboratingWspółpraca on a globalświatowy levelpoziom, from locallokalny to globalświatowy scaleskala,
448
1055000
3000
współdziałając w skali lokalnej, jak i globalnej,
17:53
in transformativeprzemieniająca optionsopcje, whichktóry buildbudować resiliencesprężystość on a finiteskończone planetplaneta.
449
1058000
3000
do transformacji, która zbuduje odporność na naszej plancie.
17:56
Thank you.
450
1061000
2000
Dziękuję.
17:58
(ApplauseAplauz)
451
1063000
5000
(Oklaski)
Translated by Leszek Nowicki
Reviewed by Agata Lesnicka

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Johan Rockstrom - Sustainability expert
Johan Rockström works to redefine sustainable development, and figure out what needs to happen.

Why you should listen

Johan Rockström leads the Stockholm Resilience Centre, focusing on a new approach to sustainability: the capacity to use change and crisis to spur renewal and innovative thinking. In 2009, working with an international team of scientists, he identified and quantified a set of nine planetary boundaries within which humanity can continue to develop and thrive for generations to come -- while crossing them could generate abrupt or irreversible environmental changes.

Since then, the boundaries research has spread among international organizations, governments, NGOs and companies and has been adopted as a new framework to guide the discussion about "sustainable growth". It is currently debated as a core part of setting the criteria that will follow the UN's Millennium Development Goals. Rockström also chairs Future Earth, an initiative to advance integrated science for global sustainability.

More profile about the speaker
Johan Rockstrom | Speaker | TED.com