TEDGlobal 2010
Caroline Phillips: Hurdy-gurdy for beginners
Caroline Phillips: Lira korbowa dla początkujących
Filmed:
Readability: 4.2
817,720 views
Caroline Phillips nakręca melodię na mało popularnym ludowym instrumencie: lirze korbowej. Zabawna lekcja o wyjątkowej budowie instrumentu i jego 1000-letniej historii na tle baskijskie muzyki.
Caroline Phillips - Musician
Caroline Phillips' rich, soprano voice conjures up the far-and-wide cultures of the world, especially the sound and language of the Basque Country. Full bio
Caroline Phillips' rich, soprano voice conjures up the far-and-wide cultures of the world, especially the sound and language of the Basque Country. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
Now, since this is TEDGlobal,
0
0
2000
Jako, że jest to TEDGlobal,
00:17
who can tell me what this is called in French?
1
2000
3000
kto mi powie jak nazywamy to po francusku?
00:21
I see you're all up on the history of hurdy-gurdy --
2
6000
2000
Widzę, że wszyscy są w temacie liry korbowej.
00:23
"vielle à roue."
3
8000
2000
"Vielle à roue."
00:25
And in Spanish, "zanfona."
4
10000
2000
Po hiszpańsku: "zanfona",
00:27
And in Italian, "ghironda," okay?
5
12000
2000
a po włosku: "ghironda".
00:29
Hurdy-gurdy, or wheel fiddle.
6
14000
3000
Lira korbowa.
00:32
So, these are the different kinds and shapes of the hurdy-gurdy.
7
17000
3000
Mamy tu rożne rodzaje i kształty liry korbowej.
00:35
The hurdy-gurdy is the only musical instrument
8
20000
3000
Lira korbowa to jedyny instrument,
00:38
that uses a crank to turn a wheel
9
23000
3000
który ma korbę do obracania koła,
00:41
to rub strings, like the bow of a violin,
10
26000
3000
które pociera struny jak smyczek w skrzypcach.
00:44
to produce music.
11
29000
2000
Tak produkuje dźwięk.
00:46
It has three different kinds of strings.
12
31000
3000
Ma 3 rodzaje strun.
00:49
The first string is the drone string,
13
34000
3000
Pierwsza z nich to: struna burdonowa,
00:52
which plays a continuous sound like the bagpipe.
14
37000
3000
która wytwarza dźwięk ciągły, podobnie jak dudy.
00:57
The second string is a melody string,
15
42000
2000
Druga strona to: struna melodyjna,
00:59
which is played with a wooden keyboard tuned like a piano.
16
44000
3000
na której gra się drewnianą klawiaturą nastrojoną jak fortepian.
01:08
And the third string is pretty innovative.
17
53000
2000
Trzecia struna jest nieco innowacyjna.
01:10
It's also the only instrument
18
55000
2000
Jest to jedyny (obecnie używany) instrument,
01:12
that uses this kind of technique.
19
57000
3000
który wykorzystuje tego typu technikę.
01:15
It activates what's called the buzzing bridge, or the dog.
20
60000
3000
Zostaje tu uruchomiony tzw. brzęczący mostek lub "pies".
01:19
When I turn the crank and I apply pressure,
21
64000
3000
Kiedy kręcę korbą i wywieram nacisk,
01:25
it makes a sound like a barking dog.
22
70000
3000
wytwarzany jest dźwięk podobny do szczekania psa.
01:29
So all of this is pretty innovative,
23
74000
2000
Wszystko to jest całkiem innowacyjne,
01:31
if you consider
24
76000
2000
biorąc pod uwagę to,
01:33
that the hurdy-gurdy appeared about a thousand years ago
25
78000
2000
że lira korbowa powstawała około 1000 lat temu,
01:35
and it took two people to play it;
26
80000
2000
i wymagała 2 osób do grania:
01:37
one to turn the crank,
27
82000
2000
jedna osoba kręciła korbą,
01:39
and another person -- yes -- to play the melody
28
84000
2000
a druga grała melodię
01:41
by physically pulling up large wooden pegs.
29
86000
3000
fizycznie pociągając za duże drewniane kołki.
01:45
Luckily, all of this changed a couple of centuries later.
30
90000
3000
Na szczęście, to wszystko zmieniło się kilka wieków później.
01:48
So, one person could actually play
31
93000
2000
Tak więc, jedna osoba mogła grać
01:50
and almost -- this is pretty heavy --
32
95000
2000
i jednocześnie - to jest całkiem ciężkie -
01:52
carry the hurdy-gurdy.
33
97000
3000
trzymać lirę korbową.
01:55
The hurdy-gurdy has been used, historically, through the centuries
34
100000
3000
W historii, lira korbowa była używana przez wieki
01:58
in mostly dance music
35
103000
2000
głównie w muzyce tanecznej,
02:00
because of the uniqueness of the melody
36
105000
3000
To dzięki wyjątkowej melodii
02:03
combined with the acoustic boombox here.
37
108000
3000
połączonej tu z akustycznym boomboxem.
02:06
And today, the hurdy-gurdy is used in all sorts of music --
38
111000
3000
Dźiś lira korbowa jest używana we wszystkich rodzajach muzyki:
02:09
traditional folk music,
39
114000
2000
muzyce ludowej,
02:11
dance, contemporary
40
116000
2000
muzyce współczesnej
02:13
and world music --
41
118000
3000
i muzyce swiatowej,
02:16
in the U.K., in France, in Spain
42
121000
2000
w Wielkiej Brytanii, Francji, Hiszpanii
02:18
and in Italy.
43
123000
2000
i we Włoszech.
02:20
And this kind of hurdy-gurdy takes anywhere from three to five years [to order and receive it].
44
125000
3000
Zamówienie gdziekolwiek i otrzymanie takiej liry trwa od 3 do 5 lat.
02:23
It's made by specialized luthiers,
45
128000
2000
Jest produkowana przez wyspecjalizowanych lutników,
02:25
also in Europe.
46
130000
2000
również w Europie.
02:28
And it's very difficult to tune.
47
133000
2000
Bardzo trudno ją nastroić.
02:32
So without further ado, would you like to hear it?
48
137000
2000
Tak więc, bez dalszych ceregieli, chcecie posłuchać?
02:34
(Audience: Yes.)
49
139000
2000
(publiczność: "tak!")
02:36
Caroline Phillips: I didn't hear you. Would you like to hear it? (Audience: Yes!)
50
141000
2000
-Caroline Phillips: "nie słyszę was. Chcecie posłuchać?" -Publiczność: "tak!"
02:38
CP: Okay.
51
143000
2000
-Caroline Phillips: "ok"
02:40
There I go.
52
145000
2000
Do dzieła!
02:43
I'd like to sing in Basque,
53
148000
2000
Zaśpiewam po baskijsku,
02:45
which is the language spoken in the Basque Country where I live,
54
150000
3000
języku używanego w kraju, w którym żyję - w Kraju Basków,
02:48
in the region in France and Spain.
55
153000
2000
w regionie na terenie Francji i Hiszpanii
02:51
(Music)
56
156000
4000
♪♪ ♪♪
03:00
[Basque]
57
165000
5000
[słowa w języku baskijskim]
03:45
(Music)
58
210000
5000
♫ ♫ ♫
04:36
Thank you.
59
261000
2000
Dziekuję
04:38
(Applause)
60
263000
2000
(oklaski)
04:40
This is a song that I wrote
61
265000
3000
To jest utwór, który napisałam
04:43
based on traditional Basque rhythms.
62
268000
3000
na bazie tradycyjnego rytmu baskijskiego.
04:46
And this is a song that has a kind of a Celtic feel.
63
271000
3000
Ten utwór ma nastrój celtycki
04:50
(Music)
64
275000
10000
♪♪ ♪♪
05:30
Thank you. Thank you.
65
315000
2000
Dziękuję
05:32
(Applause)
66
317000
2000
(oklaski)
ABOUT THE SPEAKER
Caroline Phillips - MusicianCaroline Phillips' rich, soprano voice conjures up the far-and-wide cultures of the world, especially the sound and language of the Basque Country.
Why you should listen
Californian-born, French-resident entrepreneur and musician Caroline Phillips is one half of Basque music duo Bidaia, alongside Mixel Ducau. Her searching, Moroccan- and East Indian-inflected vocals are accompanied by the distinctive, folky sounds of the hurdy-gurdy, an unfamiliar and unusual string instrument operated with a crank-turned wheel.
Throughout her years as a professional musician, Phillips has regularly performed in jazz clubs and toured with her one-woman show in the Caribbean and North Africa.
Caroline Phillips | Speaker | TED.com