Mission Blue Voyage
Greg Stone: Saving the ocean one island at a time
Greg Stone: Ratując ocean wyspa po wyspie
Filmed:
Readability: 4
531,712 views
Greg Stone, naukowiec na pokładzie Mission Blue, opowiada o tym, jak pomógł Republice Kiribati stworzyć na środku Pacyfiku ogromny obszar chroniony -- chroniący ryby, organizmy morskie, a także sam wyspiarski naród.
Greg Stone - Oceanographer
Greg Stone was a key driver in the establishment of the Phoenix Island Protected Area in the island nation of Kiribati. The second-largest marine protected area in the world -- and one of the most pristine -- PIPA is a laboratory for exploring and monitoring the recovery of coral reefs from bleaching events. Full bio
Greg Stone was a key driver in the establishment of the Phoenix Island Protected Area in the island nation of Kiribati. The second-largest marine protected area in the world -- and one of the most pristine -- PIPA is a laboratory for exploring and monitoring the recovery of coral reefs from bleaching events. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:16
I guess the story actually has to start
0
1000
2000
Ta opowieść powinna się zacząć
00:18
maybe back in the the 1960s,
1
3000
2000
chyba w latach 60-tych,
00:20
when I was seven or eight years old,
2
5000
3000
kiedy miałem siedem lub osiem lat,
00:23
watching Jacques Cousteau documentaries on the living room floor
3
8000
3000
oglądałem filmy dokumentalne z Jacquesem Cousteau na podłodze w pokoju,
00:26
with my mask and flippers on.
4
11000
3000
miałem założoną maskę i płetwy.
00:29
Then after every episode, I had to go up to the bathtub
5
14000
3000
Potem po każdym odcinku szedłem na górę do łazienki
00:32
and swim around the bathtub and look at the drain,
6
17000
2000
i pływałem w wannie, patrząc na odpływ,
00:34
because that's all there was to look at.
7
19000
3000
ponieważ nie było tam nic innego do obserwowania.
00:37
And by the time I turned 16,
8
22000
2000
Gdy skończyłem 16 lat,
00:39
I pursued a career in marine science,
9
24000
3000
wybrałem karierę w oceanografii,
00:42
in exploration and diving,
10
27000
3000
w odkrywaniu i nurkowaniu,
00:45
and lived in underwater habitats, like this one off the Florida Keys,
11
30000
3000
i mieszkałem w podwodnej stacji badawczej, takiej jak ta koło Florida Keys,
00:48
for 30 days total.
12
33000
2000
przez w sumie 30 dni.
00:50
Brian Skerry took this shot. Thanks, Brian.
13
35000
2000
Brian Skerry zrobił to zdjęcie. Dzięki, Brian.
00:52
And I've dived in deep-sea submersibles around the world.
14
37000
3000
Pływałem okrętami podwodnymi na całym świecie,
00:55
And this one is the deepest diving submarine in the world,
15
40000
3000
a tutaj jest okręt, który zanurza się najgłębiej na świecie,
00:58
operated by the Japanese government.
16
43000
2000
kieruje nim rząd Japonii.
01:00
And Sylvia Earle and I
17
45000
2000
Sylvia Earle i ja
01:02
were on an expedition in this submarine
18
47000
2000
byliśmy na ekspedycji tym okrętem
01:04
20 years ago in Japan.
19
49000
3000
20 lat temu w Japonii.
01:07
And on my dive, I went down 18,000 feet,
20
52000
3000
Zanurzyłem się na głębokość prawie 5,5 km
01:10
to an area that I thought
21
55000
2000
do miejsca, o którym myślałem,
01:12
would be pristine wilderness area on the sea floor.
22
57000
3000
że będzie nieskazitelnie dzikim obszarem na dnie morza.
01:15
But when I got there, I found
23
60000
2000
Ale kiedy tam dotarłem, znalazłem
01:17
lots of plastic garbage and other debris.
24
62000
2000
mnóstwo plastikowych śmieci i innych odpadów.
01:19
And it was really a turning point in my life,
25
64000
2000
To był prawdziwy punkt zwrotny w moim życiu;
01:21
where I started to realize
26
66000
2000
zacząłem zdawać sobie sprawę,
01:23
that I couldn't just go have fun doing science and exploration.
27
68000
3000
że nauka i eksploracje nie mogą być tylko zabawą,
01:26
I needed to put it into a context.
28
71000
2000
ale powinny czemuś służyć.
01:28
I needed to head towards conservation goals.
29
73000
3000
Musiałem zwrócić się w kierunku ochrony przyrody.
01:31
So I began to work
30
76000
2000
Zacząłem więc pracować
01:33
with National Geographic Society and others
31
78000
3000
z National Geographic Society i innymi,
01:36
and led expeditions to Antarctica.
32
81000
3000
i poprowadziłem wyprawę na Antarktydę.
01:39
I led three diving expeditions to Antarctica.
33
84000
2000
Prowadziłem tam trzy ekspedycje nurków.
01:41
Ten years ago was a seminal trip,
34
86000
2000
Wyprawa 10 lat temu była przełomowa,
01:43
where we explored that big iceberg, B-15,
35
88000
3000
ponieważ odkryliśmy B-15, wielką górę lodową,
01:46
the largest iceberg in history, that broke off the Ross Ice Shelf.
36
91000
3000
największą w historii, która oderwała się od lodowca szelfowego Rossa.
01:49
And we developed techniques
37
94000
2000
Rozwinęliśmy techniki
01:51
to dive inside and under the iceberg,
38
96000
2000
wpływania do góry oraz nurkowania pod nią,
01:53
such as heating pads on our kidneys
39
98000
2000
np. rozgrzewające poduszki na nerki
01:55
with a battery that we dragged around,
40
100000
2000
z baterią, które braliśmy ze sobą,
01:57
so that, as the blood flowed through our kidneys,
41
102000
2000
żeby krew przepływająca przez nasze nerki
01:59
it would get a little boost of warmth
42
104000
2000
odrobinę się ogrzewała,
02:01
before going back into our bodies.
43
106000
2000
zanim przepłynęłaby do innych części naszego ciała.
02:03
But after three trips to Antarctica,
44
108000
2000
Lecz po trzech wyprawach na Antarktydę zdecydowałem,
02:05
I decided that it might be nicer to work in warmer water.
45
110000
3000
że przyjemniej pracowałoby się w cieplejszej wodzie.
02:09
And that same year, 10 years ago,
46
114000
2000
I w tym samym roku, 10 lat temu,
02:11
I headed north to the Phoenix Islands.
47
116000
2000
skierowałem się na północ na Wyspy Phoenix.
02:13
And I'm going to tell you that story here in a moment.
48
118000
3000
Za chwilę opowiem Wam tę historię.
02:16
But before I do, I just want you to ponder this graph for a moment.
49
121000
3000
Najpierw jednak przypatrzcie się temu wykresowi.
02:19
You may have seen this in other forms,
50
124000
2000
Byś może widzieliście to w innej formie,
02:21
but the top line is the amount of protected area
51
126000
3000
ale górna linia jest powierzchnią obszarów chronionych
02:24
on land, globally,
52
129000
2000
na lądzie na całym świecie,
02:26
and it's about 12 percent.
53
131000
2000
jest to około 12 procent.
02:28
And you can see that it kind of hockey sticks up
54
133000
2000
Wykrzywia się trochę jak kij hokejowy
02:30
around the 1960s and '70s,
55
135000
2000
w okolicy lat 60-tych i 70-tych XX w.
02:32
and it's on kind of a nice trajectory right now.
56
137000
3000
W tej chwili jest to całkiem dobry kierunek.
02:35
And that's probably because
57
140000
2000
Jest tak prawdopodobnie dlatego,
02:37
that's when everybody got aware of the environment
58
142000
2000
że wszyscy zdają sobie sprawę z ochrony środowiska,
02:39
and Earth Day
59
144000
2000
Dnia Ziemi
02:41
and all the stuff that happened in the '60s with the Hippies and everything
60
146000
3000
i wszystkiego, co przyniosły lata 60-te i hipisi,
02:44
really did, I think, have an affect on global awareness.
61
149000
2000
i wszystko to, według mnie, miało wpływ na globalną świadomość.
02:46
But the ocean-protected area
62
151000
2000
Ale linia z morskimi obszarami chronionymi
02:48
is basically flat line
63
153000
2000
była praktycznie prosta
02:50
until right about now -- it appears to be ticking up.
64
155000
2000
aż do niedawna -- teraz wydaje się lekko unosić.
02:52
And I do believe that we are at the hockey stick point
65
157000
3000
I wierzę, że teraz ta linia
02:55
of the protected area in the ocean.
66
160000
2000
też zacznie się zakrzywiać jak kij hokejowy.
02:57
I think we would have gotten there a lot earlier
67
162000
3000
Moglibyśmy dotrzeć do tego punktu wcześniej,
03:00
if we could see what happens in the ocean
68
165000
2000
gdybyśmy mogli zobaczyć, co dzieje się w oceanach,
03:02
like we can see what happens on land.
69
167000
2000
tak jak możemy to zobaczyć na lądzie.
03:04
But unfortunately, the ocean is opaque,
70
169000
3000
Jednak ocean jest niestety nieprzezroczysty
03:07
and we can't see what's going on.
71
172000
2000
i nie możemy zobaczyć, co się tam dzieje.
03:09
And therefore we're way behind on protection.
72
174000
2000
Dlatego mamy zaległości w ochronie oceanów.
03:11
But scuba diving, submersibles
73
176000
2000
Lecz nurkowanie, pływanie łodziami podwodnymi
03:13
and all the work that we're setting about to do here
74
178000
3000
i wszystko, czym zamierzamy się zajmować,
03:16
will help rectify that.
75
181000
2000
pomoże naprawić tę krzywdę.
03:19
So where are the Phoenix Islands?
76
184000
2000
Gdzie są więc Wyspy Phoenix?
03:21
They were the world's largest marine-protected area
77
186000
3000
Były największym morskim obszarem chronionym
03:24
up until last week
78
189000
2000
aż do zeszłego tygodnia,
03:26
when the Chagos Archipelago was declared.
79
191000
2000
kiedy to Archipelag Czagos uznano za taki.
03:28
It's in the mid-Pacific. It's about five days from anywhere.
80
193000
3000
To jest na środku Pacyfiku, pięć dni od lądu.
03:31
If you want to get to the Phoenix Islands,
81
196000
2000
Jeśli chcecie dostać się na Wyspy Phoenix,
03:33
it's five days from Fiji,
82
198000
2000
znajdują się one 5 dni od Fiji,
03:35
it's five days from Hawaii, it's five days from Samoa.
83
200000
2000
5 dni od Hawajów, 5 dni od Archipelagu Samoa.
03:37
It's out in the middle of the Pacific,
84
202000
2000
Są w centrum Oceanu Spokojnego,
03:39
right around the Equator.
85
204000
2000
zaraz obok równika.
03:42
I had never heard of the islands 10 years ago,
86
207000
2000
Jeszcze 10 lat temu nie miałem pojęcia ani o tych wyspach,
03:44
nor the country, Kiribati, that owns them,
87
209000
2000
ani o Kiribati, państwie, do którego należą,
03:46
till two friends of mine who run a liveaboard dive boat in Fiji
88
211000
3000
dopóki moi dwaj przyjaciele nurkujący na Fiji nie powiedzieli:
03:49
said, "Greg, would you lead a scientific expedition up to these islands?
89
214000
3000
"Greg, chciałbyś poprowadzić wyprawę naukową na te wyspy?
03:52
They've never been dived."
90
217000
2000
Nikt tam nigdy nie nurkował."
03:54
And I said, "Yeah.
91
219000
2000
Odpowiedziałem: "Jasne,
03:56
But tell me where they are and the country that owns them."
92
221000
2000
ale powiedzcie mi, gdzie one są i do jakiego kraju należą."
03:58
So that's when I first learned of the Islands
93
223000
2000
Wtedy się o nich dowiedziałem
04:00
and had no idea what I was getting into.
94
225000
2000
i nie miałem pojęcia, w co się pakuję.
04:02
But I was in for the adventure.
95
227000
2000
Ale byłem żądny przygód.
04:06
Let me give you a little peek here of the Phoenix Islands-protected area.
96
231000
3000
Pokażę Wam kawałek obszaru chronionego obok Wysp Phoenix.
04:09
It's a very deep-water part of our planet.
97
234000
3000
Jest to część naszej planety głęboko pod wodą.
04:13
The average depths are about 12,000 ft.
98
238000
2000
Średnia głębokość wynosi 3,7 km.
04:15
There's lots of seamounts in the Phoenix Islands,
99
240000
2000
Jest tam wiele podwodnych gór,
04:17
which are specifically part of the protected area.
100
242000
3000
które są szczególną częścią obszaru chronionego.
04:20
Seamounts are important for biodiversity.
101
245000
2000
Te góry są ważne dla różnorodności biologicznej.
04:22
There's actually more mountains in the ocean than there are on land.
102
247000
3000
W rzeczywistości więcej gór znajduje się w morzach niż na lądzie.
04:25
It's an interesting fact.
103
250000
2000
To bardzo ciekawe.
04:27
And the Phoenix Islands is very rich in those seamounts.
104
252000
3000
A obok Wysp Phoenix jest ich niezwykle dużo.
04:31
So it's a deep -- think about it in a big three-dimensional space,
105
256000
3000
Jest to więc -- myślcie o tym jako o wielkim, trójwymiarowym obszarze,
04:34
very deep three-dimensional space
106
259000
2000
bardzo głębokim trójwymiarowym obszarze,
04:36
with herds of tuna, whales,
107
261000
3000
z ławicami tuńczyka, wielorybami,
04:39
all kinds of deep sea marine life
108
264000
2000
wszystkimi gatunkami morskich organizmów,
04:41
like we've seen here before.
109
266000
2000
tak jak widzieliśmy wcześniej.
04:43
That's the vessel that we took up there
110
268000
2000
To jest łódź, którą tam dopłynęliśmy,
04:45
for these studies, early on,
111
270000
2000
aby prowadzić badania,
04:47
and that's what the Islands look like -- you can see in the background.
112
272000
3000
a tak wyglądają Wyspy Phoenix; możecie je zobaczyć w tle.
04:50
They're very low to the water,
113
275000
2000
Są nisko nad poziomem morza
04:52
and they're all uninhabited, except one island
114
277000
2000
i wszystkie są niezamieszkane, oprócz jednej,
04:54
has about 35 caretakers on it.
115
279000
2000
na której mieszka 35 strażników.
04:56
And they've been uninhabited for most of time
116
281000
3000
Przez większość czasu nikt na nich nie mieszkał,
04:59
because even in the ancient days,
117
284000
2000
gdyż nawet w starożytności
05:01
these islands were too far away
118
286000
2000
znajdowały się zbyt daleko
05:03
from the bright lights of Fiji and Hawaii and Tahiti
119
288000
3000
od jasnych świateł Fiji, Hawajów czy Tahiti
05:06
for those ancient Polynesian mariners
120
291000
2000
dla starożytnych polinezyjskich żeglarzy,
05:08
that were traversing the Pacific so widely.
121
293000
3000
którzy przemierzali cały Pacyfik.
05:11
But we got up there,
122
296000
2000
Dopłynęliśmy tam
05:13
and I had the unique and wonderful scientific opportunity and personal opportunity
123
298000
3000
i miałem unikalną i cudowną naukową, a także osobistą możliwość
05:16
to get to a place that had never been dived
124
301000
2000
bycia w miejscu, w którym nikt nigdy nie nurkował,
05:18
and just get to an island and go, "Okay, where are we going to dive?
125
303000
2000
spytania się na brzegu wyspy: "No dobra, to gdzie nurkujemy?
05:20
Let's try there,"
126
305000
2000
Spróbujmy tutaj",
05:22
and then falling into the water.
127
307000
2000
a potem zanurzenia się w wodzie.
05:24
Both my personal and my professional life changed.
128
309000
2000
Moje życie prywatne i zawodowe zmieniło się.
05:26
Suddenly, I saw a world
129
311000
2000
Nagle zobaczyłem świat,
05:28
that I had never seen before in the ocean --
130
313000
3000
którego jeszcze nigdy nie widziałem w oceanie --
05:31
schools of fish that were so dense
131
316000
2000
ławice z taką liczbą ryb,
05:33
they dulled the penetration of sunlight from the surface,
132
318000
3000
że prawie nie docierało tam światło,
05:36
coral reefs that were continuous
133
321000
2000
niekończące się rafy koralowe,
05:38
and solid and colorful,
134
323000
2000
solidne i kolorowe,
05:40
large fish everywhere,
135
325000
2000
wszędzie ogromne ryby,
05:42
manta rays.
136
327000
3000
manty.
05:45
It was an ecosystem. Parrotfish spawning --
137
330000
2000
To był ekosystem -- papugoryby składały ikrę.
05:47
this is about 5,000 longnose parrotfish spawning
138
332000
3000
To około 5000 papugoryb długonosych składających ikrę
05:50
at the entrance to one of the Phoenix Islands.
139
335000
2000
w pobliżu jednej z Wysp Phoenix.
05:52
You can see the fish are balled up
140
337000
2000
Możecie zobaczyć, że ryby zebrały się w grupę,
05:54
and then there's a little cloudy area there
141
339000
2000
a nad nimi jest mętne miejsce,
05:56
where they're exchanging the eggs and sperm for reproduction --
142
341000
3000
gdzie wymieniają jajeczka i spermę w celu reprodukcji.
06:00
events that the ocean is supposed to do,
143
345000
2000
Wydarzenia, które powinny mieć miejsce w oceanie,
06:02
but struggles to do in many places now
144
347000
2000
ale w wielu miejscach jest to utrudnione
06:04
because of human activity.
145
349000
2000
ze względu na ludzką działalność.
06:06
The Phoenix Islands and all the equatorial parts of our planet
146
351000
2000
Wyspy Phoenix i wszystkie równikowe obszary naszej planety
06:08
are very important for tuna fisheries,
147
353000
2000
są bardzo ważne w połowach tuńczyka,
06:10
especially this yellowfin tuna that you see here.
148
355000
3000
zwłaszcza tuńczyka żółtopłetwego, którego tu widzicie.
06:14
Phoenix Islands is a major tuna location.
149
359000
2000
Wyspy Phoenix to główne siedlisko tuńczyka.
06:16
And sharks -- we had sharks on our early dives,
150
361000
3000
I rekiny -- od początku widywaliśmy rekiny,
06:19
up to 150 sharks at once,
151
364000
2000
nawet do 150 za jednym razem,
06:21
which is an indication
152
366000
2000
co wskazuje na to,
06:23
of a very, very healthy, very strong, system.
153
368000
3000
że jest to niezmiernie zdrowy i silny ekosystem.
06:26
So I thought the scenes
154
371000
2000
Myślałem, że widoki
06:28
of never-ending wilderness
155
373000
2000
niekończącego się dzikiego środowiska
06:30
would go on forever,
156
375000
2000
będą trwały i trwały,
06:32
but they did finally come to an end.
157
377000
2000
ale w końcu się skończyły.
06:34
And we explored the surface of the Islands as well --
158
379000
3000
Zbadaliśmy także same Wyspy Phoenix --
06:37
very important bird nesting site,
159
382000
2000
odkryliśmy bardzo ważne tereny lęgowe ptaków na lądzie,
06:39
some of the most important bird-nesting sites in the Pacific, in the world.
160
384000
3000
jedne z najważniejszych terenów lęgowych na Pacyfiku i na świecie.
06:44
And we finished our trip.
161
389000
2000
I zakończyliśmy naszą podróż.
06:46
And that's the area again.
162
391000
3000
To ponownie ten obszar.
06:49
You can see the Islands -- there are eight islands --
163
394000
2000
Możecie zobaczyć Wyspy -- jest osiem wysp --
06:51
that pop out of the water.
164
396000
2000
wynurzające się z wody.
06:53
The peaks that don't come out of the water are the seamounts.
165
398000
3000
Szczyty, które nie wychodzą na powierzchnię, to podwodne góry.
06:56
Remember, a seamount turns into an island when it hits the surface.
166
401000
3000
Pamiętajcie, podwodna góra zmienia się w wyspę, kiedy dosięgnie powierzchni.
07:02
And what's the context of the Phoenix Islands?
167
407000
2000
A jak to się odnosi do Wysp Phoenix?
07:04
Where do these exist?
168
409000
2000
Gdzie one się znajdują?
07:06
Well they exist in the Republic of Kiribati,
169
411000
2000
Cóż, są one położone w Republice Kiribati,
07:08
and Kiribati is located in the Central Pacific
170
413000
2000
a Kiribati znajduje się na centralnym Pacyfiku;
07:10
in three island groups.
171
415000
3000
są to trzy grupy wysp.
07:13
In the west we have the Gilbert Islands.
172
418000
2000
Na zachodzie mamy Wyspy Gilberta.
07:15
In the center we have the Phoenix Islands,
173
420000
2000
Na środku są Wyspy Phoenix,
07:17
which is the subject that I'm talking about.
174
422000
2000
o których opowiadam.
07:19
And then over to the east we have the Line Islands.
175
424000
2000
A dalej na wschodzie są Sporady Środkowopolinezyjskie.
07:21
It's the largest atoll nation in the world.
176
426000
3000
To największy naród żyjący na atolu na świecie.
07:24
And they have
177
429000
2000
Mieszka tam
07:26
about 110,000 people
178
431000
2000
około 110 tys. ludzi
07:28
spread out over 33 islands.
179
433000
3000
rozproszonych na ponad 33 wyspach.
07:31
They control 3.4 million cubic miles of ocean,
180
436000
3000
Kontrolują oni 5,5 mln kilometrów kwadratowych oceanu,
07:34
and that's between one and two percent
181
439000
2000
to od 1 do 2 procent
07:36
of all the ocean water on the planet.
182
441000
2000
całej wody oceanicznej na świecie.
07:38
And when I was first going up there,
183
443000
2000
Kiedy wybierałem się tam pierwszy raz --
07:40
I barely knew the name of this country 10 years ago,
184
445000
3000
10 lat temu prawie nie znałem nazwy tego państwa --
07:43
and people would ask me,
185
448000
2000
i ludzie pytali się mnie:
07:45
"Why are you going to this place called Kiribati?"
186
450000
2000
"Czemu płyniesz do jakiegoś Kiribati?".
07:47
And it reminded me of that old joke
187
452000
2000
To przypomniało mi stary dowcip,
07:49
where the bank robber comes out of the courthouse handcuffed,
188
454000
2000
w którym przestępca wychodzi w kajdankach z sądu,
07:51
and the reporter yells, "Hey, Willy. Why do you rob banks?"
189
456000
3000
a reporter krzyczy: "Willy, dlaczego napadasz na banki?"
07:54
And he says, "cause that's where all the money is."
190
459000
2000
A on odpowiada: "Bo tam są wszystkie pieniądze".
07:56
And I would tell people, "Why do I go to Kiribati?
191
461000
3000
Ja mówiłem ludziom: "Dlaczego jadę na Kiribati?
07:59
Because that's where all the ocean is."
192
464000
2000
Bo tam jest cały ocean".
08:01
They basically are one nation
193
466000
2000
To praktycznie jeden naród
08:03
that controls most of the equatorial waters
194
468000
3000
kontrolujący większość wód równikowych
08:06
of the Central Pacific Ocean.
195
471000
2000
Środkowego Pacyfiku.
08:09
They're also a country
196
474000
2000
Jest to również kraj,
08:11
that is in dire danger.
197
476000
2000
który znajduje się w strasznym niebezpieczeństwie.
08:13
Sea levels are rising,
198
478000
2000
Poziom morza się podnosi,
08:15
and Kiribati, along with 42 other nations in the world,
199
480000
3000
a Kiribati, jak również 42 inne narody na świecie,
08:18
will be under water within 50 to 100 years
200
483000
2000
za 50 do 100 lat znajdzie się pod wodą
08:20
due to climate change
201
485000
2000
z powodu zmian klimatu
08:22
and the associated sea-level rise from thermal expansion
202
487000
3000
i związanego z nimi wzrostu temperatury,
08:25
and the melting of freshwater into the ocean.
203
490000
3000
a także wpływaniu słodkiej wody do oceanu.
08:28
The Islands rise only one to two meters
204
493000
2000
Wyspy wystają tylko jeden do dwóch metrów
08:30
above the surface.
205
495000
2000
nad powierzchnię wody.
08:32
Some of the islands have already gone under water.
206
497000
3000
Niektóre z nich już są pod wodą.
08:35
And these nations are faced with a real problem.
207
500000
2000
Te narody muszą zmierzyć się z prawdziwym problemem.
08:37
We as a world are faced with a problem.
208
502000
3000
My jako świat musimy się zmierzyć z problemem.
08:40
What do we do with displaced fellow Earthlings
209
505000
3000
Co zrobimy z naszymi rodakami Ziemianami,
08:43
who no longer have a home on the planet?
210
508000
3000
którzy nie mają już swojego domu na naszej planecie?
08:46
The president of the Maldives
211
511000
2000
Prezydent Malediwów
08:48
conducted a mock cabinet meeting
212
513000
2000
przewodniczył niedawno podwodnemu,
08:50
underwater recently
213
515000
2000
udawanemu zebraniu rady ministrów,
08:52
to highlight the dire straits of these countries.
214
517000
2000
aby unaocznić, w jakich tarapatach znajdują się te państwa.
08:54
So it's something we need to focus on.
215
519000
2000
Musimy się więc na tym skupić.
08:57
But back to the Phoenix Islands,
216
522000
3000
Ale wracając do Wysp Phoenix,
09:00
which is the subject of this Talk.
217
525000
2000
które są dzisiejszym tematem.
09:02
After I got back, I said,
218
527000
2000
Po powrocie powiedziałem,
09:04
okay, this is amazing, what we found.
219
529000
2000
że to, co odkryliśmy, jest wspaniałe.
09:06
I'd like to go back and share it with the government of Kiribati,
220
531000
3000
Chciałbym tam wrócić i podzielić się tym z rządem Kiribati,
09:09
who are over in Tarawa,
221
534000
2000
który ma swoja siedzibę w Tarawa,
09:11
the westernmost group.
222
536000
2000
mieście w zachodniej grupie wysp.
09:13
So I started contacting them --
223
538000
2000
Więc zacząłem się z nimi kontaktować --
09:15
because they had actually given me a permit to do this --
224
540000
2000
ponieważ oni wyrazili na to zgodę --
09:17
and I said, "I want to come up and tell you what we found."
225
542000
3000
i powiedziałem: "Chcę przyjechać i powiedzieć, co odkryliśmy".
09:20
And for some reason they didn't want me to come,
226
545000
2000
Z jakiegoś powodu nie chcieli, żebym ich odwiedzał,
09:22
or it was hard to find a time and a place, and it took a while,
227
547000
3000
albo ciężko było znaleźć czas czy miejsce, a to zajęłoby chwilę,
09:25
but finally they said, "Okay, you can come.
228
550000
2000
lecz w końcu powiedzieli: "OK, możesz przyjechać.
09:27
But if you come, you have to buy lunch
229
552000
2000
Ale musisz postawić lunch każdemu,
09:29
for everybody who comes to the seminar."
230
554000
2000
kto przyjdzie na seminarium".
09:31
So I said, "Okay, I'm happy to buy lunch.
231
556000
2000
Więc odparłem: "Jasne, chętnie postawię lunch.
09:33
Just get whatever anybody wants."
232
558000
2000
Dowiedzcie się tylko, co kto lubi".
09:35
So David Obura, a coral reef biologist, and I went to Tarawa,
233
560000
3000
Więc David Obura, biolog badający rafy, i ja przybyliśmy do Tarawa
09:38
and we presented for two hours
234
563000
2000
i przez dwie godziny pokazywaliśmy,
09:40
on the amazing findings of the Phoenix Islands.
235
565000
2000
jakie wspaniałe rzeczy widzieliśmy na wyspach Phoenix.
09:42
And the country never knew this. They never had any data from this area.
236
567000
3000
Ten kraj nie zdawał sobie z tego sprawy. Nigdy nie mieli żadnych danych z tego rejonu.
09:45
They'd never had any information from the Phoenix Islands.
237
570000
3000
Nigdy nie mieli żadnych informacji z Wysp Phoenix.
09:48
After the talk, the Minister of Fisheries walked up to me
238
573000
3000
Po rozmowie minister rybołówstwa podszedł do mnie
09:51
and he said, "Greg, do you realize
239
576000
2000
i powiedział: "Greg, czy zdajesz sobie sprawę,
09:53
that you are the first scientist
240
578000
2000
że jesteś pierwszym naukowcem,
09:55
who has ever come back
241
580000
2000
który wrócił
09:57
and told us what they did?"
242
582000
2000
i opowiedział nam, co robił?".
09:59
He said, "We often issue these permits
243
584000
2000
Dodał: "Często udzielamy pozwoleń
10:01
to do research in our waters,
244
586000
2000
na badania w naszych wodach,
10:03
but usually we get a note two or three years later,
245
588000
2000
ale zwykle po dwóch czy trzech latach dostajemy notatkę
10:05
or a reprint.
246
590000
2000
lub przedruk.
10:07
But you're the first one who's ever come back and told us what you did.
247
592000
3000
Lecz ty jesteś pierwszym, który wrócił i opowiedział, co robił.
10:10
And we really appreciate that. And we're buying you lunch today.
248
595000
3000
Naprawdę to doceniamy. I to my dzisiaj stawiamy lunch.
10:13
And are you free for dinner?"
249
598000
2000
Masz czas na obiad?".
10:15
And I was free for dinner,
250
600000
2000
Miałem czas na obiad
10:17
and I went out to dinner with the Minister of Fisheries in Kiribati.
251
602000
2000
i zjadłem go razem z Ministrem Rybołówstwa Kiribati.
10:19
And over the course of dinner,
252
604000
2000
W tym czasie
10:21
I learned that Kiribati gains most of its revenue --
253
606000
3000
dowiedziałem się, że Kiribati czerpie większość dochodu --
10:24
it's a very poor country --
254
609000
2000
to bardzo biedny kraj --
10:26
but it gains what revenue is has
255
611000
2000
większość dochodu pochodzi
10:28
by selling access to foreign nations
256
613000
2000
ze sprzedaży obcym państwom dostępu
10:30
to take fish out of its waters,
257
615000
2000
do połowu ryb w ich wodach,
10:32
because Kiribati does not have the capacity
258
617000
2000
ponieważ Kiribati nie ma możliwości
10:34
to take the fish itself.
259
619000
2000
samo łowić tych ryb.
10:36
And the deal that they strike
260
621000
2000
Interes polega na tym,
10:38
is the extracting country
261
623000
2000
że kraj, który wyławia ryby,
10:40
gives Kiribati five percent
262
625000
2000
oddaje Kiribati pięć procent
10:42
of the landed value.
263
627000
2000
ze swojego zysku.
10:44
So if the United States
264
629000
2000
Jeśli więc Stany Zjednoczone
10:46
removes a million dollars'
265
631000
2000
złowiłyby w rafie
10:48
worth of lobsters from a reef,
266
633000
2000
homary warte milion dolarów,
10:50
Kiribati gets 50,000 dollars.
267
635000
3000
Kiribati dostałoby tylko 50 tys. dolarów.
10:53
And, you know, it didn't seem like a very good deal to me.
268
638000
3000
To nie wyglądało jak dobry interes.
10:56
So I asked the Minister over dinner,
269
641000
2000
Podczas obiadu zadałem więc ministrowi pytanie:
10:58
I said, "Would you consider a situation
270
643000
3000
"Wziąłbyś pod uwagę sytuację,
11:01
where you would still get paid --
271
646000
3000
kiedy Kiribati nadal dostaje pieniądze --
11:04
we do the math and figure out what the value of the resource is --
272
649000
3000
my obliczamy, jaką wartość mają zasoby ryb --
11:07
but you leave fish and the sharks
273
652000
2000
ale wy zostawiacie ryby, rekiny
11:09
and the shrimp in the water?"
274
654000
2000
i krewetki w wodzie?".
11:11
He stopped, and he said, "Yes, we would like to do that
275
656000
3000
Zatrzymał się i odpowiedział: "Tak, chcielibyśmy tego,
11:14
to deal with our overfishing problem,
276
659000
2000
żeby poradzić sobie z problemem nadmiernego połowu ryb,
11:16
and I think we would call it a reverse fishing license."
277
661000
3000
i myślę, że nazwalibyśmy to odwróconą licencją połowową".
11:19
He coined the term "reverse fishing license."
278
664000
2000
Ukuł termin "odwrócona licencja połowowa".
11:21
So I said, "Yes, a 'reverse fishing license.'"
279
666000
3000
Powiedziałem: "Tak, odwrócona licencja połowowa".
11:24
So we walked away from this dinner
280
669000
2000
Skończyliśmy obiad,
11:26
really not knowing where to go at that point.
281
671000
2000
tak naprawdę nie wiedząc, dokąd nas to zaprowadzi.
11:28
I went back to the States and started looking around
282
673000
2000
Wróciłem do Stanów
11:30
to see if I could find examples
283
675000
3000
i zacząłem szukać przykładów,
11:33
where reverse fishing licenses
284
678000
2000
kiedy udzielono
11:35
had been issued,
285
680000
2000
odwróconej licencji połowowej.
11:37
and it turned out there were none.
286
682000
2000
Okazało się, że nigdy.
11:39
There were no oceanic deals
287
684000
2000
Nie było takich umów,
11:41
where countries were compensated for not fishing.
288
686000
3000
w której państwa dostawałyby zapłatę za niewyławianie ryb.
11:44
It had occurred on land,
289
689000
2000
Zdarzało się to na lądzie,
11:46
in rainforests of South America and Africa,
290
691000
3000
w lasach deszczowych Ameryki Południowej i w Afryce,
11:49
where landowners had been paid
291
694000
2000
gdzie właściciele ziemscy dostawali pieniądze za to,
11:51
not to cut the trees down.
292
696000
2000
że nie ścinali drzew.
11:53
And Conservation International had struck some of those deals.
293
698000
2000
Conservation International zawarło niektóre z tych umów.
11:55
So I went to Conservation International
294
700000
2000
Odwiedziłem więc Conservation International
11:57
and brought them in as a partner
295
702000
3000
i zabrałem ich jako partnerów,
12:00
and went through the process
296
705000
2000
razem przeszliśmy przez proces
12:02
of valuing the fishery resource,
297
707000
3000
szacowania wielkości zasobów ryb,
12:05
deciding how much Kiribati should be compensated,
298
710000
3000
decydowania, ile pieniędzy powinno otrzymać Kiribati,
12:08
what the range of the fishes were,
299
713000
2000
jak wielkie były łowiska;
12:10
brought in a whole bunch of other partners --
300
715000
2000
zabraliśmy ze sobą wielu partnerów --
12:12
the government of Australia,
301
717000
2000
rząd Australii,
12:14
the government of New Zealand, the World Bank.
302
719000
2000
rząd Nowej Zelandii, Bank Światowy.
12:16
The Oak Foundation and National Geographic
303
721000
2000
Oak Foundation i National Geographic
12:18
have been big funders of this as well.
304
723000
2000
także sponsorowały to przedsięwzięcie.
12:20
And we basically founded the park
305
725000
2000
Założyliśmy park
12:22
on the idea of an endowment
306
727000
2000
na zasadzie fundacji,
12:24
that would pay the equivalent lost fishing license fees
307
729000
3000
która płaciłaby równowartość utraconych licencji połowowych
12:27
to this very poor country
308
732000
2000
temu biednemu państwu,
12:29
to keep the area intact.
309
734000
2000
aby zachować ten obszar w nienaruszonym stanie,
12:31
Halfway through this process, I met the president of Kiribati,
310
736000
2000
W połowie tego procesu spotkałem się z prezydentem Kiribati,
12:33
President Anote Tong.
311
738000
2000
Anote Tongiem --
12:35
He's a really important leader,
312
740000
2000
to naprawdę ważny przywódca,
12:37
a real visionary, forward-thinking man,
313
742000
2000
wizjoner, człowiek myślący przyszłościowo --
12:39
and he told me two things when I approached him.
314
744000
2000
kiedy do niego podszedłem, powiedział mi dwie rzeczy:
12:41
He said, "Greg, there's two things I'd like you to do.
315
746000
3000
"Greg, chcę, żebyś zrobił dwie rzeczy.
12:44
One is, remember I'm a politician,
316
749000
2000
Po pierwsze, pamiętaj, że jestem politykiem,
12:46
so you've got to go out and work with my ministers
317
751000
2000
więc musisz współpracować z moimi ministrami
12:48
and convince the people of Kiribati that this is a good idea.
318
753000
3000
i przekonać ludność Kiribati, że to dobry pomysł.
12:51
Secondly, I'd like you to create principles
319
756000
2000
Po drugie, chcę, żebyś ustanowił zasady,
12:53
that will transcend my own presidency.
320
758000
2000
które przekraczałyby mój urząd prezydenta.
12:55
I don't want to do something like this
321
760000
2000
Nie chcę robić czegoś takiego,
12:57
if it's going to go away after I'm voted out of office."
322
762000
3000
jeśli się to skończy po mojej prezydenturze".
13:00
So we had very strong leadership, very good vision
323
765000
3000
Mieliśmy więc bardzo silne kierownictwo, bardzo dobrą wizję,
13:03
and a lot of science, a lot of lawyers involved.
324
768000
3000
wielu naukowców i prawników.
13:06
Many, many steps were taken to pull this off.
325
771000
3000
Musieliśmy zrobić wiele kroków, aby tego dokonać.
13:09
And it was primarily because Kiribati realized
326
774000
3000
Udało się to głównie dlatego, że Kiribati zdało sobie sprawę,
13:12
that this was in their own self-interest to do this.
327
777000
2000
że leży to w ich interesie.
13:14
They realized that this was a common cause
328
779000
2000
Uzmysłowili sobie,
13:16
that they had found
329
781000
2000
że jest to wspólna sprawa ich
13:18
with the conservation community.
330
783000
3000
i ludzi zajmujących się ochroną środowiska.
13:21
Then in 2002,
331
786000
2000
Potem w roku 2002,
13:23
when this was all going full-swing,
332
788000
3000
kiedy wszystko szło pełną parą,
13:26
a coral-bleaching event happened in the Phoenix Islands.
333
791000
3000
doszło do blaknięcia koralowców na Wyspach Phoenix.
13:29
Here's this resource that we're looking to save,
334
794000
3000
Chcemy uratować tamten ekosystem,
13:32
and it turns out it's the hottest heating event
335
797000
2000
a nagle okazuje się,
13:34
that we can find on record.
336
799000
2000
że przyszły rekordowo wysokie temperatury.
13:36
The ocean heated up as it does sometimes,
337
801000
3000
Ocean nagrzał się tak, jak to się czasem dzieje,
13:39
and the hot spot formed and stalled
338
804000
3000
a gorące miejsca uformowały się i zostały w takim stanie
13:42
right over the Phoenix Islands for six months.
339
807000
3000
na Wyspach Phoenix przez sześć miesięcy.
13:45
It was over 32 degrees Celsius for six months
340
810000
3000
Przez sześć miesięcy były ponad 32 stopnie Celsjusza.
13:48
and it basically killed
341
813000
2000
I to w gruncie rzeczy zabiło
13:50
60 percent of the coral.
342
815000
2000
60 procent koralowców.
13:52
So suddenly we had this area that we were protecting,
343
817000
2000
Mieliśmy więc obszar, który chronimy,
13:54
but now it appeared to be dead, at least in the coral areas.
344
819000
3000
a nagle okazało się, że jest on martwy, przynajmniej jeśli chodzi o koralowce.
13:57
Of course the deep-sea areas and the open ocean areas were fine,
345
822000
3000
Obszary położone głębiej i na otwartym oceanie miały się oczywiście dobrze,
14:00
but the coral, which everybody likes to look at, was in trouble.
346
825000
3000
ale koralowce, które wszyscy chętnie obserwują, były w tarapatach.
14:03
Well, the good news is it's recovered
347
828000
2000
Na szczęście wszystko wróciło do normy
14:05
and recovering fast,
348
830000
2000
i szybko się odbudowuje,
14:07
faster than any reef we've seen.
349
832000
2000
szybciej niż jakakolwiek rafa, którą widzieliśmy.
14:09
This picture was just taken by Brian Skerry a few months ago
350
834000
3000
Brian Skerry zrobił to zdjęcie kilka miesięcy temu,
14:12
when we returned to the Phoenix Islands
351
837000
2000
kiedy wróciliśmy na Wyspy Phoenix
14:14
and discovered that, because it is a protected area
352
839000
3000
i odkryliśmy, że z powodu tego, że jest to obszar chroniony
14:17
and has healthy fish populations
353
842000
3000
i ma zdrowe ławice ryb,
14:20
that keep the algae grazed down
354
845000
3000
dzięki którym nie ma tylu alg,
14:23
and keep the rest of the reef healthy,
355
848000
2000
a cała rafa jest utrzymywana w zdrowiu,
14:25
the coral is booming, is just booming back.
356
850000
3000
koralowce odrastają w zawrotnym tempie.
14:28
It's almost like if a person
357
853000
2000
To tak jakby człowiek
14:30
has multiple diseases,
358
855000
2000
chorował na wiele chorób jednocześnie,
14:32
it's hard to get well, you might die,
359
857000
2000
trudno mu wyzdrowieć, jest o krok od śmierci,
14:34
but if you only have one disease to deal with, you can get better.
360
859000
3000
ale jeśli cierpiałby tylko na jedną chorobę, mógłby wyzdrowieć.
14:37
And that's the story with climate-change heating.
361
862000
2000
To historia związana ze wzrostem temperatur spowodowanym zmianą klimatu.
14:39
It's the only threat,
362
864000
2000
To tylko groźba,
14:41
the only influence that the reef had to deal with.
363
866000
3000
jedyny wpływ, z którym rafa musiała sobie poradzić.
14:44
There was no fishing, there was no pollution, there was no coastal development,
364
869000
3000
Nie było rybołówstwa, zanieczyszczeń, rozwoju wybrzeża,
14:47
and the reef is on a full-bore recovery.
365
872000
3000
a rafa wraca szybko do zdrowia.
14:51
Now I remember that dinner I had with the Minister of Fisheries 10 years ago
366
876000
3000
Pamiętam obiad, na którym byłem z ministrem rybołówstwa 10 lat temu,
14:54
when we first brought this up and I got quite animated during the dinner
367
879000
3000
kiedy pierwszy raz o tym pomyśleliśmy, ożywiłem się i powiedziałem:
14:57
and said, "Well, I think that the conservation community
368
882000
2000
"Myślę, że ludzie chroniący środowisko
14:59
might embrace this idea, Minister."
369
884000
2000
poprą ten pomysł:.
15:01
He paused and put his hands together and said,
370
886000
2000
Zrobił pauzę, złożył razem ręce i powiedział:
15:03
"Yes, Greg,
371
888000
2000
"Tak, Greg,
15:05
but the devil will be in the details," he said.
372
890000
2000
ale diabeł tkwi w szczegółach".
15:07
And it certainly was.
373
892000
2000
I tak w istocie było.
15:09
The last 10 years have been detail after detail
374
894000
3000
Ostatnie 10 lat to szczegół po szczególe,
15:12
ranging from creating legislation
375
897000
3000
od pisania ustaw,
15:15
to multiple research expeditions
376
900000
3000
przez wielokrotne wyprawy badawcze,
15:18
to communication plans,
377
903000
2000
do planów komunikacyjnych,
15:20
as I said, teams of lawyers,
378
905000
2000
jak powiedziałem, wielu prawników,
15:22
MOUs,
379
907000
2000
porozumienie,
15:24
creating the Phoenix Islands Trust Board.
380
909000
3000
tworzenie zarządu Wysp Phoenix.
15:27
And we are now in the process of raising the full endowment.
381
912000
2000
Teraz jesteśmy w procesie zwiększania dofinansowania.
15:29
Kiribati has frozen extracting activities
382
914000
3000
Kiribati wstrzymała połowy ryb,
15:32
at its current state while we raise the endowment.
383
917000
3000
podczas gdy my zwiększamy dofinansowanie.
15:35
We just had our first PIPA Trust Board meeting three weeks ago.
384
920000
3000
Trzy tygodnie temu odbyło się pierwsze zebranie zarządu Chronionego Obszaru Wysp Phoenix (PIPA).
15:38
So it's a fully functional
385
923000
2000
Tak więc jest to w pełni funkcjonalna,
15:40
up-and-running entity
386
925000
2000
gotowa do pracy jednostka,
15:42
that negotiates the reverse fishing license with the country.
387
927000
3000
która negocjuje z Kiribati odwrócone licencje połowowe.
15:45
And the PIPA Trust Board holds that license
388
930000
3000
A zarząd PIPA posiada tę licencję
15:48
and pays the country for this.
389
933000
2000
i płaci za nią państwu.
15:50
So it's a very solid, very well thought-out,
390
935000
2000
Jest to więc rzetelny, bardzo dobrze przemyślany system
15:52
very well grounded system,
391
937000
3000
oparty na solidnych podstawach.
15:55
and it was a bottom-up system,
392
940000
2000
Skupiliśmy się na szczegółach,
15:57
and that was very important with this work,
393
942000
2000
a w tym przedsięwzięciu szczególnie ważne było to,
15:59
from the bottom up to secure this.
394
944000
2000
aby zapiąć wszystko na ostatni guzik.
16:01
So the conditions for success here are listed.
395
946000
2000
Wymieniliśmy tu warunki, dzięki którym odnieśliśmy sukces.
16:03
You can read them yourselves.
396
948000
2000
Możecie je sami przeczytać.
16:05
But I would say the most important one in my mind
397
950000
2000
Ale według mnie najważniejszym z nich
16:07
was working within the market forces
398
952000
2000
była praca wykorzystująca okoliczności
16:09
of the situation.
399
954000
2000
tej sytuacji.
16:11
And that insured that we could move this forward
400
956000
3000
Dzięki temu mogliśmy posunąć to do przodu
16:14
and it would have both the self-interest of Kiribati
401
959000
3000
i leżało to w interesie zarówno Kiribati,
16:17
as well as the self-interest of the world.
402
962000
3000
jak i świata.
16:20
And I'll leave you with one final slide,
403
965000
2000
Pozwolę sobie zakończyć tym ostatnim slajdem,
16:22
that is: how do we scale this up?
404
967000
2000
jak możemy rozszerzyć naszą działalność?
16:24
How do we realize Sylvia's dream?
405
969000
2000
Jak możemy zrealizować marzenie Sylvii?
16:26
Where eventually do we take this?
406
971000
2000
Gdzie to nas ostatecznie doprowadzi?
16:28
Here's the Pacific
407
973000
2000
Tutaj jest Pacyfik
16:30
with large MPAs
408
975000
3000
z wielkim morskim obszarem chronionym
16:33
and large conservation zones on it.
409
978000
3000
i wielkimi strefami ochronnymi w środku.
16:37
And as you can see,
410
982000
2000
Jak możecie zobaczyć,
16:39
we have a patchwork across this ocean.
411
984000
3000
są one rozsiane na całym oceanie.
16:42
I've just described to you the one story
412
987000
2000
Opowiedziałem Wam tylko jedną historię,
16:44
behind that rectangular area in the middle, the Phoenix Islands,
413
989000
3000
która stoi za tym prostokątnym obszarem w środku, za Wyspami Phoenix,
16:47
but every other green patch on that
414
992000
2000
ale każda zielona łata tutaj
16:49
has its own story.
415
994000
2000
ma swoją historię.
16:51
And what we need to do now
416
996000
2000
Tym, co teraz musimy zrobić,
16:53
is look at the whole Pacific Ocean
417
998000
2000
jest patrzenie na Ocean Spokojny
16:55
in its entirety
418
1000000
2000
jako na całość
16:57
and make a network of MPAs
419
1002000
2000
i utworzenie sieci morskich obszarów chronionych
16:59
across the Pacific
420
1004000
2000
na całym Pacyfiku,
17:01
so that we have our world's largest ocean
421
1006000
2000
żeby nasz największy na świecie ocean
17:03
protected and self-sustaining
422
1008000
2000
stał się z czasem chroniony
17:05
over time.
423
1010000
2000
i samowystarczalny.
17:07
Thank you very much. (Applause)
424
1012000
2000
Dziękuję bardzo.
ABOUT THE SPEAKER
Greg Stone - OceanographerGreg Stone was a key driver in the establishment of the Phoenix Island Protected Area in the island nation of Kiribati. The second-largest marine protected area in the world -- and one of the most pristine -- PIPA is a laboratory for exploring and monitoring the recovery of coral reefs from bleaching events.
Why you should listen
Greg Stone began his career as an ocean scientist, pioneering research in Antarctica on marine mammals and ice ecology where he mastered the art of diving into icebergs. Today he is well-known for his leadership in the effort to create the world’s second-largest marine protected area (MPA), around the Phoenix Islands in Kiribati.
Working with the government of Kiribati, Stone helped establish the MPA using market-based tools to conserve ocean biodiversity, in order to encourage continued local economic development rather than destruction of local communities livelihoods. Stone is the Chief Scientist for Oceans at Conservation International and a prolific author and speaker on the state of the marine environment and how policy can make change.
Greg Stone | Speaker | TED.com