TEDxPSU
Sam Richards: A radical experiment in empathy
Sam RIchards: Një eksperiment radikal ne ndjeshmeri
Filmed:
Readability: 2.8
1,777,039 views
Duke prirë Amerikanët në publikun e tij tek TEDxPSU hap pas hapi nëpër procesin e të menduarit, sociologu Sam Richards, i vendos para një sfide të jashtëzakonshme: a do të munden ata të kuptojnë -- të mos miratojnë, por të kuptojnë--motivet e një kryengritësi Irakian? E më tutje, a do të mundet ndonjeri të bashkëndjejë me tjetrin?
Sam Richards - Sociologist
Sam Richards is a sociologist and teacher of the largest race relations course in the US. He argues that empathy is the core of sociology. Full bio
Sam Richards is a sociologist and teacher of the largest race relations course in the US. He argues that empathy is the core of sociology. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
My students often ask me,
0
0
3000
Studentët e mi, më pyesin shpesh,
00:18
"What is sociology?"
1
3000
2000
"Cfare është sociologjia?"
00:20
And I tell them, "It's the study
2
5000
2000
E unë ju them, " Ajo studion
00:22
of the way in which human beings
3
7000
2000
mënyrat se si qeniet njerëzore
00:24
are shaped by things that they don't see."
4
9000
3000
janë të formuar nga gjërat të cilat ata nuk i shohin."
00:27
And they say, "So how can I be a sociologist?
5
12000
4000
Dhe ata pyesin, "Si mund të bëhem sociolog?
00:31
How can I understand those invisible forces?"
6
16000
2000
Si mundem ti kuptoj këto forca të padukshme?"
00:33
And I say, "Empathy.
7
18000
2000
Dhe ju përgjigjem. "Bashkëndjesia."
00:35
Start with empathy.
8
20000
2000
Filloni me dhembshuri - bashkëndjenje.
00:37
It all begins with empathy.
9
22000
3000
Sepse çdo gjë fillon me bashkëndjenje.
00:40
Take yourself out of your shoes,
10
25000
2000
Hiqeni veten nga lëkura e juaj,
00:42
put yourself into the shoes of another person."
11
27000
2000
vendoseni veten në lëkurën e një personi tjetër."
00:44
Here, I'll give you an example.
12
29000
3000
Do t'ju jap një shembull.
00:47
So I imagine my life:
13
32000
2000
E paramendoj jetën time,
00:49
if a hundred years ago
14
34000
2000
sikur njëqind vite më herët
00:51
China had been the most powerful nation in the world
15
36000
2000
Kina do të kishte qenë shteti më i fuqishëm në botë
00:53
and they came to the United States
16
38000
2000
dhe ata do të vinin në Shtetet e Bashkuara
00:55
in search of coal,
17
40000
2000
për të kërkuar thëngjill,
00:57
and they found it, and, in fact, they found lots of it right here.
18
42000
3000
dhe do të gjenin, në fakt do të gjenin në sasi të mëdha po këtu.
01:00
And pretty soon, they began shipping that coal,
19
45000
3000
Shumë shpejt, do të fillonin të transportonin këtë thëngjill,
01:03
ton by ton,
20
48000
2000
me tonelata,
01:05
rail car by rail car, boatload by boatload,
21
50000
3000
me trena, me anije,
01:08
back to China and elsewhere around the world.
22
53000
4000
deri në Kinë apo edhe diku tjetër në botë.
01:12
And they got fabulously wealthy in doing so.
23
57000
3000
Dhe ata do të pasuroheshin duke e transportuar në këtë mënyrë.
01:15
And they built beautiful cities
24
60000
2000
Dhe do të ndërtonin qytete të bukura
01:17
all powered on that coal.
25
62000
4000
të gjitha këto prej atij thëngjilli.
01:22
And back here in the United States,
26
67000
3000
Ndërsa këtu në Shtetet e Bashkuara,
01:25
we saw economic despair, deprivation.
27
70000
2000
ne shohim një dëshprim dhe humbje ekonomike.
01:27
This is what I saw.
28
72000
2000
Kjo është çfare unë pashë.
01:29
I saw people struggling to get by,
29
74000
3000
Unë pashë njerëzit të cilët po mundoheshin të mbijetonin,
01:32
not knowing what was what and what was next.
30
77000
3000
duke mos patur dijeni se çfare po i pret.
01:35
And then I asked myself the question.
31
80000
2000
Dhe pastaj i bëra vetes një pyetje.
01:37
I say, "How's it possible that we could be so poor here in the United States,
32
82000
3000
Unë pyeta "Si është e mundur që ne këtu në Shtetet e Bashkuara të jemi kaq të varfur,
01:40
because the coal is such a wealthy resource,
33
85000
2000
duke ditur se thëngjilli është një burim i pasur,
01:42
it's so much money?"
34
87000
2000
vlen shumë para?"
01:44
And I realized,
35
89000
2000
Dhe e kuptova,
01:46
because the Chinese ingratiated themselves
36
91000
3000
sepse Kinezët kanë përvetësuar
01:49
with a small ruling class here in the United States
37
94000
3000
me një klasë të pakët sunduese këtu në Shtetet e Bashkuara
01:52
who stole all of that money and all of that wealth for themselves.
38
97000
4000
dhe kanë grabitur të gjitha paratë e pasuritë për vete.
01:56
And the rest of us, the vast majority of us,
39
101000
2000
E ne të tjerët, shumica prej neve,
01:58
struggle to get by.
40
103000
2000
luftojmë të mbijetojmë.
02:00
And the Chinese gave this small ruling elite
41
105000
3000
Dhe Kinezët i kanë dhuruar kësaj elite të vogël sunduese
02:03
loads of military weapons and sophisticated technology
42
108000
3000
shumë armë dhe teknologji të sofistikuar
02:06
in order to ensure that people like me
43
111000
3000
që të siguroj që njerëzit sikur unë
02:09
would not speak out against this relationship.
44
114000
3000
të mos flasin kundër këtyre marrëdhënieve.
02:13
Does this sound familiar?
45
118000
3000
A ju tingëllon kjo e njohur?
02:16
And they did things like train Americans
46
121000
2000
Dhe ata po ashtu i kanë stërvitur Amerikanët
02:18
to help protect the coal.
47
123000
2000
t'ju ndihmojnë ta mbrojnë thëngjillin.
02:20
And everywhere, were symbols of the Chinese --
48
125000
3000
Dhe kudo, ishin vendosur simbolet e Kinezëve--
02:23
everywhere, a constant reminder.
49
128000
3000
gjithëkund, një përkujtues i përhershëm.
02:26
And back in China,
50
131000
2000
Dhe në Kinë,
02:28
what do they say in China?
51
133000
2000
çfare po thonin ata në Kinë?
02:30
Nothing. They don't talk about us. They don't talk about the coal.
52
135000
3000
Asgjë. Ata nuk po flisnin rreth nesh. Ata nuk po flisnin për thëngjillin.
02:33
If you ask them,
53
138000
2000
Nëse i pyesni ata,
02:35
they'll say, "Well, you know the coal, we need the coal.
54
140000
2000
do të përgjigjeshin, " Shikoni, ju e dini që thëngjilli, neve na nevojitet thëngjilli.
02:37
I mean, come on, I'm not going to turn down my thermostat.
55
142000
3000
Ajo qe po them unë është, njerëz nuk do ti ule temperaturat në termostat.
02:40
You can't expect that."
56
145000
3000
Nuk duhet ta prisni këtë gjë."
02:43
And so I get angry, and I get pissed,
57
148000
3000
Kështu që unë nevrikosem, dhe humb toruan,
02:46
as do lots of average people.
58
151000
2000
sikurse shumë njerëz të zakonshëm.
02:48
And we fight back, and it gets really ugly.
59
153000
3000
Dhe luftoj, dhe kuptohet gjithëçka prishet.
02:51
And the Chinese respond in a very ugly way.
60
156000
3000
Kinezët kundërvihen në mënyrë të shëmtuar.
02:55
And before we know it, they send in the tanks
61
160000
3000
Dhe ende pa e kuptuar ne, ata dërgojnë tankset
02:58
and then send in the troops,
62
163000
2000
pastaj edhe trupat luftarake,
03:00
and lots of people are dying,
63
165000
2000
shumë njerëz po vdesin,
03:02
and it's a very, very difficult situation.
64
167000
5000
dhe mbretëron një situatë tejet e vështirë.
03:07
Can you imagine what you would feel
65
172000
3000
A mund ta imagjinoni se çka do të ndjeni
03:10
if you were in my shoes?
66
175000
2000
nëse do të ishit në lëkurën time?
03:12
Can you imagine walking out of this building
67
177000
3000
A mund të paramendoni që kur të dilni nga kjo ndërtesë
03:15
and seeing a tank sitting out there
68
180000
2000
do të shihni një tanks të vendosur aty
03:17
or a truck full of soldiers?
69
182000
3000
apo një kamion përplot me ushtarë?
03:20
And just imagine what you would feel.
70
185000
2000
Dhe vetëm paramendoni se çka do të ndjenit.
03:22
Because you know why they're here, and you know what they're doing here.
71
187000
3000
Sepse e dini përse ata janë aty, dhe se çfare po bëjnë aty.
03:25
And you just feel the anger and you feel the fear.
72
190000
4000
Dhe ju e ndjeni mllefin e frikën.
03:29
If you can, that's empathy -- that's empathy.
73
194000
3000
Nëse këtë ju mund ta paramendoni, atëherë kjo është dhembshuria--kjo është bashkëndjesia.
03:32
You've left your shoes, and you've stood in mine.
74
197000
3000
Ju keni dale nga lëkura e juaj, e jeni vendosur në lëkurën time.
03:35
And you've got to feel that.
75
200000
2000
Dhe keni mundur të ndjeni atë.
03:37
Okay, so that's the warm up.
76
202000
2000
Në rregull, kjo ishte vetëm për t'ju ngrohur pak.
03:39
That's the warm up.
77
204000
2000
Pra ishte një parahyrje.
03:41
Now we're going to have
78
206000
2000
Tani ne do të shohim
03:43
the real radical experiment.
79
208000
2000
eksperimentin e vërtetë radikal
03:45
And so for the remainder of my talk, what I want you to do
80
210000
3000
Dhe vetëm sa për t'ju rikujtuar diskutimin tim, se ajo cfare kërkoj nga ju
03:48
is put yourselves in the shoes
81
213000
2000
është të vendosni veten në lëkurën
03:50
of an ordinary Arab Muslim
82
215000
3000
e një arabi musliman të zakonshëm
03:53
living in the Middle East --
83
218000
2000
i cili jeton në Lindjen e Mesme--
03:55
in particular, in Iraq.
84
220000
3000
më saktësisht, në Irak.
03:59
And so to help you,
85
224000
2000
Dhe për t'ju ndihmuar pak,
04:01
perhaps you're a member of this middle class family in Baghdad --
86
226000
4000
ndoshta paramendoni se jeni anëtar i një familje të klasës së mesme në Bagdad--
04:05
and what you want is the best for your kids.
87
230000
3000
dhe se ju doni vetëm të mirën e fëmijëve tuaj.
04:08
You want your kids to have a better life.
88
233000
2000
Ju dëshironi që fëmijët tuaj të kenë një jetë sa më të mirë.
04:10
And you watch the news, you pay attention,
89
235000
2000
Dhe sa herë shihni lajmet, ju i kushtoni vëmendjen,
04:12
you read the newspaper, you go down to the coffee shop with your friends,
90
237000
3000
ju lexoni shtypin ditor, ju takoni miqtë për kafe,
04:15
and you read the newspapers from around the world.
91
240000
2000
dhe ju lexoni shtypin ditor nga e gjithë bota.
04:17
And sometimes you even watch satellite,
92
242000
2000
Dhe nganjëherë ju po ashtu shihni në kanalet satelitore,
04:19
CNN, from the United States.
93
244000
2000
CNN nga Shtetet e Bashkuara.
04:21
So you have a sense of what the Americans are thinking.
94
246000
2000
Kështu që e keni një ndjenjë se çfare Amerikanët jane duke menduar.
04:23
But really, you just want a better life for yourself.
95
248000
3000
Por në fakt, ju vetëm se dëshironi një jetë sa më të mirë për veten.
04:26
That's what you want.
96
251000
2000
Kjo është se çfare ju dëshironi.
04:28
You're Arab Muslim living in Iraq.
97
253000
2000
Ju jeni një arab musliman duke jetuar në Irak.
04:30
You want a better life for yourself.
98
255000
2000
Ju dëshironi një jetë sa më të mirë për veten.
04:32
So here, let me help you.
99
257000
2000
Prandaj, më lejoni t'ju ndihmoj.
04:34
Let me help you with some things
100
259000
2000
Më lejoni t'ju sqaroj disa gjëra
04:36
that you might be thinking.
101
261000
2000
që ju mund ti mendoni.
04:38
Number one: this incursion into your land
102
263000
3000
E para: ky farë inkursioni në vendin tuaj
04:41
these past 20 years, and before,
103
266000
2000
në 20 vitet e fundit, dhe më herët,
04:43
the reason anyone is interested in your land, and particularly the United States,
104
268000
3000
shkaku pse dikush është i interesuar për vendin tuaj, e sidomos Shtetet e Bashkuara,
04:46
it's oil.
105
271000
2000
është nafta.
04:48
It's all about oil; you know that, everybody knows that.
106
273000
3000
Gjithçka është rreth naftës, ju e dini, gjithëkush e di.
04:51
People here back in the United States know it's about oil.
107
276000
3000
Edhe njerëzit në Shtetet e Bashkuara e dinë se kjo punë ka të bëjë me naftën.
04:54
It's because somebody else
108
279000
2000
E kjo ndodh sepse dikush tjetër
04:56
has a design for your resource.
109
281000
3000
ka një interes për burimet tuaja.
04:59
It's your resource; it's not somebody else's.
110
284000
3000
Burimi ështe i juaji, nuk i takon dikujt tjetër.
05:02
It's your land; it's your resource.
111
287000
3000
Atdheu është i juaji, burimet janë tuajat.
05:05
Somebody else has a design for it.
112
290000
2000
Por dikush tjetër e ka zgjedhur.
05:07
And you know why they have a design?
113
292000
2000
Dhe e dini pse dikush tjetër e ka zgjedhur?
05:09
You know why they have their eyes set on it?
114
294000
2000
E dini përse ata ja kanë mësyer?
05:11
Because they have an entire economic system
115
296000
2000
Sepse ata e kanë një sistem të plotë ekonomik
05:13
that's dependent on that oil --
116
298000
2000
që varet në naftë--
05:15
foreign oil,
117
300000
2000
në naftën e huaj,
05:17
oil from other parts of the world that they don't own.
118
302000
3000
naftë e cila vjen nga anët e botës, të cilën ata nuk e zotërojnë.
05:20
And what else do you think about these people?
119
305000
2000
E çfare tjetër mendoni për këta njerëz?
05:22
The Americans, they're rich.
120
307000
2000
Amerikanët, ata janë të pasur.
05:24
Come on, they live in big houses, they have big cars,
121
309000
2000
Shikoni, ata jetojnë në shtëpi të mëdha, posedojnë makina të mëdhaja,
05:26
they all have blond hair, blue eyes, they're happy.
122
311000
2000
ata të gjithë janë biondë, sykaltërt, e janë shumë të lumtur.
05:28
You think that. It's not true, of course,
123
313000
2000
Ju mendoni, që kjo natyrisht nuk është e vërtetë,
05:30
but that's the media impression, and that's like what you get.
124
315000
3000
por kjo është përshtypja mediale, dhe kuptohet kjo është se çfare rezulton të kuptohet.
05:33
And they have big cities,
125
318000
2000
Se ata kanë qytete të mëdha,
05:35
and the cities are all dependent on oil.
126
320000
3000
e se këto qytete varen të gjitha në naftë.
05:39
And back home, what do you see?
127
324000
2000
E në atdheun tuaj, çfare shihni?
05:41
Poverty, despair, struggle.
128
326000
2000
Varfëri, dëshprim, luftë për mbijetesë.
05:43
Look, you don't live in a wealthy country.
129
328000
3000
Shikoni, ju nuk jetoni në një shtet të pasur.
05:46
This is Iraq.
130
331000
3000
Ky është Iraku.
05:50
This is what you see.
131
335000
2000
Kjo është ajo cfare shihni.
05:52
You see people struggling to get by.
132
337000
2000
Ju shihni njerëz të cilët luftojnë të mbijetojnë.
05:54
I mean, it's not easy; you see a lot of poverty.
133
339000
2000
Ajo qe dua të them; ju shihni shumë varfëri.
05:56
And you feel something about this.
134
341000
2000
Dhe ju ndjeni diçka për këtë gjë.
05:58
These people have designs for your resource,
135
343000
2000
Këta njerëz kanë për qëllim burimet tuaja,
06:00
and this is what you see?
136
345000
2000
kjo është ajo se cfare ju shihni?
06:02
Something else you see that you talk about --
137
347000
2000
Ju shihni diçka tjetër për ate qe edhe bisedoni--
06:04
Americans don't talk about this, but you do.
138
349000
2000
Amerikanët nuk bisedojnë për këtë gjë, por ju po.
06:06
There's this thing, this militarization of the world,
139
351000
3000
Ekziston militarizimi i botës,
06:09
and it's centered right in the United States.
140
354000
2000
me qendër po në Shtetet e Bashkuara.
06:11
And the United States
141
356000
2000
Dhe Shtetet e Bashkuara
06:13
is responsible for almost one half
142
358000
3000
përgjigjet për gati gjysmën
06:16
of the world's military spending --
143
361000
2000
e shpenzimeve të ushtrisë në botë--
06:18
four percent of the world's population.
144
363000
2000
katër përqind e popullatës së botës.
06:20
And you feel it; you see it every day.
145
365000
3000
Dhe ju e ndjeni, e shihni çdo ditë.
06:23
It's part of your life.
146
368000
2000
Kjo është pjesë e jetë suaj.
06:25
And you talk about it with your friends.
147
370000
2000
Dhe ju flisni për këtë gjë me miqtë tuaj.
06:27
You read about it.
148
372000
3000
Lexoni për këtë.
06:30
And back when Saddam Hussein was in power,
149
375000
3000
Dhe kur ishte Sadam Husein në fuqi,
06:33
the Americans didn't care about his crimes.
150
378000
3000
Amerikanëve nuk ju bëhej vonë për krimet e tij.
06:36
When he was gassing the Kurds and gassing Iran,
151
381000
2000
Kur ai po helmonte me gas kurdët dhe iranianët,
06:38
they didn't care about it.
152
383000
2000
ata nuk brengoseshin fare.
06:40
When oil was at stake,
153
385000
2000
Kur u rrezikua nafta.
06:42
somehow, suddenly, things mattered.
154
387000
4000
papritmas gjithçka dukej e rëndësishme.
06:47
And what you see, something else,
155
392000
2000
Dhe ajo qe shihni, diçka tjetër,
06:49
the United States,
156
394000
2000
Shtetet e Bashkuara,
06:51
the hub of democracy around the world,
157
396000
2000
qendra e demokracisë rreth botës,
06:53
they don't seem to really be
158
398000
2000
ata nuk duket sikur po
06:55
supporting democratic countries all around the world.
159
400000
4000
përkrahnin shtetet demokratike rreth botës.
06:59
There are a lot of countries, oil-producing countries,
160
404000
3000
Ekzistojnë shumë shtete, të cilat prodhojnë naftë,
07:02
that aren't very democratic, but supported by the United States.
161
407000
3000
që nuk janë aq demokratike, por që mbështeten nga Shtetet e Bashkuara.
07:05
That's odd.
162
410000
2000
Kjo është e çuditshme.
07:07
Oh, these incursions, these two wars,
163
412000
3000
Oh, këto inkursione, këto dy luftëra,
07:10
the 10 years of sanctions,
164
415000
2000
10 vitet e sanksionieve,
07:12
the eight years of occupation,
165
417000
4000
tetë vitet e okupimit,
07:16
the insurgency that's been unleashed on your people,
166
421000
3000
rebelimi i cili është ndërsyer në njerëzit tuaj,
07:19
the tens of thousands, the hundreds of thousands
167
424000
3000
qindra mijëra
07:22
of civilian deaths,
168
427000
5000
vdekje të njerëzve civil,
07:27
all because of oil.
169
432000
3000
e te gjitha për shkak të naftës.
07:30
You can't help but think that.
170
435000
2000
Nuk mund të mendoni ndryshe.
07:32
You talk about it.
171
437000
2000
Ju flisni për këtë gjë.
07:34
It's in the forefront of your mind always.
172
439000
3000
Gjithmonë ju paraprin mendimeve tuaja.
07:37
You say, "How is that possible?"
173
442000
3000
Ju thoni, "Si është kjo e mundur?"
07:40
And this man, he's every man --
174
445000
3000
Dhe ky njeri, mund te jetë kushdo--
07:43
your grandfather, your uncle,
175
448000
2000
gjyshi juaj, xhaxhai juaj,
07:45
your father, your son,
176
450000
2000
babai juaj, biri juaj.
07:47
your neighbor, your professor, your student.
177
452000
3000
fqinji juaj, profesori juaj, studenti juaj.
07:50
Once a life of happiness and joy
178
455000
3000
Dikur një jetë me lumturi e gaz,
07:53
and suddenly, pain and sorrow.
179
458000
3000
dhe papritmas dhimbje e pikëllim.
07:56
Everyone in your country
180
461000
3000
Gjithëkush në vendin tuaj
07:59
has been touched by the violence,
181
464000
3000
është prekur nga dhuna,
08:02
the bloodshed, the pain,
182
467000
2000
nga gjakderdhjet, dhimbja,
08:04
the horror, everybody.
183
469000
2000
tmerri, çdokush.
08:06
Not a single person in your country
184
471000
3000
Nuk ka asnjë person në vendin tuaj
08:09
has not been touched.
185
474000
2000
që nuk është prekur.
08:11
But there's something else.
186
476000
2000
Por ka edhe diçka tjetër.
08:13
There's something else about these people,
187
478000
2000
Ka edhe diçka tjetër rreth këtyre njerëzve,
08:15
these Americans who are there.
188
480000
2000
këta amerikanë që janë atje.
08:17
There's something else about them that you see -- they don't see themselves.
189
482000
3000
Ka diçka rreth tyre që ju mund të vëreni--qe ata vetë nuk e shohin.
08:20
And what do you see? They're Christians.
190
485000
3000
Pra, çfare po vëreni? Ata janë të krishterë.
08:23
They're Christians.
191
488000
2000
Ata janë të krishterë.
08:25
They worship the Christian God, they have crosses, they carry Bibles.
192
490000
3000
Ata adhurojnë një zot të krishterë, kanë simbolin e kryqit, ata kanë biblën.
08:28
Their Bibles have a little insignia
193
493000
2000
Bibla e tyre e ka një simbol
08:30
that says "U.S. Army" on them.
194
495000
3000
në të cilën shkruhet " Ushtria e Shteteve të Bashkuara".
08:34
And their leaders, their leaders:
195
499000
3000
Dhe udhëheqësit e tyre, udhëheqësit e tyre:
08:37
before they send their sons and daughters
196
502000
2000
para se ti dërgojnë bijtë e bijat e tyre
08:39
off to war in your country --
197
504000
2000
për të luftuar për vendin e tyre--
08:41
and you know the reason --
198
506000
2000
e ju e dini arsyen përse--
08:43
before they send them off,
199
508000
2000
para se ti dërgojnë,
08:45
they go to a Christian church, and they pray to their Christian God,
200
510000
2000
ata shkojnë në Kishën e krishterë dhe i luten Zotit të tyre të krishterë,
08:47
and they ask for protection and guidance from that god.
201
512000
3000
i luten që Zoti t'ju rrëfej rrugën e ti mbroj.
08:50
Why?
202
515000
2000
Përse?
08:52
Well, obviously, when people die in the war,
203
517000
4000
Epo, siç shihet, kur njerëzit vdesin në një luftë,
08:56
they are Muslims, they are Iraqis --
204
521000
2000
ata janë muslimanë, ata janë irakianë--
08:58
they're not Americans.
205
523000
2000
ata nuk janë amerikanë.
09:00
You don't want Americans to die. Protect our troops.
206
525000
3000
Ju nuk dëshironi që amerikanët të vdesin. Ruani trupat tanë.
09:03
And you feel something about that --
207
528000
2000
Dhe ju seç ndjeni diçka rreth kësaj pune--
09:05
of course you do.
208
530000
2000
normalisht që ndjeni.
09:07
And they do wonderful things.
209
532000
2000
E ata bëjnë gjëra të mrekullueshme.
09:09
You read about it, you hear about it.
210
534000
2000
Ju lexoni rreth tyre, dëgjoni për ta.
09:11
They're there to build schools and help people, and that's what they want to do.
211
536000
2000
Se ata janë atje për të ndërtuar shkolla dhe ti ndihmojnë njerëzit, e kjo është se çfare ata duan që ju të besoni.
09:13
They do wonderful things, but they also do the bad things,
212
538000
2000
Ata bëjnë gjëra të mrekullueshem por edhe gjëra të shëmtuara,
09:15
and you can't tell the difference.
213
540000
2000
por ju nuk e shihni ndryshimin.
09:17
And this guy, you get a guy like Lt. Gen. William Boykin.
214
542000
4000
E ky njeri, për shembull e ke një njeri si Gjeneral Toger William Boykin.
09:21
I mean, here's a guy who says that your God is a false God.
215
546000
3000
Ajo cfare dua t'ju them, m'lejoni t'ju potencoj, ky njeri thotë se Zoti i juaj është jo ai i vërteti.
09:24
Your God's an idol; his God is the true God.
216
549000
2000
Zoti i juaj është veç një idhull, Zoti i tij është ai i vërteti.
09:26
The solution to the problem in the Middle East, according to him,
217
551000
3000
Zgjidhja për çështjen e Lindjes së Mesme, sipas tij,
09:29
is to convert you all to Christianity --
218
554000
2000
është që të gjithë të konvertohen në krishterizëm--
09:31
just get rid of your religion.
219
556000
2000
ta hiqni qafe fenë tuaj.
09:33
And you know that. Americans don't read about this guy.
220
558000
2000
E ju e dini, që amerikanët nuk lexojnë për këtë person.
09:35
They don't know anything about him, but you do.
221
560000
3000
Ata nuk dijnë asgjë rreth tij, por ju e dini.
09:38
You pass it around. You pass his words around.
222
563000
2000
Ju i njoftoni të tjerët. Ju e shpërndani predikimin e tij.
09:40
I mean this is serious. You're afraid.
223
565000
3000
Kjo është një gjë shumë serioze.
09:43
He was one of the leading commanders in the second invasion of Iraq.
224
568000
3000
Ai ka qenë një nga komandantët kryesor në okupimin e dytë të Irakut.
09:46
And you're thinking, "God, if this guy is saying that,
225
571000
3000
Ju po mendoni, " Oh Zot, nëse ky njeri po flet kështu,
09:49
then all the soldiers must be saying that."
226
574000
2000
atëherë të gjithë ushtarët modeomos flasin të njejtën gjë."
09:51
And this word here,
227
576000
2000
Dhe kjo fjalë këtu,
09:53
George Bush called this war a crusade.
228
578000
2000
George Bush, e ka quajtur këtë luftë një kryqëzatë.
09:55
Man, the Americans, they're just like, "Ah, crusade.
229
580000
2000
E Amerikanët e shohin këtë gjë sikur, "Ah, kryqëzata.
09:57
Whatever. I don't know."
230
582000
2000
Eh, çfare po di unë."
09:59
You know what it means.
231
584000
2000
Por ju e dini se çfare do të thotë kjo fjalë.
10:01
It's a holy war against Muslims.
232
586000
2000
Do të thotë luftë e shenjtë kundër muslimanëve.
10:03
Look, invade, subdue them, take their resources.
233
588000
3000
Shiko, do të thotë: pushtoni, nënshtroni ata dhe grabisni burimet e tyre.
10:06
If they won't submit, kill them.
234
591000
2000
Nëse nuk nënshtrohen, vritini.
10:08
That's what this is about.
235
593000
2000
Kjo është e gjitha.
10:10
And you're thinking, "My God, these Christians are coming to kill us."
236
595000
3000
E ju po mendoni, "Oh Zoti im, të krishterët po vijnë të na vrasin."
10:13
This is frightening.
237
598000
2000
Kjo është tmerruese.
10:15
You feel frightened. Of course you feel frightened.
238
600000
3000
Ju ndjeheni të tmerruar. Natyrisht që ndjeheni të tmerruar.
10:18
And this man, Terry Jones:
239
603000
3000
E ky person, Terry Jones:
10:21
I mean here's a guy who wants to burn Korans, right?
240
606000
2000
Dua te them qe ky njeri dëshiron të djeg Kuranin.
10:23
And the Americans: "Ah, he's a knucklehead.
241
608000
2000
E qëndrimi i amerikanëve është që "Ky njeri është i marrë.
10:25
He's a former hotel manager;
242
610000
2000
Ai është një ish menaxher i një hoteli;
10:27
he's got three-dozen members of his church."
243
612000
2000
ai ka disa anëtarë në kishën e tij."
10:29
They laugh him off. You don't laugh him off.
244
614000
2000
Ata e përqeshin. Por ju nuk e përqeshni.
10:31
Because in the context of everything else,
245
616000
2000
Sepse në kontekst të gjerë,
10:33
all the pieces fit.
246
618000
2000
çdo gjë ka kuptim.
10:35
I mean, of course, this is how Americans take it,
247
620000
2000
Dua te them qe, kjo është menyra se si amerikanët e kuptojnë,
10:37
so people all over the Middle East, not just in your country,
248
622000
2000
prandaj njerëzit në gjithë Lindjen e Mesme, jo vetëm në vendin tuaj,
10:39
are protesting.
249
624000
2000
po protestojnë.
10:41
"He wants to burn Korans, our holy book.
250
626000
2000
"Ai dëshiron ta djeg Kuranin, librin tonë të shenjtë.
10:43
These Christians, who are these Christians?
251
628000
2000
Këta të krishterë, kush janë këta të krishterë?
10:45
They're so evil, they're so mean --
252
630000
2000
Ata janë aq të ligj, ata janë aq të poshtër --
10:47
this is what they're about."
253
632000
2000
kjo është ajo se çfare janë ata."
10:49
This is what you're thinking as an Arab Muslim,
254
634000
2000
Kjo është ajo që ju mund të mendoni si një arab musliman,
10:51
as an Iraqi.
255
636000
2000
si një irakian.
10:53
Of course you're going to think this.
256
638000
2000
Natyrisht se kjo është se çfare mendoni.
10:55
And then your cousin
257
640000
2000
E pastaj kusheriri juaj,
10:57
says, "Hey cuz, check out this website.
258
642000
2000
ju fton te shihni një faqe në internet.
10:59
You've got to see this -- Bible Boot Camp.
259
644000
2000
Kusheri, duhesh patjetër ta shohësh-- Kamp stërvitjeje për Bibël.
11:01
These Christians are nuts.
260
646000
2000
Këta të krishterë janë çmendur.
11:03
They're training their little kids to be soldiers for Jesus.
261
648000
3000
Ata po i stërvisin fëmijet e tyre të vegjël që të bëhen ushtarë të Jezusit.
11:06
And they take these little kids and they run them through these things
262
651000
2000
Ata i marrin këta fëmijë e ju servojnë gjëra të tilla
11:08
till they teach them how to say, "Sir, yes, sir,"
263
653000
2000
e mësojnë si të ju adresohen njerëzve, "Zotëri, po Zotëri" (adresime ushtarake)
11:10
and things like grenade toss and weapons care and maintenance.
264
655000
3000
po ashtu si të hedhin granata, si të kujdesen e mirëmbajnë armët e zjarrit.
11:13
And go to the website.
265
658000
2000
Ata shohin këtë faqe në internet.
11:15
It says "U.S. Army" right on it.
266
660000
2000
Në të shkruan "Ushtria e Shteteve të Bashkuara.
11:17
I mean, these Christians, they're nuts. How would they do this to their little kids?"
267
662000
3000
Këta të krishterë janë të çmendur, Si mund t'ja bëjnë këtë fëmijëve të tyre të vegjël?"
11:20
And you're reading this website.
268
665000
2000
Dhe ju po lexoni në këtë faqe interneti.
11:22
And of course, Christians back in the United States, or anybody,
269
667000
3000
Natyrisht, dikush apo edhe të krishterët në Shtetet e Bashkuara,
11:25
says, "Ah, this is some little, tiny church in the middle of nowhere."
270
670000
2000
thonë: "Ah, po kjo qenka një kishë tejet e vogël në një vend të humbur."
11:27
You don't know that.
271
672000
2000
Por ju nuk e dini këtë gjë.
11:29
For you, this is like all Christians.
272
674000
3000
Për juve, të gjithë të krishterët janë njësoj.
11:32
It's all over the Web, Bible Boot Camp.
273
677000
2000
E kanë vendosur në internet, Kampi i stërvitjes për Bibël.
11:34
And look at this:
274
679000
2000
E ju e vëreni se:
11:36
they even teach their kids --
275
681000
2000
ata i stërvisin fëmijët e tyre--
11:38
they train them in the same way the U.S. Marines train.
276
683000
2000
në mënyrën e njejtë se si stërviten marinsat e Shteteve të Bashkuara.
11:40
Isn't that interesting.
277
685000
2000
A nuk është kjo interesante.
11:42
And it scares you, and it frightens you.
278
687000
2000
Dhe kjo ju frikëson, dhe ju tmerron.
11:44
So these guys, you see them.
279
689000
2000
Ju i shihni këta persona.
11:46
You see, I, Sam Richards, I know who these guys are.
280
691000
3000
Shikoni, Unë, Sam Richards, e di kush janë këta persona.
11:49
They're my students, my friends.
281
694000
2000
Ata janë studentët e mi, miqtë e mi.
11:51
I know what they're thinking: "You don't know."
282
696000
2000
E di se çfare po mendoni: "Ju nuk e dini këtë gjë."
11:53
When you see them,
283
698000
2000
Kur ju i shihni ata,
11:55
they're something else, they're something else.
284
700000
3000
ata janë diçka tjetër, diçka tjetër.
11:58
That's what they are to you.
285
703000
3000
Ja çka janë ata për ju.
12:01
We don't see it that way in the United States,
286
706000
3000
Ne në SH.B.A nuk i shohim në atë mënyrë,
12:04
but you see it that way.
287
709000
3000
por ju po.
12:09
So here.
288
714000
2000
Kështu që.
12:11
Of course, you got it wrong.
289
716000
2000
Natyrisht që ju gaboheni.
12:13
You're generalizing. It's wrong.
290
718000
3000
Ju po i gjeneralizoni. Kjo është e gabueshme.
12:16
You don't understand the Americans.
291
721000
2000
Ju nuk i kuptoni amerikanët.
12:18
It's not a Christian invasion.
292
723000
2000
Ky nuk është një okupim i krishterëve.
12:20
We're not just there for oil; we're there for lots of reasons.
293
725000
2000
Ne nuk brengosemi vetëm për naftën, por edhe për çështje tjera.
12:22
You have it wrong. You've missed it.
294
727000
2000
Ju po gaboheni. Ju e keni humbur kete.
12:24
And of course, most of you don't support the insurgency;
295
729000
3000
Kuptohet, shumica prej jush nuk e keni mbështetur këtë pushtim;
12:27
you don't support killing Americans;
296
732000
2000
ju nuk i mbështetni vrasjen e amerikanëve;
12:29
you don't support the terrorists.
297
734000
2000
ju nuk i mbështetni terroristët.
12:31
Of course you don't. Very few people do.
298
736000
2000
Natyrisht që jo. Shumë pak njerëz janë mbështetës të këtyre gjërave.
12:33
But some of you do.
299
738000
3000
Por disa prej juve po.
12:36
And this is a perspective.
300
741000
3000
E kjo është vetëm një perspektivë.
12:39
Okay, so now, here's what we're going to do.
301
744000
2000
Në rregull, tani do të bëjmë diçka.
12:41
Step outside of your shoes
302
746000
2000
Do të dalim nga kjo lëkurë,
12:43
that you're in right now
303
748000
2000
nga ku jemi tani
12:45
and step back into your normal shoes.
304
750000
2000
e do të kthehemi tek lëkura jonë.
12:47
So everyone's back in the room, okay.
305
752000
2000
Pra të gjithë jemi kthyer prapa.
12:49
Now here comes the radical experiment.
306
754000
2000
Tani fillon eksperimenti radikal.
12:51
So we're all back home.
307
756000
2000
Tani pra jemi kthyer aty ku ishim.
12:53
This photo: this woman,
308
758000
2000
Kjo fotografi: kjo grua,
12:55
man, I feel her.
309
760000
2000
më besoni, mund ta bashkëndjej.
12:57
I feel her.
310
762000
2000
Une e ndjej ate.
12:59
She's my sister,
311
764000
2000
Ajo është motra ime,
13:01
my wife, my cousin, my neighbor.
312
766000
3000
gruaja ime, kusherira ime, fqinja ime.
13:04
She's anybody to me.
313
769000
2000
Ajo mund të jetë kushdo për mua.
13:06
These guys standing there, everybody in the photo,
314
771000
2000
Këta njerëz në këtë fotografi, të gjithë ata.
13:08
I feel this photo, man.
315
773000
3000
Unë e ndjej këtë fotografi.
13:11
So here's what I want you to do.
316
776000
2000
Kjo është ajo se cfare dua që ju të bëni.
13:13
Let's go back to my first example of the Chinese.
317
778000
3000
Le të kthehemi tek shembulli im i parë për Kinezët.
13:17
So I want you to go there.
318
782000
2000
Dua që ju të ktheheni po aty.
13:19
So it's all about coal, and the Chinese are here in the United States.
319
784000
3000
Gjithçka është rreth thëngjillit, dhe se kinezët janë këtu në Shtetet e Bashkuara.
13:22
And what I want you to do is picture her as a Chinese woman
320
787000
2000
Dhe dua që ju ta paramendoni atë si një grua kineze
13:24
receiving a Chinese flag
321
789000
3000
duke e marr flamurin kinez
13:27
because her loved one has died in America
322
792000
3000
sepse të dashurit e saj kanë vdekur në Amerikë
13:30
in the coal uprising.
323
795000
2000
në kryengritjet e thëngjillit.
13:32
And the soldiers are Chinese,
324
797000
2000
Dhe ushtarët janë kinezë.
13:34
and everybody else is Chinese.
325
799000
2000
dhe se gjithkush tjetër është kinez.
13:36
As an American, how do you feel about this picture?
326
801000
3000
Si një amerikan, si do të ndjeheshit për këtë fotografi?
13:41
What do you think about that scene?
327
806000
3000
Si do të ndjeheshit për këtë skenë?
13:46
Okay, try this. Bring it back.
328
811000
2000
Në rregull të provojmë diçka. Kthejeni prapa.
13:48
This is the scene here.
329
813000
2000
Këtu kemi një skenë.
13:50
It's an American, American soldiers,
330
815000
2000
Gjendet një amerikan, ushtarë amerikanë,
13:52
American woman who lost her loved one
331
817000
2000
grua amerikane e cila ka humbur të dashurin e saj
13:54
in the Middle East -- in Iraq or Afghanistan.
332
819000
3000
në Lindjen e Mesme -- në Irak apo Afganistan.
13:57
Now, put yourself in the shoes,
333
822000
2000
Tani, vendoseni veten në lëkurën e saj,
13:59
go back to the shoes
334
824000
2000
kthehuni prapa tek
14:01
of an Arab Muslim living in Iraq.
335
826000
3000
një arab musliman që jeton në Irak.
14:05
What are you feeling and thinking
336
830000
3000
Cfare po ndjeni e mendoni
14:08
about this photo,
337
833000
2000
për këtë fotografi,
14:10
about this woman?
338
835000
3000
për këtë grua?
14:20
Okay,
339
845000
2000
Në rregull.
14:22
now follow me on this,
340
847000
2000
Tani më ndiqni mua
14:24
because I'm taking a big risk here.
341
849000
2000
sepse do të ndërmarr diçka të rrezikshme.
14:26
And so I'm going to invite you to take a risk with me.
342
851000
3000
Dhe do t'ju ftoj juve të ndërmirrni këtë rrezik me mua.
14:29
These gentlemen here, they're insurgents.
343
854000
2000
Këta zotërinj këtu, ata janë kryengritës.
14:31
They were caught by the American soldiers,
344
856000
2000
Ata janë zënë nga ushtarët amerikanë,
14:33
trying to kill Americans.
345
858000
2000
duke tentuar të vrisnin amerikanët.
14:35
And maybe they succeeded. Maybe they succeeded.
346
860000
3000
Ndoshta ia kanë arritur qëllimit. Ndoshta jo.
14:38
Put yourself in the shoes
347
863000
2000
Vendoseni veten në lëkurën
14:40
of the Americans who caught them.
348
865000
4000
e atyre amerikanëve që i kanë zënë ata.
14:44
Can you feel the rage?
349
869000
2000
A mund ta ndjeni tërbimin?
14:46
Can you feel that you just want to take these guys
350
871000
2000
A mund të ndjeni se ju vetem doni te merrni këta njërez
14:48
and wring their necks?
351
873000
2000
e t'ju këpusni qafën?
14:50
Can you go there?
352
875000
2000
A mund ta paramendoni?
14:52
It shouldn't be that difficult.
353
877000
2000
Nuk do të ishte aq e vështirë.
14:54
You just -- oh, man.
354
879000
3000
Ju jeni te mahnitur.
14:59
Now, put yourself in their shoes.
355
884000
4000
Tani vendoseni veten në lëkurën e tyre.
15:05
Are they brutal killers
356
890000
2000
A janë ata vrasës të pamëshirshëm
15:07
or patriotic defenders?
357
892000
3000
apo mbrojtës atdhedashës?
15:10
Which one?
358
895000
2000
Cila prej tyre?
15:13
Can you feel their anger,
359
898000
3000
A mund ta ndjeni zemërimin e tyre,
15:16
their fear,
360
901000
2000
frikën e tyre,
15:18
their rage
361
903000
2000
tërbimin e tyre
15:20
at what has happened in their country?
362
905000
2000
në atë se çka i ka ndodhur vendit të tyre?
15:22
Can you imagine
363
907000
2000
A mund ta paramendoni
15:24
that maybe one of them in the morning
364
909000
3000
se ndoshta ndonjëri prej tyre në atë mëngjes
15:27
bent down to their child and hugged their child
365
912000
3000
i ka përqafuar fëmijët e tyre
15:30
and said, "Dear, I'll be back later.
366
915000
4000
dhe i ka thënë, "Të dashurit e mi, do të kthehem më vonë.
15:34
I'm going out to defend your freedom, your lives.
367
919000
3000
Unë po shkoj të mbroj lirinë e jetët tuaj.
15:37
I'm going out to look out for us,
368
922000
4000
Unë do t'ju mbroj juve,
15:41
the future of our country."
369
926000
2000
dhe te ardhmen e këtij vendi."
15:43
Can you imagine that?
370
928000
2000
A mund ta imagjinoni kete?
15:45
Can you imagine saying that?
371
930000
3000
A mund ta imagjinoni veten duke thënë të njejtat fjalë?
15:48
Can you go there?
372
933000
3000
A e keni të mundur?
15:52
What do you think they're feeling?
373
937000
3000
Cfare mendoni ju se po ndjejne ata?
16:02
You see, that's empathy.
374
947000
2000
Shikoni, kjo është dhembshuria..
16:04
It's also understanding.
375
949000
3000
E po ashtu edhe te kuptuarit.
16:07
Now, you might ask,
376
952000
2000
Tani ju mund të pyesni,
16:09
"Okay, Sam, so why do you do this sort of thing?
377
954000
3000
"Në rregull Sam, përse ju bëni gjëra të tilla?
16:12
Why would you use this example of all examples?"
378
957000
2000
Përse merrni këtë shembull prej të gjitha shembujve?"
16:14
And I say, because ... because.
379
959000
3000
E unë them, sepse....sepse.
16:17
You're allowed to hate these people.
380
962000
2000
Ju e keni atë të drejtë ti urreni këta njerëz.
16:19
You're allowed to just hate them
381
964000
3000
Vetëm ti urreni
16:22
with every fiber of your being.
382
967000
2000
me çdo qelizë të qenies suaj.
16:24
And if I can get you
383
969000
2000
Dhe nëse unë mund të arrij t'ju
16:26
to step into their shoes
384
971000
2000
vendos në lëkurat e tyre
16:28
and walk an inch,
385
973000
2000
e të ndjeni pak,
16:30
one tiny inch,
386
975000
2000
së paku vetëm pak,
16:32
then imagine the kind of sociological analysis
387
977000
3000
atehere mendoni llojin e analizës sociologjike
16:35
that you can do in all other aspects of your life.
388
980000
4000
që mund ti bëni në të gjitha aspektet e tjera të jetës suaj?
16:39
You can walk a mile
389
984000
2000
Nëse edhe vetëm në sasi të vogla
16:41
when it comes to understanding
390
986000
2000
ju mund të jeni në gjendje të kuptoni
16:43
why that person's driving 40 miles per hour
391
988000
3000
përse dikush vozit në shpejtësi prej 40 milje për orë
16:46
in the passing lane,
392
991000
3000
në shiritin tejkalues,
16:49
or your teenage son,
393
994000
2000
apo birin tuaj adoleshent,
16:51
or your neighbor who annoys you
394
996000
2000
apo fqinjin tuaj i cili ju bezdis
16:53
by cutting his lawn on Sunday mornings.
395
998000
2000
çdo të diele duke shkurtuar barin e tij.
16:55
Whatever it is, you can go so far.
396
1000000
3000
Sidoqoftë, ju mund të arrini shumë.
16:58
And this is what I tell my students:
397
1003000
2000
E kjo është se çfarë ju them studentëve të mi:
17:00
step outside of your tiny, little world.
398
1005000
4000
dilni nga bota e juaj e vogël.
17:04
Step inside of the tiny, little world
399
1009000
2000
Hyni në botën e vogël
17:06
of somebody else.
400
1011000
2000
të dikujt tjetër.
17:08
And then do it again and do it again and do it again.
401
1013000
4000
Ju mund ta bëni këtë gjë shumë herë.
17:12
And suddenly all these tiny, little worlds,
402
1017000
2000
Dhe papritmas, gjithë këto botëra të vogla,
17:14
they come together in this complex web.
403
1019000
2000
do të mblidhen në një rrjetë të tërësishme.
17:16
And they build a big, complex world.
404
1021000
3000
Dhe do ta ndërtojnë një botë të madhe të tërësishme.
17:19
And suddenly, without realizing it,
405
1024000
2000
Dhe papritmas, pa e kuptuar,
17:21
you're seeing the world differently.
406
1026000
3000
ju do ta shihni botën ndryshe.
17:24
Everything has changed.
407
1029000
2000
Gjithçka ka ndryshuar.
17:26
Everything in your life has changed.
408
1031000
2000
Gjithçka në jetën tuaj ka ndryshuar.
17:28
And that's, of course, what this is about.
409
1033000
3000
Dhe natyrisht, ky ishte edhe qëllimi.
17:31
Attend to other lives,
410
1036000
3000
Paramendoni jetët e te tjerëve,
17:34
other visions.
411
1039000
2000
vizionet e te tjerëve.
17:36
Listen to other people,
412
1041000
2000
Dëgjoni njerëzit e tjerë,
17:38
enlighten ourselves.
413
1043000
3000
shkolloni veten.
17:41
I'm not saying
414
1046000
2000
Nuk po them
17:43
that I support the terrorists in Iraq,
415
1048000
2000
që i mbështes terroristët në Irak,
17:45
but as a sociologist,
416
1050000
2000
por si sociolog,
17:47
what I am saying
417
1052000
2000
ajo cfare po them
17:49
is I understand.
418
1054000
3000
është që i kuptoj.
17:53
And now perhaps -- perhaps -- you do too.
419
1058000
4000
E tani ndoshta---ndoshta -- edhe ju po ashtu.
17:57
Thank you.
420
1062000
2000
Ju faleminderit.
17:59
(Applause)
421
1064000
2000
(Duartrokitje)
ABOUT THE SPEAKER
Sam Richards - SociologistSam Richards is a sociologist and teacher of the largest race relations course in the US. He argues that empathy is the core of sociology.
Why you should listen
Identifying himself as "an iconoclast from Toledo, Ohio," and identified by David Horowitz as one of the "101 Most Dangerous Academics in America," Sam Richards is one of the most provocative, and popular, sociology teachers in the country. Every year 725 students at Penn State University take his course on race and ethnic relations, where he attacks, with humor and courage, questions most would choose to avoid.
He is also the founder of the World in Conversation project. Every year, more than 7,000 students participate in its mission is to create a conscious dialogue around the politically incorrect thoughts of the participants, bringing them out in the open for inspection.
Sam Richards | Speaker | TED.com