ABOUT THE SPEAKER
Sarah Parcak - Satellite archaeologist + TED Prize winner
Like a modern-day Indiana Jones, Sarah Parcak uses satellite images to locate lost ancient sites. The winner of the 2016 TED Prize, her wish is to protect the world’s shared cultural heritage.

Why you should listen

There may be hundreds of thousands, if not millions, of undiscovered ancient sites across the globe. Sarah Parcak wants to locate them. As a space archaeologist, she analyzes high-resolution imagery collected by satellites in order to identify subtle changes to the Earth’s surface that might signal man-made features hidden from view. A TED Senior Fellow and a National Geographic Explorer, Parcak wrote the textbook on satellite archaeology and founded the Laboratory for Global Observation at the University of Alabama at Birmingham. Her goal: to make the world's invisible history visible once again.

In Egypt, Parcak's techniques have helped locate 17 potential pyramids, and more than 3,100 potential forgotten settlements. She's also made discoveries in the Viking world (as seen in the PBS Nova special, Vikings Unearthed) and across the Roman Empire (as shown in the BBC documentary, Rome’s Lost Empire). Her methods also offer a new way to understand how ancient sites are being affected by looting and urban development. By satellite-mapping Egypt and comparing sites over time, Parcak has noted a 1,000 percent increase in looting since 2009. It’s likely that millions of dollars worth of artifacts are stolen each year. Parcak hopes that, through her work, unknown sites can be protected to preserve our rich, vibrant history.

As the winner of the 2016 TED Prize, Parcak asked the world to help in this important work. By building a citizen science platform for archaeology, GlobalXplorer.org, Parcak invites anyone with an internet connection to help find the next potential looting pit or unknown tomb. GlobalXplorer launched on January 30, 2017, with volunteers working together to map Peru. Other countries will follow, as the platform democratizes discovery and makes satellite-mapping rapid and cost-effective. 

 

More profile about the speaker
Sarah Parcak | Speaker | TED.com
TED2012

Sarah Parcak: Archaeology from space

Sarah Parcak: Arkeologjia nga hapësira

Filmed:
1,129,965 views

Në këtë fjalim të shkurtër, partnerja e TED, Sarah Parcak, na njoh me fushën e "arkeologjisë hapsinore" -- që ka të bëjë me përdorjen e imazheve satelitore për të kërkuar të dhëna për qytetet e humbura të civilizimeve të mëhershme.
- Satellite archaeologist + TED Prize winner
Like a modern-day Indiana Jones, Sarah Parcak uses satellite images to locate lost ancient sites. The winner of the 2016 TED Prize, her wish is to protect the world’s shared cultural heritage. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:16
When I was a child growing up in Maine,
0
486
2583
Kur isha fëmija dhe po rritesha në Maine,
00:18
one of my favorite things to do
1
3069
1905
një prej gjërave më të preferuara për të bërë
00:20
was to look for sand dollars on the seashores of Maine,
2
4974
3196
ishte të kërkoja dollar rëre (lloj guaskash) në bregdetin e Maine,
00:24
because my parents told me it would bring me luck.
3
8170
2547
sepse prindërit më thonin se do më sillte fat.
00:26
But you know, these shells, they're hard to find.
4
10717
2953
Mirëpo është shumë e vështirë të gjesh kto guaska.
00:29
They're covered in sand. They're difficult to see.
5
13670
2522
Janë të mbuluara me rërë. Eshtë e vështirë ti shohësh.
00:32
However, overtime, I got used to looking for them.
6
16192
3923
Mirëpo , me kalimin e kohës, mësova se si ti kërkoja.
00:36
I started seeing shapes
7
20115
1709
Fillova të dalloj forma
00:37
and patterns that helped me to collect them.
8
21824
3506
dhe modele që më ndihmuan ti mblidhja.
00:41
This grew into a passion for finding things,
9
25330
3611
Kjo u shëndërrua në pasion për të gjetur gjëra,
00:44
a love for the past and archaeology.
10
28941
2645
në dashuri për të kaluarën dhe arkeologjinë.
00:47
And eventually when I started studying Egyptology,
11
31586
3172
Eventualisht, kur fillova të studioja Egjiptologji,
00:50
I realized that seeing with my naked eyes alone wasn't enough.
12
34758
4449
e kuptova se nuk është e mjaftueshme të shohësh vetëm me syrin e lirë.
00:55
Because all of the sudden in Egypt
13
39207
2886
Sepse papritmas në Egjipt
00:57
my beach had grown from a tiny beach in Maine
14
42093
3699
plazha e vogël e Maine u rrit dhe u dhëndërrua
01:01
to one eight hundred miles long
15
45792
1982
në një plazh 800 milje të gjatë
01:03
next to the Nile,
16
47774
2084
pranë Nilit,
01:05
and my sand dollars had grown
17
49858
1783
dhe dollarvt prej rëre (guaskat) kishin
01:07
to the size of cities.
18
51641
2314
arritur përmasa të qyteteve.
01:09
This is really what brought me to using satellite imagery.
19
53955
3179
Kjo më shtyri të përdorja imazhet satelitore.
01:13
For trying to map the past, I knew that I had to see differently.
20
57134
4293
E dija se më duhet të kisha një këndvështrim tjetër nëse doja të hartografoja të kaluarën.
01:17
So I want to show you an example of how we see differently
21
61427
3668
Dua të ju tregoj një shembull se si i shofim gjërat ndryshe
01:20
using the infrared.
22
65095
1751
përmes rrezeve infrakuqe.
01:22
This is a site located in the eastern Egyptian delta
23
66846
3305
Kjo është një vendnodhje në deltën lindore Egjiptiane
01:26
called Bendix.
24
70151
1281
e quajtur Bendix.
01:27
And the site visibly appears brown,
25
71432
2532
Vendndodhja duket ngjyrë kafe
01:29
but when we use the infrared
26
73964
2033
por kur përdorim rreze infrakuqe
01:31
and we process it, all of the sudden, using false color,
27
75997
4317
dhe e përpunojmë, papritmas, duke përdorur ngjyra falso,
01:36
the site appears as bright pink.
28
80314
2340
vendndodhja duket rozë e ndritshme.
01:38
What you are seeing
29
82654
1557
Ajo cfarë po shifni,
01:40
are the actual chemical changes to the landscape
30
84211
3149
janë ndryshimet kimike të peisazhit
01:43
caused by the building materials and activities
31
87360
3199
të shkaktuara nga lëndët e ndertimit dhe aktivitetet
01:46
of the ancient Egyptians.
32
90559
2252
e Egjiptianëve të lashtë.
01:48
What I want to share with you today
33
92811
2618
Sot dua të ndajë me ju
01:51
is how we've used satellite data
34
95429
2830
se si ne përdorëm të dhëna satelitore
01:54
to find an ancient Egyptian city,
35
98259
2515
për të gjetur qytetet e lashta egjiptiane,
01:56
called Itjtawy,
36
100774
1692
të quajtura Itjtawy,
01:58
missing for thousands of years.
37
102466
2203
që pagjetura për mijëra vite.
02:00
Itjtawy was ancient Egypt's capital
38
104669
2988
Itjtawy ishte kryeqyteti i lashtë i Egjiptit
02:03
for over four hundred years,
39
107657
1918
për mbi 400 vite,
02:05
at a period of time called the Middle Kingdom
40
109575
2181
gjatë periudhës kohore të njohur si Mbretëria e Mesme
02:07
about four thousand years ago.
41
111756
1768
rreth 4000 vite më parë.
02:09
The site is located in the Faiyum of Egypt
42
113524
2935
Vendi ndodhet në Faiyum, Egjipt
02:12
and site is really important because in the Middle Kingdom
43
116459
2248
dhe është shumë i rëndësishëm sepse në Mbretërinë e Mesme
02:14
there was this great renaissance for ancient Egyptian art,
44
118707
3287
ekzistonte një epokë e Rilindjes për artin, arkitekturën
02:17
architecture and religion.
45
121994
2313
dhe fenë e lashtë egjiptiane.
02:20
Egyptologists have always known the site of Itjtawy
46
124307
3091
Egjiptologët gjithmonë e kanë ditur se vendndodhja e Itjtawit
02:23
was located somewhere near the pyramids
47
127398
3100
ishte diku afër piramidave
02:26
of the two kings who built it, indicated within the red circles here,
48
130498
3824
të dy mbretërve që e ndërtuan atë, e bërë me shenjë brenda këtyre rrathëve të kuq këtu,
02:30
but somewhere within this massive flood plane.
49
134322
2396
por diku brenda fushës lymore masive.
02:32
This area is huge --
50
136718
1461
Kjo sipërfaqe është shumë e madhe --
02:34
it's four miles by three miles in size.
51
138179
2594
është 4 milja me 3 milja.
02:36
The Nile used to flow right next to the city of Itjtawy,
52
140773
3235
Nili rridhte pikërist pranë qytetit të Itjtawit,
02:39
and as it shifted and changed and moved over time to the east,
53
144008
3601
dhe pasi u zhvendos, ndryshoi dhe lëvizi me kohë drejt lindjes,
02:43
it covered over the city.
54
147609
2032
mbuloi qytetin.
02:45
So, how do you find a buried city
55
149641
3432
Si mund ta gjesh një qytet të varrosur
02:48
in a vast landscape?
56
153073
2302
në një peisazh kaq të gjërë?
02:51
Finding it randomly would be the equivalent
57
155375
2174
Mundësia për ta gjetur rastësisht është njëjtë
02:53
of locating a needle in a haystack,
58
157549
2027
sikur ta kërkosh një gjilpërë në mullar bari,
02:55
blindfolded wearing baseball mitts.
59
159576
2857
me sy të lidhur dhe dorashka bejsboli.
02:58
So what we did is we used NASA topography data
60
162433
3667
Ne përdorëm të dhëna topografike nga NASA
03:02
to map out the landscape, very subtle changes.
61
166100
2924
për të hartografuar peisazhin, ndryshime të vogla.
03:04
We started to be able to see where the Nile used to flow.
62
169024
3417
Filluam të vërenim se ku rridhte Nili.
03:08
But you can see in more detail -- and even more interesting --
63
172441
3065
Por mund ta shihni në detaje -- dhe për cudi --
03:11
this very slight raised area
64
175506
2687
këtë zonë paksa të ngritur
03:14
seen within the circle up here, which we thought could possibly be
65
178193
2378
tek këta rrathët këtu, që menduam se mund të
03:16
the location of the city of Itjtawy.
66
180571
2437
ishte vendndodhja e qytetit të Itjtawit.
03:18
So we collaborated with the Egyptian scientists
67
183008
2523
Bashkëpunuam me shkencëtarë egjiptianë
03:21
to do coring work, which you see here.
68
185531
2839
për të nxjerrë mostrat, sic mund ta shihni këtu.
03:24
When I say coring, it's like ice coring, but instead of
69
188370
2654
Kur flas për nxjerrjen e mostrave
03:26
layers of climate change you're looking for layers of human occupation.
70
191024
3616
i referohem hulumtimit të shtresave që kanë gjurmë njerëzimi.
03:30
And five meters down,
71
194640
1801
Në një thellësi prej 5 metrash,
03:32
underneath a thick layer of mud,
72
196441
2166
nën një shtresë të thellë balte,
03:34
we found a dense layer of pottery.
73
198607
3326
gjetëm një shtresë të dendur artikujsh qeramike.
03:37
What this shows is that at this possible location
74
201933
2698
Kjo tregon se në këtë vendndodhje të mundshme
03:40
of Itjtawy, five meters down,
75
204631
1803
të Itjtawit, 5 metra thellë,
03:42
we have of layer of occupation for several hundred years
76
206434
3057
kemi një shresë banimi qindra vjecare
03:45
dating to the Middle Kingdom, dating to the exact period of time
77
209491
2499
që daton nga periudha e Mbretërisë së Mesme, pikërisht tek periudha kohore
03:47
we think Itjtawy is.
78
211990
1774
së cilës ne besojmë Itjtawi i takon.
03:49
We also found work stone --
79
213764
3234
Gjithashtu gjetëm punime guri --
03:52
carnelian, quartz and agate that shows
80
216998
2333
karnel, kuarc, dhe agat që tregon
03:55
that there was a jewelers workshop here.
81
219331
2034
se aty ekzistonte një punëtori bizhuterie.
03:57
These might not look like much,
82
221365
1349
Mund të mos duket shumë e mjaftueshme,
03:58
but when you think about the most common stones
83
222714
2552
por po të mendosh për gurët më të zakonshëm
04:01
used in jewelry from the Middle Kingdom,
84
225266
2768
që përdoren në bizhuteri dhe datojnë nga periudha e Mbretërisë së Mesme,
04:03
these are the stones that were used.
85
228034
2326
atëherë del se këta ishin gurët që ata përdornin.
04:06
So, we have a dense layer of occupation
86
230360
2472
Kemi një shtresë të dendur banimi
04:08
dating to the Middle Kingdom at this site.
87
232832
1736
që daton nga koha e Mbretërisë së Mesme në këtë vendndodhje.
04:10
We also have evidence of an elite jewelers workshop,
88
234568
3121
Gjitashtu kemi të dhëna për një punëtori elite bizhuterish,
04:13
showing that whatever was there was a very important city.
89
237689
3608
të tergon se cfarëdo që gjindej aty ishte një qytet i rëndësishëm.
04:17
No Itjtawy was here yet,
90
241297
1764
Itjtawi nuk ndodhej aty akoma,
04:18
but we're going to be returning to the site
91
243061
2000
mirëpo do rikthehemi në kët vend
04:20
in the near future to map it out.
92
245061
2130
në të ardhmen për ta hartografuar.
04:23
And even more importantly,
93
247191
2223
Më e rëndësishme është që
04:25
we have funding to train young Egyptians
94
249414
2300
kemi financimin e nevojshëm për të trajnuar Egjiptasit e rinjë
04:27
in the use of satellite technology
95
251714
2084
se si të përdorin teknologjinë satelitore
04:29
so they can be the ones making great discoveries as well.
96
253798
3726
në mënyrë që ata të bëjnë zbulime të mëdha.
04:33
So I wanted to end with my favorite quote
97
257524
3120
Dua ta përfundoj me citimin tim të preferuar
04:36
from the Middle Kingdom --
98
260644
1686
nga Mbretëria e Mesme --
04:38
it was probably written at the city of Itjtawy four thousand years ago.
99
262330
4293
që ka mundësi të jetë shkruar në qytetin e Itjwatit 4000 vite më parë.
04:42
"Sharing knowledge is the greatest of all callings.
100
266623
3268
"Të ndash diturinë është profesioni më i miri.
04:45
There's nothing like it in the land."
101
269891
1851
Nuk ka shoq në botë."
04:47
So as it turns out, TED was not founded in 1984 AD.
102
271742
6003
Sic rezulton, TED nuk u themelua në vitin 1984 pas Krishtit.
04:53
(Laughter)
103
277745
2115
(Qeshje)
04:55
Making ideas actually started in 1984 BC
104
279860
5699
Formulimi i ideve në fakt filloi në vitin 1984 para Krishtit
05:01
at a not-lost-for-long city, found from above.
105
285559
3262
në një qytet të humbur për një kohë të shkurtër, dhe i gjetur nga sipër.
05:04
It certainly puts finding seashells by the seashore in perspective.
106
288821
4190
Kjo vë në perspektivë gjetjen e guaskave në bregdetë.
05:08
Thank you very much.
107
293011
1786
Faleminderit.
05:10
(Applause)
108
294797
1856
(Duartrokitje)
05:12
Thank you.
109
296653
1340
Faleminderit
05:13
(Applause)
110
297993
1500
(Duartrokitje)
Translated by Ermira Kusari
Reviewed by Helena Bedalli

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Sarah Parcak - Satellite archaeologist + TED Prize winner
Like a modern-day Indiana Jones, Sarah Parcak uses satellite images to locate lost ancient sites. The winner of the 2016 TED Prize, her wish is to protect the world’s shared cultural heritage.

Why you should listen

There may be hundreds of thousands, if not millions, of undiscovered ancient sites across the globe. Sarah Parcak wants to locate them. As a space archaeologist, she analyzes high-resolution imagery collected by satellites in order to identify subtle changes to the Earth’s surface that might signal man-made features hidden from view. A TED Senior Fellow and a National Geographic Explorer, Parcak wrote the textbook on satellite archaeology and founded the Laboratory for Global Observation at the University of Alabama at Birmingham. Her goal: to make the world's invisible history visible once again.

In Egypt, Parcak's techniques have helped locate 17 potential pyramids, and more than 3,100 potential forgotten settlements. She's also made discoveries in the Viking world (as seen in the PBS Nova special, Vikings Unearthed) and across the Roman Empire (as shown in the BBC documentary, Rome’s Lost Empire). Her methods also offer a new way to understand how ancient sites are being affected by looting and urban development. By satellite-mapping Egypt and comparing sites over time, Parcak has noted a 1,000 percent increase in looting since 2009. It’s likely that millions of dollars worth of artifacts are stolen each year. Parcak hopes that, through her work, unknown sites can be protected to preserve our rich, vibrant history.

As the winner of the 2016 TED Prize, Parcak asked the world to help in this important work. By building a citizen science platform for archaeology, GlobalXplorer.org, Parcak invites anyone with an internet connection to help find the next potential looting pit or unknown tomb. GlobalXplorer launched on January 30, 2017, with volunteers working together to map Peru. Other countries will follow, as the platform democratizes discovery and makes satellite-mapping rapid and cost-effective. 

 

More profile about the speaker
Sarah Parcak | Speaker | TED.com

Data provided by TED.

This site was created in May 2015 and the last update was on January 12, 2020. It will no longer be updated.

We are currently creating a new site called "eng.lish.video" and would be grateful if you could access it.

If you have any questions or suggestions, please feel free to write comments in your language on the contact form.

Privacy Policy

Developer's Blog

Buy Me A Coffee