TED2007
Lawrence Lessig: Laws that choke creativity
Larry Lessig shprehet se ligji po ia zë frymën krijimtarisë
Filmed:
Readability: 4.4
2,341,393 views
Larry Lessig, avokati më i famshëm i Rrjetit, në diskutimin e tij mbi ringjalljen e kulturës sonë krijuese citon John Philip Sousa-n, të drejtat qiellore të kopjimit dhe "kartelin ASCAP".
Lawrence Lessig - Legal activist
Lawrence Lessig has already transformed intellectual-property law with his Creative Commons innovation. Now he's focused on an even bigger problem: The US' broken political system. Full bio
Lawrence Lessig has already transformed intellectual-property law with his Creative Commons innovation. Now he's focused on an even bigger problem: The US' broken political system. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:24
(Applause)
0
0
1000
(Duartrokitje)
00:25
I want to talk to you a little bit about user-generated content.
1
1000
4000
Dua t'ju flas pak për përmbajtjen e prodhuar nga përdoruesi.
00:29
I'm going to tell you three stories on the way to one argument
2
5000
4000
Rrugës drejt një argumenti, do t'ju tregoj tre histori
00:33
that's going to tell you a little bit
3
9000
2000
që do t'ju thonë diçka mbi se si
00:35
about how we open user-generated content up for business.
4
11000
4000
ta shfrytëzojmë për biznes përmbajtjen e krijuar nga përdoruesit.
00:39
So, here's the first story.
5
15000
1000
Kështu pra, ja historia e parë.
00:40
1906. This man, John Philip Sousa, traveled to this place,
6
16000
6000
1906. Ky njeri, Xhon Filip Suza, mori rrugën për në këtë vend,
00:46
the United States Capitol, to talk about this technology,
7
22000
4000
Kapitoli e Shteteve të Bashkuara, që të fliste rreth kësaj teknologjie,
00:50
what he called the, quote, "talking machines."
8
26000
3000
që e quante, po citoj, "Makinat Folëse."
00:54
Sousa was not a fan of the talking machines.
9
30000
4000
Suza nuk qe tifoz i Makinave Folëse.
00:58
This is what he had to say.
10
34000
1000
Ja çfarë kish për të thënë.
00:59
"These talking machines are going to ruin artistic development
11
35000
4000
"Makinat Folëse do të rrënojnë zhvillimin artistik
01:03
of music in this country.
12
39000
1000
të muzikës në këtë vend.
01:04
When I was a boy, in front of every house in the summer evenings,
13
40000
5000
Kur isha fëmijë para çdo shtëpie, mbrëmjeve, në verë
01:09
you would find young people together
14
45000
2000
gjenje grupe të rinjsh
01:11
singing the songs of the day, or the old songs.
15
47000
4000
që këndonin këngët e ditës, ose këngë të vjetra.
01:15
Today, you hear these infernal machines going night and day.
16
51000
6000
Sot dëgjon këto makina ferri që nuk pushojnë as ditë, as natë.
01:21
We will not have a vocal chord left," Sousa said.
17
57000
3000
Do të mbetemi pa korda zanore," u shpreh Suza.
01:24
"The vocal chords will be eliminated by a process of evolution
18
60000
4000
Kordat zanore do të zhduken si pasojë e evolucionit
01:28
as was the tail of man when he came from the ape."
19
64000
4000
siç ndodhi me bishtin e njeriut kur ky u nda nga majmuni.
01:32
Now, this is the picture I want you to focus on.
20
68000
5000
Do të desha të përqendroheshit te kjo foto këtu.
01:37
This is a picture of culture.
21
73000
2000
Kjo është foto kulture.
01:39
We could describe it using modern computer terminology
22
75000
4000
Mund të përshkruhej duke përdorur terminologjinë e kompjuterave modernë
01:43
as a kind of read-write culture.
23
79000
3000
si një lloj kulture e lexueshme - e shkruajtshme.
01:46
It's a culture where people participate in the creation
24
82000
3000
Është një kulturë ku njerëzit marrin pjesë në krijimin
01:49
and the re-creation of their culture. In that sense, it's read-write.
25
85000
5000
dhe rikrijimin e kulturës së tyre. Në këtë kuptim është e lexueshme - e shkruajtshme.
01:54
Sousa's fear was that we would lose that capacity
26
90000
5000
Suza kish frikë se do ta humbisnim këtë aftësi
01:59
because of these, quote, "infernal machines." They would take it away.
27
95000
5000
për shkak të atyre që i quante "makina të ferrit." Makinat do të na e merrnin këtë aftësi
02:04
And in its place, we'd have the opposite of read-write culture,
28
100000
4000
Në vend të saj do të kishim të kundërtën e kulturës e lexueshme - e shkruajtshme,
02:08
what we could call read-only culture.
29
104000
3000
atë çka mund ta quanim kulturë vetëm - e lexueshme.
02:11
Culture where creativity was consumed
30
107000
3000
Kulturë ku krijimtaria konsumohet
02:14
but the consumer is not a creator.
31
110000
3000
por ku konsumatori nuk është krijues.
02:17
A culture which is top-down, owned,
32
113000
3000
Kulturë e konceptuar për të qenë pronë
02:20
where the vocal chords of the millions have been lost.
33
116000
4000
në të cilën kanë humbur kordat zanore të miliona njerëzve.
02:24
Now, as you look back at the twentieth century,
34
120000
4000
Tani, duke iu rikthyer shekullit të 20-të,
02:28
at least in what we think of as the, quote, "developed world" --
35
124000
5000
të paktën në atë që e shohim si, citoj, "botë e zhvilluar,"
02:33
hard not to conclude that Sousa was right.
36
129000
3000
zor të mos dalësh në përfundimin se Suza pat të drejtë.
02:36
Never before in the history of human culture
37
132000
3000
Kurrë më parë në historinë e saj, kultura njerëzore
02:39
had it been as professionalized, never before as concentrated.
38
135000
4000
nuk ka qenë kaq e profesionalizuar, kaq e përqendruar.
02:43
Never before has creativity of the millions
39
139000
3000
Kurrë më parë krijimtaria e milionave
02:46
been as effectively displaced,
40
142000
2000
nuk është zbythur me kaq efektshmëri,
02:48
and displaced because of these, quote, "infernal machines."
41
144000
4000
dhe zbythur për shkak të këtyre, citoj, "makinave të ferrit."
02:52
The twentieth century was that century
42
148000
2000
Shekulli i 20-të qe shekulli
02:54
where, at least for those places we know the best,
43
150000
3000
kur, të paktën për ato vende që i njohim më mirë,
02:57
culture moved from this read-write to read-only existence.
44
153000
7000
kultura kaloi nga të qenët e lexueshme - e shkruajtshme në vetëm - e lexueshme.
03:05
So, second. Land is a kind of property --
45
161000
3000
Atëherë, së dyti. Toka është një lloj prone;
03:08
it is property. It's protected by law.
46
164000
4000
është pronë, mbrohet me ligj.
03:12
As Lord Blackstone described it, land is protected by trespass law,
47
168000
5000
Si e përshkruante Lordi Blakstoun, toka është mbrojtur nga ligji i mosshkeljes
03:17
for most of the history of trespass law,
48
173000
3000
gjatë pjesës më të madhe të historisë së ligjit të mosshkeljes
03:20
by presuming it protects the land all the way down below
49
176000
5000
duke marrë të mirëqenë që mbrohet toka pafundësisht thellë
03:25
and to an indefinite extent upward.
50
181000
4000
dhe me një shtrirje të pafundme për sipër.
03:29
Now, that was a pretty good system
51
185000
2000
Ky sistem ishte shumë i mirë
03:31
for most of the history of the regulation of land,
52
187000
2000
për pjesën më të madhe të historisë së ligjeve mbi tokën
03:33
until this technology came along, and people began to wonder,
53
189000
6000
deri sa mbërriti teknologjia, dhe njerëzit filluan të vrasin mendjen,
03:39
were these instruments trespassers
54
195000
3000
se a qenë shkelësa këto instrumenta
03:42
as they flew over land without clearing the rights
55
198000
3000
meqë fluturonin sipër tokës pa përfillur të drejtat
03:45
of the farms below as they traveled across the country?
56
201000
4000
e fermerëve poshtë, dhe i binin vendit pash më pash?
03:49
Well, in 1945, Supreme Court got a chance to address that question.
57
205000
5000
Gjykatës së Supreme iu desh ta shqyrtonte këtë çështje në vitin 1945.
03:54
Two farmers, Thomas Lee and Tinie Causby, who raised chickens,
58
210000
6000
Dy fermerë, Tomas Li dhe Tajni Kosbi, që rrisnin pula
04:00
had a significant complaint because of these technologies.
59
216000
4000
paraqitën një ankesë me baza, për shkak të këtyre teknologjive.
04:04
The complaint was that their
60
220000
2000
Ankesa qe që pulat
04:06
chickens followed the pattern of the airplanes
61
222000
3000
e tyre ndiqnin shembullin e avionëve
04:09
and flew themselves into the walls of the barn
62
225000
4000
dhe fluturonin drejt mureve të plevicës
04:13
when the airplanes flew over the land.
63
229000
2000
sa herë që avionët fluturonin sipër tokës.
04:15
And so they appealed to Lord Blackstone
64
231000
2000
Prandaj iu drejtuan Lordit Blackstone
04:17
to say these airplanes were trespassing.
65
233000
3000
për të thënë që këta avionë po shkelnin tokat e tyre.
04:21
Since time immemorial, the law had said,
66
237000
3000
Që prej kohësh që nuk mbahen mend, ligji thosh
04:24
you can't fly over the land without permission of the landowner,
67
240000
4000
se nuk mund të fluturosh sipër tokës pa lejen e të zotit të saj,
04:28
so this flight must stop.
68
244000
4000
ndaj, fluturimeve duhej t'u jepej fund.
04:32
Well, the Supreme Court considered this 100-years tradition
69
248000
5000
Kështu, Gjykata Supreme e peshoi traditën 100 vjeçare
04:37
and said, in an opinion written by Justice Douglas,
70
253000
4000
dhe tha, në një opinion të shkruajtur nga gjykatësi Daglas,
04:41
that the Causbys must lose.
71
257000
2000
që Kosbit duhej të humbin.
04:43
The Supreme Court said the doctrine protecting land
72
259000
4000
Gjykata Supreme u shpreh se ligji që mbron tokën
04:47
all the way to the sky has no place in the modern world,
73
263000
4000
deri në qiell, nuk ka vend në botën moderne,
04:51
otherwise every transcontinental flight would
74
267000
3000
përndryshe, çdo fluturim ndërkontinental do të bëhej objekt gjyqesh,
04:55
subject the operator to countless trespass suits.
75
271000
3000
do ta linte operatorin zbuluar përballë padish të panumërta për shkeljeje.
04:58
Common sense, a rare idea in the law, but here it was. Common sense --
76
274000
5000
Logjikë e thjeshtë, ide e rallë në ligj, po ja ku qe, logjikë e thjeshtë.
05:03
(Laughter) --
77
279000
1000
(Të qeshura)
05:04
Revolts at the idea. Common sense.
78
280000
4000
Logjika e thjeshtë e kundërshton idenë.
05:08
Finally. Before the Internet, the last great terror
79
284000
8000
Së fundi. Para Internetit, vala e fundit e terrorit të madh
05:16
to rain down on the content industry
80
292000
3000
që ra mbi industrinë e përmbajtjes
05:19
was a terror created by this technology. Broadcasting:
81
295000
6000
ishte terrori i krijuar nga kjo teknologji: transmetimet.
05:25
a new way to spread content,
82
301000
3000
Një rrugë e re për të përhapur përmbajtjen
05:28
and therefore a new battle over the control
83
304000
4000
e kështu edhe një betejë e re për kontrollin
05:32
of the businesses that would spread content.
84
308000
4000
e bizneseve që do të përhapnin përmbajtje.
05:36
Now, at that time, the entity,
85
312000
2000
Tani, në atë kohë, njësia,
05:38
the legal cartel, that controlled the performance rights
86
314000
4000
karteli ligjor që kontrollonte të drejtat e ekzekutimit,
05:42
for most of the music that would be broadcast
87
318000
4000
për shumicën e muzikës që mund të transmetohej
05:46
using these technologies was ASCAP.
88
322000
2000
duke përdorur këto teknologji, qe ASCAP.
05:48
They had an exclusive license on the most popular content,
89
324000
4000
Këta kishin një leje përjashtuese mbi përmbajtjen më popullore,
05:52
and they exercised it in a way that tried to demonstrate
90
328000
4000
dhe e ushtronin në një mënyrë që përpiqej t'u demonstronte
05:56
to the broadcasters who really was in charge.
91
332000
3000
transmetuesave, se kush ishte i zoti i punës.
05:59
So, between 1931 and 1939, they raised rates by some 448 percent,
92
335000
7000
Ndaj, nga 1931 deri në 1939 ata i rritën çmimet rreth 448%,
06:06
until the broadcasters finally got together
93
342000
3000
derisa më në fund transmetuesit u bënë tok
06:09
and said, okay, enough of this.
94
345000
2000
dhe thanë: Bukur, boll me kaq.
06:11
And in 1939, a lawyer, Sydney Kaye, started something
95
347000
3000
Dhe më 1939 një jurist, Sidni Kei, filloi diçka
06:14
called Broadcast Music Inc. We know it as BMI.
96
350000
4000
që e quajti Broadcast Music Incorporated. Ne e njohim si BMI.
06:18
And BMI was much more democratic in the art
97
354000
3000
Dhe BMI-ja qe aq demokratike në art
06:21
that it would include within its repertoire,
98
357000
3000
sa të përfshinte në repertorin e saj,
06:24
including African American music for the first time in the repertoire.
99
360000
4000
për herë të parë muzikë Afro-Amerikane.
06:28
But most important was that BMI took public domain works
100
364000
5000
Por më e rëndësishmja qe që BMI-ja mori vepra në përkatësi publike
06:33
and made arrangements of them, which they gave away for free
101
369000
4000
dhe bëri marrëveshje, për t'i dhënë falas
06:37
to their subscribers. So that in 1940,
102
373000
4000
te pajtimarët e tyre. E kështu, më 1940,
06:41
when ASCAP threatened to double their rates,
103
377000
4000
kur ASCAP kërcënoi se do të dyfishonte çmimet,
06:45
the majority of broadcasters switched to BMI.
104
381000
3000
shumica e transmetuesve kaluan te BMI-ja.
06:48
Now, ASCAP said they didn't care.
105
384000
2000
ASCAP-i tha se nuk u bëhej vonë.
06:50
The people will revolt, they predicted, because the very best music
106
386000
4000
Njerëzit do të hidhen përpjetë sepse, sipas tyre, ajka e muzikës
06:54
was no longer available, because they had shifted
107
390000
3000
nuk do të qe më në qarkullim, pas hedhjes
06:57
to the second best public domain provided by BMI.
108
393000
6000
te përkatësia e dytë publike më e mirë, ofruar nga BMI.
07:03
Well, they didn't revolt, and in 1941, ASCAP cracked.
109
399000
6000
Por ja që nuk pati hedhje përpjetë, dhe më 1941 ASCAP falimentoi.
07:09
And the important point to recognize
110
405000
3000
Dhe gjëja me rëndësi që duhet përmendur
07:12
is that even though these broadcasters
111
408000
5000
është që edhe pse këta transmetuesa
07:17
were broadcasting something you would call second best,
112
413000
2000
transmetonin diçka që do ta quanit të dorës së dytë për nga cilësia,
07:19
that competition was enough to break, at that time,
113
415000
5000
kaq konkurrencë qe e mjaftë për të mposhtur, në atë kohë,
07:24
this legal cartel over access to music.
114
420000
4000
këtë kartel ligjor mbi aksesin në muzikë.
07:28
Okay. Three stories. Here's the argument.
115
424000
2000
Në rregull. Ja pra tre historitë. Ja dhe argumenti.
07:32
In my view, the most significant thing to recognize
116
428000
2000
Sipas meje, gjëja më e rëndësishme që duhet kuptuar
07:34
about what this Internet is doing
117
430000
2000
mbi ndikimin e Internetit,
07:36
is its opportunity to revive the read-write culture
118
432000
4000
është mundësia e tij për të rigjallëruar kulturën e lexueshme - e shkruajtshme
07:40
that Sousa romanticized.
119
436000
3000
që Suza e romantizonte.
07:44
Digital technology is the opportunity
120
440000
2000
Teknologjia digjitale është mundësi
07:46
for the revival of these vocal chords
121
442000
2000
për rigjallërimin e kordave zanore
07:48
that he spoke so passionately to Congress about.
122
444000
4000
për të cilat ai fliste me kaq pasion në Kongres.
07:52
User-generated content, spreading in businesses
123
448000
4000
Përmbajtje e prodhuar nga përdoruesit, që iu shpërndahet bizneseve
07:56
in extraordinarily valuable ways like these,
124
452000
3000
përmes rrugësh tejet të vlefshme si këto,
07:59
celebrating amateur culture.
125
455000
2000
që himnizojnë kulturën amatore.
08:02
By which I don't mean amateurish culture,
126
458000
3000
Me të cilën nuk nënkuptoj kulturë amatoreske,
08:05
I mean culture where people produce
127
461000
3000
E kam fjalën për kulturë ku njerëzit prodhojnë
08:08
for the love of what they're doing and not for the money.
128
464000
3000
nga dashuria për atë që bëjnë dhe jo për hir të parasë.
08:12
I mean the culture that your kids are producing all the time.
129
468000
5000
Nënkuptoj kulturë që prodhojnë fëmijtë tuaj gjithë kohën.
08:17
For when you think of what Sousa romanticized
130
473000
3000
Sepse po të mendosh çfarë romantizonte Suza
08:20
in the young people together, singing the songs of the day,
131
476000
3000
te grupet e të rinjve që këndonin këngët e kohës,
08:23
of the old songs, you should recognize
132
479000
2000
këngë të vjetra, nuk e ke të vështirë të dallosh
08:25
what your kids are doing right now.
133
481000
2000
atë që bëjnë fëmijët tuaj sot.
08:28
Taking the songs of the day and the old songs
134
484000
2000
Marrin këngë të ditës dhe të vjetra
08:30
and remixing them to make them something different.
135
486000
4000
dhe i ripërziejnë për të nxjerrë prej tyre diçka ndryshe.
08:34
It's how they understand access to this culture.
136
490000
3000
Kështu e kuptojnë ata aksesin në këtë kulturë.
08:37
So, let's have some very few examples
137
493000
3000
Pra, le të japim nja dy shembuj
08:40
to get a sense of what I'm talking about here.
138
496000
1000
për të krijuar një ide se për çfarë po flas këtu.
08:42
Here's something called Anime Music Video, first example,
139
498000
2000
Ja diçka e quajtur Video Muzikore Anime, shembulli i parë,
08:44
taking anime captured from television
140
500000
4000
ku është marrë diçka nga televizioni
08:48
re-edited to music tracks.
141
504000
2000
ripërpunuar në linja muzikore.
08:50
(Music)
142
506000
40000
(Muzikë)
09:30
This one you should be -- confidence. Jesus survives. Don't worry.
143
546000
5000
Te kjo këtu kini... -- besim. Jezui mbijeton. Mos u shqetësoni.
09:35
(Music)
144
551000
45000
(Muzikë: "I Will Survive" nga Gloria Gaynor)
10:20
(Laughter)
145
596000
8000
(Të qeshura)
10:28
And this is the best.
146
604000
2000
Dhe kjo është më e forta.
10:30
(Music)
147
606000
3000
(Muzikë: "Dashuri e Pamatë" nga Lionel Riçi dhe Diana Ros)
10:37
My love ...
148
613000
2000
Dashuria ime ...
10:41
There's only you in my life ...
149
617000
4000
Vetëm ty të kam në jetë ...
10:46
The only thing that's bright ...
150
622000
4000
E vetmja gjë që ndrin ...
10:52
My first love ...
151
628000
3000
Dashuria ime e parë ...
10:57
You're every breath that I take ...
152
633000
4000
Je në çdo frymëmarrje timen ...
11:01
You're every step I make ...
153
637000
4000
Je në çdo hap që bëj ...
11:07
And I ....
154
643000
4000
Dhe unë ....
11:11
I want to share all my love with you ...
155
647000
10000
Unë dua ta ndaj me ty krejt dashurinë time ...
11:22
No one else will do ...
156
658000
5000
E me askënd tjetër ...
11:27
And your eyes ...
157
663000
4000
Dhe sytë e tu ...
11:31
They tell me how much you care ...
158
667000
6000
Më rrëfejnë se sa shumë vlej për ty ...
11:37
(Music)
159
673000
3000
(Muzikë)
11:42
So, this is remix, right?
160
678000
2000
Pra, kjo është një ripërzierje.
11:44
(Applause)
161
680000
5000
(Duartrokitje)
11:50
And it's important to emphasize that what this is not
162
686000
2000
Dhe është e rëndësishme të theksohet çfarë kjo nuk është
11:52
is not what we call, quote, "piracy."
163
688000
3000
nuk është ajo çka ne e quajmë, citoj, "pirateri."
11:55
I'm not talking about nor justifying
164
691000
3000
Nuk dua të flas apo të përligj
11:58
people taking other people's content in wholesale
165
694000
3000
ata njerëz që marrin, me shumicë, përmbajtje të tjetërkujt
12:01
and distributing it without the permission of the copyright owner.
166
697000
3000
dhe e shpërndajnë pa lejen e të zotit të të drejtave të kopjimit.
12:04
I'm talking about people taking and recreating
167
700000
3000
Po flas për njerëz që marrin dhe rikrijojnë
12:07
using other people's content, using digital technologies
168
703000
3000
duke përdorur përmbajtje nga të tjerë njerëz, duke përdorur teknologji dixhitale
12:11
to say things differently.
169
707000
2000
për t’i thënë gjërat ndryshe.
12:13
Now, the importance of this
170
709000
1000
Tani, rëndësia e kësaj
12:14
is not the technique that you've seen here.
171
710000
3000
nuk është teknika që patë këtu.
12:18
Because, of course, every technique that you've seen here
172
714000
2000
Ngaqë, sigurisht, të gjitha teknikat që patë këtu
12:20
is something that television and film producers
173
716000
2000
janë diçka që producentët e televizionit dhe të filmit
12:22
have been able to do for the last 50 years.
174
718000
2000
kanë qenë në gjendje ta bëjnë këto 50 vitet e fundit.
12:24
The importance is that that technique has been democratized.
175
720000
4000
E rëndësishmja është që kjo teknikë është demokratizuar.
12:29
It is now anybody with access to a $1,500 computer
176
725000
4000
Tani bëhet fjalë që cilido me një kompjuter 1500 dollarësh
12:34
who can take sounds and images from the culture around us
177
730000
2000
mund të marrë tinguj dhe figura nga kultura përqark nesh
12:36
and use it to say things differently.
178
732000
2000
dhe t'i përdorë për t'i bërë gjërat ndryshe.
12:38
These tools of creativity have become tools of speech.
179
734000
5000
Këto mjete krijimtarie janë kthyer në mjete të shprehjes.
12:43
It is a literacy for this generation. This is how our kids speak.
180
739000
6000
Është shkrimi dhe këndimi i këtij brezi. Gjuha me të cilën flasin fëmijët tanë.
12:50
It is how our kids think. It is what your kids are
181
746000
5000
Është ajo që mendojnë kalamajtë tanë; është ajo çka janë fëmijët tanë
12:55
as they increasingly understand digital technologies
182
751000
4000
teksa kuptojnë gjithnjë e më shumë teknologjitë dixhitale
12:59
and their relationship to themselves.
183
755000
2000
dhe marrëdhëniet e tyre me to.
13:02
Now, in response to this new use of culture using digital technologies,
184
758000
6000
Tani, si përgjigje ndaj këtij përdorimi të ri të kulturës përmes teknologjive dixhitale
13:09
the law has not greeted this Sousa revival
185
765000
3000
ligji nuk e ka mirëpritur këtë ringjallje të Suzës
13:13
with very much common sense.
186
769000
1000
me gjykim të shëndoshë.
13:15
Instead, the architecture of copyright law
187
771000
3000
Në fakt, arkitektura e ligjit për të drejtat e kopjimit
13:18
and the architecture of digital technologies,
188
774000
2000
dhe arkitekturat e teknologjive dixhitale,
13:20
as they interact, have produced the presumption
189
776000
3000
krahas ndërveprimit, kanë dhënë përshtypjen
13:23
that these activities are illegal.
190
779000
2000
sikur këto veprimtari janë të paligjshme.
13:26
Because if copyright law at its core regulates something called copies,
191
782000
3000
Sepse, nëse ligji i të drejtave të kopjimit, në thelbin e tij, merret me diçka të quajtur kopje,
13:29
then in the digital world the one fact we can't escape
192
785000
3000
ahere, një fakt të cilit nuk i shpëtojmë dot në botën dixhitale
13:32
is that every single use of culture produces a copy.
193
788000
5000
është që çdo përdorim i kulturës prodhon kopje.
13:37
Every single use therefore requires permission;
194
793000
3000
Kështu që çdo përdorim lyp leje;
13:40
without permission, you are a trespasser.
195
796000
3000
pa leje, bëheni shkelës.
13:43
You're a trespasser with about as much sense
196
799000
2000
Shkelës në po atë kuptim
13:45
as these people were trespassers.
197
801000
4000
sa qenë shkelës ata njerëz.
13:50
Common sense here, though, has not yet revolted
198
806000
4000
Logjika e thjeshtë këtu, pra, nuk është revoltuar ende
13:54
in response to this response that the law has offered
199
810000
3000
në përgjigje të kësaj përgjigjje që ka ofruar ligji
13:57
to these forms of creativity.
200
813000
3000
për këto forma krijimtarie.
14:00
Instead, what we've seen
201
816000
1000
Në vend të kësaj, s’kemi parë gjë tjetër
14:01
is something much worse than a revolt.
202
817000
3000
veçse diçka shumë më të keqe se një revoltë.
14:05
There's a growing extremism that comes from both sides
203
821000
4000
Është skajshmëria në rritje që vjen prej të dy krahëve
14:09
in this debate, in response to this conflict
204
825000
3000
në këtë debat, si përgjigje ndaj kësaj përplasjeje
14:12
between the law and the use of these technologies.
205
828000
3000
mes ligjit dhe përdorimit të këtyre teknologjive.
14:15
One side builds new technologies, such as one recently announced
206
831000
4000
Njëri krah krijon teknologji të reja, si ajo e njoftuar së fundmi
14:19
that will enable them
207
835000
3000
që do t'u lejojë heqjen
14:22
to automatically take down from sites like YouTube
208
838000
2000
automatikisht prej site-esh si YouTube
14:25
any content that has any copyrighted content in it,
209
841000
2000
të çfarëdo lënde që përmban në vete lëndë nën të drejta kopjimi
14:27
whether or not there's a judgment of fair use
210
843000
2000
pa pyetur nëse ka apo jo vendim gjykate për përdorimin e rregullt
14:30
that might be applied to the use of that content.
211
846000
2000
që mund të zbatohet mbi përdorimin e kësaj përmbajtjeje.
14:32
And on the other side, among our kids,
212
848000
3000
Dhe në krahun tjetër, mes fëmijve tanë,
14:35
there's a growing copyright abolitionism,
213
851000
3000
sa vjen e shtohet mohimi i të drejtave të kopjimit,
14:39
a generation that rejects the very notion
214
855000
3000
një brez që hedh tej vetë nocionin
14:42
of what copyright is supposed to do, rejects copyright
215
858000
3000
e asaj çka supozohet se janë të drejtat e kopjimit, që hedh tej të drejtat e kopjimit
14:45
and believes that the law is nothing more than an ass
216
861000
3000
dhe beson se ligji s'është gjë tjetër veç një gomarllëk
14:48
to be ignored and to be fought at every opportunity possible.
217
864000
7000
që duhet shpërfillur dhe luftuar sa herë të vijë rasti.
14:55
The extremism on one side begets extremism on the other,
218
871000
4000
Skajshmëria e një pale pjell skajshmërinë e tjetrës,
14:59
a fact we should have learned many, many times over,
219
875000
4000
fakt ky që duhet ta kishim mësuar pas gjithë këtyre përsëritjeve,
15:03
and both extremes in this debate are just wrong.
220
879000
3000
dhe të dyja skajshmëritë në këtë debat janë thjesht gabim.
15:07
Now, the balance that I try to fight for,
221
883000
3000
Tani, baraspeshimi që po përpiqem të arrij -
15:11
I, as any good liberal, try to fight for first
222
887000
2000
unë, si liberal i mirë, përpiqem të luftoj së pari
15:13
by looking to the government. Total mistake, right?
223
889000
4000
duke hedhur sytë nga qeveria. Kryekëput gabim, apo jo?
15:17
(Laughter)
224
893000
1000
(Të qeshura)
15:18
Looked first to the courts and the legislatures to try to get them
225
894000
3000
Hedh një herë sytë te gjykatat dhe ligjvënësit që të përpiqem t'i shtyj
15:21
to do something to make the system make more sense.
226
897000
2000
të bëjnë diçka për t'i dhënë më tepër kuptim sistemit.
15:23
It failed partly because the courts are too passive,
227
899000
4000
Kjo dështon pjesërisht ngaqë gjykatat janë shumë pasive,
15:27
partly because the legislatures are corrupted,
228
903000
2000
pjesërisht ngaqë ligjvënësit janë të korruptuar,
15:29
by which I don't mean that there's bribery
229
905000
2000
e me këtë nuk nënkuptoj që ka ryshfete
15:32
operating to stop real change,
230
908000
3000
që jepen për t’i prerë rrugën ndryshimeve të vërteta,
15:35
but more the economy of influence that governs how Congress functions
231
911000
4000
por më tepër ekonominë e ndikimit që drejton mënyrën se si funksionon Kongresi,
15:39
means that policymakers here will not understand this
232
915000
4000
do të thotë që hartuesit e politikave këtu nuk do ta kuptojnë
15:43
until it's too late to fix it.
233
919000
2000
këtë përpara se të jetë shumë vonë për ta ndrequr.
15:45
So, we need something different, we need a different kind of solution.
234
921000
4000
Pra, na duhet diçka tjetër, na duhet një tjetër lloj zgjidhjeje,
15:49
And the solution here, in my view, is a private solution,
235
925000
3000
dhe zgjidhja këtu, sipas mendimit tim, është zgjidhje private,
15:53
a solution that looks to legalize what it is to be young again,
236
929000
4000
një zgjidhje që synon të ligjërojë atë që është sërish diçka e re,
15:57
and to realize the economic potential of that,
237
933000
2000
dhe të kuptojë potencialin e saj ekonomik,
15:59
and that's where the story of BMI becomes relevant.
238
935000
4000
dhe kjo është pika ku bëhet e rëndësishme historia e BMI-së.
16:03
Because, as BMI demonstrated, competition here
239
939000
3000
Sepse, siç e demonstroi BMI-ja, konkurrenca atje
16:06
can achieve some form of balance. The same thing can happen now.
240
942000
5000
mundi të sjellë një lloj baraspeshe. E njëjta gjë mund të ndodhë edhe tani.
16:11
We don't have a public domain to draw upon now,
241
947000
3000
Nuk kemi një përkatësi publike ku të bazohemi,
16:14
so instead what we need is two types of changes.
242
950000
3000
ndaj në vend të saj, çka na duhen, janë dy lloje ndryshimesh.
16:17
First, that artists and creators embrace the idea,
243
953000
4000
Së pari, që artistët dhe krijuesit ta përqafojnë idenë;
16:21
choose that their work be made available more freely.
244
957000
4000
të vendosin që vepra e tyre të jetë e qarkullueshme më lirisht.
16:25
So, for example, they can say their work is available freely
245
961000
3000
Pra, për shembull, mund të shprehen që vepra e tyre mund të kihet lirisht
16:28
for non-commercial, this amateur-type of use,
246
964000
2000
për përdorim jokomercial, të këtij llojit amatoresk,
16:30
but not freely for any commercial use.
247
966000
2000
por jo lirisht për përdorim komercial.
16:32
And second, we need the businesses
248
968000
3000
Dhe së dyti, na duhet që bizneset
16:35
that are building out this read-write culture
249
971000
3000
e ngritura mbi këtë kulturë të lexueshme - të shkruajtshme
16:38
to embrace this opportunity expressly, to enable it,
250
974000
5000
ta përqafojnë shprehimisht këtë mundësi, ta bëjnë të mundur,
16:43
so that this ecology of free content, or freer content,
251
979000
5000
që kështu kjo ekologji e përmbajtjes së lirë, ose e përmbajtjes më të lirë
16:48
can grow on a neutral platform
252
984000
2000
të mund të rritet në një platformë të paanshme
16:50
where they both exist simultaneously,
253
986000
3000
në të cilën ekzistojnë të dyja njëkohësisht,
16:53
so that more-free can compete with less-free,
254
989000
5000
që kështu më-tepër-e-lira të konkurrojë më-pak-të-lirën,
16:58
and the opportunity to develop the creativity in that competition
255
994000
4000
dhe që mundësia për zhvillimin e krijimtarisë nën këtë konkurrencë
17:02
can teach one the lessons of the other.
256
998000
3000
të lejojë secilën të mësojë prej tjetrës.
17:05
Now, I would talk about one particular such plan
257
1001000
4000
Tani, do të doja të flisja për një plan të tillë të veçantë
17:09
that I know something about,
258
1005000
1000
për të cilin diçka di
17:10
but I don't want to violate TED's first commandment of selling,
259
1006000
3000
megjithëse nuk dua të cënoj rregullin numër një të TED mbi shitjen,
17:13
so I'm not going to talk about this at all.
260
1009000
2000
ndaj nuk do të flas fare rreth kësaj.
17:15
I'm instead just going to remind you of the point that BMI teaches us.
261
1011000
6000
Në vend të saj, do t'ju kujtoj thelbin e mësimit që na dha BMI-ja.
17:22
That artist choice is the key for new technology
262
1018000
5000
Që zgjedhjet e artistëve janë kyçi që teknologjisë së re
17:27
having an opportunity to be open for business,
263
1023000
3000
t'i jepet mundësia e të qenit e hapur për biznes,
17:30
and we need to build artist choice here
264
1026000
3000
dhe këtu na duhet të ndërtojmë zgjedhjet e artistëve
17:33
if these new technologies are to have that opportunity.
265
1029000
3000
nëse duam që këtyre teknologjive të reja t'u jepet kjo mundësi.
17:36
But let me end with something I think much more important --
266
1032000
3000
Por më lejoni ta mbyll me diçka që e quaj shumë më të rëndësishme -
17:39
much more important than business.
267
1035000
1000
shumë më të rëndësishme se sa biznesi.
17:41
It's the point about how this connects to our kids.
268
1037000
2000
Është çështja se si kjo lidhet me fëmijët tanë.
17:44
We have to recognize they're different from us. This is us, right?
269
1040000
5000
Na duhet ta pranojmë që janë ndryshe nga ne. Ne jemi këta, apo jo?
17:49
(Laughter)
270
1045000
1000
(Të qeshura)
17:50
We made mixed tapes; they remix music.
271
1046000
2000
Ne bënim kaseta të përziera, këta ripërziejnë muzikë.
17:52
We watched TV; they make TV.
272
1048000
3000
Ne shihnim TV; këta e bëjnë TV-në.
17:55
It is technology that has made them different,
273
1051000
3000
Është teknologjia ajo që i ka bërë të ndryshëm,
17:59
and as we see what this technology can do,
274
1055000
2000
dhe teksa shohim se çfarë mund të bëjë kjo teknologji
18:01
we need to recognize you can't kill
275
1057000
2000
na duhet të pranojmë që nuk mund të asgjësohet
18:04
the instinct the technology produces. We can only criminalize it.
276
1060000
4000
instikti që prodhon teknologjia; ne vetëm mund ta kriminalizojmë atë.
18:08
We can't stop our kids from using it.
277
1064000
2000
Nuk ua ndalojmë dot fëmijëve përdorimin e saj;
18:10
We can only drive it underground.
278
1066000
2000
mundemi vetëm ta degdisim në ilegalitet.
18:12
We can't make our kids passive again.
279
1068000
3000
Nuk mund t'i bëjmë dot sërish pasivë fëmijtë tanë;
18:15
We can only make them, quote, "pirates." And is that good?
280
1071000
4000
mund t'i bëjmë, citoj, "piratë." Po a është mirë kështu?
18:20
We live in this weird time. It's kind of age of prohibitions,
281
1076000
4000
Rrojmë në kohë të çuditshme, një lloj epoke prohibicionizmi,
18:24
where in many areas of our life,
282
1080000
2000
ku në shumë fusha të jetës sonë,
18:26
we live life constantly against the law.
283
1082000
3000
rrojmë në mënyrë konstante kundër ligjit.
18:29
Ordinary people live life against the law,
284
1085000
2000
Njerëz të zakonshëm e kalojnë jetën kundër ligjit,
18:31
and that's what I -- we are doing to our kids.
285
1087000
3000
ja këtë po iu bëj, po iu bëjmë fëmijve tanë.
18:35
They live life knowing they live it against the law.
286
1091000
3000
E kalojnë jetën duke e ditur që jetojnë kundër ligjit.
18:39
That realization is extraordinarily corrosive,
287
1095000
4000
Kjo vetëdije është tejet gërryese,
18:43
extraordinarily corrupting.
288
1099000
2000
tejet korruptuese.
18:46
And in a democracy, we ought to be able to do better.
289
1102000
4000
Dhe në demokraci e kemi për detyrë të jemi në gjendje t'ia dalim më mirë.
18:50
Do better, at least for them, if not for opening for business.
290
1106000
6000
T'ia dalim më mirë, të paktën për ta, në mos për t’u hapur ndaj biznesit.
18:57
Thank you very much.
291
1113000
1000
Ju faleminderit shumë.
18:58
(Applause)
292
1114000
6000
(Duartrokitje)
ABOUT THE SPEAKER
Lawrence Lessig - Legal activistLawrence Lessig has already transformed intellectual-property law with his Creative Commons innovation. Now he's focused on an even bigger problem: The US' broken political system.
Why you should listen
Lawyer and activist Lawrence Lessig spent a decade arguing for sensible intellectual property law, updated for the digital age. He was a founding board member of Creative Commons, an organization that builds better copyright practices through principles established first by the open-source software community.
In 2007, just after his last TED Talk, Lessig announced he was leaving the field of IP and Internet policy, and moving on to a more fundamental problem that blocks all types of sensible policy -- the corrupting influence of money in American politics.
In 2011, Lessig founded Rootstrikers, an organization dedicated to changing the influence of money in Congress. In his latest book, Republic, Lost, he shows just how far the U.S. has spun off course -- and how citizens can regain control. As The New York Times wrote about him, “Mr. Lessig’s vision is at once profoundly pessimistic -- the integrity of the nation is collapsing under the best of intentions --and deeply optimistic. Simple legislative surgery, he says, can put the nation back on the path to greatness.”
Read an excerpt of Lessig's new book, Lesterland >>
Lawrence Lessig | Speaker | TED.com