TEDxChange
Hans Rosling: The good news of the decade? We're winning the war against child mortality
Hans Rosling: Son on yılın iyi haberi?
Filmed:
Readability: 3.8
900,534 views
Hans Rosling, BM'ye ait 10 yıllık veriyi olağanüstü görsellerle yeniden gösterirken, inanılmaz ve çoğu zaman da raporlanmamış -- birinci sayfaya yakışacak iyi haberleri gün ışığına çıkarıyor. Bunu yaparken de istatistik biliminde bu tarz hayatı hikayeleri lekeleyen bir yaklaşımı da çürütüyor.
Hans Rosling - Global health expert; data visionary
In Hans Rosling’s hands, data sings. Global trends in health and economics come to vivid life. And the big picture of global development—with some surprisingly good news—snaps into sharp focus. Full bio
In Hans Rosling’s hands, data sings. Global trends in health and economics come to vivid life. And the big picture of global development—with some surprisingly good news—snaps into sharp focus. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
We are here today
0
0
2000
Bu gün buradayız,
00:17
because [the] United Nations
1
2000
2000
çünkü Birleşmiş Milletler
00:19
have defined goals
2
4000
2000
ülkelerin gelişmesi için
00:21
for the progress of countries.
3
6000
2000
bazı hedefler belirledi.
00:23
They're called Millennium Development Goals.
4
8000
3000
Bunlara Milenyum Gelişim Hedefleri deniyor.
00:26
And the reason I really like these goals
5
11000
3000
Bu hedefleri beğenmemin nedeni
00:29
is that there are eight of them.
6
14000
3000
toplam sekiz hedef olması.
00:32
And by specifying eight different goals,
7
17000
2000
Ve bu sekiz değişik hedefi belirlemekle
00:34
the United Nations has said
8
19000
2000
Birleşmiş Milletler, bir ülkede
00:36
that there are so many things needed
9
21000
2000
insanların yaşantısında olumlu değişiklik
00:38
to change in a country
10
23000
2000
yapabilmek için
00:40
in order to get the good life for people.
11
25000
2000
birden fazla şeyin gerektiğini ifade etmiş oldu.
00:42
Look here -- you have to end poverty,
12
27000
2000
Bakın, fakirliğe son vermeniz lazım,
00:44
education, gender,
13
29000
2000
eğitim, cinsiyet ayrımı,
00:46
child and maternal health,
14
31000
2000
çocuk ve akıl sağlığı,
00:48
control infections, protect the environment
15
33000
3000
enfeksiyon kontrolü, çevreyi koruma,
00:51
and get the good global links between nations
16
36000
2000
ve uluslar arasında yardımlaşmadan ticarete dek
00:53
in every aspect
17
38000
2000
her tür konuda
00:55
from aid to trade.
18
40000
3000
iyi küresel bağlantılar kurmamız gerekli.
00:58
There's a second reason I like these development goals,
19
43000
3000
Bu gelişim hedeflerini beğenmemin bi nedeni daha var,
01:01
and that is because each and every one is measured.
20
46000
3000
o da bunların her birinin ölçülüyor olması.
01:04
Take child mortality;
21
49000
3000
Örneğin çocuk ölüm oranları.
01:07
the aim here is to reduce child mortality
22
52000
2000
Buradaki hedef, 1990 ile 2015 yılları arasında
01:09
by two-thirds,
23
54000
2000
çocuk ölüm oranlarını
01:11
from 1990 to 2015.
24
56000
3000
üçte iki azaltmak.
01:14
That's a four percent reduction per year --
25
59000
3000
Yani yılda %4 azaltma ediyor.
01:18
and this, with measuring.
26
63000
2000
İşte bu, ölçümle.
01:20
That's what makes the difference
27
65000
2000
Böyle politik konuşmalarla
01:22
between political talking like this
28
67000
2000
gerçekten önemli olana odaklanma
01:24
and really going for the important thing,
29
69000
2000
arasındaki esas fark bu,
01:26
a better life for people.
30
71000
3000
insanlara daha iyi bir hayat sağlamak.
01:29
And what I'm so happy about with this
31
74000
2000
Bu konuda bu kadar mutlu olmamın nedeni ise
01:31
is that we have already documented
32
76000
2000
Asya'da, Orta Doğu'da
01:33
that there are many countries
33
78000
2000
Latin Amerika'da ve Doğu Avrupa'da
01:35
in Asia, in the Middle East,
34
80000
2000
pekçok ülkenin bu oranları
01:37
in Latin America and East Europe
35
82000
3000
düşürmekte olduğunu
01:40
that [are] reducing with this rate.
36
85000
2000
belgeleyebilmiş olmamız.
01:42
And even mighty Brazil is going down with five percent per year,
37
87000
3000
Hatta koca Brezilya bile bu oranı her yıl %5 düşürüyor,
01:45
and Turkey with seven percent per year.
38
90000
2000
Türkiye'de her yıl %7 düşüyor.
01:47
So there's good news.
39
92000
2000
Bu çok iyi haber.
01:49
But then I hear people saying, "There is no progress in Africa.
40
94000
3000
Ama sonra insanların şöyle dediğini duyuyorum: "Afrika'da ilerleme yok.
01:52
And there's not even statistics on Africa
41
97000
2000
Hatta orada ne olduğunu anlamamızı sağlayacak
01:54
to know what is happening."
42
99000
2000
istatistik bile yok."
01:56
I'll prove them wrong on both points.
43
101000
3000
Onlara her iki konuda da yanılıyor olduklarını göstereceğim.
01:59
Come with me to the wonderful world of statistics.
44
104000
3000
Benimle istatistiğin harika dünyasına gelin.
02:02
I bring you to the webpage, ChildMortality.org,
45
107000
3000
Size bir web sitesi göstermek istiyorum: Childmortality.org
02:05
where you can take deaths in children
46
110000
2000
bu sayfada, tüm ülkelerdeki
02:07
below five years of age for all countries --
47
112000
3000
beş yaş altı çocukların ölüm verilerini görebilirsiniz.
02:10
it's done by U.N. specialists.
48
115000
2000
BM uzmanları tarafından hazırlanmış bir site.
02:12
And I will take Kenya as an example.
49
117000
2000
Burada örnek olarak Kenya'yı alacağım.
02:14
Here you see the data.
50
119000
2000
Veriler burada, görüyorsunuz.
02:16
Don't panic -- don't panic now, I'll help you through this.
51
121000
3000
Panik yapmayın, panik yapmayın. Ben size yardım edeceğim.
02:19
It looks nasty, like in college
52
124000
2000
Korkutucu görünüyor değil mi, hani
02:21
when you didn't like statistics.
53
126000
2000
üniversitedeki nefret ettiğiniz istatistik dersi gibi.
02:23
But first thing, when you see dots like this,
54
128000
2000
İlk olarak, bu şekilde noktalar gördüğünüzde,
02:25
you have to ask yourself:
55
130000
2000
kendinize şunu sormalısınız:
02:27
from where do the data come?
56
132000
2000
bu veriler nereden geliyor?
02:29
What is the origin of the data?
57
134000
2000
Bu verilerin kaynağı nedir?
02:31
Is it so that in Kenya,
58
136000
2000
Kenya'da bir çocuk öldüğünde
02:33
there are doctors and other specialists
59
138000
2000
çocuğun ölüm sertifikasını dolduran ve
02:35
who write the death certificate at the death of the child
60
140000
2000
istatistik bürosuna gönderenler
02:37
and it's sent to the statistical office?
61
142000
2000
doktor ve diğer uzmanlar mı?
02:39
No -- low-income countries like Kenya
62
144000
3000
Hayır. Kenya gibi düşük gelir düzeyine sahip ülkelerde
02:42
still don't have that level of organization.
63
147000
3000
halen bu denli yerleşmiş bir organizasyon yok.
02:45
It exists, but it's not complete
64
150000
2000
Mevcut, ama tam olarak oturmamış,
02:47
because so many deaths occur in the home
65
152000
3000
çünkü ölümlerin büyük bir kısmı evde gerçekleşiyor
02:50
with the family,
66
155000
2000
ailenin yanında,
02:52
and it's not registered.
67
157000
2000
ve kayda alınmıyor.
02:54
What we rely on is not an incomplete system.
68
159000
2000
Bizim güvendiğimiz veriler eksiksiz bir sistemden değil.
02:56
We have interviews, we have surveys.
69
161000
3000
Onun yerine yüz yüze görüşmeler, anketler var.
02:59
And this is highly professional
70
164000
2000
Bu epey profesyonel
03:01
female interviewers
71
166000
2000
bayan görüşmeciler,
03:03
who sit down for one hour with a woman
72
168000
2000
bir saat boyunca bir kadınla oturuyor ve
03:05
and ask her about [her] birth history.
73
170000
2000
o kadına tüm doğurganlık hikayesini soruyorlar.
03:07
How many children did you have?
74
172000
2000
Kaç çocuk doğurmuş?
03:09
Are they alive?
75
174000
2000
Çocukları hayatta mı?
03:11
If they died, at what age and what year?
76
176000
3000
Eğer öldülerse, kaç yaşında ve hangi yıl?
03:14
And then this is done in a representative sample
77
179000
2000
Bu anket, ülkedeki binlerce kadına yapılarak
03:16
of thousands of women in the country
78
181000
3000
temsili bir örnek küme oluşturuluyor
03:19
and put together in what used to be called
79
184000
2000
ve bir araya getirilerek demografik sağlık anketi
03:21
a demographic health survey report.
80
186000
3000
denen bir rapor üretiliyor.
03:24
But these surveys are costly,
81
189000
2000
Ama bu anketleri yapmak pahalı,
03:26
so they can only be done [in] three- to five-year intervals.
82
191000
3000
bu nedenle ancak 3-4 yılda bir yapılabiliyorlar.
03:29
But they have good quality.
83
194000
2000
Ama kaliteli sonuçlar veriyorlar.
03:31
So this is a limitation.
84
196000
2000
Kısıtlardan biri bu.
03:33
And all these colored lines here are results;
85
198000
3000
Burada gördüğünüz renkli çizgilerin her biri sonuçlar;
03:36
each color is one survey.
86
201000
2000
her bir renk ayrı bir anketin sonucu.
03:38
But that's too complicated for today, so I'll simplify it for you,
87
203000
3000
Ama bu, bu gün için fazla karmaşık, sizin için şöyle basitleştireyim,
03:41
and I give you one average point for each survey.
88
206000
3000
her bir anket için ortalama bir nokta göstereceğim.
03:44
This was 1977, 1988,
89
209000
3000
Bu 1977, bu 1988,
03:47
1992, '97
90
212000
2000
1992, bu 1997
03:49
and 2002.
91
214000
3000
ve 2002.
03:52
And when the experts in the U.N.
92
217000
2000
BM uzmanları bu anketleri
03:54
have got these surveys in place in their database,
93
219000
3000
kendi veritabanlarına ekledikten sonra
03:57
then they use advanced mathematical formulas
94
222000
3000
ileri matematik formülleri yardımı ile
04:00
to produce a trend line, and the trend line looks like this.
95
225000
3000
bir eğilim çizgisi oluşturuyorlar, bu çizgi şuna benziyor.
04:03
See here -- it's the best fit they can get of this point.
96
228000
3000
Bakın burada. Bu noktadan geçebilecek en uygun çizgi bu.
04:06
But watch out --
97
231000
2000
Ama bakın.
04:08
they continue the line
98
233000
2000
Çizgiyi son noktanın
04:10
beyond the last point
99
235000
2000
ötesinde de devam ettiriyorlar
04:12
out into nothing.
100
237000
2000
orada bir şey yok aslında.
04:14
And they estimated that in 2008,
101
239000
3000
Ve 2008 yılında, Kenya'da
04:17
Kenya had per child mortality of 128.
102
242000
3000
çocuk ölüm oranının 128 olacağını öngörüyorlar.
04:20
And I was sad,
103
245000
2000
Bunu görünce üzüldüm,
04:22
because we could see
104
247000
2000
çünkü bu Kenya'daki çocuk ölüm oranlarının
04:24
this reversal in Kenya
105
249000
2000
ters yöne giderek 90'lardaki kadar
04:26
with an increased child mortality in the 90s.
106
251000
3000
artması demek.
04:29
It was so tragic.
107
254000
2000
Çok üzüntü verici.
04:31
But in June, I got a mail in my inbox
108
256000
3000
Ama haziran ayında bir mektup aldım
04:34
from Demographic Health Surveys,
109
259000
2000
Demographic Sağlık Anketleri'nden,
04:36
and it showed good news from Kenya.
110
261000
2000
ve bana Kenya'dan iyi haberler getirdi.
04:38
I was so happy.
111
263000
2000
Çok mutlu olmuştum.
04:40
This was the estimate of the new survey.
112
265000
3000
Yeni anketin öngörüsü buydu.
04:43
Then it just took another three months
113
268000
2000
BM'nin bu yeni verileri
04:45
for [the] U.N. to get it into their server,
114
270000
2000
kendi sunucusuna yüklemesi üç ay kadar aldı,
04:47
and on Friday we got the new trend line --
115
272000
3000
Cuma günü yeni eğim çizgisini elde ettik.
04:50
it was down here.
116
275000
2000
Buraya inmişti.
04:52
Isn't it nice -- isn't it nice, yeah?
117
277000
2000
Çok güzel değil mi, çok hoş?
04:54
I was actually, on Friday, sitting in front of my computer,
118
279000
3000
O cuma günü bilgisayar başındaydım
04:57
and I saw the death rate fall
119
282000
2000
ve ölüm oranının daha o sabahki değeri olan
04:59
from 128 to 84 just that morning.
120
284000
3000
128'den 84'e düştüğünü gördüm.
05:02
So we celebrated.
121
287000
2000
Ve bunu kutladık.
05:04
But now, when you have this trend line,
122
289000
2000
Ama elinizde eğer bu eğim çizgisi varsa
05:06
how do we measure progress?
123
291000
2000
gelişmeyi ne şekilde ölçebilirsiniz?
05:08
I'm going into some details here,
124
293000
2000
Burada ayrıntılara gireceğim,
05:10
because [the] U.N. do it like this.
125
295000
2000
çünkü BM bunu böyle yapıyor.
05:12
They start [in] 1990 -- they measure to 2009.
126
297000
3000
1990 yılından başlayarak 2009'a kadar ölçüyorlar.
05:15
They say, "0.9 percent, no progress."
127
300000
3000
Sonra da "%0.9, gelişme yok." diyorlar.
05:18
That's unfair.
128
303000
2000
Bu adil değil.
05:20
As a professor, I think I have the right to propose something differently.
129
305000
3000
Bir profesör olarak, bence bunu yapmanın bir başka yolunu önerme hakkım var.
05:23
I would say, at least do this --
130
308000
2000
En azından şunu yapmalılar.
05:25
10 years is enough to follow the trend.
131
310000
2000
Bir gidişatı izlemek için 10 yıl yeterlidir.
05:27
It's two surveys, and you can see what's happening now.
132
312000
3000
İki anket var, şu anda olanı da görebiliyorsunuz.
05:30
They have 2.4 percent.
133
315000
2000
Aralarında %2.4 fark var.
05:32
Had I been in the Ministry of Health in Kenya,
134
317000
2000
Ben Kenya Sağlık Bakanı olsam
05:34
I may have joined these two points.
135
319000
3000
bu iki noktayı birleştirirdim.
05:37
So what I'm telling you
136
322000
2000
Size çocuk ölüm oranlarını
05:39
is that we know the child mortality.
137
324000
2000
bildiğimizi anlatmaya çalışıyorum.
05:41
We have a decent trend.
138
326000
2000
Elimizde iyi bir seyir var.
05:43
It's coming into some tricky things then
139
328000
2000
Milemyum Gelişim Hedeflerini (MGH) ölçerken
05:45
when we are measuring MDGs.
140
330000
2000
daha hasas konularla karşılaşacağız.
05:47
And the reason here for Africa is especially important,
141
332000
3000
Afrika için burada önemli olan bir konu ise şu,
05:50
because '90s was a bad decade,
142
335000
2000
90'lı yıllar sadece Kenya için değil,
05:52
not only in Kenya, but across Africa.
143
337000
3000
tüm Afrika için zor yıllardı.
05:55
The HIV epidemic peaked.
144
340000
2000
HIV salgını doruğa çıktı.
05:57
There was resistance for the old malaria drugs, until we got the new drugs.
145
342000
3000
Sıtma ilaçlarına karşı direnç vardı, ta ki yeni ilaçlar elimize geçene kadar.
06:00
We got, later, the mosquito netting.
146
345000
2000
Sonra da cibinlik kullanmaya başladık.
06:02
And there was socio-economic problems,
147
347000
2000
Yani artık daha çok daha iyi düzeyde çözülebilen
06:04
which are now being solved at a much better scale.
148
349000
3000
pek çok sosyoekonomik sorun mevcuttu.
06:07
So look at the average here --
149
352000
2000
Buradaki ortalamaya bakın.
06:09
this is the average for all of sub-Saharan Africa.
150
354000
2000
Burası Afrika Alt-Sahara bölgesi ortalaması.
06:11
And [the] U.N. says
151
356000
2000
BM diyor ki,
06:13
it's a reduction with 1.8 percent.
152
358000
3000
bu %1.8 oranında azalma demek.
06:16
Now this sounds a little theoretical,
153
361000
2000
Bu size fazla teorik geliyor olabilir,
06:18
but it's not so theoretical.
154
363000
2000
ama aslında o kadar teorik değil.
06:20
You know, these economists,
155
365000
2000
Ekonomistleri bilirsiniz,
06:22
they love money, they want more and more of it, they want it to grow.
156
367000
3000
paraya bayılırlar, hep daha çok para isterler, hep büyümek isterler.
06:25
So they calculate the percent annual growth rate of [the] economy.
157
370000
3000
Bu nedenle ekonominin yıllık artış yüzdesini hesaplarlar.
06:28
We in public health, we hate child death,
158
373000
3000
Bizler, halk sağlığında, çocuk ölümlerinden nefret ederiz,
06:31
so we want less and less and less of child deaths.
159
376000
2000
bu nedenle onların sayıları hep küçük olsun isteriz.
06:33
So we calculate the percent reduction per year,
160
378000
2000
Bu nedenle her yılkı azalış yüzdesini hesaplarız.
06:35
but it's sort of the same percentage.
161
380000
2000
Aslında bunlar bir yerde aynı yüzdeler.
06:37
If your economy grows with four percent,
162
382000
2000
Eğer ekonominiz %4 büyürse,
06:39
you ought to reduce child mortality four percent;
163
384000
2000
çocuk ölüm oranlarında da %4'lük azalma olması gerekir,
06:41
if it's used well and people are really involved
164
386000
3000
paranın iyi kullanılması, insanların katkıda bulunması
06:44
and can get the use of the resources in the way they want it.
165
389000
3000
ve istedikleri kaynaklara erişip kullanabilmeleri şartıyla elbette.
06:47
So is this fair now to measure this over 19 years?
166
392000
3000
Şimdi, bunu 19 yıllık bir süreçte ölçmek adil mi?
06:50
An economist would never do that.
167
395000
3000
Bir ekonomist asla bunu yapmazdı.
06:53
I have just divided it into two periods.
168
398000
2000
Burayı iki zaman dilimine böldüm.
06:55
In the 90s, only 1.2 percent,
169
400000
3000
90'lı yıllarda sadece yüzde 1.2,
06:58
only 1.2 percent.
170
403000
2000
sadece yüzde 1.2
07:00
Whereas now, second gear --
171
405000
2000
Oysa ikinci viteste --
07:02
it's like Africa had first gear,
172
407000
2000
Sankı Afrika birinci viteste giderken,
07:04
now they go into second gear.
173
409000
2000
birden vites değiştirip ikinci vitese geçmiş gibi.
07:06
But even this
174
411000
2000
Ama bu bile
07:08
is not a fair representation of Africa,
175
413000
2000
Afrika'nın adil bir temsili değil,
07:10
because it's an average,
176
415000
2000
çünkü ortalamayı gösteriyor,
07:12
it's an average speed of reduction in Africa.
177
417000
2000
Afrika'daki azalmanın ortalama hızı bu.
07:14
And look here when I take you into my bubble graphs.
178
419000
3000
Şimdi sizi benim baloncuklu grafiklerime götüreceğim.
07:17
Still here,
179
422000
2000
Bakın, bu eksen hala
07:19
child death per 1,000 on that axis.
180
424000
3000
her bin çocuktan kaçının öldüğünü gösteriyor.
07:22
Here we have [the] year.
181
427000
2000
Burada ise yıllar var.
07:24
And I'm now giving you a wider picture than the MDG.
182
429000
3000
Şimdi size MGH'nin verdiğinden daha geniş bir bakış açısı göstereceğim.
07:27
I start 50 years ago
183
432000
2000
50 yıl önceden başlıyorum,
07:29
when Africa celebrated independence in most countries.
184
434000
3000
Afrika'daki pekçok ülke bağımsızlığına kavuştu.
07:32
I give you Congo, which was high,
185
437000
2000
Kongo'da oran epey yüksekti.
07:34
Ghana -- lower. And Kenya -- even lower.
186
439000
2000
Ghana'da ise düşük, Kenya'da ise daha da düşük.
07:36
And what has happened over the years since then? Here we go.
187
441000
3000
Yıllar içinde ne oldu dersiniz? Hadi görelim.
07:39
You can see, with independence, literacy improved
188
444000
3000
Görüyorsunuz, bağımsızlıkla eğitim düzeyi arttı,
07:42
and vaccinations started, smallpox was eradicated,
189
447000
3000
aşılanmalar başladı, çiçek hastalığının kökü kurutuldu,
07:45
hygiene was improved, and things got better.
190
450000
3000
hijyen düzeldi ve her şey daha iyiye gitmeye başladı.
07:48
But then, in the '80s, watch out here.
191
453000
2000
Ama sonra 80'lerde, bakın,
07:50
Congo got into civil war,
192
455000
2000
Kongo'da iç savaş başladı,
07:52
and they leveled off here.
193
457000
2000
ve burada kaldılar.
07:54
Ghana got very ahead, fast.
194
459000
2000
Ghana ise hızlıca ilerledi.
07:56
This was the backlash in Kenya, and Ghana bypassed,
195
461000
3000
Kenya'da burada bir gerileme oldu, bu arada Ghana onu geçti,
07:59
but then Kenya and Ghana go down together --
196
464000
2000
ama sonra Kenya ve Ghana birlikte düştüler --
08:01
still a standstill in Congo.
197
466000
2000
Kongo'da ise hala pek bir hareket yok.
08:03
That's where we are today.
198
468000
2000
Bugün olduğumuz nokta burası.
08:05
You can see it doesn't make sense
199
470000
3000
Görüyorsunuz ya, bu gelişmenin ortalamasını alıp
08:08
to make an average of this zero improvement
200
473000
3000
gelişme yok demek pak anlamlı değil
08:11
and this very fast improvement.
201
476000
3000
ve aslında çok hızlı bir gelişme var.
08:15
Time has come
202
480000
2000
Artık Afrika'daki Sub-Sahara ülkelerini
08:17
to stop thinking about sub-Saharan Africa as one place.
203
482000
4000
tek bir bütün olarak düşünmekten vazgeçme zamanı geldi.
08:21
Their countries are so different,
204
486000
3000
Bu ülkeler birbirinden çok farklı,
08:24
and they merit to be recognized in the same way,
205
489000
3000
nasıl Avrupa'dan bahsederken tek bir yerden bahsetmiyorsak,
08:27
as we don't talk about Europe as one place.
206
492000
2000
onlar da ayrı ayrı tanımlanmayı hak ediyorlar.
08:29
I can tell you that the economy in Greece and Sweden are very different --
207
494000
3000
Size İsveç ekonomisi ile Yunanistan ekonomisinin epey farklı olduğunu söyleyebilirim.
08:32
everyone knows that.
208
497000
2000
Bunu herkes biliyor.
08:34
And they are judged, each country, on how they are doing.
209
499000
3000
ve her bir ülke kendi becerisine göre değerlendiriliyor.
08:37
So let me show the wider picture.
210
502000
3000
Şimdi size daha geniş bir tablo çizeyim.
08:40
My country, Sweden:
211
505000
3000
Benim ülkem, İsveç:
08:43
1800, we were up there.
212
508000
3000
1800'lerde, burada yukarıdaydık.
08:46
What a strange personality disorder we must have,
213
511000
3000
Epey tuhaf bir kişilik bozukluğumuz olmalı,
08:49
counting the children so meticulously in spite of a high child death rate.
214
514000
3000
bu kadar yüksek ölüm oranı olmasına rağmen çocukları böylesine dikkatli sayabildiğimize göre.
08:52
It's very strange. It's sort of embarrassing.
215
517000
3000
Çok tuhaf, hatta biraz utanç verici.
08:55
But we had that habit in Sweden, you know,
216
520000
2000
Ama İsveç'te böyle bir alışkanlışımız vardı,
08:57
that we counted all the child deaths,
217
522000
2000
çocuklar ölürken engellemek için birşey yapmasak da
08:59
even if we didn't do anything about it.
218
524000
2000
tüm ölen çocukları sayıyorduk.
09:01
And then, you see, these were famine years.
219
526000
2000
Daha sonra kıtlık yıllar geliyor.
09:03
These were bad years, and people got fed up with Sweden.
220
528000
2000
Bunlar kötü yıllar, insanların İsveç'ten bıktıkları yıllar.
09:05
My ancestors moved to the United States.
221
530000
3000
Atalarımın Amerika Birleşik devletlerine taşındığı zamanlar.
09:08
And eventually, soon they started to get better and better here.
222
533000
3000
Sonra, zaman içinde yavaş yavaş bir düzelme oluyor.
09:11
And here we got better education, and we got health service,
223
536000
3000
Eğitim seviyesi artıyor, sağlık hizmetleri başlıyor,
09:14
and child mortality came down.
224
539000
2000
çocuk ölüm oranları azalıyor.
09:16
We never had a war; Sweden was in peace all this time.
225
541000
3000
Hiç savaşa girmedik; İsveç hep barış içindeydi.
09:19
But look, the rate of lowering
226
544000
2000
Bakın, İsveç'te oranların
09:21
in Sweden
227
546000
2000
düşmesi
09:23
was not fast.
228
548000
2000
çok hızlı olmadı.
09:25
Sweden achieved a low child mortality
229
550000
3000
İsveç, düşük çocuk ölüm oranlarına ulaştı
09:28
because we started early.
230
553000
3000
çünkü çok erken başlamıştı.
09:31
We had primary school actually
231
556000
2000
İlkokul eğitimine 1842 yılında
09:33
started in 1842.
232
558000
2000
başladık.
09:35
And then you get that wonderful effect
233
560000
2000
daha sonra kadınların eğitim düzeyinin
09:37
when we got female literacy
234
562000
2000
bir nesil sonra artması ile ortaya çıkan
09:39
one generation later.
235
564000
2000
harika bir etkiyi görüyorsunuz.
09:41
You have to realize that the investments we do in progress
236
566000
3000
İlerlemek için yapmamız gereken yatırımların
09:44
are long-term investments.
237
569000
2000
uzun soluklu olduklarını anlamalısınız.
09:46
It's not about just five years --
238
571000
2000
Bu öyle beş yıllık bir iş değil.
09:48
it's long-term investments.
239
573000
2000
Uzun vadeli yatırımlar.
09:50
And Sweden never reached [the] Millennium Development Goal rate,
240
575000
3000
İsveç hiçbir zaman Milenyum Gelişim Hedefi oranlarına ulaşmadı,
09:53
3.1 percent when I calculated.
241
578000
2000
en son hesapladığımda yüzde 3.1'de idik.
09:55
So we are off track -- that's what Sweden is.
242
580000
3000
Yani hedefi tutturamadık, ha? İşte İsveç'te durum bu.
09:58
But you don't talk about it so much.
243
583000
2000
Ama bundan çok fazla bahsetmeyin.
10:00
We want others to be better than we were, and indeed, others have been better.
244
585000
3000
Biz, diğerlerinin bunu bizden daha iyi olmasını istiyoruz. Aslında daha iyi de oldular.
10:03
Let me show you Thailand,
245
588000
2000
Size Tayland'ı göstereyim,
10:05
see what a success story, Thailand from the 1960s --
246
590000
2000
ne müthiş bir başarı öyküsü, Tayland 1960'larda buralardan --
10:07
how they went down here
247
592000
2000
buraya indi
10:09
and reached almost the same child mortality levels as Sweden.
248
594000
3000
neredeyse İsveç ile aynı çocuk ölüm oranına sahip.
10:12
And I'll give you another story -- Egypt,
249
597000
3000
Size bir başka örnek, Mısır,
10:15
the most hidden, glorious success in public health.
250
600000
3000
halk sağlığı alanındaki en gizli kalmış muhteşem bir başarı.
10:18
Egypt was up here in 1960,
251
603000
2000
Mısır 1960'larda burada yukarıdaydı,
10:20
higher than Congo.
252
605000
2000
Kongo'dan bile yukarıda.
10:22
The Nile Delta was a misery for children
253
607000
3000
Nil Deltası çocuklar için bir kabustu
10:25
with diarrheal disease
254
610000
2000
ishal yapan hastalıklar,
10:27
and malaria and a lot of problems.
255
612000
2000
sıtma ve diğer bir sürü sorun.
10:29
And then they got the Aswan Dam. They got electricity in their homes,
256
614000
3000
Daha sonra Aswan Barajı kuruldu. Evlere elektrik geldi.
10:32
they increased education
257
617000
2000
Eğitim düzeyi arttı.
10:34
and they got primary health care.
258
619000
2000
Birinci basamak sağlık hizmeti ağı kuruldu.
10:36
And down they went, you know.
259
621000
2000
Ve aşağıya inmeye başladılar, görüyorsunuz.
10:38
And they got safer water, they eradicated malaria.
260
623000
3000
İçme suları temizlendi, sıtmanın kökü kurutuldu.
10:41
And isn't it a success story.
261
626000
2000
Bu bir başarı öyküsü değil mi sizce de?
10:43
Millennium Development Goal rates for child mortality
262
628000
3000
Çocuk ölüm oranları için konan Milenyum Gelişme Hedefleri oranlarına varmak
10:46
is fully possible.
263
631000
2000
gayet mümkün.
10:48
And the good thing is
264
633000
2000
Güzel olan şey şu ki,
10:50
that Ghana today is going with the same rate
265
635000
2000
bugün Ghana, zamanında Mısır'ın en hızla
10:52
as Egypt did at its fastest.
266
637000
3000
hareket ettiğ hızda aşağı iniyor.
10:55
Kenya is now speeding up.
267
640000
2000
Kenya da hızlanıyor.
10:57
Here we have a problem.
268
642000
2000
Burada bir sorun var.
10:59
We have a severe problem in countries which are at a standstill.
269
644000
3000
Hareketsiz ülkelerde ciddi bir sorun var.
11:03
Now, let me now bring you to a wider picture,
270
648000
3000
Şimdi size daha geniş bir resim çizmeme izin verin,
11:06
a wider picture of child mortality.
271
651000
2000
çocuk ölüm oranlarına ait daha geniş bir bakış.
11:08
I'm going to show you the relationship
272
653000
2000
Size bu eksendeki çocuk ölüm oranları ile aile büyüklüğü
11:10
between child mortality on this axis here --
273
655000
3000
arasındaki ilişkiyi göstereceğim --
11:13
this axis here is child mortality --
274
658000
3000
buradaki bu eksen çocuk ölüm oranı --
11:16
and here I have the family size.
275
661000
3000
buradaki de ailedeki çocuk sayısı.
11:19
The relationship between child mortality and family size.
276
664000
2000
Çocuk ölüm oranları ile aile büyüklüğü arasındaki ilişki.
11:21
One, two, three, four children per woman:
277
666000
2000
Kadın başına düşen çocuk sayısı: bir, iki, üç, dört,
11:23
six, seven, eight children per woman.
278
668000
2000
altı, yedi, sekiz çocuk.
11:25
This is, once again, 1960 --
279
670000
2000
Burası 1960'lar,
11:27
50 years ago.
280
672000
2000
50 yıl öncesi.
11:29
Each bubble is a country --
281
674000
2000
Her bir baloncuk bir ülkeyi temsil ediyor.
11:31
the color, you can see, a continent.
282
676000
2000
Renkler, gördüğünüz gibi kıtaları temsil ediyor.
11:33
The dark blue here is sub-Saharan Africa.
283
678000
2000
Koyu mavi olan yer Alt-Sahara Afrikası.
11:35
And the size of the bubble is the population.
284
680000
3000
Baloncukların boyu da nüfus büyüklüğünü gösteriyor.
11:39
And these are
285
684000
2000
Burada gördükleriniz
11:41
the so-called "developing" countries.
286
686000
2000
"gelişmekte olan" ülkeler denen ülkeler.
11:43
They had high, or very high, child mortality
287
688000
3000
Genelde yüksek, bazen epey yüksek çocuk ölüm oranları var,
11:46
and family size, six to eight.
288
691000
3000
aileler büyük, altı ila sekiz kişi.
11:49
And the ones over there,
289
694000
2000
Buradakiler ise "Batı ülkeleri"
11:51
they were so-called Western countries.
290
696000
2000
denen ülkeler.
11:53
They had low child mortality
291
698000
2000
Daha düşük çocuk ölüm oranları var
11:55
and small families.
292
700000
2000
ve aileler daha ufak.
11:57
What has happened?
293
702000
2000
Peki ne oldu?
11:59
What I want you [to do] now is to see with your own eyes
294
704000
3000
Şimdi, aile büyüklüğü ile çocuk ölüm oranı
12:02
the relation between fall in child mortality
295
707000
3000
arasındaki ilişkiyi kendi gözlerinizle
12:05
and decrease in family size.
296
710000
3000
görün istiyorum.
12:08
I just want not to have any room for doubt --
297
713000
2000
Aklınızda hiç şüphe kalmasın.
12:10
you have to see that for yourself.
298
715000
2000
Buna kendinizin şahit olması lazım.
12:12
This is what happened. Now I start the world.
299
717000
3000
Olan şey bu. Şimdi başlatıyorum.
12:15
Here we come down with the eradication of
300
720000
2000
İşte burda çiçek hastalığını ortadan kaldırdık,
12:17
smallpox, better education,
301
722000
2000
daha iyi bir eğitim seviyesi,
12:19
health service.
302
724000
2000
sağlık hizmetleri getirdik.
12:21
It got down there -- China comes into the Western box here.
303
726000
3000
Buraya iniyor. Çin, Batı dünyasının kutusuna giriyor.
12:24
And here Brazil is in the Western Box.
304
729000
2000
Sonra da Brezilya.
12:26
India is approaching. The first African countries coming into the Western box,
305
731000
3000
Arkasından Hindistan takip ediyor. İlk Afrika ülkeleri Batı kutusuna giriyorlar.
12:29
and we get a lot a new neighbors.
306
734000
2000
Pek çok yeni ülke geldi yanımıza.
12:31
Welcome to a decent life.
307
736000
2000
İnsani yaşama hoş geldiniz.
12:33
Come on. We want everyone down there.
308
738000
2000
Gelin, herkes burada olsun istiyoruz.
12:35
This is the vision we have, isn't it.
309
740000
2000
Bizim hayalimiz bu, değil mi?
12:37
And look now, the first African countries here are coming in.
310
742000
3000
Bakın, işte ilk Afrika ülkeleri geliyor.
12:40
There we are today.
311
745000
2000
Şimdi günümüzdeyiz.
12:43
There is no such thing
312
748000
2000
"Batı ülkeleri" veya
12:45
as a "Western world" and "developing world."
313
750000
2000
"Gelişmekte olan ülkeler" diye bir şey yok.
12:47
This is the report from [the] U.N.,
314
752000
2000
Bu BM'nin hazırladığı rapor,
12:49
which came out on Friday.
315
754000
2000
Cuma günü yayınlandı.
12:51
It's very good -- "Levels and Trends in Child Mortality" --
316
756000
3000
Çok iyi bir rapor --"Çocuk Ölümlerindeki Oran ve Eğilimler"--
12:54
except this page.
317
759000
2000
ama bu sayfa hariç.
12:56
This page is very bad;
318
761000
2000
Bu sayfa çok kötü.
12:58
it's a categorization of countries.
319
763000
3000
Ülkeleri sınıflara ayırıyor.
13:01
It labels "developing countries," -- I can read from the list here --
320
766000
3000
"Gelişmekte olan ülkeler" diye bir başlık var -- listeyi buradan görüyorum-
13:04
developing countries: Republic of Korea -- South Korea.
321
769000
3000
gelişmekte olan ülkeler: Kore Cumhuriyeti -- Güney Kore.
13:07
Huh?
322
772000
2000
Ne?
13:09
They get Samsung, how can they be [a] developing country?
323
774000
3000
Samsung'ları var, nasıl "gelişmekte olan ülke" olabilirler?
13:12
They have here Singapore.
324
777000
2000
Listede Singapur var.
13:14
They have the lowest child mortality in the world, Singapore.
325
779000
2000
Singapur, dünyada çocuk ölüm oranı en düşük olan ülke.
13:16
They bypassed Sweden five years ago,
326
781000
2000
İsveç'i beş yıl önce solladılar.
13:18
and they are labeled a developing country.
327
783000
2000
ve burada gelişmekte olan ülke olarak etiketlenmişler.
13:20
They have here Qatar.
328
785000
2000
Başka, Katar.
13:22
It's the richest country in the world with Al Jazeera.
329
787000
2000
Dünyanın en zengin ülkesi, El Cezire burada.
13:24
How the heck could they be [a] developing country?
330
789000
2000
Nasıl olur da gelişmekte olan bir ülke olabilirler?
13:26
This is crap.
331
791000
2000
Bu çok saçma.
13:28
(Applause)
332
793000
3000
(Alkışlar)
13:31
The rest here is good -- the rest is good.
333
796000
2000
Kalan kısmı iyi. Kalan kısım iyi.
13:33
We have to have a modern concept,
334
798000
2000
Bizim, verilere uyan modern
13:35
which fits to the data.
335
800000
2000
bir kavram oluşturmamız gerekli.
13:37
And we have to realize
336
802000
2000
Ve şunu anlamalıyız
13:39
that we are all going to into this, down to here.
337
804000
3000
hepimiz buraya aşağıya doğru gidiyoruz.
13:42
What is the importance now with the relations here.
338
807000
3000
Artık önemli olan şey ilişkiler.
13:45
Look -- even if we look in Africa --
339
810000
2000
Bakın. Afrika'ya baksak bile böyle.
13:47
these are the African countries.
340
812000
2000
Bunlar Afrika ülkeleri.
13:49
You can clearly see the relation with falling child mortality
341
814000
3000
Küçülen aile büyüklüğü ile azalan çocuk ölümleri
13:52
and decreasing family size,
342
817000
2000
arasındaki bağlantıyı görebiliyorsunuz,
13:54
even within Africa.
343
819000
2000
Afrika da bile böyle.
13:56
It's very clear that this is what happens.
344
821000
2000
Bunun olduğu çok açık.
13:58
And a very important piece of research came out on Friday
345
823000
3000
Cuma günü Seattle'daki Sağlık Ölçümleme ve Değerlendirme Enstitüsü'nden
14:01
from the Institute of Health Metrics and Evaluation in Seattle
346
826000
4000
çok önemli bir araştırma yayınlandı
14:05
showing that almost 50 percent
347
830000
2000
bu araştırmaya göre, çocuk ölüm oranlarındaki düşüşün
14:07
of the fall in child mortality
348
832000
2000
hemen hemen yarısı
14:09
can be attributed to female education.
349
834000
3000
kadın eğitim düzeyine bağlı.
14:12
That is, when we get girls in school,
350
837000
3000
Yani, kızları okula gönderdiğimiz zaman
14:15
we'll get an impact 15 to 20 years later,
351
840000
2000
bunun etkisini 15-20 yıl sonra göreceğiz,
14:17
which is a secular trend which is very strong.
352
842000
3000
bu çok güçlü uzun vadeli bir eğilim.
14:20
That's why we must have that long-term perspective,
353
845000
3000
Bu nedenle uzun dönemli bir bakış açısına sahip olmalı,
14:23
but we must measure the impact
354
848000
2000
ancak bunun etkilerini 10 yıllık
14:25
over 10-year periods.
355
850000
2000
süreçler halinde ölçmeliyiz.
14:27
It's fully possible
356
852000
2000
Bu ülkelerdeki çocuk ölüm oranlarını
14:29
to get child mortality down in all of these countries
357
854000
2000
düşürmek ve hep birlikte
14:31
and to get them down in the corner
358
856000
2000
yaşamak istediğimiz bu köşedeki yere
14:33
where we all would like to live together.
359
858000
3000
çekmek tamamen mümkün.
14:37
And of course, lowering child mortality
360
862000
3000
Elbette, çocuk ölüm oranlarını azaltmak
14:40
is a matter of utmost importance
361
865000
3000
insani bakımdan
14:43
from humanitarian aspects.
362
868000
2000
en önemli şeylerden biri.
14:45
It's a decent life for children,
363
870000
2000
Burada bahsettiğimiz şey,
14:47
we are talking about.
364
872000
2000
çocuklara düzgün bir yaşam sunmak.
14:49
But it is also a strategic investment
365
874000
3000
Bu, aynı zamanda insanoğlunun geleceği için de
14:52
in the future of all mankind,
366
877000
2000
çok stratejk bir yatırım,
14:54
because it's about the environment.
367
879000
3000
çünkü aynı zamanda çevre ile de ilgili.
14:57
We will not be able to manage the environment
368
882000
2000
Eğer dünya nüfusunu sabit tutamazsak
14:59
and avoid the terrible climate crisis
369
884000
2000
çevremizi iyi yönetmemiz ve
15:01
if we don't stabilize the world population.
370
886000
2000
korkunç iklim krizlerini engellememiz mümkün olmayacak.
15:03
Let's be clear about that.
371
888000
2000
Bu konu son derece net.
15:05
And the way to do that,
372
890000
2000
Ve bunu yapmanın yolu da,
15:07
that is to get child mortality down, get access to family planning
373
892000
3000
çocuk ölüm oranlarını azaltmaktan, aile planlamasını erişilebilir kılmaktan
15:10
and behind that drive female education.
374
895000
3000
ve bunların arkasından da kadın eğitim oranını arttırmaktan geçiyor.
15:13
And that is fully possible. Let's do it.
375
898000
2000
Bu tamamen mümkün. Hadi yapalım.
15:15
Thank you very much.
376
900000
2000
Çok teşekkür ederim.
15:17
(Applause)
377
902000
10000
(Alkışlar)
ABOUT THE SPEAKER
Hans Rosling - Global health expert; data visionaryIn Hans Rosling’s hands, data sings. Global trends in health and economics come to vivid life. And the big picture of global development—with some surprisingly good news—snaps into sharp focus.
Why you should listen
Even the most worldly and well-traveled among us have had their perspectives shifted by Hans Rosling. A professor of global health at Sweden's Karolinska Institute, his work focused on dispelling common myths about the so-called developing world, which (as he pointed out) is no longer worlds away from the West. In fact, most of the Third World is on the same trajectory toward health and prosperity, and many countries are moving twice as fast as the west did.
What set Rosling apart wasn't just his apt observations of broad social and economic trends, but the stunning way he presented them. Guaranteed: You've never seen data presented like this. A presentation that tracks global health and poverty trends should be, in a word: boring. But in Rosling's hands, data sings. Trends come to life. And the big picture — usually hazy at best — snaps into sharp focus.
Rosling's presentations were grounded in solid statistics (often drawn from United Nations and World Bank data), illustrated by the visualization software he developed. The animations transform development statistics into moving bubbles and flowing curves that make global trends clear, intuitive and even playful. During his legendary presentations, Rosling took this one step farther, narrating the animations with a sportscaster's flair.
Rosling developed the breakthrough software behind his visualizations through his nonprofit Gapminder, founded with his son and daughter-in-law. The free software — which can be loaded with any data — was purchased by Google in March 2007. (Rosling met the Google founders at TED.)
Rosling began his wide-ranging career as a physician, spending many years in rural Africa tracking a rare paralytic disease (which he named konzo) and discovering its cause: hunger and badly processed cassava. He co-founded Médecins sans Frontièrs (Doctors without Borders) Sweden, wrote a textbook on global health, and as a professor at the Karolinska Institut in Stockholm initiated key international research collaborations. He's also personally argued with many heads of state, including Fidel Castro.
Hans Rosling passed away in February 2017. He is greatly missed.
Hans Rosling | Speaker | TED.com