TED2012
Brian Greene: Is our universe the only universe?
Brian Greene: Vũ trụ của chúng ta có phải là duy nhất?
Filmed:
Readability: 4.8
6,486,379 views
Có thể có nhiều hơn một vũ trụ không? Trong bài diễn thuyết sinh động, đầy hình ảnh này, Brian Greene chỉ ra rằng những câu hỏi chưa có đáp án của vật lý (bắt nguồn từ một câu hỏi lớn: Điều gì đã gây ra vụ nổ Big Bang?) đã dẫn đến thuyết đa vũ trụ: vũ trụ của chúng ta chỉ là một trong rất nhiều vũ trụ đang tồn tại trong hệ "đa vũ trụ".
Brian Greene - Physicist
Brian Greene is perhaps the best-known proponent of superstring theory, the idea that minuscule strands of energy vibrating in a higher dimensional space-time create every particle and force in the universe. Full bio
Brian Greene is perhaps the best-known proponent of superstring theory, the idea that minuscule strands of energy vibrating in a higher dimensional space-time create every particle and force in the universe. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
A few months ago
0
0
2000
Vài tháng trước
00:17
the Nobel Prize in physics
1
2000
2000
giải Nobel Vật Lý
00:19
was awarded to two teams of astronomers
2
4000
2000
đã được trao cho hai nhóm nhà thiên văn học
00:21
for a discovery that has been hailed
3
6000
3000
vì một khám phá được xem là
00:24
as one of the most important
4
9000
2000
một trong những quan sát thiên văn
00:26
astronomical observations ever.
5
11000
2000
quan trọng nhất trong lịch sử.
00:28
And today, after briefly describing what they found,
6
13000
2000
Và hôm nay, sau khi tóm tắt lại những gì họ phát hiện ra,
00:30
I'm going to tell you about a highly controversial framework
7
15000
3000
tôi sẽ nói về một cách giải thích đầy tranh cãi
00:33
for explaining their discovery,
8
18000
3000
cho khám phá này,
00:36
namely the possibility
9
21000
2000
được gọi là khả năng
00:38
that way beyond the Earth,
10
23000
2000
mà ngoài trái đất,
00:40
the Milky Way and other distant galaxies,
11
25000
3000
dải Ngân Hà và các thiên hà xa xôi khác,
00:43
we may find that our universe
12
28000
2000
chúng ta có thể phát hiện rằng
00:45
is not the only universe,
13
30000
2000
vũ trụ của chúng ta không phải là duy nhất,
00:47
but is instead
14
32000
2000
mà chỉ là
00:49
part of a vast complex of universes
15
34000
2000
một phần của một hệ thống vũ trụ rộng lớn
00:51
that we call the multiverse.
16
36000
2000
được gọi là đa vũ trụ.
00:53
Now the idea of a multiverse is a strange one.
17
38000
3000
Ý tưởng về đa vũ trụ khá kì lạ.
00:56
I mean, most of us were raised to believe
18
41000
2000
Ý tôi là, đa số chúng ta đều tin rằng
00:58
that the word "universe" means everything.
19
43000
3000
"vũ trụ" là tất cả.
01:01
And I say most of us with forethought,
20
46000
3000
Và tôi cố ý nói đa số chúng ta vì
01:04
as my four-year-old daughter has heard me speak of these ideas since she was born.
21
49000
3000
con gái bốn tuổi của tôi đã nghe tôi nói về đa vũ trụ từ khi chào đời.
01:07
And last year I was holding her
22
52000
2000
Và năm ngoái, khi tôi nắm tay bé
01:09
and I said, "Sophia,
23
54000
2000
và nói "Sophia,
01:11
I love you more than anything in the universe."
24
56000
3000
bố yêu con hơn tất cả mọi thứ trong vũ trụ"
01:14
And she turned to me and said, "Daddy,
25
59000
2000
Và bé quay lại nói: "Bố à,
01:16
universe or multiverse?"
26
61000
2000
vũ trụ hay đa vũ trụ?'
01:18
(Laughter)
27
63000
3000
(tiếng cười)
01:21
But barring such an anomalous upbringing,
28
66000
3000
Nhưng nếu không được nuôi lớn theo cách kì lạ như vậy
01:24
it is strange to imagine
29
69000
2000
thì thật khó tưởng tượng đến
01:26
other realms separate from ours,
30
71000
2000
một nơi tách biệt với vũ trụ của chúng ta,
01:28
most with fundamentally different features,
31
73000
2000
với những đặc tính cơ bản khác,
01:30
that would rightly be called universes of their own.
32
75000
3000
và cũng được gọi là "vũ trụ".
01:33
And yet,
33
78000
2000
Và dù cho
01:35
speculative though the idea surely is,
34
80000
2000
ý tưởng này mang tính phỏng đoán cao,
01:37
I aim to convince you
35
82000
2000
mục đích của tôi vẫn là thuyết phục các bạn
01:39
that there's reason for taking it seriously,
36
84000
2000
rằng có nguyên nhân để ta nghiêm túc suy nghĩ về nó,
01:41
as it just might be right.
37
86000
2000
vì có lẽ nó là đúng.
01:43
I'm going to tell the story of the multiverse in three parts.
38
88000
3000
Câu chuyện về đa vũ trụ có 3 phần.
01:46
In part one,
39
91000
2000
Trong phần 1,
01:48
I'm going to describe those Nobel Prize-winning results
40
93000
2000
tôi sẽ mô tả những kết quả của khám phá đã đoạt giải Nobel,
01:50
and to highlight a profound mystery
41
95000
2000
và nhấn mạnh một bí ẩn lớn
01:52
which those results revealed.
42
97000
2000
mà những kết quả đó tiết lộ.
01:54
In part two,
43
99000
2000
Trong phần 2,
01:56
I'll offer a solution to that mystery.
44
101000
2000
tôi sẽ đưa ra giải pháp cho bí ẩn đó.
01:58
It's based on an approach called string theory,
45
103000
2000
Nó dựa trên thuyết Dây,
02:00
and that's where the idea of the multiverse
46
105000
2000
và đây là lúc ý tưởng về đa vũ trụ
02:02
will come into the story.
47
107000
2000
bắt đầu xuất hiện trong câu chuyện.
02:04
Finally, in part three,
48
109000
2000
Cuối cùng, trong phần 3,
02:06
I'm going to describe a cosmological theory
49
111000
2000
tôi sẽ mô tả một thuyết về vũ trụ,
02:08
called inflation,
50
113000
2000
gọi là thuyết căng phồng,
02:10
which will pull all the pieces of the story together.
51
115000
3000
và tại đây những mảnh của câu chuyện sẽ trở nên liền lạc.
02:13
Okay, part one starts back in 1929
52
118000
4000
Được rồi. Phần 1 bắt đầu vào năm 1929
02:17
when the great astronomer Edwin Hubble
53
122000
2000
khi nhà thiên văn học vĩ đại Edwin Hubble
02:19
realized that the distant galaxies
54
124000
3000
nhận ra rằng những thiên hà ở xa
02:22
were all rushing away from us,
55
127000
2000
đang chạy ra xa khỏi chúng ta,
02:24
establishing that space itself is stretching,
56
129000
2000
nghĩa là không gian đang nới rộng ra,
02:26
it's expanding.
57
131000
2000
đang nở ra.
02:28
Now this was revolutionary.
58
133000
3000
Đây là một bước ngoặt lớn vì
02:31
The prevailing wisdom was that on the largest of scales
59
136000
3000
Lúc bấy giờ, một suy nghĩ thịnh hành là
02:34
the universe was static.
60
139000
2000
vũ trụ là bất biến.
02:36
But even so,
61
141000
2000
Nhưng ngay cả khi đó,
02:38
there was one thing that everyone was certain of:
62
143000
3000
có một điều mọi người đều chắc chắn:
02:41
The expansion must be slowing down.
63
146000
3000
tốc độ nở rộng của vũ trụ đang giảm dần.
02:44
That, much as the gravitational pull of the Earth
64
149000
3000
Điều này cũng giống như lực hút của Trái Đất
02:47
slows the ascent of an apple tossed upward,
65
152000
3000
làm quả táo được ném thẳng lên chuyển động chậm lại,
02:50
the gravitational pull
66
155000
2000
lực hút của
02:52
of each galaxy on every other
67
157000
2000
mỗi thiên hà lên thiên hà khác
02:54
must be slowing
68
159000
2000
lẽ ra phải làm chậm
02:56
the expansion of space.
69
161000
2000
sự nở rộng của không gian.
02:58
Now let's fast-forward to the 1990s
70
163000
3000
Bây giờ ta sẽ tua nhanh đến những năm 1990
03:01
when those two teams of astronomers
71
166000
2000
khi hai nhóm nhà thiên văn học
03:03
I mentioned at the outset
72
168000
2000
tôi đã nói đến
03:05
were inspired by this reasoning
73
170000
2000
lấy cảm hứng từ suy nghĩ này
03:07
to measure the rate
74
172000
2000
để đo tốc độ
03:09
at which the expansion has been slowing.
75
174000
2000
chậm dần của sự giãn nở.
03:11
And they did this
76
176000
2000
Và họ đã đo đạc
03:13
by painstaking observations
77
178000
2000
bằng cách quan sát tỉ mỉ
03:15
of numerous distant galaxies,
78
180000
2000
rất nhiều những thiên hà ở xa,
03:17
allowing them to chart
79
182000
2000
từ đó họ lập bảng số liệu
03:19
how the expansion rate has changed over time.
80
184000
3000
cho thấy tốc độ của sự giãn nở thay đổi như thế nào.
03:22
Here's the surprise:
81
187000
3000
Đây là điều bất ngờ:
03:25
They found that the expansion is not slowing down.
82
190000
3000
Họ thấy rằng sự giãn nở không hề chậm lại.
03:28
Instead they found that it's speeding up,
83
193000
2000
Thay vào đó họ thấy rằng nó đang giãn nở
03:30
going faster and faster.
84
195000
2000
ngày một nhanh hơn.
03:32
That's like tossing an apple upward
85
197000
2000
Cũng như khi ta tung một trái táo lên cao
03:34
and it goes up faster and faster.
86
199000
2000
và nó bay lên ngày càng nhanh vậy.
03:36
Now if you saw an apple do that,
87
201000
2000
Vậy nếu bạn thấy một quả táo như vậy
03:38
you'd want to know why.
88
203000
2000
bạn sẽ muốn biết tại sao.
03:40
What's pushing on it?
89
205000
2000
Cái gì đang đẩy nó lên?
03:42
Similarly, the astronomers' results
90
207000
2000
Cũng giống như vậy, kết quả đo đạc
03:44
are surely well-deserving of the Nobel Prize,
91
209000
3000
rất xứng đáng được nhận giải Nobel,
03:47
but they raised an analogous question.
92
212000
4000
nhưng nó lại đưa ra một câu hỏi tương tự.
03:51
What force is driving all galaxies
93
216000
2000
Lực nào đã đẩy những thiên hà
03:53
to rush away from every other
94
218000
3000
ra xa nhau
03:56
at an ever-quickening speed?
95
221000
3000
với tốc độ luôn tăng dần?
03:59
Well the most promising answer
96
224000
2000
Và câu trả lời hứa hẹn nhất
04:01
comes from an old idea of Einstein's.
97
226000
3000
đến từ một ý tưởng cũ của Einstein.
04:04
You see, we are all used to gravity
98
229000
2000
Ta thấy rằng, chúng ta đều quen nghĩ rằng
04:06
being a force that does one thing,
99
231000
3000
trọng lục là lực
04:09
pulls objects together.
100
234000
2000
kéo mọi vật lại với nhau.
04:11
But in Einstein's theory of gravity,
101
236000
2000
Nhưng trong giả thuyết về trọng lực của Einstein,
04:13
his general theory of relativity,
102
238000
2000
thuyết tương đối của ông
04:15
gravity can also push things apart.
103
240000
3000
trọng lực cũng có thể đẩy các vật ra xa nhau.
04:18
How? Well according to Einstein's math,
104
243000
3000
Như thế nào?
Theo tính toán của Einstein,
Theo tính toán của Einstein,
04:21
if space is uniformly filled
105
246000
2000
nếu trong không gian,
04:23
with an invisible energy,
106
248000
2000
năng lượng phân bố đều,
04:25
sort of like a uniform, invisible mist,
107
250000
3000
như một làn sương mỏng, đều,
04:28
then the gravity generated by that mist
108
253000
3000
thì trọng lực làn sương đó tạo ra
04:31
would be repulsive,
109
256000
2000
sẽ là lực đẩy,
04:33
repulsive gravity,
110
258000
2000
trọng lực đẩy,
04:35
which is just what we need to explain the observations.
111
260000
3000
đó cũng là cái chúng ta cần để giải thích những quan sát trên.
04:38
Because the repulsive gravity
112
263000
2000
Vì trọng lực đẩy
04:40
of an invisible energy in space --
113
265000
2000
của năng lượng vô hình trong không gian --
04:42
we now call it dark energy,
114
267000
2000
được gọi là năng lượng đen,
04:44
but I've made it smokey white here so you can see it --
115
269000
3000
nhưng ở đây tôi vẽ nó trắng như khói để các bạn thấy được --
04:47
its repulsive gravity
116
272000
2000
trọng lực đẩy của nó
04:49
would cause each galaxy to push against every other,
117
274000
2000
sẽ đẩy các thiên hà ra xa nhau,
04:51
driving expansion to speed up,
118
276000
2000
làm cho sự giãn nở nhanh hơn,
04:53
not slow down.
119
278000
2000
chứ không chậm lại.
04:55
And this explanation
120
280000
2000
Và cách giải thích này đưa đến
04:57
represents great progress.
121
282000
2000
một bước tiến triển lớn.
04:59
But I promised you a mystery
122
284000
3000
Nhưng tôi đã nói về một bí ẩn
05:02
here in part one.
123
287000
2000
trong phần 1 này.
05:04
Here it is.
124
289000
2000
Và bí ẩn đây.
05:06
When the astronomers worked out
125
291000
2000
Khi các nhà thiên văn học tính xem
05:08
how much of this dark energy
126
293000
3000
bao nhiêu năng lượng đen
05:11
must be infusing space
127
296000
2000
trong không gian
05:13
to account for the cosmic speed up,
128
298000
2000
đang làm cho vũ trụ tăng tốc độ,
05:15
look at what they found.
129
300000
2000
hãy xem những gì họ tìm ra.
05:24
This number is small.
130
309000
2000
Con số này nhỏ.
05:26
Expressed in the relevant unit,
131
311000
2000
Khi so với những đơn vị liên quan,
05:28
it is spectacularly small.
132
313000
2000
con số này là rất nhỏ.
05:30
And the mystery is to explain this peculiar number.
133
315000
3000
Và bí ẩn là làm sao giải thích con số đặc biệt này.
05:33
We want this number
134
318000
2000
Ta muốn con số này
05:35
to emerge from the laws of physics,
135
320000
2000
xuất hiện từ một định luật vật lí,
05:37
but so far no one has found a way to do that.
136
322000
3000
nhưng đến nay chưa ai làm được điều đó.
05:40
Now you might wonder,
137
325000
3000
Bây giờ bạn có thể nghĩ,
05:43
should you care?
138
328000
2000
tôi có nên quan tâm chăng?
05:45
Maybe explaining this number
139
330000
2000
Có lẽ giải thích thêm về điều này
05:47
is just a technical issue,
140
332000
2000
chỉ là một vấn đề kĩ thuật,
05:49
a technical detail of interest to experts,
141
334000
3000
một chi tiết kĩ thuật thú vị với các chuyên gia
05:52
but of no relevance to anybody else.
142
337000
2000
nhưng không liên quan gì đến ai khác.
05:54
Well it surely is a technical detail,
143
339000
3000
Ừ, nó đúng là một chi tiết kĩ thuật,
05:57
but some details really matter.
144
342000
2000
nhưng một vài chi tiết có liên quan.
05:59
Some details provide
145
344000
2000
Vài chi tiết mở ra cánh cửa
06:01
windows into uncharted realms of reality,
146
346000
2000
đi vào thực tế chưa hề được khám phá,
06:03
and this peculiar number may be doing just that,
147
348000
3000
và con số đặc biệt này có thể,
06:06
as the only approach that's so far made headway to explain it
148
351000
3000
(đây là con đường duy nhất hiện nay để giải thích),
06:09
invokes the possibility of other universes --
149
354000
3000
khơi lên khả năng về những vũ trụ khác --
06:12
an idea that naturally emerges from string theory,
150
357000
3000
một ý tưởng xuất hiện từ thuyết Dây,
06:15
which takes me to part two: string theory.
151
360000
3000
điều này đưa tôi đến phần 2.
06:18
So hold the mystery of the dark energy
152
363000
4000
Vậy, giữ lại những suy nghĩ
06:22
in the back of your mind
153
367000
2000
về năng lượng đen,
06:24
as I now go on to tell you
154
369000
2000
vì bây giờ tôi sẽ nói đến
06:26
three key things about string theory.
155
371000
3000
3 điều cơ bản của thuyết Dây.
06:29
First off, what is it?
156
374000
2000
Đầu tiên, thuyết Dây là gì?
06:31
Well it's an approach to realize Einstein's dream
157
376000
3000
Nó là một cách tiếp cận ước mơ của Einstein
06:34
of a unified theory of physics,
158
379000
3000
về một thuyết vật lý,
06:37
a single overarching framework
159
382000
2000
một khuôn mẫu duy nhất
06:39
that would be able to describe
160
384000
2000
có thể mô tả
06:41
all the forces at work in the universe.
161
386000
2000
tất cả các lực trong vũ trụ.
06:43
And the central idea of string theory
162
388000
2000
Ý tưởng trung tâm của thuyết Dây
06:45
is quite straightforward.
163
390000
2000
khá là đơn giản.
06:47
It says that if you examine
164
392000
2000
Nó nói rằng nếu ta xem xét
06:49
any piece of matter ever more finely,
165
394000
2000
một vật chất bất kì,
06:51
at first you'll find molecules
166
396000
2000
đầu tiên ta sẽ tìm thấy các phân tử,
06:53
and then you'll find atoms and subatomic particles.
167
398000
3000
và rồi ta tìm thấy nguyên tử và những hạt nhỏ hơn.
06:56
But the theory says that if you could probe smaller,
168
401000
2000
Nhưng thuyết này cho rằng nếu ta có thể thăm dò ở mức độ
06:58
much smaller than we can with existing technology,
169
403000
3000
nhỏ hơn rất nhiều so với ngày nay,
07:01
you'd find something else inside these particles --
170
406000
3000
ta sẽ tìm thấy một thứ khác trong những hạt này --
07:04
a little tiny vibrating filament of energy,
171
409000
3000
một sợi tơ năng lượng nhỏ đang dao động,
07:07
a little tiny vibrating string.
172
412000
3000
một sợi dây tí hon đang dao động.
07:10
And just like the strings on a violin,
173
415000
2000
Và cũng giống như dây đàn violin,
07:12
they can vibrate in different patterns
174
417000
2000
chúng có thể dao động theo nhiều kiểu khác nhau,
07:14
producing different musical notes.
175
419000
2000
tạo nên những nốt nhạc khác nhau.
07:16
These little fundamental strings,
176
421000
2000
Những sợi cơ bản này,
07:18
when they vibrate in different patterns,
177
423000
2000
chúng dao động theo những kiểu khác nhau,
07:20
they produce different kinds of particles --
178
425000
2000
tạo nên những loại hạt khác nhau --
07:22
so electrons, quarks, neutrinos, photons,
179
427000
2000
vì vậy electron, quark, nơtrino, photon,
07:24
all other particles
180
429000
2000
và tất cả những hạt khác
07:26
would be united into a single framework,
181
431000
2000
có thể được đặt vào một khuôn mẫu duy nhất,
07:28
as they would all arise from vibrating strings.
182
433000
3000
vì chúng đều được tạo thành từ những sợi dây dao động.
07:31
It's a compelling picture,
183
436000
3000
Đây là 1 bức tranh hấp dẫn,
07:34
a kind of cosmic symphony,
184
439000
2000
một bản giao hưởng vũ trụ,
07:36
where all the richness
185
441000
2000
nơi mà tất cả sự phong phú
07:38
that we see in the world around us
186
443000
2000
ta thấy trong thế giới xung quanh
07:40
emerges from the music
187
445000
2000
xuất hiện từ âm nhạc
07:42
that these little, tiny strings can play.
188
447000
3000
mà những sợi dây tí hon có thể tạo nên.
07:45
But there's a cost
189
450000
2000
Nhưng có một cái giá
07:47
to this elegant unification,
190
452000
2000
cho sự hợp nhất này,
07:49
because years of research
191
454000
2000
vì nhiều năm nghiên cứu
07:51
have shown that the math of string theory doesn't quite work.
192
456000
3000
đã cho thấy rằng thuyết Dây không đúng về mặt toán học.
07:54
It has internal inconsistencies,
193
459000
2000
Nó có nhiều mâu thuẫn,
07:56
unless we allow
194
461000
2000
trừ khi ta chấp nhận
07:58
for something wholly unfamiliar --
195
463000
3000
một thứ hoàn toàn xa lạ --
08:01
extra dimensions of space.
196
466000
3000
những chiều khác của không gian.
08:04
That is, we all know about the usual three dimensions of space.
197
469000
3000
Chúng ta đều biết về không gian ba chiều.
08:07
And you can think about those
198
472000
2000
Và ta nghĩ đến
08:09
as height, width and depth.
199
474000
3000
chiều cao, chiều rộng và chiều sâu.
08:12
But string theory says that, on fantastically small scales,
200
477000
3000
Nhưng thuyết Dây cho rằng, trên một tỉ lệ vô cùng nhỏ,
08:15
there are additional dimensions
201
480000
2000
còn có những chiều khác
08:17
crumpled to a tiny size so small
202
482000
2000
với kích thước siêu nhỏ
08:19
that we have not detected them.
203
484000
2000
đến nỗi ta không phát hiện được.
08:21
But even though the dimensions are hidden,
204
486000
2000
Nhưng ngay cả khi đó,
08:23
they would have an impact on things that we can observe
205
488000
3000
chúng vẫn ảnh hưởng đến những thứ ta có thể thấy,
08:26
because the shape of the extra dimensions
206
491000
3000
vì hình dạng của những chiều đó
08:29
constrains how the strings can vibrate.
207
494000
3000
hạn chế cách dao động của những sợi dây.
08:32
And in string theory,
208
497000
2000
Và trong thuyết dây này,
08:34
vibration determines everything.
209
499000
3000
sự dao động quyết định tất cả.
08:37
So particle masses, the strengths of forces,
210
502000
2000
Vậy khối lượng của hạt, độ lớn của lực,
08:39
and most importantly, the amount of dark energy
211
504000
3000
và quan trọng nhất, lượng năng lượng đen
08:42
would be determined
212
507000
2000
sẽ được quyết định
08:44
by the shape of the extra dimensions.
213
509000
2000
bởi hình dạng của các chiều không gian trên.
08:46
So if we knew the shape of the extra dimensions,
214
511000
3000
Vậy nếu ta biết được hình dạng của những chiều này,
08:49
we should be able to calculate these features,
215
514000
3000
ta sẽ có thể tính được những đặc tính trên,
08:52
calculate the amount of dark energy.
216
517000
3000
và tính được lượng không gian đen.
08:55
The challenge
217
520000
2000
Thử thách ở đây
08:57
is we don't know
218
522000
2000
là chúng ta không biết
08:59
the shape of the extra dimensions.
219
524000
3000
hình dạng của những chiều không gian này.
09:02
All we have
220
527000
2000
Tất cả những gì ta có
09:04
is a list of candidate shapes
221
529000
2000
là danh sách những hình dạng
09:06
allowed by the math.
222
531000
3000
mà toán học cho phép.
09:09
Now when these ideas were first developed,
223
534000
2000
Khi những ý tưởng trên ra đời,
09:11
there were only about five different candidate shapes,
224
536000
2000
chỉ có 5 hình dạng khác nhau được đưa ra,
09:13
so you can imagine
225
538000
2000
nên bạn có thể nghĩ đến
09:15
analyzing them one-by-one
226
540000
2000
phân tích từng dạng một,
09:17
to determine if any yield
227
542000
2000
để xem nếu có hình dạng nào
09:19
the physical features we observe.
228
544000
2000
tạo nên những tính chất vật lý ta quan sát được.
09:21
But over time the list grew
229
546000
2000
Nhưng danh sách dài dần theo thời gian
09:23
as researchers found other candidate shapes.
230
548000
2000
khi các nhà nghiên cứu tìm ra các dạng có thể khác.
09:25
From five, the number grew into the hundreds and then the thousands --
231
550000
3000
Từ 5, con số đã tăng lên đến hàng trăm rồi hàng ngàn --
09:28
A large, but still manageable, collection to analyze,
232
553000
3000
con số lớn, nhưng vẫn có thể phân tích được,
09:31
since after all,
233
556000
2000
vì dù gì thì
09:33
graduate students need something to do.
234
558000
3000
học sinh cao học vẫn cần có việc để làm.
09:36
But then the list continued to grow
235
561000
2000
Nhưng rồi danh sách tiếp tục dài ra
09:38
into the millions and the billions, until today.
236
563000
3000
đến hàng triệu rồi hàng tỉ như ngày nay.
09:41
The list of candidate shapes
237
566000
2000
Danh sách các hình dạng
09:43
has soared to about 10 to the 500.
238
568000
5000
đã tăng khoảng đến khoảng 10 mũ 500.
09:48
So, what to do?
239
573000
3000
Vậy ta phải làm gì?
09:51
Well some researchers lost heart,
240
576000
3000
Một số nhà nghiên cứu mất niềm tin,
09:54
concluding that was so many candidate shapes for the extra dimensions,
241
579000
3000
kết luận rằng có quá nhiều hình dạng có thể của các chiều không gian,
09:57
each giving rise to different physical features,
242
582000
3000
mỗi hình dạng đưa đến những tính chất vật lý khác nhau,
10:00
string theory would never make
243
585000
2000
thuyết dây sẽ không bao giờ
10:02
definitive, testable predictions.
244
587000
2000
có những dự đoán chính xác, thực nghiệm được.
10:04
But others turned this issue on its head,
245
589000
4000
Nhưng những người khác lật ngược vấn đề,
10:08
taking us to the possibility of a multiverse.
246
593000
2000
đưa ra khả năng tồn tại đa vũ trụ.
10:10
Here's the idea.
247
595000
2000
Ý tưởng là đây.
10:12
Maybe each of these shapes is on an equal footing with every other.
248
597000
3000
Có lẽ tất cả các hình dạng đều bình đẳng.
10:15
Each is as real as every other,
249
600000
2000
Tất cả đều tồn tại
10:17
in the sense
250
602000
2000
trong quan niệm rằng
10:19
that there are many universes,
251
604000
2000
có nhiều vũ trụ,
10:21
each with a different shape, for the extra dimensions.
252
606000
3000
mỗi vũ trụ có một hình dạng khác nhau.
10:24
And this radical proposal
253
609000
2000
Và đề nghị này
10:26
has a profound impact on this mystery:
254
611000
3000
có ảnh hưởng lớn đến bí ẩn của chúng ta:
10:29
the amount of dark energy revealed by the Nobel Prize-winning results.
255
614000
3000
lượng năng lượng đen tìm ra từ những kết quả đạt giải Nobel.
10:32
Because you see,
256
617000
2000
Vì ta thấy rằng,
10:34
if there are other universes,
257
619000
3000
nếu tồn tại những vũ trụ khác,
10:37
and if those universes
258
622000
2000
và nếu mỗi vũ trụ
10:39
each have, say, a different shape for the extra dimensions,
259
624000
4000
có một hình dạng riêng cho những chiều không gian khác,
10:43
then the physical features of each universe will be different,
260
628000
2000
thì tính chất vật lí của mỗi vũ trụ sẽ khác nhau,
10:45
and in particular,
261
630000
2000
và đặc biệt,
10:47
the amount of dark energy in each universe
262
632000
2000
lượng năng lượng đen trong mỗi vũ trụ
10:49
will be different.
263
634000
2000
sẽ khác nhau.
10:51
Which means that the mystery
264
636000
2000
Điều này có nghĩa là bí ẩn
10:53
of explaining the amount of dark energy we've now measured
265
638000
2000
về lượng năng lượng đen đo đạc được
10:55
would take on a wholly different character.
266
640000
3000
sẽ được giải thích theo cách hoàn toàn khác.
10:58
In this context,
267
643000
2000
Trong hoàn cảnh này,
11:00
the laws of physics can't explain one number for the dark energy
268
645000
3000
định luật vật lý không thể giải thích một con số năng lượng đen
11:03
because there isn't just one number,
269
648000
3000
vì không chỉ có 1 con số,
11:06
there are many numbers.
270
651000
2000
mà có rất nhiều con số tồn tại.
11:08
Which means
271
653000
2000
Nghĩa là
11:10
we have been asking the wrong question.
272
655000
3000
chúng ta đã đặt ra một câu hỏi sai.
11:13
It's that the right question to ask is,
273
658000
2000
Câu hỏi đúng được đặt ra là,
11:15
why do we humans find ourselves in a universe
274
660000
3000
vì sao con người chúng ta lại ở trong 1 vũ trụ
11:18
with a particular amount of dark energy we've measured
275
663000
3000
có lượng năng lượng đen ta đã đo đạc được.
11:21
instead of any of the other possibilities
276
666000
3000
mà không phải là bất kì
11:24
that are out there?
277
669000
2000
một vũ trụ nào khác?
11:26
And that's a question on which we can make headway.
278
671000
3000
Và chúng ta có thể trả lời câu hỏi này ngay.
11:29
Because those universes
279
674000
2000
Vì trong những vũ trụ
11:31
that have much more dark energy than ours,
280
676000
2000
có nhiều năng lượng đen hơn vũ trụ của chúng ta,
11:33
whenever matter tries to clump into galaxies,
281
678000
3000
mỗi khi vật chất muốn kết hợp lại thành thiên hà,
11:36
the repulsive push of the dark energy is so strong
282
681000
3000
thì lực đẩy của năng lượng đen mạnh đến nỗi
11:39
that it blows the clump apart
283
684000
2000
nó thổi bay mọi thứ
11:41
and galaxies don't form.
284
686000
2000
và thiên hà không được hình thành.
11:43
And in those universes that have much less dark energy,
285
688000
3000
Và trong những vũ trụ có ít năng lượng đen hơn,
11:46
well they collapse back on themselves so quickly
286
691000
2000
chúng tự sụp đổ quá nhanh
11:48
that, again, galaxies don't form.
287
693000
3000
và một lần nữa, thiên hà không hình thành.
11:51
And without galaxies, there are no stars, no planets
288
696000
3000
Và không có thiên hà thì không có những ngôi sao, không có những hành tinh
11:54
and no chance
289
699000
2000
và không có khả năng
11:56
for our form of life
290
701000
2000
hình thành sự sống như chúng ta
11:58
to exist in those other universes.
291
703000
2000
trong những vũ trụ khác.
12:00
So we find ourselves in a universe
292
705000
2000
Vậy ta thấy ta đang ở trong một vũ trụ
12:02
with the particular amount of dark energy we've measured
293
707000
3000
có lượng năng lượng đen đặc biệt mà ta đo được
12:05
simply because our universe has conditions
294
710000
3000
đơn giản là vì vũ trụ của chúng ta có điều kiện
12:08
hospitable to our form of life.
295
713000
4000
đủ để hình thành sự sống.
12:12
And that would be that.
296
717000
2000
Và thế đấy.
12:14
Mystery solved,
297
719000
2000
Bí ẩn đã được giải mã,
12:16
multiverse found.
298
721000
2000
đa vũ trụ được tìm ra.
12:18
Now some find this explanation unsatisfying.
299
723000
5000
Vài người thấy lời giải thích này không thoả đáng.
12:23
We're used to physics
300
728000
2000
Chúng ta đã quen với loại vật lý
12:25
giving us definitive explanations for the features we observe.
301
730000
3000
cho chúng ta những lời giải thích chắc chắn cho những gì ta quan sát được.
12:28
But the point is,
302
733000
2000
Nhưng vấn đề là,
12:30
if the feature you're observing
303
735000
3000
nếu những gì ta quan sát
12:33
can and does take on
304
738000
2000
ảnh hưởng đến
12:35
a wide variety of different values
305
740000
2000
nhiều giá trị khác nhau
12:37
across the wider landscape of reality,
306
742000
3000
trong vùng đất rộng lớn hơn của thực tế,
12:40
then thinking one explanation
307
745000
2000
thì suy nghĩ rằng có 1 lời giải thích
12:42
for a particular value
308
747000
2000
cho 1 giá trị duy nhất
12:44
is simply misguided.
309
749000
3000
đơn giản là sai lầm.
12:47
An early example
310
752000
2000
Một ví dụ
12:49
comes from the great astronomer Johannes Kepler
311
754000
3000
đến từ nhà thiên văn học vĩ đại Johannes Kepler,
12:52
who was obsessed with understanding
312
757000
2000
bị ám ảnh bới mong muốn hiểu được
12:54
a different number --
313
759000
2000
một con số khác --
12:56
why the Sun is 93 million miles away from the Earth.
314
761000
4000
vì sao mặt trời cách trái đất 93 triệu dặm,
13:00
And he worked for decades trying to explain this number,
315
765000
3000
đã làm việc suốt mấy thập kỉ để giải thích con số này,
13:03
but he never succeeded, and we know why.
316
768000
3000
nhưng chưa bao giờ thành công, và chúng ta biết vì sao.
13:06
Kepler was asking
317
771000
2000
Kepler đã đặt ra
13:08
the wrong question.
318
773000
2000
một câu hỏi sai.
13:10
We now know that there are many planets
319
775000
3000
Chúng ta biết rằng có nhiều hành tinh
13:13
at a wide variety of different distances from their host stars.
320
778000
3000
cách ngôi sao chúng quay quanh những khoảng cách khác nhau.
13:16
So hoping that the laws of physics
321
781000
3000
Vậy nên mong rằng định luật vật lý
13:19
will explain one particular number, 93 million miles,
322
784000
3000
có thể giải thích 1 con số này, 93 triệu dặm,
13:22
well that is simply wrongheaded.
323
787000
3000
đơn giản là sai lầm.
13:25
Instead the right question to ask is,
324
790000
2000
Thay vào đó, câu hỏi đúng đắn là
13:27
why do we humans find ourselves on a planet
325
792000
3000
vì sao con người chúng ta tồn tại trên hành tinh
13:30
at this particular distance,
326
795000
2000
cách mặt trời khoảng cách này,
13:32
instead of any of the other possibilities?
327
797000
3000
chứ không phải ở một khoảng cách nào khác?
13:35
And again, that's a question we can answer.
328
800000
3000
Và 1 lần nữa, ta có thể trả lời câu hỏi này.
13:38
Those planets which are much closer to a star like the Sun
329
803000
3000
Những hành tinh gần mặt trời hơn
13:41
would be so hot
330
806000
2000
quá nóng đến nỗi
13:43
that our form of life wouldn't exist.
331
808000
2000
sự sống như chúng ta không thể tồn tại.
13:45
And those planets that are much farther away from the star,
332
810000
3000
Và những hành tinh xa mặt trời hơn
13:48
well they're so cold
333
813000
2000
quá lạnh đến nỗi
13:50
that, again, our form of life would not take hold.
334
815000
2000
sự sống không thể tồn tại.
13:52
So we find ourselves
335
817000
2000
Vậy chúng ta thấy mình
13:54
on a planet at this particular distance
336
819000
2000
sống trên 1 hành tinh với khoảng cách như vậy
13:56
simply because it yields conditions
337
821000
2000
đơn giản vì nó tạo điều kiện
13:58
vital to our form of life.
338
823000
3000
quan trọng để hình thành sự sống.
14:01
And when it comes to planets and their distances,
339
826000
3000
Và khi nói về các hành tinh và khoảng cách giữa chúng
14:04
this clearly is the right kind of reasoning.
340
829000
4000
thì đây rõ ràng là lí do đúng đắn.
14:08
The point is,
341
833000
2000
Vấn đề là,
14:10
when it comes to universes and the dark energy that they contain,
342
835000
3000
khi nói đến vũ trụ và năng lượng đen chứa trong vũ trụ,
14:13
it may also be the right kind of reasoning.
343
838000
4000
thì đây cũng có thể là lí do đúng đắn.
14:17
One key difference, of course,
344
842000
3000
Điểm khác biệt mấu chốt, dĩ nhiên là
14:20
is we know that there are other planets out there,
345
845000
2000
chúng ta biết có những hành tinh khác ngoài kia,
14:22
but so far I've only speculated on the possibility
346
847000
3000
nhưng đến nay tôi vẫn chỉ mới phỏng đoán
14:25
that there might be other universes.
347
850000
2000
về khả năng tồn tại những hành tinh khác.
14:27
So to pull it all together,
348
852000
2000
Vậy, để ghép tất cả lại với nhau,
14:29
we need a mechanism
349
854000
2000
ta cần một cơ chế
14:31
that can actually generate other universes.
350
856000
3000
để tạo ra những vũ trụ khác.
14:34
And that takes me to my final part, part three.
351
859000
3000
Và điều này đưa tôi đến phần cuối cùng, phần 3.
14:37
Because such a mechanism has been found
352
862000
3000
Vì một cơ chế như vậy đã được tìm ra
14:40
by cosmologists trying to understand the Big Bang.
353
865000
3000
bởi những nhà vũ trụ học cố tìm hiểu vụ nổ Big Bang.
14:43
You see, when we speak of the Big Bang,
354
868000
2000
Các bạn thấy đấy, khi nói đến BIg Bang,
14:45
we often have an image
355
870000
2000
chúng ta thường nghĩ đến hình ảnh
14:47
of a kind of cosmic explosion
356
872000
2000
một vụ nổ vũ trụ
14:49
that created our universe
357
874000
2000
đã tạo nên vũ trụ của chúng ta
14:51
and set space rushing outward.
358
876000
3000
và làm cho không gian giãn nở.
14:54
But there's a little secret.
359
879000
2000
Nhưng có một bí mật nho nhỏ.
14:56
The Big Bang leaves out something pretty important,
360
881000
3000
Thuyết Big Bang bỏ sót một điều quan trọng,
14:59
the Bang.
361
884000
2000
nguyên nhân vụ nổ.
15:01
It tells us how the universe evolved after the Bang,
362
886000
3000
Nó cho ta biết vũ trụ phát triển thế nào sau vụ nổ,
15:04
but gives us no insight
363
889000
2000
nhưng không cho ta cái nhìn
15:06
into what would have powered the Bang itself.
364
891000
4000
về nguyên nhân dẫn đến vụ nổ Big Bang.
15:10
And this gap was finally filled
365
895000
2000
Và khoảng trống này cuối cùng đã được lấp đầy
15:12
by an enhanced version of the Big Bang theory.
366
897000
2000
bới một phiên bản nâng cao của thuyết Big Bang.
15:14
It's called inflationary cosmology,
367
899000
3000
Nó được gọi là vũ trụ căng phồng,
15:17
which identified a particular kind of fuel
368
902000
4000
nó xác định một loại nhiên liệu riêng biệt
15:21
that would naturally generate
369
906000
2000
có thể tạo ra
15:23
an outward rush of space.
370
908000
2000
chuyển động nhanh ra ngoài của không gian.
15:25
The fuel is based on something called a quantum field,
371
910000
3000
Nhiên liệu đó dựa trên một thứ gọi là trường lượng tử.
15:28
but the only detail that matters for us
372
913000
3000
Nhưng điều duy nhất liên quan đến chúng ta
15:31
is that this fuel proves to be so efficient
373
916000
3000
là nhiên liệu này có hiệu quả cao
15:34
that it's virtually impossible
374
919000
2000
đến nỗi gần như không thể
15:36
to use it all up,
375
921000
2000
sử dụng nó hết được.
15:38
which means in the inflationary theory,
376
923000
2000
Nghĩa là trong thuyết căng phồng,
15:40
the Big Bang giving rise to our universe
377
925000
3000
vụ nổ Big Bang tạo nên vũ trụ chúng ta
15:43
is likely not a one-time event.
378
928000
3000
không phải chỉ xảy ra một lần.
15:46
Instead the fuel not only generated our Big Bang,
379
931000
3000
Mà nguồn nhiên liệu đã tạo ra Big Bang
15:49
but it would also generate countless other Big Bangs,
380
934000
6000
còn tạo ra vô số những vụ nổ Big Bang khác,
15:55
each giving rise to its own separate universe
381
940000
3000
mỗi vụ nổ tạo ra 1 vũ trụ riêng,
15:58
with our universe becoming but one bubble
382
943000
2000
và vũ trụ của chúng ta chỉ còn là 1 bong bóng
16:00
in a grand cosmic bubble bath of universes.
383
945000
3000
trong 1 bồn tắm lớn đầy những bong bóng vũ trụ.
16:03
And now, when we meld this with string theory,
384
948000
2000
Và bây giờ, khi ta kết hợp điều này với thuyết Dây,
16:05
here's the picture we're led to.
385
950000
2000
đây là bức tranh chúng ta có được.
16:07
Each of these universes has extra dimensions.
386
952000
2000
Mỗi vũ trụ có những chiều không gian khác.
16:09
The extra dimensions take on a wide variety of different shapes.
387
954000
3000
Và những chiều không gian khác có hình dạng rất phong phú.
16:12
The different shapes yield different physical features.
388
957000
3000
Những hình dạng khác nhau dẫn đến những tính chất vật lí khác nhau.
16:15
And we find ourselves in one universe instead of another
389
960000
3000
Và ta thấy ta đang ở vũ trụ này chứ không phải vũ trụ khác
16:18
simply because it's only in our universe
390
963000
3000
đơn giản vì chỉ vũ trụ của chúng ta
16:21
that the physical features, like the amount of dark energy,
391
966000
3000
mới có những tính chất vật lý, như là lượng năng lượng đen,
16:24
are right for our form of life to take hold.
392
969000
4000
phù hợp để hình thành sự sống như chúng ta.
16:28
And this is the compelling but highly controversial picture
393
973000
3000
Đây là một bức tranh hấp dẫn nhưng gây nhiều tranh cãi
16:31
of the wider cosmos
394
976000
2000
về một khoảng không rộng lớn hơn,
16:33
that cutting-edge observation and theory
395
978000
2000
mà quan sát và giả thuyết tiên tiến
16:35
have now led us to seriously consider.
396
980000
4000
đã khiến ta phải nghiêm túc cân nhắc về nó.
16:39
One big remaining question, of course, is,
397
984000
4000
Một câu hỏi lớn còn lại dĩ nhiên là
16:43
could we ever confirm
398
988000
3000
chúng ta có bao giờ xác nhận được
16:46
the existence of other universes?
399
991000
3000
sự tồn tại của các vũ trụ khác không?
16:49
Well let me describe
400
994000
2000
Nào, để tôi mô tả
16:51
one way that might one day happen.
401
996000
3000
1 cách mà điều này có thể xảy ra.
16:54
The inflationary theory
402
999000
2000
Thuyết căng phồng
16:56
already has strong observational support.
403
1001000
2000
đã có sự hỗ trợ vững chắc về mặt quan sát.
16:58
Because the theory predicts
404
1003000
2000
Bởi vì thuyết dự đoán
17:00
that the Big Bang would have been so intense
405
1005000
2000
rằng Big Bang đã có cường độ cao
17:02
that as space rapidly expanded,
406
1007000
3000
đến nỗi khi không gian nhanh chóng nở ra,
17:05
tiny quantum jitters from the micro world
407
1010000
2000
lượng tử dao động trong thế giới vi mô
17:07
would have been stretched out to the macro world,
408
1012000
3000
đã vươn ra đến thế giới vĩ mô,
17:10
yielding a distinctive fingerprint,
409
1015000
3000
tạo ra một dấu vân tay riêng biệt,
17:13
a pattern of slightly hotter spots and slightly colder spots,
410
1018000
2000
một hình mẫu những điểm nóng hơn và lạnh hơn
17:15
across space,
411
1020000
2000
trong không gian,
17:17
which powerful telescopes have now observed.
412
1022000
3000
mà những kính viễn vọng mạnh nay đã có thể quan sát.
17:20
Going further, if there are other universes,
413
1025000
3000
Xa hơn nữa, nếu tồn tại những vũ trụ khác,
17:23
the theory predicts that every so often
414
1028000
2000
thuyết này dự đoán rằng các vũ trụ
17:25
those universes can collide.
415
1030000
2000
sẽ thường xuyên va vào nhau.
17:27
And if our universe got hit by another,
416
1032000
2000
Và nếu vũ trụ của chúng ta bị 1 vũ trụ khác va phải,
17:29
that collision
417
1034000
2000
cú va chạm đó
17:31
would generate an additional subtle pattern
418
1036000
2000
có thể tạo ra sự khác nhau rất khó nhận biết
17:33
of temperature variations across space
419
1038000
2000
của nhiệt độ trong không gian
17:35
that we might one day
420
1040000
2000
mà 1 ngày nào đó
17:37
be able to detect.
421
1042000
2000
ta sẽ phát hiện ra.
17:39
And so exotic as this picture is,
422
1044000
3000
Và bức tranh kì lạ như vậy,
17:42
it may one day be grounded
423
1047000
2000
nhưng 1 ngày nó sẽ có căn cứ
17:44
in observations,
424
1049000
2000
dựa trên sự quan sát,
17:46
establishing the existence of other universes.
425
1051000
3000
củng cố sự tồn tại của những vũ trụ khác.
17:49
I'll conclude
426
1054000
2000
Tôi sẽ kết luận
17:51
with a striking implication
427
1056000
3000
với 1 dự đoán nổi bật
17:54
of all these ideas
428
1059000
2000
của những ý tưởng trên
17:56
for the very far future.
429
1061000
2000
về tương lai rất xa.
17:58
You see, we learned
430
1063000
2000
Các bạn thấy đấy, ta đã biết rằng
18:00
that our universe is not static,
431
1065000
2000
vũ trụ của chúng ta không bất biến,
18:02
that space is expanding,
432
1067000
2000
rằng không gian đang giãn nở,
18:04
that that expansion is speeding up
433
1069000
2000
rằng sự giãn nở đang tăng tốc độ,
18:06
and that there might be other universes
434
1071000
2000
và rằng có thể tồn tại những vũ trụ khác,
18:08
all by carefully examining
435
1073000
2000
tất cả đều bằng cách cẩn thận xem xét
18:10
faint pinpoints of starlight
436
1075000
2000
những ánh sáng mờ nhạt từ các ngôi sao,
18:12
coming to us from distant galaxies.
437
1077000
3000
đến với chúng ta từ những thiên hà rất xa.
18:15
But because the expansion is speeding up,
438
1080000
3000
Nhưng vì sự giãn nở đang tăng tốc,
18:18
in the very far future,
439
1083000
2000
trong tương lai rất xa,
18:20
those galaxies will rush away so far and so fast
440
1085000
3000
những thiên hà đó sẽ chạy ra xa khỏi chúng ta
18:23
that we won't be able to see them --
441
1088000
3000
nhanh đến nỗi ta không thể thấy chúng --
18:26
not because of technological limitations,
442
1091000
2000
không phải vì kĩ thuật bị giới hạn,
18:28
but because of the laws of physics.
443
1093000
2000
mà vì định luật vật lý.
18:30
The light those galaxies emit,
444
1095000
2000
Ánh sáng những thiên hà đó toả ra,
18:32
even traveling at the fastest speed, the speed of light,
445
1097000
3000
dù truyền nhanh hơn vận tốc ánh sáng đi nữa,
18:35
will not be able to overcome
446
1100000
2000
vẫn không thể vượt qua
18:37
the ever-widening gulf between us.
447
1102000
3000
khoảng cách ngày càng mở rộng giữa 2 thiên hà.
18:40
So astronomers in the far future
448
1105000
2000
Vậy những nhà thiên văn học trong tương lai xa
18:42
looking out into deep space
449
1107000
2000
nhìn vào khoảng không sâu thẳm
18:44
will see nothing but an endless stretch
450
1109000
3000
sẽ chỉ thấy sự tĩnh lặng
18:47
of static, inky, black stillness.
451
1112000
4000
đen ngòm, bất biến.
18:51
And they will conclude
452
1116000
2000
Và họ sẽ kết luận rằng
18:53
that the universe is static and unchanging
453
1118000
2000
vũ trụ là ổn định, bất biến
18:55
and populated by a single central oasis of matter
454
1120000
3000
và có những vùng vật chất riêng biệt
18:58
that they inhabit --
455
1123000
2000
trú ngụ --
19:00
a picture of the cosmos
456
1125000
2000
1 bức tranh vũ trụ
19:02
that we definitively know to be wrong.
457
1127000
3000
mà ta biết chắc chắn là sai.
19:05
Now maybe those future astronomers will have records
458
1130000
3000
Các nhà thiên văn học tương lai có thể có những ghi chép
19:08
handed down from an earlier era,
459
1133000
2000
từ những thời trước đó,
19:10
like ours,
460
1135000
2000
như ghi chép của chúng ta,
19:12
attesting to an expanding cosmos
461
1137000
2000
chứng thực 1 không gian đang giãn nở
19:14
teeming with galaxies.
462
1139000
2000
đầy những thiên hà.
19:16
But would those future astronomers
463
1141000
2000
Nhưng những nhà thiên văn tương lai ấy
19:18
believe such ancient knowledge?
464
1143000
3000
có tin vào kiến thức từ thời xưa này không?
19:21
Or would they believe
465
1146000
2000
Hay họ sẽ tin vào
19:23
in the black, static empty universe
466
1148000
3000
vũ trụ mênh mông trống rỗng bất biến
19:26
that their own state-of-the-art observations reveal?
467
1151000
4000
mà quan sát dựa vào kĩ thuật tối tân của họ cho thấy?
19:30
I suspect the latter.
468
1155000
2000
Tôi nghĩ trường hợp thứ 2 sẽ xảy ra.
19:32
Which means that we are living
469
1157000
2000
Điều này có nghĩa là chúng ta đang sống
19:34
through a remarkably privileged era
470
1159000
3000
trong 1 thời đại có đặc quyền,
19:37
when certain deep truths about the cosmos
471
1162000
2000
khi mà những sự thật sâu kín về vũ trụ
19:39
are still within reach
472
1164000
2000
vẫn còn trong tầm tay
19:41
of the human spirit of exploration.
473
1166000
2000
của tinh thần khám phá của con người.
19:43
It appears that it may not always be that way.
474
1168000
5000
Nhưng có vẻ như nó sẽ không như vậy mãi.
19:48
Because today's astronomers,
475
1173000
2000
Vì các nhà thiên văn học ngày nay,
19:50
by turning powerful telescopes to the sky,
476
1175000
3000
bằng những kính thiên văn mạnh,
19:53
have captured a handful of starkly informative photons --
477
1178000
3000
đã bắt được rất nhiều photon chứa đầy thông tin --
19:56
a kind of cosmic telegram
478
1181000
3000
một loại điện tín vũ trụ
19:59
billions of years in transit.
479
1184000
2000
đã đi qua hàng tỉ năm.
20:01
and the message echoing across the ages is clear.
480
1186000
4000
Và thông điệp qua các thời kì đã rõ.
20:05
Sometimes nature guards her secrets
481
1190000
3000
Thỉnh thoảng tạo hoá canh gác những bí mật của nó
20:08
with the unbreakable grip
482
1193000
2000
với gọng kềm không thể phá vỡ
20:10
of physical law.
483
1195000
2000
của định luật vật lý.
20:12
Sometimes the true nature of reality beckons
484
1197000
4000
Thỉnh thoảng bản chất của sự thật vẫy gọi
20:16
from just beyond the horizon.
485
1201000
3000
chỉ từ bên kia chân trời.
20:19
Thank you very much.
486
1204000
2000
Cảm ơn các bạn rất nhiều.
20:21
(Applause)
487
1206000
4000
(tiếng vỗ tay)
20:25
Chris Anderson: Brian, thank you.
488
1210000
2000
Chris Anderson: Cảm ơn Brian.
20:27
The range of ideas you've just spoken about
489
1212000
2000
Một loạt những ý tưởng anh vừa nói đến
20:29
are dizzying, exhilarating, incredible.
490
1214000
3000
thật gây choáng váng, phấn khởi, và không thể tưởng tượng được.
20:32
How do you think
491
1217000
2000
Anh nghĩ khoa học vũ trụ
20:34
of where cosmology is now,
492
1219000
2000
bây giờ đang ở đâu
20:36
in a sort of historical side?
493
1221000
2000
trong lịch sử?
20:38
Are we in the middle of something unusual historically in your opinion?
494
1223000
3000
Theo anh chúng ta có đang ở giữa một giai đoạn bất thường trong lịch sử?
20:41
BG: Well it's hard to say.
495
1226000
2000
Brian: Nào, khó mà nói cho chính xác.
20:43
When we learn that astronomers of the far future
496
1228000
3000
Khi ta biết rằng những nhà thiên văn học trong tương lai xa
20:46
may not have enough information to figure things out,
497
1231000
3000
có lẽ sẽ không có đủ thông tin để khám phá mọi việc,
20:49
the natural question is, maybe we're already in that position
498
1234000
3000
câu hỏi tự nhiên được đặt ra là, liệu chúng ta có đang như vậy,
20:52
and certain deep, critical features of the universe
499
1237000
3000
nghĩa là một số tính chất quan trọng của vũ trụ
20:55
already have escaped our ability to understand
500
1240000
3000
đã nằm ngoài khả năng hiểu biết của chúng ta
20:58
because of how cosmology evolves.
501
1243000
2000
vì cách mà vũ trụ phát triển?
21:00
So from that perspective,
502
1245000
2000
Vậy từ góc nhìn đó,
21:02
maybe we will always be asking questions
503
1247000
2000
có lẽ chúng ta sẽ luôn đặt ra những câu hỏi
21:04
and never be able to fully answer them.
504
1249000
2000
và không bao giờ giải đáp thấu đáo được.
21:06
On the other hand, we now can understand
505
1251000
2000
Mặt khác, giờ đây chúng ta biết được
21:08
how old the universe is.
506
1253000
2000
vũ trụ già đến mức nào.
21:10
We can understand
507
1255000
2000
Chúng ta biết làm thế nào
21:12
how to understand the data from the microwave background radiation
508
1257000
3000
để hiểu được thông tin đến từ sóng bức xạ nền
21:15
that was set down 13.72 billion years ago --
509
1260000
3000
có từ 13.72 tỉ năm về trước --
21:18
and yet, we can do calculations today to predict how it will look
510
1263000
2000
và chúng ta có thể tính toán để xem nó sẽ như thế nào
21:20
and it matches.
511
1265000
2000
và nó phù hợp.
21:22
Holy cow! That's just amazing.
512
1267000
2000
Wow, thật là kì diệu.
21:24
So on the one hand, it's just incredible where we've gotten,
513
1269000
3000
Nên một mặt, thật khó tưởng tượng chúng ta đã đi xa đến thế nào,
21:27
but who knows what sort of blocks we may find in the future.
514
1272000
4000
nhưng ai biết được chúng ta sẽ gặp phải những trở ngại gì trong tương lai.
21:31
CA: You're going to be around for the next few days.
515
1276000
3000
Chris: Anh sẽ còn ở đây thêm vài ngày.
21:34
Maybe some of these conversations can continue.
516
1279000
2000
Có lẽ những cuộc nói chuyện như thế này sẽ tiếp diễn.
21:36
Thank you. Thank you, Brian. (BG: My pleasure.)
517
1281000
2000
Cảm ơn anh rất nhiều, Brian. (Brian: Rất vinh dự)
21:38
(Applause)
518
1283000
3000
(vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Brian Greene - PhysicistBrian Greene is perhaps the best-known proponent of superstring theory, the idea that minuscule strands of energy vibrating in a higher dimensional space-time create every particle and force in the universe.
Why you should listen
Greene, a professor of physics and mathematics at Columbia University, has focused on unified theories for more than 25 years, and has written several best-selling and non-technical books on the subject including The Elegant Universe, a Pulitzer finalist, and The Fabric of the Cosmos — each of which has been adapted into a NOVA mini-series. His latest book, The Hidden Reality, explores the possibility that our universe is not the only universe.
Greene believes science must be brought to general audiences in new and compelling ways, such as his live stage odyssey, Icarus at the Edge of Time, with original orchestral score by Philip Glass, and the annual World Science Festival, which he co-founded in 2008 with journalist Tracy Day.
Brian Greene | Speaker | TED.com