ABOUT THE SPEAKER
George Ayittey - Economist
Economist George Ayittey sees Africa's future as a fight between Hippos -- complacent, greedy bureaucrats wallowing in the muck -- and Cheetahs, the fast-moving, entrepreneurial leaders and citizens who will rebuild Africa.

Why you should listen

Ghanaian economist George Ayittey was a voice in the wilderness for many years, crying out against the corruption and complacency that -- more than any other factor, he believes -- are the bedrock problems of many troubled Africa states. "We call our governments vampire states, which suck the economic vitality out of the people," he says.

His influential book Africa Unchained has helped unleash a new wave of activism and optimism -- especially in the African blogosphere, where his notion of cheetahs-versus-hippos has become a standard shorthand. The "Cheetah Generation," he says, is a "new breed of Africans," taking their futures into their own hands, instead of waiting for politicians to empower them. (He compares them to the previous "Hippo Generation," who are lazily stuck complaining about colonialism, yet doing nothing to change the status quo.)

Ayittey is a Distinguished Economist in Residence at American University in Washington, DC.

More profile about the speaker
George Ayittey | Speaker | TED.com
TEDGlobal 2007

George Ayittey: Africa's cheetahs versus hippos

George Ayittey: Thế hệ Báo đốm và Hà mã ở Châu Phi

Filmed:
758,130 views

Nhà Kinh tế học người Ghana, George Ayittey lý giải những cơn giận dữ dành cho giới lãnh đạo tham nhũng của châu Phi, và kêu gọi "Thế hệ Báo đốm" giành lại lục địa này.
- Economist
Economist George Ayittey sees Africa's future as a fight between Hippos -- complacent, greedy bureaucrats wallowing in the muck -- and Cheetahs, the fast-moving, entrepreneurial leaders and citizens who will rebuild Africa. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

Đầu tiên, tôi xin gửi lời cảm ơn tới
Emeka, thực ra là TED Global,
00:30
Well, first of all, let me thank EmekaEmeka -- as a mattervấn đề of factthực tế,
0
6000
5000
00:35
TEDTED GlobalToàn cầu -- for puttingđặt this conferencehội nghị togethercùng với nhau.
1
11000
3000
vì đã tổ chức hội nghị này.
00:40
This conferencehội nghị is going to rankXếp hạng as the mostphần lớn importantquan trọng
2
16000
6000
Hội nghị này sẽ được xếp vào hàng
quan trọng nhất
00:46
in the beginningbắt đầu of the 21stst centurythế kỷ.
3
22000
2000
vào đầu thế kỷ 21
00:49
Think AfricanChâu Phi governmentscác chính phủ will put togethercùng với nhau a conferencehội nghị like this?
4
25000
3000
Liệu chính phủ Châu Phi sẽ
tổ chức hội nghị như thế này?
00:52
You think the A.U. will put togethercùng với nhau a conferencehội nghị like this?
5
28000
3000
Liệu Liên minh Châu Phi sẽ
tổ chức hội nghị như thế này?
00:56
Even before they do that they will askhỏi for foreignngoại quốc aidviện trợ.
6
32000
2000
Kể cả thế, họ sẽ xin viện trợ trước
01:00
I would alsocũng thế like to paytrả homagetỏ lòng tôn kính and honortôn vinh to the TEDTED FellowsNghiên cứu sinh
7
36000
9000
Tôi cũng xin bày tỏ sự tôn kính
và kính trọng tới TED Fellows
01:09
JuneTháng sáu ArungaArunga, JamesJames ShikwatiShikwati, AndrewAndrew, and the other TEDTED FellowsNghiên cứu sinh.
8
45000
8000
June Arunga, James Shikwati, Andrew và
các thành viên khác của TED
Tôi gọi họ là Thế hệ Báo đốm
01:17
I call them the CheetahCheetah GenerationThế hệ.
9
53000
3000
01:21
The CheetahCheetah GenerationThế hệ is a newMới breedgiống of AfricansNgười châu Phi
10
57000
3000
Thế hệ Báo đốm là một giống nòi mới
của Châu Phi
01:24
who brookdòng suối no nonsensevô lý about corruptiontham nhũng.
11
60000
3000
giống nòi đã không cho phép sự vô cảm
đối với nạn tham nhũng
01:27
They understandhiểu không what accountabilitytrách nhiệm giải trình and democracydân chủ is.
12
63000
5000
Họ hiểu trách nhiệm giải trình
và dân chủ là gì
01:32
They're not going to wait for governmentchính quyền to do things for them.
13
68000
3000
Họ sẽ không chờ đợi chính phủ
làm mọi việc cho họ
01:36
That's the CheetahCheetah GenerationThế hệ,
14
72000
2000
Đó là Thế hệ Báo đốm
01:38
and Africa'sChâu Phi salvationsự cứu rỗi restsphụ thuộc on the backsủng hộ of these CheetahsCheetahs.
15
74000
4000
và công cuộc giải cứu châu Phi
nằm trên lưng của những chú báo này
01:43
In contrasttương phản, of coursekhóa học, we have the HippoHippo GenerationThế hệ.
16
79000
3000
Tất nhiên, trái ngược lại,
chúng ta có Thế hệ Hà mã
01:46
(LaughterTiếng cười)
17
82000
3000
(Cười)
01:49
The HippoHippo GenerationThế hệ are the rulingphán quyết elitestầng lớp.
18
85000
3000
Thế hệ Hà mã
là những người nắm quyền chỉ huy
01:52
They are stuckbị mắc kẹt in theirhọ intellectualtrí tuệ patch.
19
88000
4000
Họ kẹt với hiểu biết mù mờ của mình
01:56
ComplainingKhiếu nại about colonialismchủ nghĩa thực dân and imperialismchủ nghĩa đế quốc,
20
92000
4000
Phàn nàn về chủ nghĩa thực dân
và chủ nghĩa đế quốc
02:00
they wouldn'tsẽ không movedi chuyển one footchân.
21
96000
2000
nhưng họ chẳng động một ngón chân nào
02:02
If you askhỏi them to reformcải cách the economiesnền kinh tế,
22
98000
3000
Nếu bạn yêu cầu họ cải cách nền kinh tế
02:05
they're not going to reformcải cách it
23
101000
2000
họ sẽ không cải cách kinh tế
02:07
because they benefitlợi ích from the rottenthối statustrạng thái quoQuo.
24
103000
3000
vì họ hưởng lợi nhuận
từ tình trạng mục nát này
02:10
Now, there are a lot of AfricansNgười châu Phi who are very angrybực bội,
25
106000
2000
Rất nhiều người châu Phi
đang giận dữ
02:12
angrybực bội at the conditionđiều kiện of AfricaAfrica.
26
108000
4000
tức giận vì tình hình của châu Phi
02:17
Now, we're talkingđang nói about a continentlục địa that is not poornghèo nàn.
27
113000
4000
Bây giờ chúng ta đang nói về
một châu lục không nghèo
02:21
It is richgiàu có in mineralkhoáng sản resourcestài nguyên, naturaltự nhiên mineralkhoáng sản resourcestài nguyên.
28
117000
4000
Nó rất giàu tài nguyên khoáng sản,
tài nguyên khoáng sản tự nhiên
02:26
But the mineralkhoáng sản wealthsự giàu có of AfricaAfrica is not beingđang utilizedsử dụng
29
122000
4000
Nhưng sự giàu có đó của châu Phi
không được tận dụng
02:30
to liftthang máy its people out of povertynghèo nàn.
30
126000
2000
để đưa cuộc sống con người
khỏi đói nghèo
02:33
That's what makeslàm cho a lot of AfricansNgười châu Phi very angrybực bội.
31
129000
3000
Đó là điều khiến nhiều người châu Phi
rất tức giận
02:37
And in a way, AfricaAfrica is more than a tragedybi kịch, in more wayscách than one.
32
133000
5000
Và châu Phi còn hơn cả một bi kịch
02:43
There's anotherkhác enduringlâu dài tragedybi kịch, and that tragedybi kịch is that
33
139000
4000
Có một bị kịch kéo dài, và bi kịch đó là
02:47
there are so manynhiều people, so manynhiều governmentscác chính phủ,
34
143000
3000
có rất nhiều người, rất nhiều chính phủ
02:50
so manynhiều organizationstổ chức who want to help the people in AfricaAfrica.
35
146000
4000
rất nhiều tổ chức muốn giúp đỡ
người dân châu Phi
02:54
They don't understandhiểu không.
36
150000
2000
Họ không hiểu
02:58
Now, we're not sayingnói don't help AfricaAfrica.
37
154000
2000
Ta không nói rằng
đừng giúp đỡ châu Phi
03:00
HelpingGiúp đỡ AfricaAfrica is noblequý tộc.
38
156000
2000
Giúp đỡ châu Phi là một điều đáng quý
03:03
But helpinggiúp AfricaAfrica has been turnedquay into a theaterrạp hát of the absurdvô lý.
39
159000
6000
Nhưng việc giúp đỡ châu Phi đã trở thành
một rạp hát của những điều phi lý
03:09
It's like the blindmù quáng leadingdẫn đầu the cluelesstránh khỏi thất bại.
40
165000
4000
Giống như một người mù
dẫn những kẻ ngốc
03:13
(LaughterTiếng cười)
41
169000
2000
(Cười)
03:16
There are certainchắc chắn things that we need to recognizenhìn nhận.
42
172000
3000
Có những điều chắc chắn
chúng ta cần phải nhận ra
03:20
Africa'sChâu Phi begging-bowlbát ăn xin leaksrò rỉ.
43
176000
3000
Chiếc bát ăn xin của châu Phi đã bị rò rỉ
03:24
Did you know that 40 percentphần trăm of the wealthsự giàu có createdtạo in AfricaAfrica
44
180000
3000
Bạn có biết rằng 40% của cải được tạo ra
ở châu Phi
03:27
is not investedđầu tư here in AfricaAfrica?
45
183000
2000
không được đầu tư ở châu Phi?
03:29
It's takenLấy out of AfricaAfrica.
46
185000
2000
Nó đã bị mang ra khỏi châu Phi
03:31
That's what the WorldTrên thế giới BankNgân hàng saysnói.
47
187000
2000
Đó là những gì mà Ngân hàng Thế giới
đã nói
03:35
Look at Africa'sChâu Phi begging-bowlbát ăn xin.
48
191000
2000
Hãy nhìn vào chiếc bát xin ăn của châu Phi
03:38
It leaksrò rỉ horriblykhủng khiếp.
49
194000
2000
Nó bị rò rỉ khủng khiếp
03:41
There are people who think that we should pourđổ more moneytiền bạc,
50
197000
3000
Có những người nghĩ rằng
chúng ta nên rót thêm tiền
03:44
more aidviện trợ into this bowlbát which leaksrò rỉ.
51
200000
4000
tài trợ nhiều hơn vào chiếc bát rò rỉ này
03:49
What are the leakages?
52
205000
2000
Đâu là khe thủng?
03:52
CorruptionTham nhũng alonemột mình costschi phí AfricaAfrica 148 billiontỷ dollarsUSD a yearnăm.
53
208000
5000
Chỉ riêng tham những đã chiếm
148 tỷ đô-la một năm
03:59
Yes, put that asidequa một bên.
54
215000
2000
Vâng, hãy để chúng sang một bên.
04:02
CapitalThủ đô flightchuyến bay out of AfricaAfrica, 80 billiontỷ a yearnăm.
55
218000
4000
Tiền vốn tuột khỏi châu Phi,
80 triệu một năm.
04:07
Put that asidequa một bên.
56
223000
2000
Để nó sang một bên.
04:10
Let's take foodmón ăn importsnhập khẩu.
57
226000
2000
Hãy tính đến nhập khẩu thực phẩm.
04:12
EveryMỗi yearnăm AfricaAfrica spendschi tiêu 20 billiontỷ dollarsUSD to importnhập khẩu foodmón ăn.
58
228000
5000
Hàng năm châu Phi dùng 20 ỷ đô-la
để nhập khẩu thực phẩm.
04:19
Just addthêm vào that up, all these leakages.
59
235000
3000
Hãy gom chúng lại với nhau,
tất cả những lỗ thủng này.
04:22
That's farxa more than the 50 billiontỷ TonyTony BlairBlair wants to raisenâng cao for AfricaAfrica.
60
238000
4000
Chúng nhiều hơn cả 50 tỷ
mà Tony Blair muốn cho châu Phi
04:27
Now, back in the 1960s AfricaAfrica not only fedđã nuôi itselfchinh no,
61
243000
3000
Hãy nhìn những năm 1960,
châu Phi không chỉ tự nuôi chính mình
04:30
it alsocũng thế exportedxuất khẩu foodmón ăn.
62
246000
2000
mà còn xuất khẩu thực phẩm.
04:32
Not anymorenữa không.
63
248000
2000
Không còn nữa.
04:35
We know that something has goneKhông còn fundamentallyvề cơ bản wrongsai rồi.
64
251000
3000
Chúng ta biết rằng điều gì đó đã sai
một cách cơ bản.
04:39
You know it, I know it, but let's not wastechất thải our time
65
255000
3000
Bạn biết điều đó, tôi biết điều đó,
nhưng đừng phí thời gian
04:42
talkingđang nói about these mistakessai lầm because we'lltốt spendtiêu all day here.
66
258000
5000
để nói về những sai lầm này
vì chúng ta sẽ mất cả ngày ở đây.
04:47
Let's movedi chuyển on, and fliplật over to the nextkế tiếp chapterchương,
67
263000
6000
Hãy tiếp tục,
hãy chuyển sang chương tiếp theo,
04:53
and that's what this conferencehội nghị is all about -- the nextkế tiếp chapterchương.
68
269000
4000
và đó là điều mà hội nghị này nói đến
-- chương tiếp theo.
04:57
The nextkế tiếp chapterchương beginsbắt đầu with first of all, askinghỏi ourselveschúng ta
69
273000
5000
Chương tiếp theo bắt đầu với việc,
hãy hỏi bản thân chúng ta
05:02
this fundamentalcăn bản questioncâu hỏi,
70
278000
2000
câu hỏi cơ bản này,
05:04
"WhomNgười mà do we want to help in AfricaAfrica?"
71
280000
4000
"Chúng ta muốn giúp đỡ ai ở châu Phi?"
05:09
There is the people, and then there is the governmentchính quyền or leaderslãnh đạo.
72
285000
5000
Người dân, chính phủ
hay những nhà lãnh đạo.
05:15
Now, the previousTrước speakerloa before me,
73
291000
7000
Nào, người vừa trình bày trước tôi,
05:22
IdrisIdris MohammedMohammed, indicatedchỉ định that
74
298000
4000
Idris Mohammed, đã chỉ ra rằng
05:27
we'vechúng tôi đã had abysmalabysmal leadershipkhả năng lãnh đạo in AfricaAfrica.
75
303000
4000
chúng ta có sự lãnh đạo kém cỏi
ở châu Phi
05:32
That characterizationđặc tính, in my viewlượt xem, is even more charitabletừ thiện.
76
308000
4000
Nhận định đó, theo tôi, vẫn nhẹ nhàng
05:37
(LaughterTiếng cười)
77
313000
2000
(Cười)
05:41
I belongthuộc về to an InternetInternet discussionthảo luận forumdiễn đàn,
78
317000
3000
Tôi tham gia một diễn đàn thảo luận
trên Internet
05:44
an AfricanChâu Phi InternetInternet discussionthảo luận forumdiễn đàn,
79
320000
3000
một diễn đàn thảo luận
của châu Phi,
05:48
and I askedyêu cầu them, I said, "SinceKể từ khi 1960, we'vechúng tôi đã had exactlychính xác
80
324000
6000
và tôi đã hỏi họ, "Từ năm 1960,
chúng ta chính xác đã có
05:54
204 AfricanChâu Phi headsđầu of statetiểu bang, sincekể từ 1960."
81
330000
4000
204 nguyên thủ quốc gia, kể từ năm 1960."
05:58
And I askedyêu cầu them to nameTên me just 20 good leaderslãnh đạo,
82
334000
4000
Và tôi đã yêu cầu họ gọi tên
chỉ 20 nhà lãnh đạo giỏi,
06:02
just 20 good leaderslãnh đạo --
83
338000
3000
chỉ 20 nhà lãnh đạo giỏi --
06:05
you mayTháng Năm want to take this leadershipkhả năng lãnh đạo challengethử thách yourselfbản thân bạn.
84
341000
5000
bạn có thể muốn giữ quyền lãnh đạo
để thách thức bản thân.
06:10
I askedyêu cầu them to nameTên me just 20.
85
346000
2000
Tôi đã yêu cầu họ gọi tên chỉ 20 người.
06:13
EverybodyTất cả mọi người mentionedđề cập NelsonNelson MandelaMandela, of coursekhóa học.
86
349000
3000
Tất cả mọi người đều nhắc đến
Nelson Madela, tất nhiên rồi.
06:16
KwameKwame NkrumahNkrumah, NyerereNyerere, KenyattaKenyatta -- somebodycó ai mentionedđề cập IdiIdi AminAmin.
87
352000
6000
Kwame Nkrumah, Nyerere, Kenyatta --
ai đó đã nhắc tới Idi Amin.
06:23
(LaughterTiếng cười)
88
359000
3000
(Cười)
06:26
I let that passvượt qua.
89
362000
2000
Bỏ qua điều đó đi.
06:28
(LaughterTiếng cười)
90
364000
2000
(Cười)
06:31
My pointđiểm is, they couldn'tkhông thể go beyondvượt ra ngoài 15.
91
367000
4000
Điều tôi muốn nói là,
họ không thể kể quá con số 15.
06:37
Even if they had been ablecó thể to nameTên me 20,
92
373000
3000
Thậm chí nếu họ có thể gọi tên 20 người,
06:40
what does that tell you?
93
376000
2000
điều đó có thể nói với bạn điều gì?
06:42
20 out of 204 meanscó nghĩa that the vastrộng lớn majorityđa số
94
378000
7000
20 trong tổng số 204 nghĩa là đại đa số
06:49
of the AfricanChâu Phi leaderslãnh đạo failedthất bại theirhọ people.
95
385000
3000
các lãnh đạo châu Phi không
đáp ứng được yêu cầu của người dân
06:54
And if you look at them, the slateSlate of the post-colonialthời hậu thuộc địa leaderslãnh đạo --
96
390000
5000
Và nếu bạn nhìn vào họ, trách nhiệm
của những nhà lãnh đạo thời kỳ thuộc địa--
07:00
an assortmentphân loại of militaryquân đội fufuFufu headsđầu,
97
396000
4000
việc sắp xếp
những nhà lãnh đạo quân sự futu
07:04
Swiss-bankNgân hàng Thụy sĩ socialistschủ nghĩa xã hội, crocodilecá sấu liberatorsngười giải phóng, vampirema cà rồng elitestầng lớp,
98
400000
5000
nhà chủ nghĩa xã hội ngân hàng Thụy Sỹ,
nhà giải phóng cá sấu, giới ma cà rồng,
07:09
quacklang băm revolutionariesnhà cách mạng.
99
405000
1000
các cuộc cách mạng
07:10
(ApplauseVỗ tay)
100
406000
4000
(Vỗ tay)
07:14
Now, this leadershipkhả năng lãnh đạo is a farxa crykhóc from the traditionaltruyên thông leaderslãnh đạo
101
410000
4000
Sự lãnh đạo này
đã vượt xa các nhà lãnh đạo truyền thống
07:18
that AfricansNgười châu Phi have knownnổi tiếng for centuriesthế kỉ.
102
414000
2000
mà người châu Phi đã biết
từ lâu
07:21
The secondthứ hai falsesai premisetiền đề that we make
103
417000
3000
Tiền đề sai lầm thứ hai chúng tôi làm
07:24
when we're tryingcố gắng to help AfricaAfrica
104
420000
1000
khi giúp châu Phi
07:25
is that sometimesđôi khi we think that there is something calledgọi là
105
421000
6000
là đôi lúc chúng tôi nghĩ là có cái gọi là
07:31
a governmentchính quyền in AfricaAfrica that caresquan tâm about its people,
106
427000
5000
một chính phủ Châu Phi quan tâm tới
dân chúng
07:37
servesphục vụ the interestssở thích of the people, and representsđại diện the people.
107
433000
4000
Phục vụ lợi ích của dân, đại diện cho dân
07:43
There is one particularcụ thể quoteTrích dẫn -- a LesothoLesotho chiefgiám đốc onceMột lần said
108
439000
5000
Có một lời trích dẫn,
Một lãnh đạo Lesotho đã nói
07:48
that "Here in LesothoLesotho, we'vechúng tôi đã got two problemscác vấn đề:
109
444000
2000
rằng :"Ở Lesotho, chúng ta có 2 vấn đề:
07:50
ratschuột and the governmentchính quyền."
110
446000
3000
Chuột và Chính Phủ"
07:53
(LaughterTiếng cười)
111
449000
3000
( Cười )
07:57
What you and I understandhiểu không as a governmentchính quyền
112
453000
3000
Điều mà tôi và bạn có thể suy ra là
08:00
doesn't existhiện hữu in manynhiều AfricanChâu Phi countriesquốc gia.
113
456000
3000
Chính phủ không tồn tại ở Châu Phi
08:03
In factthực tế, what we call our governmentscác chính phủ are vampirema cà rồng statestiểu bang.
114
459000
4000
Thật ra, cái chính phủ của ta, là một
tổ chức hút máu
08:08
VampiresMa cà rồng because they suckhút
115
464000
3000
Gọi như vậy là bởi nó hút
08:11
the economicthuộc kinh tế vitalitysức sống out of theirhọ people.
116
467000
3000
sức sống kinh tế ra khỏi người dân
08:14
GovernmentChính phủ is the problemvấn đề in AfricaAfrica.
117
470000
3000
Chính phủ là vấn đề ở Châu Phi
08:18
A vampirema cà rồng statetiểu bang is the governmentchính quyền --
118
474000
3000
Một chính phủ hút máu
08:21
(ApplauseVỗ tay)
119
477000
1000
( Vỗ Tay )
08:22
-- which has been hijackedbị tấn công by a phalanxđội hình phalanx of banditskẻ cướp and crookskẻ lừa đảo
120
478000
4000
bị điều phối bởi tập hợp những kẻ
cướp và lừa đảo
08:26
who use the instrumentsdụng cụ of statetiểu bang powerquyền lực to enrichlàm phong phú thêm themselvesbản thân họ,
121
482000
3000
dùng quyền lực để làm giàu cho mình
08:29
theirhọ croniescronies, and tribesmenbộ lạc and excludeloại trừ everybodymọi người elsekhác.
122
485000
3000
cho bè lũ và không ai khác
08:34
The richestgiàu nhất people in AfricaAfrica are heads-of-statengười đứng đầu nhà nước and ministersbộ trưởng,
123
490000
4000
Những người giàu nhất ở Châu Phi
là các nguyên thủ và bộ trưởng
08:38
and quitekhá oftenthường xuyên the chiefgiám đốc bandittên cướp is the head-of-stateđứng đầu nhà nước himselfbản thân anh ấy.
124
494000
4000
và thường tướng cướp cũng chính là
nguyên thủ quốc gia
08:44
Where do they get theirhọ moneytiền bạc?
125
500000
2000
Vậy tiền từ đâu ra?
08:46
By creatingtạo wealthsự giàu có?
126
502000
2000
Bằng cách làm giàu?
08:48
No.
127
504000
1000
Không.
08:49
By rakingcào it off the backsủng hộ of theirhọ sufferingđau khổ people.
128
505000
3000
Bằng cách kiếm chác trên lưng
những người khốn khổ
08:53
That's not wealthsự giàu có creationsự sáng tạo. It's wealthsự giàu có redistributiontái phân phối.
129
509000
4000
Đó không phải là tạo ra của cải
mà là phân phối lại của cải
08:59
The thirdthứ ba fundamentalcăn bản issuevấn đề that we have to recognizenhìn nhận
130
515000
5000
Vấn đề thứ 3 mà chúng ta cần
nhận thấy
09:04
is that if we want to help the AfricanChâu Phi people,
131
520000
5000
là nếu chúng ta muốn giúp
người dân châu Phi
09:09
we mustphải know where the AfricanChâu Phi people are.
132
525000
3000
chúng ta phải biết người dân
châu Phi ở đâu
09:12
Take any AfricanChâu Phi economynên kinh tê.
133
528000
2000
Hãy nhìn các nền kinh tế châu Phi
09:15
An AfricanChâu Phi economynên kinh tê can be brokenbị hỏng up into threesố ba sectorslĩnh vực.
134
531000
3000
Chúng đều có thể được chia thành 3
khu vực
09:18
There is the modernhiện đại sectorngành, there is the informalkhông chính thức sectorngành
135
534000
5000
Phần hiện đại, phần tự do
09:24
and the traditionaltruyên thông sectorngành.
136
540000
3000
và phần truyền thống
09:28
The modernhiện đại sectorngành is the abodetrú ngụ of the elitestầng lớp.
137
544000
3000
Khu vực hiện đại là dành cho những
người cao nhất
09:31
It's the seatghế of governmentchính quyền.
138
547000
2000
Đó là chính phủ
09:34
In manynhiều AfricanChâu Phi countriesquốc gia the modernhiện đại sectorngành is lostmất đi.
139
550000
4000
Ở rất nhiều quốc gia châu Phi,
khu vực hiện đại bị mất
09:38
It's dysfunctionalrối loạn chức năng.
140
554000
2000
chúng hoạt động kém
09:40
It is a meretriciousmeretricious fandangoFandango of importednhập khẩu systemshệ thống,
141
556000
4000
đó là sự vô lý một cách hào nhoáng
của hệ thống nhập khẩu
09:44
which the elitestầng lớp themselvesbản thân họ don't understandhiểu không.
142
560000
2000
mà chính các lãnh đạo
không hiểu
09:48
That is the sourcenguồn of manynhiều of Africa'sChâu Phi problemscác vấn đề
143
564000
4000
Đó là nguồn gốc của mọi vấn đề
của châu Phi
09:52
where the strugglescuộc đấu tranh for politicalchính trị powerquyền lực emanatexông lên
144
568000
4000
nơi những cuộc đấu tranh quyền lực
khởi nguồn
09:56
and then spillsự cố tràn dầu over ontotrên the informalkhông chính thức and the traditionaltruyên thông sectorngành,
145
572000
5000
và lan sang khắp các khu vực tự do
và truyền thống
10:01
claimingtuyên bố innocentvô tội livescuộc sống.
146
577000
3000
gây ảnh hưởng đến
cuộc sống người dân
10:05
Now the modernhiện đại sectorngành, of coursekhóa học,
147
581000
2000
Khu vực hiện đại, tất nhiên
10:07
is where a lot of the developmentphát triển aidviện trợ and resourcestài nguyên wentđã đi into.
148
583000
5000
là nơi nhận được sự hỗ trợ,
nguồn lực cho phát triển
10:13
More than 80 percentphần trăm of IvoryNgà voi Coast'sCoast developmentphát triển
149
589000
3000
Hơn 80% sự phát triển của
Bờ biển Ngà
10:16
wentđã đi into the modernhiện đại sectorngành.
150
592000
2000
dành cho khu vực hiện đại
10:18
The other sectorslĩnh vực, the informalkhông chính thức and the traditionaltruyên thông sectorslĩnh vực,
151
594000
6000
Các khu vực tự do và truyền thống
10:24
are where you find the majorityđa số of the AfricanChâu Phi people,
152
600000
4000
là nơi tập trung phần lớn người dân
châu Phi
10:28
the realthực people in AfricaAfrica. That's where you find them.
153
604000
3000
người dân thực sự của châu Phi,
đó là nơi bạn thấy họ
10:31
Now, obviouslychắc chắn it makeslàm cho commonchung sensegiác quan
154
607000
2000
Rõ ràng rằng
10:33
that if you want to help the people, you go where the people are.
155
609000
3000
nếu bạn muốn giúp đỡ người dân
bạn phải tìm nơi có họ
10:36
But that's not what we did.
156
612000
2000
Nhưng chúng ta đã
không làm thế.
10:38
As a mattervấn đề of factthực tế,
157
614000
2000
Thực tế,
10:40
we neglectedbỏ bê the informalkhông chính thức and the traditionaltruyên thông sectorslĩnh vực.
158
616000
7000
Chúng ta đã làm lơ khu vực tự do
và truyền thống
10:47
Now, traditionaltruyên thông sectorngành is where AfricaAfrica producessản xuất its agriculturenông nghiệp,
159
623000
3000
Khu vực truyền thống bao gồm cả
nông nghiệp của châu Phi
10:51
which is one of the reasonslý do why AfricaAfrica can't feednuôi itselfchinh no,
160
627000
3000
đó là lý do châu Phi
không thể tự cung cấp lương thực
10:54
and that's why it mustphải importnhập khẩu foodmón ăn.
161
630000
3000
và tại sao phải đi nhập khẩu
10:58
All right, you cannotkhông thể developphát triển, xây dựng AfricaAfrica by ignoringbỏ qua
162
634000
4000
Rõ ràng bạn không thể phát triển
châu Phi bằng việc làm ngơ
11:02
the informalkhông chính thức and the traditionaltruyên thông sectorslĩnh vực.
163
638000
3000
khu vực tự do và truyền thống
11:06
And you can't developphát triển, xây dựng the informalkhông chính thức and the traditionaltruyên thông sectorslĩnh vực
164
642000
6000
Và bạn không thể phát triển
hai khu vực này
11:12
withoutkhông có an operationalhoạt động understandinghiểu biết of how these two sectorslĩnh vực work.
165
648000
4000
mà không hiểu chúng hoạt động
ra sao
11:18
These two sectorslĩnh vực, let me describemiêu tả to you,
166
654000
2000
Để tôi mô tả
hai khu vực này
11:20
have theirhọ ownsở hữu indigenousbản địa institutionstổ chức.
167
656000
3000
có những thể chế mang tính bản địa
riêng
11:23
First one is the politicalchính trị systemhệ thống.
168
659000
3000
Đầu tiên là hệ thống chính trị
11:27
TraditionallyTheo truyền thống, AfricansNgười châu Phi hateghét bỏ governmentscác chính phủ. They hateghét bỏ tyrannychế độ độc tài.
169
663000
4000
Người châu Phi có truyền thống ghét
chính phủ. Họ ghét độc tài.
11:31
If you look into theirhọ traditionaltruyên thông systemshệ thống,
170
667000
3000
Bạn có thể thấy từ các hệ thống
truyền thống của họ,
11:34
AfricansNgười châu Phi organizetổ chức theirhọ statestiểu bang in two typesloại.
171
670000
4000
người châu Phi xây dựng quốc gia
theo hai kiểu
11:38
The first one belongsthuộc to those ethnicdân tộc societiesxã hội
172
674000
5000
Kiểu đầu tiên thuộc về những
xã hội dân tộc
11:43
who believe that the statetiểu bang was necessarilynhất thiết tyrannoustyrannous,
173
679000
4000
tin rằng quốc gia là độc tài
11:47
so they didn't want to have anything to do
174
683000
3000
và họ không hề muốn liên quan đến
11:50
with any centralizedtập trung authoritythẩm quyền.
175
686000
2000
bất kỳ dạng quyền lực tập trung nào
11:55
These societiesxã hội are the IboIBO, the SomaliTiếng Somali, the KikuyusKikuyus,
176
691000
3000
Trong số các cộng đồng đó
có người Ibo, Somali, Kikuyus
11:58
for examplethí dụ. They have no chiefstù trưởng.
177
694000
2000
Họ đều không có thủ lĩnh.
12:01
The other ethnicdân tộc groupscác nhóm, which did have chiefstù trưởng,
178
697000
4000
Các dân tộc có người đứng đầu khác
12:05
madethực hiện sure that they surroundedĐược bao quanh the chiefstù trưởng
179
701000
4000
thì đảm bảo bao quanh những vị
thủ lĩnh này
12:09
with councilsHội đồng upontrên councilsHội đồng upontrên councilsHội đồng
180
705000
3000
là các hội đồng
12:12
to preventngăn chặn them from abusinglạm dụng theirhọ powerquyền lực.
181
708000
3000
để kiểm soát ngăn không cho họ
lạm quyền
12:17
In AshantiAshanti traditiontruyền thống, for examplethí dụ,
182
713000
3000
Ví dụ, theo truyền thống người
Ashanti
12:20
the chiefgiám đốc cannotkhông thể make any decisionphán quyết
183
716000
2000
Thủ lĩnh không được đưa ra
quyết định
12:22
withoutkhông có the concurrencesự tranh đua of the councilhội đồng of eldersgià.
184
718000
3000
mà không có sự tán thành của
hội đồng bô lão
12:25
WithoutNếu không có the councilhội đồng the chiefgiám đốc can't passvượt qua any lawpháp luật,
185
721000
3000
Không có hội đồng,
thủ lĩnh không thể thông qua luật
12:28
and if the chiefgiám đốc doesn't governquản lý accordingtheo to the will of the people
186
724000
3000
và nếu thủ lĩnh không lãnh đạo theo
ý của người dân
12:31
he will be removedloại bỏ.
187
727000
2000
ông ta sẽ bị tước quyền
12:33
If not, the people will abandontừ bỏ the chiefgiám đốc,
188
729000
4000
Nếu không, người dân sẽ bỏ rơi
thủ lĩnh,
12:37
go somewheremột vài nơi elsekhác and setbộ up a newMới settlementgiải quyết.
189
733000
2000
rời tới một nơi khác sinh sống
12:39
And even if you look in ancientxưa AfricanChâu Phi empiresđế chế,
190
735000
4000
Và nhìn các đế chế cổ đại của
châu Phi
12:43
they were all organizedtổ chức around one particularcụ thể principlenguyên tắc --
191
739000
5000
bạn sẽ thấy chúng đều được xây dựng
trên nguyên tắc
12:48
the confederacyLiên minh principlenguyên tắc,
192
744000
2000
sự liên minh
12:50
which is characterizedđặc trưng by a great dealthỏa thuận of devolutionchuyển giao quyền of authoritythẩm quyền,
193
746000
4000
được thể hiện bằng cách trao quyền
12:54
decentralizationphân quyền of powerquyền lực.
194
750000
2000
phân tán quyền lực
12:57
Now, this is what I have describedmô tả to you.
195
753000
2000
Tôi đã vừa mô tả cho các bạn
12:59
This is partphần of Africa'sChâu Phi indigenousbản địa politicalchính trị heritagedi sản.
196
755000
4000
Đó là một phần di sản chính trị
bản địa của châu Phi
13:03
Now, compareso sánh that to the modernhiện đại systemshệ thống
197
759000
2000
Hãy so sánh với hiện tại
13:05
the rulingphán quyết elitestầng lớp establishedthành lập on AfricaAfrica.
198
761000
4000
hệ thống quyền lực tập trung
ở châu Phi
13:09
It is a totaltoàn bộ farxa crykhóc.
199
765000
3000
Đó là một sự khác biệt lớn.
13:12
In the economicthuộc kinh tế systemhệ thống in traditionaltruyên thông AfricaAfrica,
200
768000
5000
Trong nền kinh tế của châu Phi
13:17
the meanscó nghĩa of productionsản xuất is privatelytư nhân ownedsở hữu.
201
773000
3000
phương thức sản xuất thuộc về
sở hữu riêng
13:20
It's ownedsở hữu by extendedmở rộng familiescác gia đình.
202
776000
3000
Thuộc về các gia đình lớn
13:23
You see, in the WestWest, the basiccăn bản economicthuộc kinh tế and socialxã hội unitđơn vị
203
779000
3000
Bạn thấy đấy, ở phương Tây, đơn vị
kinh tế và xã hội
13:26
is the individualcá nhân.
204
782000
2000
là các cá nhân
13:28
The AmericanNgười Mỹ will say, "I am because I am,
205
784000
3000
Người Mỹ nói: Tôi vì chính tôi và
13:31
and I can damnchỉ trích well do anything I want, anytimeBất cứ lúc nào."
206
787000
2000
tôi làm điều tôi muốn.
13:33
The accentgiọng is on the "I."
207
789000
3000
Họ nhấn mạnh vào Tôi
13:36
In AfricaAfrica, the AfricansNgười châu Phi say, "I am, because we are."
208
792000
4000
Ở châu Phi, người ta nói: Tôi vì
chúng ta
13:40
The "we" connotesbao hàm communitycộng đồng -- the extendedmở rộng familygia đình systemhệ thống.
209
796000
4000
"Chúng ta" ám chỉ cộng đồng--
hệ thống đại gia đình
13:44
The extendedmở rộng familygia đình systemhệ thống poolsHồ bơi its resourcestài nguyên togethercùng với nhau.
210
800000
3000
Hệ thống gia đình chia sẻ các
nguồn lực cùng nhau
13:47
They ownsở hữu farmstrang trại. They decidequyết định what to do, what to producesản xuất.
211
803000
4000
Họ sở hữu ruộng đồng, quyết định
làm gì, sản xuất gì
13:51
They don't take any ordersđơn đặt hàng from theirhọ chiefstù trưởng.
212
807000
3000
Họ không nhận lệnh từ các thủ lĩnh
13:54
They decidequyết định what to do.
213
810000
2000
Họ quyết định cần làm gì
13:56
And when they producesản xuất theirhọ cropscây trồng, they sellbán the surplusthặng dư
214
812000
4000
Và khi họ trồng trọt, họ sẽ bán
số lượng dư ra
14:00
on marketplacesthị trường.
215
816000
2000
ở chợ.
14:02
When they make a profitlợi nhuận it is theirshọ to keep,
216
818000
2000
Khi họ tạo ra lợi nhuận,
họ được giữ
14:04
not for the chiefgiám đốc to sequestercô lập it from them.
217
820000
3000
chứ không phải thủ lĩnh.
14:07
So, in a nutshellTóm lại, what we had in traditionaltruyên thông AfricaAfrica
218
823000
4000
Vậy tóm lại, truyền thống châu Phi
14:11
was a free-marketViệt-thị trường systemhệ thống.
219
827000
2000
có một hệ thống thị trường
tự do.
14:13
There were marketsthị trường in AfricaAfrica
220
829000
2000
Có rất nhiều chợ ở châu Phi
14:15
before the colonialiststhực dân steppedbước lên footchân on the continentlục địa.
221
831000
2000
trước khi thực dân đến
lục địa này
14:17
TimbuktuTimbuktu was one great biglớn marketthị trường townthị trấn.
222
833000
2000
Timbuktu từng là chợ lớn nhất
14:19
KanoKano, SalagaSalaga -- they were all there.
223
835000
2000
Kano, Salaga nữa.
14:21
Even if you go to WestWest AfricaAfrica, you noticeđể ý that marketthị trường activityHoạt động
224
837000
4000
Nếu bạn đến Tây Phi, bạn sẽ thấy
việc buôn bán ở chợ
14:25
in WestWest AfricaAfrica has always been dominatedthống trị by womenđàn bà.
225
841000
3000
chủ yếu là do phụ nữ
14:28
So, it's quitekhá appropriatethích hợp that this sectionphần is calledgọi là
226
844000
3000
Vậy nên, hoàn toàn có lý khi gọi
đây là
14:31
a marketplacethương trường.
227
847000
1000
nơi họp chợ.
14:32
The marketthị trường is not alienngười ngoài hành tinh to AfricaAfrica.
228
848000
2000
Chợ ở châu Phi không hề
xa lạ.
14:35
What AfricansNgười châu Phi practicedthực hành was a differentkhác nhau formhình thức of capitalismchủ nghĩa tư bản,
229
851000
4000
Điều người châu Phi làm là một dạng
của chủ nghĩa tư bản,
14:39
but then after independenceđộc lập, all of a suddenđột nhiên,
230
855000
3000
nhưng sau độc lập, đột nhiên,
14:42
marketsthị trường, capitalismchủ nghĩa tư bản becameđã trở thành a westernmiền Tây institutiontổ chức giáo dục,
231
858000
4000
các chợ, chủ nghĩa tư bản trở thành
các thể chế phương tây
14:46
and the leaderslãnh đạo said AfricansNgười châu Phi were readysẳn sàng for socialismchủ nghĩa xã hội.
232
862000
5000
và các nhà lãnh đạo nói châu Phi đã
sẵn sàng cho chủ nghĩa xã hội
14:51
NonsenseVô nghĩa.
233
867000
1000
Thật vớ vẩn.
14:53
And even then, what kindloại of socialismchủ nghĩa xã hội did they practicethực hành?
234
869000
3000
Sau đó, họ đã áp dụng kiểu
chủ nghĩa xã hội gì vậy?
14:56
The socialismchủ nghĩa xã hội that they practicedthực hành was a peculiarkỳ dị formhình thức of
235
872000
3000
Chủ nghĩa xã hội của họ là một
biến tướng của
14:59
Swiss-bankNgân hàng Thụy sĩ socialismchủ nghĩa xã hội,
236
875000
2000
chủ nghĩa xã hội-ngân hàng
Thụy Sỹ
15:01
which allowedđược cho phép the headsđầu of statestiểu bang and the ministersbộ trưởng
237
877000
3000
cho phép các nhà lãnh đạo
15:04
to rapehãm hiếp and plundercướp bóc Africa'sChâu Phi
238
880000
3000
cưỡng đoạt và cướp bóc của cải
của châu Phi
15:07
treasurieskho bạc for deposittiền gửi in SwitzerlandThuỵ Sỹ.
239
883000
2000
để gửi vào ngân hàng
Thụy Sỹ
15:09
That is not the kindloại of systemhệ thống AfricansNgười châu Phi had knownnổi tiếng for centuriesthế kỉ.
240
885000
4000
Đây không phải là kiểu hệ thống của
châu Phi trong hàng thế kỷ.
15:13
What do we do now?
241
889000
1000
Vậy ta cần làm gì
15:14
Go back to Africa'sChâu Phi indigenousbản địa institutionstổ chức,
242
890000
3000
Quay lại thể chế bản địa của
châu Phi,
15:17
and this is where we chargesạc điện the CheetahsCheetahs to go into the informalkhông chính thức sectorslĩnh vực,
243
893000
5000
và đây là nơi chúng tôi trao cho
thế hệ Báo đốm khu vực tự do
15:22
the traditionaltruyên thông sectorslĩnh vực.
244
898000
1000
và truyền thống
15:23
That's where you find the AfricanChâu Phi people.
245
899000
2000
Đó là nơi bạn thấy người dân
châu Phi.
15:25
And I'd like to showchỉ you a quicknhanh chóng little videovideo
246
901000
3000
Và tôi muốn cho các bạn xem một đoạn
video
15:28
about the informalkhông chính thức sectorngành, about the boat-buildingBoat-xây dựng
247
904000
3000
về khu vực tự do, về việc xây dựng
tàu
15:31
that I, myselfriêng tôi, triedđã thử to mobilizehuy động AfricansNgười châu Phi in the DiasporaHải ngoại
248
907000
5000
mà chính tôi cố gắng vận động người
dân ở Diaspora
15:36
to investđầu tư in.
249
912000
1000
đầu từ vào.
15:37
Could you please showchỉ that?
250
913000
2000
Xin hãy trình chiếu giúp tôi.
16:07
The menđàn ông are going fishingCâu cá in these smallnhỏ bé boatsthuyền.
251
943000
3000
Những người đàn ông đang đánh cá trên
con thuyền nhỏ
16:10
Yes, it's an enterprisedoanh nghiệp.
252
946000
2000
Vâng, đây là một doanh nghiệp.
16:12
This is by a localđịa phương GhanaianGhana entrepreneurdoanh nhân, usingsử dụng his ownsở hữu capitalthủ đô.
253
948000
5000
được đầu tư bởi một nhà khởi nghiệp
người Ghana
16:17
He's gettingnhận được no assistancehỗ trợ from the governmentchính quyền,
254
953000
2000
Anh không được hỗ trợ từ
chính phủ
16:19
and he's buildingTòa nhà a secondthứ hai, biggerlớn hơn boatthuyền.
255
955000
3000
và hiện đang xây dựng con tàu lớn
thứ 2
16:22
A biggerlớn hơn boatthuyền will mean more fish will be caughtbắt and landedhạ cánh.
256
958000
4000
Tàu lớn hơn có nghĩa sẽ bắt được
nhiều cá hơn.
16:27
It meanscó nghĩa that he will be ablecó thể to employthuê more GhanaiansGhanaians.
257
963000
3000
Có nghĩa nhiều người Ghana sẽ có
việc hơn.
16:30
It alsocũng thế meanscó nghĩa that he will be ablecó thể to generatetạo ra wealthsự giàu có.
258
966000
3000
Cũng có nghĩa anh có thể tạo ra
của cải.
16:34
And then it will have what economistsnhà kinh tế học call
259
970000
4000
Và từ đó sẽ có được cái các nhà
kinh tế gọi là
16:38
externalbên ngoài effectshiệu ứng on a localđịa phương economynên kinh tê.
260
974000
3000
ảnh hưởng ngoại lai với nền kinh tế
địa phương.
16:41
All that you need to do, all that the elitestầng lớp need to do,
261
977000
3000
Thứ bạn cần làm, hay những người
đứng đầu cần làm
16:44
is to movedi chuyển this operationhoạt động into something that is enclosedkèm theo
262
980000
3000
là chuyển mô hình này thành thứ gì
đó được bảo hộ
16:47
so that the operationhoạt động can be madethực hiện more efficienthiệu quả.
263
983000
2000
để nó có thể hoạt động
hiệu quả hơn
16:50
Now, it is not just this informalkhông chính thức sectorngành.
264
986000
3000
Đây không chỉ là khu vực tự do.
16:53
There is alsocũng thế traditionaltruyên thông medicinedược phẩm.
265
989000
4000
Đây là phương thuốc truyền thống.
16:57
80 percentphần trăm of AfricansNgười châu Phi still relydựa on traditionaltruyên thông medicinedược phẩm.
266
993000
3000
80% người châu Phi vẫn dựa vào
phương thuốc truyền thống.
17:00
The modernhiện đại healthcarechăm sóc sức khỏe sectorngành has totallyhoàn toàn collapsedsụp đổ.
267
996000
4000
Khu vực chăm sóc y tế hiện đại
hoàn toàn sụp đổ.
17:04
Now, this is an areakhu vực -- I mean, there is a treasurekho báu trovetrove of wealthsự giàu có
268
1000000
7000
Đây là lĩnh vực mà theo tôi là một
kho báu
17:11
in the traditionaltruyên thông medicinedược phẩm areakhu vực.
269
1007000
2000
trong lĩnh vực thuốc truyền thống.
17:13
This is where we need to mobilizehuy động AfricansNgười châu Phi,
270
1009000
3000
Đây là nơi ta cần huy động người
châu Phi,
17:16
in the DiasporaHải ngoại especiallyđặc biệt, to investđầu tư in this.
271
1012000
3000
cụ thể là ở Diaspora, đầu tư vào.
17:19
We alsocũng thế need to mobilizehuy động AfricansNgười châu Phi in the DiasporaHải ngoại,
272
1015000
3000
Chúng ta cũng cần vận động người
dân ở Diaspora,
17:22
not only to go into the traditionaltruyên thông sectorslĩnh vực,
273
1018000
3000
không chỉ đầu tư vào các mảng
truyền thống,
17:25
but to go into agriculturenông nghiệp and alsocũng thế to instigatekích động changethay đổi from withinbên trong.
274
1021000
6000
mà còn vào nông nghiệp, và thúc đẩy
thay đổi từ bên trong.
17:31
We were ablecó thể to mobilizehuy động GhanaiansGhanaians in the DiasporaHải ngoại
275
1027000
4000
Chúng ta đã có thể vận động người
Ghana ở Diaspora
17:35
to instigatekích động changethay đổi in GhanaGhana and bringmang đến about democracydân chủ in GhanaGhana.
276
1031000
5000
tạo ra thay đổi ở Ghana và mang
dân chủ tới đây.
17:40
And I know that with the CheetahsCheetahs, we can take AfricaAfrica back
277
1036000
5000
Và tôi biết với thế hệ Báo đốm,
chúng ta có thể mang châu Phi trở lại
17:45
one villagelàng at a time.
278
1041000
2000
từng làng một.
17:47
Thank you very much.
279
1043000
1000
Cảm ơn các bạn.
17:48
(ApplauseVỗ tay)
280
1044000
8000
(Vỗ tay)
Translated by Minh Diệu
Reviewed by Trần Thanh Vân

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
George Ayittey - Economist
Economist George Ayittey sees Africa's future as a fight between Hippos -- complacent, greedy bureaucrats wallowing in the muck -- and Cheetahs, the fast-moving, entrepreneurial leaders and citizens who will rebuild Africa.

Why you should listen

Ghanaian economist George Ayittey was a voice in the wilderness for many years, crying out against the corruption and complacency that -- more than any other factor, he believes -- are the bedrock problems of many troubled Africa states. "We call our governments vampire states, which suck the economic vitality out of the people," he says.

His influential book Africa Unchained has helped unleash a new wave of activism and optimism -- especially in the African blogosphere, where his notion of cheetahs-versus-hippos has become a standard shorthand. The "Cheetah Generation," he says, is a "new breed of Africans," taking their futures into their own hands, instead of waiting for politicians to empower them. (He compares them to the previous "Hippo Generation," who are lazily stuck complaining about colonialism, yet doing nothing to change the status quo.)

Ayittey is a Distinguished Economist in Residence at American University in Washington, DC.

More profile about the speaker
George Ayittey | Speaker | TED.com