TEDMED 2014
Rosie King: How autism freed me to be myself
Rosie King: Tự kỉ để tôi được là chính mình
Filmed:
Readability: 3.2
2,683,245 views
"Con người ta sợ sự đa dạng đến nỗi họ cố gắng đặt mọi thứ vào trong một chiếc hộp nhỏ và gắn vào đó một cái mác cụ thể", Rosie King, 16 tuổi, can đảm, thô lỗ và tự kỉ đã nói như thế. Cô muốn biết: Tại sao mọi người lại quá lo lắng về việc giữ cho mình bình thường? Cô giục giã mỗi một đứa trẻ, cha mẹ, giáo viên và mỗi một người nên quý trọng sự độc nhất vô nhị của từng cá thể. Đó là một minh chứng rất rõ ràng về tiềm năng đa dạng của con người.
Rosie King - Storytelling activist
Rosie King challenges stereotypes of people with autism and contextualizes the issue by asking us, “Why be normal?” Full bio
Rosie King challenges stereotypes of people with autism and contextualizes the issue by asking us, “Why be normal?” Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
Tôi chưa từng nói
với nhiều người về điều này
với nhiều người về điều này
00:12
I haven't told many people this,
0
738
1698
00:14
but in my head, I've got
1
2436
2396
nhưng trong đầu mình,
00:16
thousands of secret worlds all going on
2
4832
2137
tôi có hàng ngàn thế giới bí mật
đang diễn ra cùng 1 lúc.
đang diễn ra cùng 1 lúc.
00:18
all at the same time.
3
6969
2301
00:21
I am also autistic.
4
9270
2333
Tôi còn bị tự kỉ nữa.
Người ta có khuynh hướng
chẩn đoán bệnh tự kỉ
chẩn đoán bệnh tự kỉ
00:23
People tend to diagnose autism
5
11603
1946
00:25
with really specific
check-box descriptions,
check-box descriptions,
6
13549
3319
bằng bảng mô tả và
đánh dấu vào ô có sẵn
đánh dấu vào ô có sẵn
00:28
but in reality, it's a whole
variation as to what we're like.
variation as to what we're like.
7
16868
3048
nhưng trong thực tế, điều đó
biến đổi tùy theo mỗi người
biến đổi tùy theo mỗi người
00:31
For instance, my little brother,
8
19916
1733
Ví dụ, em trai tôi,
00:33
he's very severely autistic.
9
21649
1777
nó bị tự kỉ nặng.
00:35
He's nonverbal. He can't talk at all.
10
23426
2262
Nó không nói. Không thể nói gì.
00:37
But I love to talk.
11
25688
2492
Nhưng tôi lại thích nói.
00:40
People often associate autism
12
28180
3303
Mọi người thường đánh đồng tự kỉ
00:43
with liking maths and
science and nothing else,
science and nothing else,
13
31483
2673
với việc thích toán và khoa học
và không gì cả,
và không gì cả,
00:46
but I know so many autistic people
14
34156
1799
nhưng tôi biết nhiều
người tự kỉ rất thích sáng tạo.
người tự kỉ rất thích sáng tạo.
00:47
who love being creative.
15
35955
2373
Nhưng đó là sự rập khuôn,
00:50
But that is a stereotype,
16
38328
2442
00:52
and the stereotypes of things
17
40770
1856
và mọi sự rập khuôn,
00:54
are often, if not always, wrong.
18
42626
3262
nếu không phải luôn luôn
thì thường là sai.
thì thường là sai.
00:57
For instance, a lot of people
19
45888
2418
Ví dụ, nhiều người
01:00
think autism and think
"Rain Man" immediately.
"Rain Man" immediately.
20
48306
4253
nghĩ về tự kỉ sẽ nghĩ đến
phim "Rain Man" ngay lập tức.
phim "Rain Man" ngay lập tức.
01:04
That's the common belief,
21
52559
1492
Đó là niềm tin phổ biến,
01:06
that every single autistic
person is Dustin Hoffman,
person is Dustin Hoffman,
22
54051
3295
rằng mỗi người bị tự kỉ
đều là diễn viên Dustin Hoffman,
đều là diễn viên Dustin Hoffman,
01:09
and that's not true.
23
57346
3003
và điều đó không đúng.
01:12
But that's not just with
autistic people, either.
autistic people, either.
24
60349
2801
Không chỉ
với người bị tự kỉ,
với người bị tự kỉ,
tôi thấy điều đó cũng xảy đến
với cộng đồng LGBT,
với cộng đồng LGBT,
01:15
I've seen it with LGBTQ people,
25
63150
2340
01:17
with women, with POC people.
26
65490
2420
với phụ nữ, với người da màu.
01:19
People are so afraid of variety
27
67910
2518
Mọi người rất sợ
sự đa dạng
sự đa dạng
01:22
that they try to fit everything
into a tiny little box
into a tiny little box
28
70428
2801
đến nỗi họ cố gắng đưa mọi thứ
vào trong chiếc hộp nhỏ
vào trong chiếc hộp nhỏ
01:25
with really specific labels.
29
73229
2295
và gắn cho nó
1 cái mác thật cụ thể.
1 cái mác thật cụ thể.
01:27
This is something that actually
30
75524
1631
Điều này thực sự
01:29
happened to me in real life:
31
77155
2678
đã diễn ra với tôi trong thực tế:
01:31
I googled "autistic people are ..."
32
79833
2688
Tôi tra google "người tự kỉ là..."
01:34
and it comes up with suggestions
33
82521
2103
và xuất hiện các đề xuất
01:36
as to what you're going to type.
34
84624
2025
cho những gì bạn sắp gõ.
01:38
I googled "autistic people are ..."
35
86649
1755
Tôi tra google "người tự kỉ là..."
01:40
and the top result was "demons."
36
88404
3213
và kết quả trên cùng là "ma quỷ".
01:43
That is the first thing that people think
37
91617
2258
Đó là điều đầu tiên
người ta nghĩ đến
người ta nghĩ đến
01:45
when they think autism.
38
93875
2004
khi nói về bệnh tự kỉ.
01:47
They know.
39
95879
1906
Họ biết.
01:49
(Laughter)
40
97785
3209
(Cười)
Một trong những điều tôi có thể làm
nhờ vào chứng tự kỉ-
nhờ vào chứng tự kỉ-
01:56
One of the things I can do
because I'm autistic —
because I'm autistic —
41
104604
2597
01:59
it's an ability rather than a disability —
42
107201
2441
đó là khả năng
chứ không phải sự tàn tật-
chứ không phải sự tàn tật-
02:01
is I've got a very, very vivid imagination.
43
109642
3535
là tôi có trí tưởng tượng vô cùng
sinh động
sinh động
Để tôi giải thích một chút.
02:05
Let me explain it to you a bit.
44
113177
1673
02:06
It's like I'm walking in two
worlds most of the time.
worlds most of the time.
45
114850
2250
Giống như là đi
trong 2 thế giới
trong 2 thế giới
02:09
There's the real world,
the world that we all share,
the world that we all share,
46
117100
2534
Thế giới thực
mà chúng ta đang ở đây,
mà chúng ta đang ở đây,
02:11
and there's the world in my mind,
47
119634
1980
và một thế giới khác trong đầu tôi,
02:13
and the world in my mind
is often so much more real
is often so much more real
48
121614
3037
và thế giới trong đầu tôi
thường thực hơn
thường thực hơn
02:16
than the real world.
49
124651
2487
thế giới mà chúng ta đang sống.
02:19
Like, it's very easy for
me to let my mind loose
me to let my mind loose
50
127138
3371
Rất dễ khiến đầu óc tôi
trở nên mơ hồ
trở nên mơ hồ
02:22
because I don't try and fit
myself into a tiny little box.
myself into a tiny little box.
51
130509
2871
bởi vì tôi không cố đưa mình
vào 1 chiếc hộp nhỏ.
vào 1 chiếc hộp nhỏ.
02:25
That's one of the best
things about being autistic.
things about being autistic.
52
133380
2239
Đó là một trong những điều
về tự kỉ.
về tự kỉ.
02:27
You don't have the urge to do that.
53
135619
1969
Bạn không phải vội vàng làm điều đó.
02:29
You find what you want to do,
54
137588
2768
Bạn tìm kiếm điều bạn muốn làm,
02:32
you find a way to do it,
and you get on with it.
and you get on with it.
55
140356
2784
bạn tìm cách làm
và hòa hợp với nó.
và hòa hợp với nó.
02:35
If I was trying to fit myself into a box,
56
143140
2153
Nếu cố gắng
đưa mình vào khuôn khổ,
đưa mình vào khuôn khổ,
02:37
I wouldn't be here, I
wouldn't have achieved
wouldn't have achieved
57
145293
2152
tôi sẽ không ở đây,
hẳn sẽ không có được
hẳn sẽ không có được
02:39
half the things that I have now.
58
147445
2150
một nửa những điều
mà tôi đang có.
mà tôi đang có.
02:41
There are problems, though.
59
149595
1776
Mặc dù có nhiều vấn đề.
02:43
There are problems with being autistic,
60
151371
2165
Có nhiều vấn đề với việc
bị tự kỉ,
bị tự kỉ,
02:45
and there are problems with
having too much imagination.
having too much imagination.
61
153536
2720
và với việc
có quá nhiều sự tưởng tượng.
có quá nhiều sự tưởng tượng.
Trường học, nhìn chung, có thể
là một vấn đề,
là một vấn đề,
02:48
School can be a problem in general,
62
156256
2203
02:50
but having also to explain to a teacher
63
158459
4031
nhưng cũng phải giải thích
với giáo viên, hằng ngày
với giáo viên, hằng ngày
02:54
on a daily basis
64
162490
2182
rằng bài học của họ thật buồn tẻ
một cách khó mà giải thích
một cách khó mà giải thích
02:56
that their lesson is inexplicably dull
65
164672
3645
03:00
and you are secretly taking refuge
66
168317
2621
và việc bạn lẳng lặng rúc vào
03:02
in a world inside your head in
which you are not in that lesson,
which you are not in that lesson,
67
170938
3962
trong thế giới bên trong đầu
để không phải nghe giảng
để không phải nghe giảng
03:06
that adds to your list of problems.
68
174900
3496
bổ sung vào danh sách các rắc rối.
03:10
(Laughter)
69
178396
1868
(Cười)
03:12
Also, when my imagination takes hold,
70
180264
4420
Tương tự, khi trí tưởng tượng của tôi
chiếm lĩnh,
chiếm lĩnh,
03:16
my body takes on a life of its own.
71
184684
1834
thân thể tôi sống cuộc sống
của chính nó.
của chính nó.
03:18
When something very exciting
happens in my inner world,
happens in my inner world,
72
186518
2958
Khi điều gì đó thú vị diễn ra
trong thế giới bên trong,
trong thế giới bên trong,
03:21
I've just got to run.
73
189476
1504
tôi phải chạy.
03:22
I've got to rock backwards and forwards,
74
190980
1916
Tôi phải vận động liên tục
tiến và lùi, hoặc đôi khi hét lên.
tiến và lùi, hoặc đôi khi hét lên.
03:24
or sometimes scream.
75
192896
1788
03:26
This gives me so much energy,
76
194684
2250
Điều này cho tôi
quá nhiều năng lượng,
quá nhiều năng lượng,
03:28
and I've got to have an
outlet for all that energy.
outlet for all that energy.
77
196934
2621
và tôi phải có lối ra
cho nguồn năng lượng này.
cho nguồn năng lượng này.
03:31
But I've done that ever
since I was a child,
since I was a child,
78
199555
2104
Tôi vẫn làm điều đó
khi còn là một đứa trẻ,
khi còn là một đứa trẻ,
03:33
ever since I was a tiny little girl.
79
201659
1718
từ khi còn là một cô nhóc tí xíu,
03:35
And my parents thought it was
cute, so they didn't bring it up,
cute, so they didn't bring it up,
80
203377
2869
cha mẹ tôi nghĩ điều đó thật đáng yêu,
nêu không để ý nhiều
nêu không để ý nhiều
03:38
but when I got into school,
81
206246
1618
nhưng khi tới tuổi đi học,
mọi người lại không cho
đó là đáng yêu.
đó là đáng yêu.
03:39
they didn't really agree that it was cute.
82
207864
2301
03:42
It can be that people
don't want to be friends
don't want to be friends
83
210165
2665
Có thể, mọi người
không muốn làm bạn
không muốn làm bạn
03:44
with the girl that starts
screaming in an algebra lesson.
screaming in an algebra lesson.
84
212830
2977
với con bé hay hét
trong giờ học đại số.
trong giờ học đại số.
03:47
And this doesn't normally
happen in this day and age,
happen in this day and age,
85
215807
3906
Điều này không thường diễn ra
hiện nay, ở độ tuổi này,
hiện nay, ở độ tuổi này,
03:51
but it can be that people don't want
to be friends with the autistic girl.
to be friends with the autistic girl.
86
219713
3577
và có thể người ta
không muốn làm bạn với con bé bị tự kỉ.
không muốn làm bạn với con bé bị tự kỉ.
03:55
It can be that people
don't want to associate
don't want to associate
87
223290
3282
Có thể người ta
không muốn liên quan
không muốn liên quan
03:58
with anyone who won't
or can't fit themselves
or can't fit themselves
88
226572
2764
đến bất cứ ai
không thể tự điều chỉnh
không thể tự điều chỉnh
04:01
into a box that's labeled normal.
89
229336
2970
trong khuôn khổ được "dán mác"
bình thường.
bình thường.
04:04
But that's fine with me,
90
232306
2166
Nhưng điều đó
không sao với tôi cả,
không sao với tôi cả,
04:06
because it sorts the wheat from the chaff,
91
234472
2134
bởi vì nó giống như
loại bỏ bột mì từ tro trấu,
loại bỏ bột mì từ tro trấu,
04:08
and I can find which people
are genuine and true
are genuine and true
92
236606
2767
tôi có thể tìm ra người
chân thật và thật lòng
chân thật và thật lòng
04:11
and I can pick these people as my friends.
93
239373
2556
và chọn họ làm bạn.
04:13
But if you think about it, what is normal?
94
241929
3420
Khi nghĩ về điều đó,
điều gì là bình thường?
điều gì là bình thường?
04:17
What does it mean?
95
245349
1811
Điều đó có nghĩa gì?
04:19
Imagine if that was the best
compliment you ever received.
compliment you ever received.
96
247160
2780
Hãy tưởng tượng đó là
lời khen hay nhất bạn từng nhận được.
lời khen hay nhất bạn từng nhận được.
04:21
"Wow, you are really normal."
97
249940
2281
"Wow, bạn thật sự bình thường."
04:24
(Laughter)
98
252221
1385
(Cười)
04:25
But compliments are,
99
253606
3404
Nhưng lời khen là
04:29
"you are extraordinary"
100
257010
1408
"Bạn thật phi thường." hay
"Bạn đột phá"
"Bạn đột phá"
04:30
or "you step outside the box."
101
258418
1834
04:32
It's "you're amazing."
102
260252
1721
"Bạn thật tuyệt vời."
04:33
So if people want to be these things,
103
261973
1890
Nếu người ta
muốn những điều này.
muốn những điều này.
04:35
why are so many people
striving to be normal?
striving to be normal?
104
263863
2508
tại sao nhiều người lại
cố gắng trở nên bình thường?
cố gắng trở nên bình thường?
04:38
Why are people pouring their
brilliant individual light into a mold?
brilliant individual light into a mold?
105
266371
5014
Tại sao lại đổ ánh sáng
rực rỡ của riêng mình vào 1 cái khuôn?
rực rỡ của riêng mình vào 1 cái khuôn?
04:43
People are so afraid of variety
that they try and force everyone,
that they try and force everyone,
106
271385
4755
Người ta sợ sự đa dạng
đến nỗi họ cố và ép mọi người,
đến nỗi họ cố và ép mọi người,
04:48
even people who don't want
to or can't, to become normal.
to or can't, to become normal.
107
276140
3718
ngay cả người không muốn hoặc không thể
trở thành người bình thường
trở thành người bình thường
04:51
There are camps for LGBTQ people
108
279858
2839
Có nhiều hội trại dành cho
người LGBT
người LGBT
04:54
or autistic people to try and
make them this "normal,"
make them this "normal,"
109
282697
3476
hoặc người tự kỉ để cố gắng
và giúp họ "bình thường",
và giúp họ "bình thường",
04:58
and that's terrifying that people
would do that in this day and age.
would do that in this day and age.
110
286173
4525
và thật đáng sợ là mọi người
vẫn làm điều đó trong thời buổi này.
vẫn làm điều đó trong thời buổi này.
05:02
All in all, I wouldn't trade my autism
and my imagination for the world.
and my imagination for the world.
111
290698
4607
Tóm lại, tôi sẽ không đổi bệnh tự kỉ
và trí tưởng tưởng của mình cho thế giới
và trí tưởng tưởng của mình cho thế giới
05:07
Because I am autistic,
112
295305
1990
Bởi vì tôi tự kỉ,
05:09
I've presented documentaries to the BBC,
113
297295
2992
tôi vừa giới thiệu tư liệu cho BBC,
05:12
I'm in the midst of writing a book,
114
300287
2239
tôi đang viết một cuốn sách,
05:14
I'm doing this — this is fantastic —
115
302526
2148
tôi đang viết - điều này thật tuyệt vời
05:16
and one of the best
things that I've achieved,
things that I've achieved,
116
304674
3251
và một trong những điều tốt nhất
mà tôi đạt được,
mà tôi đạt được,
05:19
that I consider to have achieved,
117
307925
2585
mà tôi xem là thành tựu,
05:22
is I've found ways of communicating
118
310510
1982
là tìm ra cách giao tiếp
05:24
with my little brother and sister,
119
312492
1845
với em trai và em gái của tôi,
05:26
who as I've said are nonverbal.
They can't speak.
They can't speak.
120
314337
3363
người mà tôi nói là phi ngôn ngữ.
Hai đứa đều không nói được.
Hai đứa đều không nói được.
05:29
And people would often write
off someone who's nonverbal,
off someone who's nonverbal,
121
317700
2860
Mọi người thường viết
về ai đó không nói được,
về ai đó không nói được,
05:32
but that's silly, because
my little brother and sister
my little brother and sister
122
320560
2734
nhưng điều đó thật ngu ngốc,
vì 2 đứa em của tôi
vì 2 đứa em của tôi
05:35
are the best siblings that
you could ever hope for.
you could ever hope for.
123
323294
2693
là 2 đứa em tốt nhất
mà bạn có thể có.
mà bạn có thể có.
05:37
They're just the best,
and I love them so much
and I love them so much
124
325987
2287
Chúng là điều tuyệt vời nhất,
tôi yêu 2 đứa rất nhiều
tôi yêu 2 đứa rất nhiều
05:40
and I care about them
more than anything else.
more than anything else.
125
328274
3555
và tôi quan tâm đến chúng
nhiều hơn bất kỳ điều gì khác.
nhiều hơn bất kỳ điều gì khác.
05:43
I'm going to leave you with one question:
126
331829
2678
Tôi sắp đưa ra cho bạn
một câu hỏi:
một câu hỏi:
05:46
If we can't get inside the person's minds,
127
334507
3137
Nếu chúng ta không thể
vào trong đầu của một người,
vào trong đầu của một người,
05:49
no matter if they're autistic or not,
128
337644
2093
dù cho họ có bị tự kỉ hay không,
05:51
instead of punishing anything
that strays from normal,
that strays from normal,
129
339737
3037
thay vì trừng phạt những gì
không theo bình thường
không theo bình thường
05:54
why not celebrate uniqueness
130
342774
1755
tại sao không ăn mừng
sự độc nhất vô nhị
sự độc nhất vô nhị
05:56
and cheer every time someone
unleashes their imagination?
unleashes their imagination?
131
344529
4061
và ăn mừng mỗi khi ai đó
giải phóng được trí tưởng tượng của mình?
giải phóng được trí tưởng tượng của mình?
06:00
Thank you.
132
348590
1576
Xin cảm ơn.
06:02
(Applause)
133
350166
5180
(Vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Rosie King - Storytelling activistRosie King challenges stereotypes of people with autism and contextualizes the issue by asking us, “Why be normal?”
Why you should listen
When she was nine years old, doctors confirmed Rosie King’s self-diagnosis of Asperger’s Syndrome. With two younger siblings severely affected by autism, Rosie had a burning desire to help make the world a more tolerant place for people with autism ever since she was a young girl. She found the opportunity to do so when her family was invited to do a local news segment on her mother’s children’s books, which featured Rosie’s illustrations. Her lack of inhibition made her a natural presenter, and she was asked to host BBC Newsround’s special program “My Autism and Me,” bringing her a much wider audience and an Emmy Kid’s Award. Rosie continues to raise awareness about autism, and is working towards her goal of becoming a professional actress and storyteller.
More profile about the speakerRosie King | Speaker | TED.com