TEDYouth 2015
Raymond Wang: How germs travel on planes -- and how we can stop them
Raymond Wang: Cách mầm bệnh lan truyền trên máy bay - và cách chúng ta ngăn chặn nó
Filmed:
Readability: 3.6
1,821,024 views
Raymond Wang chỉ mới 17 tuổi, nhưng anh đã giúp xây dựng một thế giới khoẻ mạnh hơn. Bằng việc sử dụng thuỷ động lực học (động lực học của chất lỏng), anh đã tạo ra mô phỏng bằng máy tính xem cách luồng khí di chuyển trên máy bay, và điều anh tìm được gây lo lắng - khi một người hắc hơi trên máy bay, luồng khí thật sự giúp lan truyền mầm bệnh đến những hành khách khác. Wang chia sẻ một hoạt cảnh không thể quên được là cách cái hắc hơi di chuyển trong buồng máy bay cũng như giải pháp giành giải thưởng của anh: một thiết bị hình vẩy cá làm tăng luồng khí trong lành trong máy bay và chuyển hướng luồng khí mang mầm bệnh ra khỏi vòng xoay không khí.
Raymond Wang - Inventor
Raymond Wang won the top prize in the 2015 Intel Science and Engineering Fair for his invention that circulates fresh air on planes and reduces transmission of germs between passengers. Full bio
Raymond Wang won the top prize in the 2015 Intel Science and Engineering Fair for his invention that circulates fresh air on planes and reduces transmission of germs between passengers. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:13
Can I get a show of hands --
0
1713
1366
Cho tôi biết bằng cách giơ tay
00:15
how many of you in this room
have been on a plane in this past year?
have been on a plane in this past year?
1
3103
3702
có bao nhiêu người trong phòng này
đã đi máy bay trong năm qua?
đã đi máy bay trong năm qua?
00:20
That's pretty good.
2
8258
1153
Khá tốt.
00:21
Well, it turns out that you
share that experience
share that experience
3
9435
2885
Hóa ra các bạn chia sẻ trải nghiệm đó
00:24
with more than three billion
people every year.
people every year.
4
12344
2835
với hơn 3 tỷ người mỗi năm.
00:27
And when we put so many people
in all these metal tubes
in all these metal tubes
5
15203
3137
Và khi chúng ta có quá nhiều người
trong những ống kim loại này
trong những ống kim loại này
00:30
that fly all over the world,
6
18364
1586
bay đi khắp thế giới,
00:31
sometimes, things like this can happen
7
19974
2673
thỉnh thoảng,
những việc như vậy có thể xảy ra
những việc như vậy có thể xảy ra
00:34
and you get a disease epidemic.
8
22671
1887
và dịch bệnh bị lây truyền.
00:37
I first actually got into this topic
9
25116
1951
Thực sự đầu tiên tôi thích chủ đề này
00:39
when I heard about the Ebola
outbreak last year.
outbreak last year.
10
27091
2632
khi tôi nghe về sự bùng nổ dịch Ebola
năm ngoái.
năm ngoái.
00:41
And it turns out that,
11
29747
1460
Và thật ra là
00:43
although Ebola spreads
through these more range-limited,
through these more range-limited,
12
31231
2830
mặc dù Ebola lan truyền
ở phạm vi khá giới hạn này,
ở phạm vi khá giới hạn này,
00:46
large-droplet routes,
13
34085
1334
bằng con đường nhỏ những giọt lớn,
00:47
there's all these other sorts of diseases
14
35443
1978
có tất cả các loại bệnh khác ở đây
00:49
that can be spread in the airplane cabin.
15
37445
1976
có thể lây truyền trong khoang máy bay.
00:51
The worst part is, when we take
a look at some of the numbers,
a look at some of the numbers,
16
39445
3184
Điều tệ hơn, khi chúng ta
nhìn vào vài con số,
nhìn vào vài con số,
00:54
it's pretty scary.
17
42653
1413
ta thật thấy kinh khủng.
00:56
So with H1N1,
18
44090
1760
Với H1N1,
00:57
there was this guy that decided
to go on the plane
to go on the plane
19
45874
2389
Người này đã quyết định lên máy bay
01:00
and in the matter of a single flight
20
48287
1771
và chỉ là chuyến bay một chiều
01:02
actually spread the disease
to 17 other people.
to 17 other people.
21
50082
2254
thực sự đã truyền căn bệnh
cho17 người khác.
cho17 người khác.
01:04
And then there was this
other guy with SARS,
other guy with SARS,
22
52360
2128
Và với một người khác bị
dịch bệnh SARS,
dịch bệnh SARS,
01:06
who managed to go on a three-hour flight
23
54512
2102
người đã lên được một chuyến bay trong 3 giờ
01:08
and spread the disease to 22 other people.
24
56638
2842
và lây truyền dịch bệnh cho 22 người khác.
01:11
That's not exactly my idea
of a great superpower.
of a great superpower.
25
59504
3408
Đó không phải chính xác ý tôi
về một sức mạnh siêu cường.
về một sức mạnh siêu cường.
01:15
When we take a look at this,
what we also find
what we also find
26
63658
2564
Khi ta nhìn điều nầy,
ta cũng nhận ra là
ta cũng nhận ra là
01:18
is that it's very difficult
to pre-screen for these diseases.
to pre-screen for these diseases.
27
66246
2976
rất khó để sàn lọc trước những
căn bệnh này.
căn bệnh này.
01:21
So when someone actually
goes on a plane,
goes on a plane,
28
69619
2091
Khi một người thực sự bước lên máy bay,
01:23
they could be sick
29
71734
1206
họ có thể bị bệnh
01:24
and they could actually
be in this latency period
be in this latency period
30
72964
2395
và thật ra họ trong giai đoạn ủ bệnh
01:27
in which they could actually
have the disease
have the disease
31
75383
2159
nghĩa là họ bị bệnh thật
01:29
but not exhibit any symptoms,
32
77566
1572
nhưng chưa có các triệu chứng,
01:31
and they could, in turn,
spread the disease
spread the disease
33
79162
2191
và họ có thể, lần lượt truyền bệnh
01:33
to many other people in the cabin.
34
81377
1673
cho nhiều người khác trong khoang.
01:35
How that actually works is that right now
35
83074
2082
Sự lây truyền này thật sự xảy ra vì hiện nay
01:37
we've got air coming in
from the top of the cabin
from the top of the cabin
36
85180
2286
chúng ta nhận không khí từ
trên nóc khoang
trên nóc khoang
01:39
and from the side of the cabin,
as you see in blue.
as you see in blue.
37
87490
2426
và từ bên hông khoang, nó màu xanh
01:41
And then also, that air goes out
through these very efficient filters
through these very efficient filters
38
89940
4202
Và sau đó, không khí đó đi qua những
bộ lọc rất hiệu quả
bộ lọc rất hiệu quả
01:46
that eliminate 99.97 percent
of pathogens near the outlets.
of pathogens near the outlets.
39
94166
4548
sẽ lọc đến 99.97 phần trăm
mầm bệnh ở gần các lối đi.
mầm bệnh ở gần các lối đi.
01:51
What happens right now, though,
40
99444
1477
Nhưng mà hiện nay
01:52
is that we have this
mixing airflow pattern.
mixing airflow pattern.
41
100945
2067
là ta có mô hình của luồng khí trộn lẫn.
01:55
So if someone were to actually sneeze,
42
103036
1832
Bởi thế, nếu người nào đó hắt hơi,
01:56
that air would get swirled
around multiple times
around multiple times
43
104892
2704
thì luồng khí đó bị xoáy quanh nhiều lần
01:59
before it even has a chance
to go out through the filter.
to go out through the filter.
44
107620
3245
trước khi nó có cơ hội đi qua bộ lọc.
02:03
So I thought: clearly, this
is a pretty serious problem.
is a pretty serious problem.
45
111785
3213
Nên tôi đã nghĩ: rõ ràng, đây là
một vấn đề rất nguy hiểm,
một vấn đề rất nguy hiểm,
02:07
I didn't have the money
to go out and buy a plane,
to go out and buy a plane,
46
115022
3733
Tôi đã không có tiền
để đi mua một chiếc máy bay,
để đi mua một chiếc máy bay,
02:10
so I decided to build a computer instead.
47
118779
2238
nên tôi quyết định tạo
một máy tính thay thế.
một máy tính thay thế.
02:13
It actually turns out that
with computational fluid dynamics,
with computational fluid dynamics,
48
121041
3272
Quả thật, nó chứng minh rằng với
những chuyển động chất được cài đặt
những chuyển động chất được cài đặt
02:16
what we're able to do
is create these simulations
is create these simulations
49
124337
2601
điều ta có thể làm
là tạo ra những sự mô phỏng này
là tạo ra những sự mô phỏng này
02:18
that give us higher resolutions
50
126962
1794
để cho ta những giải pháp tốt hơn
02:20
than actually physically going
in and taking readings in the plane.
in and taking readings in the plane.
51
128780
3620
so với việc đích thân lên máy bay và
đọc chỉ số trên máy bay.
đọc chỉ số trên máy bay.
02:24
And so how, essentially, this works
is you would start out
is you would start out
52
132836
3014
Vì thế về cơ bản, ta
có thể bắt đầu làm việc
có thể bắt đầu làm việc
02:27
with these 2D drawings --
53
135874
1672
với những bản vẽ 2D này--
02:29
these are floating around
in technical papers around the Internet.
in technical papers around the Internet.
54
137570
3128
Những cái này có đầy trong
bản vẽ kỹ thuật trên Internet.
bản vẽ kỹ thuật trên Internet.
02:32
I take that and then I put it
into this 3D-modeling software,
into this 3D-modeling software,
55
140722
2893
Tôi lấy và đặt vào phần mềm
mô hình 3D này,
mô hình 3D này,
02:35
really building that 3D model.
56
143639
1779
thật sự tạo ra mô hình 3D đó.
02:37
And then I divide that model
that I just built into these tiny pieces,
that I just built into these tiny pieces,
57
145442
4459
Sau đó tôi chia mô hình
mà tôi vừa ghép từ những mảnh nhỏ xíu này,
mà tôi vừa ghép từ những mảnh nhỏ xíu này,
02:41
essentially meshing it so that
the computer can better understand it.
the computer can better understand it.
58
149925
3577
về cơ bản khớp với nhau để
máy tính có thể dễ hiểu hơn.
máy tính có thể dễ hiểu hơn.
02:45
And then I tell the computer where
the air goes in and out of the cabin,
the air goes in and out of the cabin,
59
153526
3721
Sau đó tôi cho máy tính biết nơi
không khí trong khoang ra vào,
không khí trong khoang ra vào,
02:49
throw in a bunch of physics
60
157271
1499
cho vào đó những tính chất vật lý
02:50
and basically sit there and wait until
the computer calculates the simulation.
the computer calculates the simulation.
61
158794
4221
và ngồi đó đợi cho đến khi
máy tính tính toán sự mô phỏng.
máy tính tính toán sự mô phỏng.
02:56
So what we get, actually,
with the conventional cabin is this:
with the conventional cabin is this:
62
164015
3627
Thực sự những gì chúng ta thu thập được
trong khoang thông thường là:
trong khoang thông thường là:
02:59
you'll notice the middle person sneezing,
63
167666
2247
bạn chú ý người ở giữa hắt hơi
03:02
and we go "Splat!" -- it goes
right into people's faces.
right into people's faces.
64
170767
3392
và ta "-vụt" - nó bay
ngay vào mặt của mọi người
ngay vào mặt của mọi người
03:06
It's pretty disgusting.
65
174882
1821
Thật là ghê tởm.
03:08
From the front, you'll notice
those two passengers
those two passengers
66
176727
2348
Ở hàng ghế đầu, bạn lưu ý
hai hành khách đó
hai hành khách đó
03:11
sitting next to the central passenger
67
179099
1786
ngồi kế hành khách ở giữa
03:12
not exactly having a great time.
68
180909
1706
không có gì gọi là thoải mái.
03:14
And when we take a look
at that from the side,
at that from the side,
69
182639
2186
Và khi bạn nhìn bên hông
03:16
you'll also notice those pathogens
spreading across the length of the cabin.
spreading across the length of the cabin.
70
184849
3993
bạn cũng sẽ thấy những mầm bệnh
phát tán dọc theo chiều dài khoang.
phát tán dọc theo chiều dài khoang.
03:22
The first thing I thought was,
"This is no good."
"This is no good."
71
190017
2350
Điều đầu tiên tôi nghĩ là
"Việc này không tốt"
"Việc này không tốt"
03:24
So I actually conducted
more than 32 different simulations
more than 32 different simulations
72
192391
3508
Nên tôi đã thực hiện hơn
32 mô phỏng khác nhau
32 mô phỏng khác nhau
03:27
and ultimately, I came up
with this solution right here.
with this solution right here.
73
195923
3365
và cuối cùng, tôi đã đi đến
giải pháp này ngay đây.
giải pháp này ngay đây.
03:31
This is what I call a -- patent pending --
Global Inlet Director.
Global Inlet Director.
74
199312
3516
Đây là cái tôi gọi -bằng sáng chế
chưa được cấp - "Giám đốc Lối vào Toàn cầu"
chưa được cấp - "Giám đốc Lối vào Toàn cầu"
03:34
With this, we're able to reduce
pathogen transmission
pathogen transmission
75
202852
2566
Bằng cách này, ta có thể giảm
việc lan truyền mầm bệnh
việc lan truyền mầm bệnh
03:37
by about 55 times,
76
205442
1768
khoảng 55 lần,
03:39
and increase fresh-air inhalation
by about 190 percent.
by about 190 percent.
77
207234
3153
và gia tăng sự hít thở không khí
trong lành khoảng 190%.
trong lành khoảng 190%.
03:42
So how this actually works
78
210411
1604
Để thực hiện điều này
03:44
is we would install this piece
of composite material
of composite material
79
212039
3129
ta lắp đặt miếng ghép bằng
vật liệu hỗn hợp này
vật liệu hỗn hợp này
03:47
into these existing spots
that are already in the plane.
that are already in the plane.
80
215192
2968
vào những chổ đã có sẵn trên máy bay.
03:50
So it's very cost-effective to install
81
218184
2001
Vì vậy việc lắp đặt rất đỡ tốn chi phí
03:52
and we can do this directly overnight.
82
220209
1848
và ta có thể làm trong vòng một đêm.
03:54
All we have to do is put a couple
of screws in there and you're good to go.
of screws in there and you're good to go.
83
222081
3548
Tất cả ta phải làm là vặn vài
con ốc vào đó là xong.
con ốc vào đó là xong.
03:57
And the results that we get
are absolutely amazing.
are absolutely amazing.
84
225653
2859
Và kết quả ta nhận được
hoàn toàn gây kinh ngạc.
hoàn toàn gây kinh ngạc.
04:00
Instead of having those problematic
swirling airflow patterns,
swirling airflow patterns,
85
228536
3536
Thay vì có những luồng không khí rắc rối
thổi tới lui này,
thổi tới lui này,
04:04
we can create these walls of air
86
232096
1742
ta có thể tạo những
bức tường khí thế này
bức tường khí thế này
04:05
that come down in-between the passengers
87
233862
2170
len giữa giữa những hành khách
04:08
to create personalized breathing zones.
88
236056
1898
để tạo vùng khí riêng cho từng cá nhân.
04:09
So you'll notice the middle passenger
here is sneezing again,
here is sneezing again,
89
237978
2985
Nên bạn sẽ thấy hành khách ở giữa
hắt hơi lần nữa,
hắt hơi lần nữa,
04:12
but this time, we're able
to effectively push that down
to effectively push that down
90
240987
2713
nhưng lần này, ta có thể dễ dàng
đẩy xuống
đẩy xuống
04:15
to the filters for elimination.
91
243724
2713
chổ bộ lọc để loại bỏ.
04:18
And same thing from the side,
92
246461
1396
Và cũng vậy với bên hông,
04:19
you'll notice we're able to directly
push those pathogens down.
push those pathogens down.
93
247881
3229
bạn sẽ thấy ta có thể trực tiếp
đẩy những mầm bệnh này xuống.
đẩy những mầm bệnh này xuống.
04:23
So if you take a look again now
at the same scenario
at the same scenario
94
251682
3494
Nếu giờ bạn nhìn lại cùng cảnh này
04:27
but with this innovation installed,
95
255200
1689
nhưng với hệ thống mới lắp đặt,
04:28
you'll notice the middle
passenger sneezes,
passenger sneezes,
96
256913
2016
bạn sẽ chú ý lúc hành khách
ở giữa hắt hơi,
ở giữa hắt hơi,
04:30
and this time, we're pushing
that straight down into the outlet
that straight down into the outlet
97
258953
3073
lần này ta đẩy thẳng nó xuống lối thoát khí
04:34
before it gets a chance
to infect any other people.
to infect any other people.
98
262050
3721
trước khi nó có cơ hội lây lan người khác.
04:37
So you'll notice the two passengers
sitting next to the middle guy
sitting next to the middle guy
99
265795
3124
Nếu bạn thấy hai hành khách
ngồi cạnh người ở giữa
ngồi cạnh người ở giữa
04:40
are breathing virtually
no pathogens at all.
no pathogens at all.
100
268943
2233
có thể thấy đang hít thở khí
không mầm bệnh.
không mầm bệnh.
04:43
Take a look at that from the side as well,
101
271200
2528
Hãy nhìn bên hông,
04:45
you see a very efficient system.
102
273752
1555
bạn thấy một hệ thống hiệu quả.
04:47
And in short, with this system, we win.
103
275331
2622
Tóm lại, với hệ thống này,
chúng ta chiến thắng.
chúng ta chiến thắng.
04:51
When we take a look at what this means,
104
279255
2889
Nếu ta nhìn kỷ chúng ta sẽ thấy là
04:54
what we see is that this not only works
if the middle passenger sneezes,
if the middle passenger sneezes,
105
282168
3472
nó không chỉ
hiệu quả khi hành khách ở giữa hắt hơi,
hiệu quả khi hành khách ở giữa hắt hơi,
04:57
but also if the window-seat
passenger sneezes
passenger sneezes
106
285664
2774
mà còn khi hành khách
ngồi gần cửa sổ hắt hơi
ngồi gần cửa sổ hắt hơi
05:00
or if the aisle-seat passenger sneezes.
107
288462
2095
hay cả lúc hành khách ở dãy giữa hắt hơi.
05:03
And so with this solution, what does
this mean for the world?
this mean for the world?
108
291167
3087
Với giải pháp này, nó có ý nghĩa cho
thế giới như thế nào?
thế giới như thế nào?
05:06
Well, when we take a look at this
109
294278
3514
Khi chúng ta nhìn nó
05:09
from the computer simulation
into real life,
into real life,
110
297816
2569
từ mô phỏng máy tính vào đời thực
05:12
we can see with this 3D model
that I built over here,
that I built over here,
111
300409
2762
ta có thể thấy với mô hình 3D này
mà tôi làm,
mà tôi làm,
05:15
essentially using 3D printing,
112
303195
2088
cơ bản sử dụng việc in ấn 3D,
05:17
we can see those same
airflow patterns coming down,
airflow patterns coming down,
113
305307
2959
chúng ta có thể thấy những luồng không khí
giống nhau đi xuống
giống nhau đi xuống
05:20
right to the passengers.
114
308290
1586
tới ngay hành khách.
05:22
In the past, the SARS epidemic
actually cost the world
actually cost the world
115
310920
3070
Trong quá khứ, dịch bệnh SARS
thực sự đã tiêu tốn cả thế giới
thực sự đã tiêu tốn cả thế giới
05:26
about 40 billion dollars.
116
314014
1929
khoảng 40 tỷ đô la Mỹ.
05:27
And in the future,
117
315967
1159
Và trong tương lai,
05:29
a big disease outbreak
could actually cost the world
could actually cost the world
118
317150
2546
một sự bùng nổ dịch bệnh lớn
có thể làm cả thế giới tiêu tốn
có thể làm cả thế giới tiêu tốn
05:31
in excess of three trillion dollars.
119
319720
1858
vượt qua con số 3 nghìn tỉ Đô la.
05:33
So before, it used to be that you had
to take an airplane out of service
to take an airplane out of service
120
321942
3477
Lúc trước, ta đã quen với việc máy bay
ngưng dịch vụ
ngưng dịch vụ
05:37
for one to two months,
121
325443
1872
trong một đến hai tuần,
05:39
spend tens of thousands of man hours
and several million dollars
and several million dollars
122
327339
3572
tốn ngàn giờ làm làm việc
và vài triệu đô la
và vài triệu đô la
05:42
to try to change something.
123
330935
1323
để cố thay đổi điều gì đó.
05:44
But now, we're able to install
something essentially overnight
something essentially overnight
124
332282
3511
Nhưng bây giờ, chúng ta có thể lắp đặt
thiết bị chỉ trong một đêm
thiết bị chỉ trong một đêm
05:47
and see results right away.
125
335817
1727
về thấy kết quả ngay sau đó.
05:49
So it's really now a matter of taking
this through to certification,
this through to certification,
126
337568
3206
Bởi vậy, thật sự bây giờ vấn đề là
việc này phải được chứng nhận,
việc này phải được chứng nhận,
05:52
flight testing,
127
340798
1190
thử nghiệm trên máy bay,
05:54
and going through all of these
regulatory approvals processes.
regulatory approvals processes.
128
342012
2992
và qua tất cả các quy trình khiểm định.
05:57
But it just really goes to show
that sometimes the best solutions
that sometimes the best solutions
129
345028
3064
Hệ thống này thực sự cho thấy rằng
đôi khi giải pháp tốt nhất
đôi khi giải pháp tốt nhất
06:00
are the simplest solutions.
130
348116
1438
là giải pháp đơn giản nhất.
06:01
And two years ago, even,
131
349935
3190
Cách đây hai năm, thậm chí,
06:05
this project would not have happened,
132
353149
1769
dự án này đã không làm được,
06:06
just because the technology then
wouldn't have supported it.
wouldn't have supported it.
133
354942
2826
chỉ vì công nghệ chưa hổ trợ được.
06:09
But now with advanced computing
134
357792
2469
Nhưng bây giờ với công nghệ tính học
tiên tiến
tiên tiến
06:12
and how developed our Internet is,
135
360285
2186
và sự phát triển Internet,
06:14
it's really the golden era for innovation.
136
362495
2639
nó thực sự là kỷ nguyên vàng
cho sự đổi mới.
cho sự đổi mới.
06:17
And so the question I ask all
of you today is: why wait?
of you today is: why wait?
137
365158
3243
Vì thế câu hỏi của tôi cho các bạn
hôm nay là: tại sao ta phải đợi?
hôm nay là: tại sao ta phải đợi?
06:20
Together, we can build the future today.
138
368425
2321
Hôm nay ta có thể
cùng nhau xây dựng tương lai.
cùng nhau xây dựng tương lai.
06:23
Thanks.
139
371123
1151
Xin cảm ơn.
06:24
(Applause)
140
372298
3106
(Vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Raymond Wang - InventorRaymond Wang won the top prize in the 2015 Intel Science and Engineering Fair for his invention that circulates fresh air on planes and reduces transmission of germs between passengers.
Why you should listen
Raymond Wang is a Canadian youth innovator who is passionate about science, technology, engineering and entrepreneurship. He is one of Canada's Top 20 Under 20, and most recently, the recipient of the Gordon E. Moore award for the Top Project at the 2015 Intel International Science and Engineering Fair (ISEF).
Raymond enjoys exploring STEM and promoting global sustainability. His latest engineering innovations, including his work with aircraft cabin airflow and his inventions of the “Weather Harvester,” “Smart Knee Assistant” and "Smart Bin,” have achieved international recognition.
Raymond is enthusiastic about inspiring others to pursue STEM opportunities. He actively reaches out to the local community through camps & associations, in addition to communities around the world through YouTube & Modern Media.
Having a strong passion for sustainability, Raymond has founded Sustainable Youth Canada, a youth-led non-profit organization dedicated to empowering young people in Affiliated Regions established from coast to coast to be leaders in tackling issues with environmental and energy sustainability.
In his spare time, Raymond enjoys exploring music as both a National Youth Band clarinetist and an avid pianist. He is also a keen director of films and videos; many of his productions have been recognized at local film festivals.
Raymond envisions himself pursuing a career in science, applying research and innovation with a business approach to do his part in bettering the world.
Raymond Wang | Speaker | TED.com