TEDxToronto
Natalie Panek: Let's clean up the space junk orbiting Earth
Natalie Panek: Hãy dọn sạch rác vũ trụ đang quay quanh Trái Đất
Filmed:
Readability: 5.3
1,112,579 views
Cuộc sống chúng ta phụ thuộc vào thế giới chúng ta không thể thấy: cơ sở hạ tầng vệ tinh mà chúng ta sử dụng hàng ngày vì mục đích thông tin, giải trí, giao tiếp ..v..v. Những các quỹ đạo không phải là tài nguyên vô hạn, và vấn đề về các mảnh vụn không trung sẽ ngày càng tồi tệ nếu như chúng ta không thay đổi hành vi của mình. Natalie Panek đã kêu gọi chúng ta cân nhắc về ảnh hưởng của môi trường của các vệ tinh chúng ta phụ thuộc vào. Theo như cô ấy, môi trường quỹ đạo của chúng ta rất xinh đẹp và là cánh cổng để khám phá vũ trụ. Điều đó phụ thuộc vào chúng ta nếu chúng ta muốn nó như vậy.
Natalie Panek - Rocket scientist, explorer
Natalie Panek's work is focused on the idea that accountability for our environments never goes away. Full bio
Natalie Panek's work is focused on the idea that accountability for our environments never goes away. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:13
Our lives depend
0
800
1456
Cuộc sống chúng ta lệ thuộc
00:14
on a world we can't see.
1
2280
1760
vào một thế giới chúng ta không thấy
00:17
Think about your week so far.
2
4920
2016
Thử nghĩ về tuần vừa rồi của bạn xem.
00:19
Have you watched TV, used GPS,
3
6960
3216
Có phải bạn đã xem TV, sử dụng định vị,
00:22
checked the weather or even ate a meal?
4
10200
2960
kiểm tra thời tiết và thậm chí đã
có một bữa ngon lành?
có một bữa ngon lành?
00:25
These many things
that enable our daily lives
that enable our daily lives
5
13720
2696
Những thứ này diễn ra
trong cuộc sống hàng ngày
trong cuộc sống hàng ngày
00:28
rely either directly or indirectly
6
16440
2856
đều phụ thuộc vào các vệ tinh
00:31
on satellites.
7
19320
1696
một cách trực tiếp hay gián tiếp.
00:33
And while we often take for granted
8
21040
1936
Trong khi chúng ta không để ý
00:35
the services that satellites provide us,
9
23000
2536
các dịch vụ từ vệ tinh cung cấp,
00:37
the satellites themselves
deserve our attention
deserve our attention
10
25560
2816
thì thực sự các vệ tinh đó
đáng để chúng ta quan tâm
đáng để chúng ta quan tâm
00:40
as they are leaving a lasting mark
11
28400
1976
khi chúng đang để lại dấu hiệu cuối cùng
00:42
on the space they occupy.
12
30400
1719
trên không gian của chúng.
00:44
People around the world
rely on satellite infrastructure every day
rely on satellite infrastructure every day
13
32720
3616
Con người trên khắp thế giới
sống nhờ vào các vệ tinh mỗi ngày
sống nhờ vào các vệ tinh mỗi ngày
00:48
for information, entertainment
and to communicate.
and to communicate.
14
36360
4056
với mục đích thông tin, giải trí
và để giao tiếp.
và để giao tiếp.
00:52
There's agricultural
and environmental monitoring,
and environmental monitoring,
15
40440
2856
Kể cả việc giám sát
nông nghiệp và môi trường,
nông nghiệp và môi trường,
00:55
Internet connectivity, navigation.
16
43320
3056
kết nối internet, định hướng.
00:58
Satellites even play a role
17
46400
1696
Các vệ tinh thậm chí đóng vai trò
01:00
in the operation of our financial
and energy markets.
and energy markets.
18
48120
3480
trong hoạt động của thị trường
năng lượng và tài chính.
năng lượng và tài chính.
01:04
But these satellites that we rely on
19
52120
1896
Nhưng những vệ tinh chúng ta phụ thuộc
01:06
day in and day out
20
54040
1656
hàng ngày
01:07
have a finite life.
21
55720
1656
có tuổi thọ nhất định.
01:09
They might run out of propellant,
22
57400
1896
Chúng có thể cạn kiệt nhiên liệu,
01:11
they could malfunction,
23
59320
1536
chúng có thể gặp sự cố,
01:13
or they may just naturally
reach the end of their mission life.
reach the end of their mission life.
24
60880
3695
hoặc chúng chỉ cơ bản hoàn thành xong
nhiệm vụ của đời mình.
nhiệm vụ của đời mình.
01:16
At this point, these satellites
effectively become space junk,
effectively become space junk,
25
64599
4137
Và lúc này, các vệ tinh
thực sự trở thành rác thải vũ trụ,
thực sự trở thành rác thải vũ trụ,
01:20
cluttering the orbital environment.
26
68760
2320
làm hỗn loạn môi trường quỹ đạo.
01:24
So imagine you're driving down the highway
on a beautiful, sunny day
on a beautiful, sunny day
27
71840
3616
Tưởng tượng bạn đang lái xe trên quốc lộ
vào một ngày đẹp trời đầy nắng
vào một ngày đẹp trời đầy nắng
01:27
out running errands.
28
75480
1416
để làm một công việc vặt.
01:29
You've got your music cranked,
29
76920
1656
Bạn bật nhạc lớn tiếng,
01:30
your windows rolled down,
30
78600
1456
hạ thấp cửa sổ xuống,
01:32
with the cool breeze
blowing through your hair.
blowing through your hair.
31
80080
2696
với những làn gió mát lạnh
thổi qua mái tóc.
thổi qua mái tóc.
01:35
Feels nice, right?
32
82800
1200
Tuyệt vời, phải không ?
01:36
Everything is going smoothly
33
84640
2376
Mọi thứ đều suôn sẻ
01:39
until suddenly
your car stutters and stalls
your car stutters and stalls
34
87040
2656
cho đến khi xe của bạn bất ngờ
"dở chứng" và dừng lại
"dở chứng" và dừng lại
01:41
right in the middle of the highway.
35
89720
1840
ngay giữa đường quốc lộ.
01:44
So now you have no choice
but to abandon your car
but to abandon your car
36
92160
3296
Và bạn không có sự lựa chọn nào khác
ngoài việc bỏ chiếc xe ở lại
ngoài việc bỏ chiếc xe ở lại
01:47
where it is on the highway.
37
95480
1440
trên đường quốc lộ.
01:50
Maybe you were lucky enough
38
98200
1336
Có lẽ bạn may mắn
01:51
to be able to move it out of the way
and into a shoulder lane
and into a shoulder lane
39
99560
2896
có thể chuyển được chiếc xe vào lề
01:54
so that it's out of the way
of other traffic.
of other traffic.
40
102480
2136
để tránh đường cho các xe khác.
01:56
A couple of hours ago,
41
104640
1256
Một vài giờ trước,
01:58
your car was a useful machine
that you relied on in your everyday life.
that you relied on in your everyday life.
42
105920
4480
chiếc xe là một bộ máy hữu ích
mà bạn phải sử dụng hàng ngày.
mà bạn phải sử dụng hàng ngày.
02:03
Now, it's a useless hunk of metal
43
111000
2536
Giờ đây, nó chỉ là một đống sắt vụn
02:05
taking up space in a valuable
transportation network.
transportation network.
44
113560
3680
chiếm lĩnh không gian
của mạng lưới giao thông
của mạng lưới giao thông
02:10
And imagine international roadways
all cluttered with broken down vehicles
all cluttered with broken down vehicles
45
117920
4176
Và tưởng tượng các con đường quốc tế
đều bị quá tải bởi các phương tiện hư hỏng
đều bị quá tải bởi các phương tiện hư hỏng
02:14
that are just getting in the way
of other traffic.
of other traffic.
46
122120
2856
đang chắn đường của các phương tiện khác.
02:17
And imagine the debris
that would be strewn everywhere
that would be strewn everywhere
47
125000
2896
và tưởng tượng các mảnh vỡ
đang vung vãi khắp nơi
đang vung vãi khắp nơi
02:20
if a collision actually happened,
48
127920
2456
Nếu một vụ va chạm xảy ra,
02:22
thousands of smaller pieces of debris
49
130400
2376
thì hàng ngàn mảnh vụn nhỏ hơn
02:25
becoming new obstacles.
50
132800
1920
sẽ trở thành trở ngại mới.
02:27
This is the paradigm
of the satellite industry.
of the satellite industry.
51
135680
3576
Đây là ví dụ điển hình
của ngành công nghiệp vũ trụ.
của ngành công nghiệp vũ trụ.
02:31
Satellites that are no longer working
52
139280
2136
Những vệ tinh không còn hoạt động
02:33
are often left to deorbit
over many, many years,
over many, many years,
53
141440
3816
thường bị di rời khỏi quỹ đạo
trong nhiều năm,
trong nhiều năm,
02:37
or only moved out of the way
as a temporary solution.
as a temporary solution.
54
145280
3536
hoặc chỉ được di dời đi
như là một giải pháp tạm thời.
như là một giải pháp tạm thời.
02:41
And there are no
international laws in space
international laws in space
55
148840
2256
Và không hề có bất kì
luật quốc tế nào về vũ trụ
luật quốc tế nào về vũ trụ
02:43
to enforce us to clean up after ourselves.
56
151120
2640
để buộc chúng ta phải dọn dẹp
02:46
So the world's first satellite, Sputnik I,
57
154680
2256
Nên vệ tinh đầu tiên, Sputnik I,
02:49
was launched in 1957,
58
156960
2256
được phóng vào năm 1957
02:51
and in that year, there were
only a total of three launch attempts.
only a total of three launch attempts.
59
159240
3640
và trong năm đó, chỉ có
tổng cộng ba vụ phóng
tổng cộng ba vụ phóng
02:55
Decades later and dozens of countries
from all around the world
from all around the world
60
163520
3536
các thập kỉ sau, hàng chục nước
ở trên thế giới
ở trên thế giới
02:59
have launched thousands
of more satellites into orbit,
of more satellites into orbit,
61
167080
3376
đã phóng hơn hàng ngàn
vệ tinh vào quỹ đạo
vệ tinh vào quỹ đạo
03:02
and the frequency of launches
is only going to increase in the future,
is only going to increase in the future,
62
170480
3736
và xu hướng này
sẽ ngày càng gia tăng trong tương lai
sẽ ngày càng gia tăng trong tương lai
03:06
especially if you consider
things like the possibility
things like the possibility
63
174240
2576
đặc biệt nếu bạn nghĩ đến
hậu quả của
hậu quả của
03:09
of 900-plus satellite
constellations being launched.
constellations being launched.
64
176840
3600
việc phóng hơn 900 chòm sao vệ tinh
03:13
Now, we send satellites
to different orbits
to different orbits
65
181560
2056
Ta gửi các vệ tinh
vào quỹ đạo khác nhau
vào quỹ đạo khác nhau
03:15
depending on what they're needed for.
66
183640
2056
tùy vào mục đích của chúng
03:17
One of the most common places
we send satellites
we send satellites
67
185720
2336
Nơi phổ biến nhất của vệ tinh
03:20
is the low Earth orbit,
68
188080
1576
là quỹ đạo tầm thấp,
03:21
possibly to image the surface of Earth
69
189680
1976
có thể chụp ảnh bề mặt trái đất
03:23
at up to about 2,000 kilometers altitude.
70
191680
2400
từ độ cao tới 2000km.
03:26
Satellites there are naturally buffeted
by Earth's atmosphere,
by Earth's atmosphere,
71
194720
3456
Các vệ tinh này ảnh hưởng
bởi bầu khí quyển trái đất,
bởi bầu khí quyển trái đất,
03:30
so their orbits naturally decay,
72
198200
1936
nên quỹ đạo của chúng dĩ nhiên bị hư hại
03:32
and they'll eventually burn up,
73
200160
1536
và cuối cùng là cháy rụi,
03:33
probably within a couple of decades.
74
201720
1960
có lẽ trong vòng vài thập kỉ.
03:36
Another common place we send satellites
75
204440
2096
Một vị trí phổ biến khác của các vệ tinh
03:38
is the geostationary orbit
76
206560
1656
là quỹ đạo địa tĩnh
03:40
at about 35,000 kilometers altitude.
77
208240
2600
với độ cao khoảng 35.000 km
03:43
Satellites there remain in the same place
above Earth as the Earth rotates,
above Earth as the Earth rotates,
78
211320
4176
Các vệ tinh ở cùng vị trí cao hơn
trái đất khi trái đất xoay,
trái đất khi trái đất xoay,
03:47
which enables things like communications
or television broadcast, for example.
or television broadcast, for example.
79
215520
4280
để phục vụ các mục đích như giao tiếp hay
phát sóng TV.
phát sóng TV.
03:52
Satellites in high orbits like these
could remain there for centuries.
could remain there for centuries.
80
220440
4320
Các vệ tinh ở quỹ đạo cao như thế này
có thể tồn tại hàng thế kỉ.
có thể tồn tại hàng thế kỉ.
03:58
And then there's the orbit
coined "the graveyard,"
coined "the graveyard,"
81
225960
3176
Và rồi có một quỹ đạo
được gọi là "bãi tha ma"
được gọi là "bãi tha ma"
04:01
the ominous junk or disposal orbits,
82
229160
2616
với những vỡ vụn và các vệ tinh bị vứt bỏ
04:04
where some satellites
are intentionally placed
are intentionally placed
83
231800
2856
nơi các vệ tinh
được chủ ý đưa tới
được chủ ý đưa tới
04:06
at the end of their life
84
234680
1216
vào cuối đời của chúng
04:08
so that they're out of the way
of common operational orbits.
of common operational orbits.
85
235920
3760
để chúng tránh khỏi con đường
của các quỹ đạo khác
của các quỹ đạo khác
04:13
Of the nearly 7,000 satellites
launched since the late 1950s,
launched since the late 1950s,
86
240800
4576
Trong số gần 7000 vệ tinh
được phóng kể từ những năm 1950
được phóng kể từ những năm 1950
04:17
only about one in seven
is currently operational,
is currently operational,
87
245400
3360
chỉ có 1 phần 7
hiện đang hoạt động,
hiện đang hoạt động,
04:21
and in addition to the satellites
that are no longer working,
that are no longer working,
88
249360
2896
và bên cạnh những vệ tinh
không còn hoạt động,
không còn hoạt động,
04:24
there's also hundreds of thousands
of marble-sized debris
of marble-sized debris
89
252280
3496
là hàng trăm ngàn
mảnh vụn kích cỡ viên đá
mảnh vụn kích cỡ viên đá
04:28
and millions of paint chip-sized debris
90
255800
2416
và hàng triệu mảnh vụn li ti
04:30
that are also orbiting around the Earth.
91
258240
2000
cũng đang xoay quanh trái đất
04:33
Space debris is a major risk
to space missions,
to space missions,
92
260880
2776
Các mảnh vụn là mối nguy lớn
đến các chuyến bay không gian,
đến các chuyến bay không gian,
04:35
but also to the satellites
that we rely on each and every day.
that we rely on each and every day.
93
263680
4000
cũng như đối với các vệ tinh
mà chúng ta sử dụng hàng ngày.
mà chúng ta sử dụng hàng ngày.
04:40
Now, because space debris and junk
has become increasingly worrisome,
has become increasingly worrisome,
94
268520
3416
Hiện nay, do các mảnh vụn và rác này
đang ngày càng nguy hiểm,
đang ngày càng nguy hiểm,
04:44
there have been some national
and international efforts
and international efforts
95
271960
2616
nên các quốc gia và cộng đồng quốc tế
đã và đang nỗ lực
đã và đang nỗ lực
04:46
to develop technical standards
96
274600
1496
đề ra các tiêu chuẩn kỹ thuật
04:48
to help us limit the generation
of additional debris.
of additional debris.
97
276120
2920
giúp chúng ta hạn chế việc
gia tăng thêm các mảnh vụn.
gia tăng thêm các mảnh vụn.
04:51
So for example, there are recommendations
98
279480
2256
Vì vậy cũng đã có những đề xuất
04:53
for those low-Earth orbiting spacecraft
99
281760
2096
đối với các vệ tinh bay ở quỹ đạo tầm thấp
04:56
to be made to deorbit in under 25 years,
100
283880
3416
sẽ bị bắn ra khỏi quỹ đạo
trong vòng 25 năm,
trong vòng 25 năm,
04:59
but that's still a really long time,
101
287320
2096
nhưng thời gian như vậy vẫn là quá lâu,
05:01
especially if a satellite
hasn't been working for years.
hasn't been working for years.
102
289440
3320
đặc biệt đối với một vệ tinh
đã không hoạt động trong nhiều năm.
đã không hoạt động trong nhiều năm.
05:05
There's also mandates
for those dead geostationary spacecraft
for those dead geostationary spacecraft
103
293320
3056
Và cũng có cả quy định
dành cho những vệ tinh chết ở địa tĩnh
dành cho những vệ tinh chết ở địa tĩnh
05:08
to be moved into a graveyard orbit.
104
296400
2240
phải được chuyển ra bãi tha ma.
05:11
But neither of these guidelines
is binding under international law,
is binding under international law,
105
299480
3696
Nhưng những luật này
không được ban hành theo luật quốc tế,
không được ban hành theo luật quốc tế,
05:15
and the understanding is that they will be
implemented through national mechanisms.
implemented through national mechanisms.
106
303200
4776
và hiển nhiên là sẽ được thực hiện theo
cơ chế quốc gia.
cơ chế quốc gia.
05:20
These guidelines are also not long-term,
107
308000
2456
Những quy định này cũng không dài hạn,
05:22
they're not proactive,
108
310480
1416
không chủ động,
05:24
nor do they address
the debris that's already up there.
the debris that's already up there.
109
311920
3336
cũng như không giải quyết
các mảnh vụn đã tồn tại ở đó.
các mảnh vụn đã tồn tại ở đó.
05:27
They're only in place
to limit the future creation of debris.
to limit the future creation of debris.
110
315280
3840
Nó chỉ giúp hạn chế
sự tạo ra các mảnh vụn trong tương lai
sự tạo ra các mảnh vụn trong tương lai
05:31
Space junk is no one's responsibility.
111
319680
3160
Rác thải vũ trụ không phải là vấn đề
cá nhân.
cá nhân.
05:35
Now, Mount Everest is actually
an interesting comparison
an interesting comparison
112
323680
2856
Và đỉnh Everest thực sự là ví dụ
so sánh thú vị
so sánh thú vị
05:38
of a new approach to how
we interact with our environments,
we interact with our environments,
113
326560
3216
hướng tiếp cận mới cách
chúng ta tương tác với môi trường,
chúng ta tương tác với môi trường,
05:42
as it's often given the dubious honor
114
329800
2296
vì nó được trao danh hiệu
05:44
of being the world's highest garbage dump.
115
332120
3000
là bãi rác cao nhất thế giới.
05:48
Decades after the first conquest
of the world's highest peak,
of the world's highest peak,
116
336040
3256
Hàng thập kỷ sau các cuộc chinh phục
nóc nhà của thế giới,
nóc nhà của thế giới,
05:51
tons of rubbish left behind by climbers
117
339320
2256
việc hàng tấn rác bị
những nhà leo núi bỏ lại
những nhà leo núi bỏ lại
05:53
has started to raise concern,
118
341600
1936
đã dấy lên quan ngại,
05:55
and you may have read in the news
that there's speculation
that there's speculation
119
343560
2736
và có thể bạn cũng đã nghe tin
có khả năng
có khả năng
05:58
that Nepal will crack down on mountaineers
120
346320
2056
Nepal sẽ hạn chế số người leo núi
06:00
with stricter enforcement
of penalties and legal obligations.
of penalties and legal obligations.
121
348400
3560
bằng việc tăng cường các
hình phạt và quy định nghiêm ngặt hơn.
hình phạt và quy định nghiêm ngặt hơn.
06:04
The goal, of course,
is to persuade climbers
is to persuade climbers
122
352600
2416
Dĩ nhiên, mục tiêu
là để khiến các nhà leo núi
là để khiến các nhà leo núi
06:07
to clean up after themselves,
123
355040
2176
phải dọn dẹp sạch sẽ khi ra đi,
06:09
so maybe local not-for-profits will pay
climbers who bring down extra waste,
climbers who bring down extra waste,
124
357240
4896
Có thể các tổ chức PLN bản địa sẽ trả tiền
cho những nhà leo núi làm giảm lượng rác.
cho những nhà leo núi làm giảm lượng rác.
06:14
or expeditions might organize
voluntary cleanup trips.
voluntary cleanup trips.
125
362160
3480
hoặc các đoàn thám hiểm nên tổ chức
các chuyến đi dọn rác tình nguyện.
các chuyến đi dọn rác tình nguyện.
06:18
And yet still many climbers feel
126
366120
2256
Nhưng vẫn có nhiều người leo núi cám thấy
06:20
that independent groups
should police themselves.
should police themselves.
127
368400
3240
các nhóm độc lập
nên có ý thức tự quản.
nên có ý thức tự quản.
06:24
There's no simple or easy answer,
128
372120
2816
Không hề có câu trả lời đơn giản
06:27
and even well-intentioned
efforts at conservation
efforts at conservation
129
374960
3056
và thậm chí các nỗ lực thiện chí
trong việc bảo tồn môi trường
trong việc bảo tồn môi trường
06:30
often run into problems.
130
378040
1840
thường giải quyết được các vấn đề.
06:32
But that doesn't mean
we shouldn't do everything in our power
we shouldn't do everything in our power
131
380320
3096
Nhưng điều đó không có nghĩa
chúng ta không nên cố gắng hết mình
chúng ta không nên cố gắng hết mình
06:35
to protect the environments
that we rely and depend on,
that we rely and depend on,
132
383440
3320
để bảo vệ môi trường
mà chúng ta phụ thuộc vào
mà chúng ta phụ thuộc vào
06:39
and like Everest, the remote location
and inadequate infrastructure
and inadequate infrastructure
133
387440
4016
và giống như Everest, một nơi xa xôi
và thiếu thốn cơ sở hạ tầng
và thiếu thốn cơ sở hạ tầng
06:43
of the orbital environment
134
391480
1416
môi trường không gian
06:45
make waste disposal a challenging problem.
135
392920
2360
khiến việc xử lý rác trở thành một thách thức.
06:48
But we simply cannot reach new heights
136
395920
2536
Nhưng cơ bản là ta không thể
đạt được những độ cao mới
đạt được những độ cao mới
06:50
and create an even higher garbage dump,
137
398480
3056
và tạo ra bãi rác thậm chí lớn hơn,
06:53
one that's out of this world.
138
401560
2160
thứ mà không thuộc về thế giới này.
06:57
The reality of space
139
405280
1216
Thực tế của không gian
06:58
is that if a component
on a satellite breaks down,
on a satellite breaks down,
140
406520
2576
là nếu một bộ phận
của vệ tinh bị hư hại,
của vệ tinh bị hư hại,
07:01
there really are limited
opportunities for repairs,
opportunities for repairs,
141
409120
2896
thì cơ hội sửa chữa được
là rất thấp,
là rất thấp,
07:04
and only at great cost.
142
412040
2040
và tất nhiên giá thành là rất cao.
07:06
But what if we were smarter
about how we designed satellites?
about how we designed satellites?
143
414760
3496
Nhưng chuyện gì xảy ra nếu chúng ta
thiết kế vệ tinh thông minh hơn
thiết kế vệ tinh thông minh hơn
07:10
What if all satellites,
144
418280
1296
Giá như như tất cả vệ tinh,
07:11
regardless of what country
they were built in,
they were built in,
145
419600
2296
không phân biệt quốc gia
mà nó được tạo ra
mà nó được tạo ra
07:14
had to be standardized in some way
146
421920
1896
đều tuân theo tiêu chuẩn
07:16
for recycling, servicing
147
423840
2536
về tái chế, phục vụ
07:18
or active deorbiting?
148
426400
1480
hay việc bắn ra khỏi quỹ đạo?
07:20
What if there actually were
international laws with teeth
international laws with teeth
149
428560
3536
Giá như thật sự có những
luật lệ quốc tế đủ mạnh
luật lệ quốc tế đủ mạnh
07:24
that enforced end-of-life
disposal of satellites
disposal of satellites
150
432120
2776
để bắt buộc tống khứ
những vệ tinh hết sử dụng
những vệ tinh hết sử dụng
07:27
instead of moving them out of the way
151
434920
2136
thay vì di chuyển nó sang quỹ đạo khác
07:29
as a temporary solution?
152
437080
1600
như là một giải pháp tạm thời?
07:31
Or maybe satellite manufacturers
need to be charged a deposit
need to be charged a deposit
153
439560
2936
Hay có thể các nhà sản xuất vệ tinh
sẽ bị tính một khoản phí
sẽ bị tính một khoản phí
07:34
to even launch a satellite into orbit,
154
442520
2296
thậm chí trước khi phóng vệ tinh
07:37
and that deposit would only be returned
155
444840
2456
và khoản tiền đó sẽ chỉ được trả lại
07:39
if the satellite was disposed of properly
156
447320
2536
nếu vệ tinh được tiêu hủy đúng cách
07:42
or if they cleaned up
some quota of debris.
some quota of debris.
157
449880
2720
hoặc nếu họ dọn dẹp
một phần các mảnh vụn
một phần các mảnh vụn
07:45
Or maybe a satellite
needs to have technology on board
needs to have technology on board
158
453440
2576
Hoặc là vệ tinh
cần có công nghệ trên khoang
cần có công nghệ trên khoang
07:48
to help accelerate deorbit.
159
456040
1760
để đẩy nhanh quá trình tiêu hủy.
07:50
There are some encouraging signs.
160
458720
2256
Có một vài động thái đáng khen ngợi
07:53
The UK's TechDemoSat-1,
launched in 2014, for example,
launched in 2014, for example,
161
461000
4696
Ví dụ như vệ tinh của Anh, Techdemosat -1,
phóng vào năm 2014,
phóng vào năm 2014,
07:57
was designed for end-of-life disposal
162
465720
1936
được thiết kế tiêu hủy vào cuối vòng đời
07:59
via a small drag sail.
163
467680
1936
thông qua một cái buồm kéo nhỏ.
08:01
This works for the satellite
because it's small,
because it's small,
164
469640
2576
Nó có thể được sử dụng với
những vệ tinh nhỏ
những vệ tinh nhỏ
08:04
but satellites that are higher
or in larger orbits
or in larger orbits
165
472240
3696
nhưng đối với những vệ tinh ở trên các
quỹ đạo cao hơn nữa
quỹ đạo cao hơn nữa
08:08
or are larger altogether,
like the size of school buses,
like the size of school buses,
166
475960
2856
hay với kích cỡ lớn như
những chiếc xe buýt,
những chiếc xe buýt,
08:11
will require other disposal options.
167
478840
2416
phải cần có một phương pháp khác.
08:13
So maybe you get into things
like high-powered lasers
like high-powered lasers
168
481280
2976
Do đó, chúng ta có thể sử dụng những thứ
như laser cường độ cao
như laser cường độ cao
08:16
or tugging using nets or tethers,
169
484280
1816
hoặc sử dụng lưới và dây cước để kéo,
08:18
as crazy as those sound in the short term.
170
486120
2320
nghe có vẻ điên rồ trong ngắn hạn.
08:21
And then one really cool possibility
171
489160
1896
Và sau đó nhiều khả năng là
08:23
is the idea of orbital tow trucks
or space mechanics.
or space mechanics.
172
491080
3320
sẽ có ý tưởng về xe cứu hộ quỹ đạo
hay kĩ sư vũ trụ.
hay kĩ sư vũ trụ.
08:27
Imagine if a robotic arm
173
494840
1616
Hãy tưởng tượng
nếu cánh tay robot
nếu cánh tay robot
08:28
on some sort of space tow truck
174
496480
1856
trên một chiếc xe cứu hộ không gian
08:30
could fix the broken components
on a satellite,
on a satellite,
175
498360
2296
có thể sữa các thành phần bị hư
trên vệ tinh,
trên vệ tinh,
08:32
making them usable again.
176
500680
1840
khiến chúng có thể được tái sử dụng.
08:35
Or what if that very same robotic arm
177
503240
1936
Hoặc giả sử có cánh tay robot
08:37
could refuel the propellant tank
on a spacecraft
on a spacecraft
178
505200
2336
có thể tiếp nhiên liệu cho động cơ đẩy
trên tàu
trên tàu
08:39
that relies on chemical propulsion
179
507560
1976
hoạt động theo nguyên lý đẩy hóa học
08:41
just like you or I would refuel
the fuel tanks on our cars?
the fuel tanks on our cars?
180
509560
3479
giống như bạn và tôi đổ xăng
cho chiếc xe của mình?
cho chiếc xe của mình?
08:45
Robotic repair and maintenance
181
513559
1657
Sử dụng robot sữa chữa và bảo trì
08:47
could extend the lives of hundreds
of satellites orbiting around the Earth.
of satellites orbiting around the Earth.
182
515240
3720
có thể kéo dài tuổi thọ của hàng trăm
vệ tinh xoay quanh trái đất.
vệ tinh xoay quanh trái đất.
08:52
Whatever the disposal
or cleanup options we come up with,
or cleanup options we come up with,
183
520280
2896
Bất cứ lựa chọn dọn dẹp hoặc xử lí thải
mà chúng ta tìm ra,
mà chúng ta tìm ra,
08:55
it's clearly not just a technical problem.
184
523200
2976
đó không chỉ là vấn đề về kĩ thuật.
08:58
There's also complex space laws
and politics that we have to sort out.
and politics that we have to sort out.
185
526200
5056
Mà còn cả luật lệ và chính trị vũ trụ
mà chúng ta cần phải giải quyết.
mà chúng ta cần phải giải quyết.
09:03
Simply put, we haven't found a way
to use space sustainably yet.
to use space sustainably yet.
186
531280
4160
Đơn giản như, chúng ta vẫn chưa có cách
khai thác không gian bền vững.
khai thác không gian bền vững.
09:08
Exploring, innovating
to change the way we live and work
to change the way we live and work
187
536720
2896
Khám phá, đổi mới
để thay đổi cách chúng ta sống và làm việc
để thay đổi cách chúng ta sống và làm việc
09:11
are what we as humans do,
188
539640
1976
là thứ mà con người phải làm
09:13
and in space exploration,
189
541640
1496
và trong việc khám phá vũ trụ
09:15
we're literally moving
beyond the boundaries of Earth.
beyond the boundaries of Earth.
190
543160
3256
chúng ta đang thật sự vượt
qua ranh giới của trái đất.
qua ranh giới của trái đất.
09:18
But as we push thresholds
in the name of learning and innovation,
in the name of learning and innovation,
191
546440
3656
Nhưng khi chúng ta tiến xa hơn
trong việc nghiên cứu và cải tiến,
trong việc nghiên cứu và cải tiến,
09:22
we must remember that accountability
for our environments never goes away.
for our environments never goes away.
192
550120
5480
chúng ta phải nhớ rằng không bao giờ
được chối bỏ trách nhiệm với môi trường
được chối bỏ trách nhiệm với môi trường
09:28
There is without doubt congestion
in the low Earth and geostationary orbits,
in the low Earth and geostationary orbits,
193
556520
4176
Quỹ đạo thấp và đĩa tĩnh
sẽ chắc chắn bị quá tải,
sẽ chắc chắn bị quá tải,
09:32
and we cannot keep
launching new satellites
launching new satellites
194
560720
2336
và chúng ta không thể
phóng các vệ tinh mới
phóng các vệ tinh mới
09:35
to replace the ones that have broken down
195
563080
2296
để thay thế những cái cũ đã hư hại
09:37
without doing something about them first,
196
565400
2056
mà không giải quyết nó trước.
09:39
just like we would never
leave a broken down car
leave a broken down car
197
567480
2456
giống như việc chúng ta không thể
bỏ chiếc xe hỏng
bỏ chiếc xe hỏng
09:42
in the middle of the highway.
198
569960
1400
giữa đường cao tốc.
09:43
Next time you use your phone,
199
571760
1576
Lần sau khi bạn dùng điện thoại,
09:45
check the weather or use your GPS,
200
573360
2496
để kiểm tra thời tiết hoặc sử dụng GPS,
09:48
think about the satellite technologies
that make those activities possible.
that make those activities possible.
201
575880
4256
hãy nghĩ về công nghệ vệ tinh
khiến cho chúng hoạt động.
khiến cho chúng hoạt động.
09:52
But also think about the very impact
202
580160
1856
Nhưng cũng hãy nghĩ về ảnh hưởng
09:54
that the satellites have
on the environment surrounding Earth,
on the environment surrounding Earth,
203
582040
3296
của vệ tinh lên môi trường
xung quanh trái đất,
xung quanh trái đất,
09:57
and help spread the message
that together we must reduce our impact.
that together we must reduce our impact.
204
585360
4696
và hãy giúp tuyên truyền thông điệp này
để chúng ta có thể chung tay giảm hậu quả.
để chúng ta có thể chung tay giảm hậu quả.
10:02
Earth orbit is breathtakingly beautiful
205
590080
2536
Quỹ đạo trái đất cực kì xinh đẹp
10:04
and our gateway to exploration.
206
592640
2576
và là cánh cổng để chúng ta khám phá.
10:07
It's up to us to keep it that way.
207
595240
2520
Điều đó phụ thuộc vào ta
nếu ta muốn nó như vậy.
nếu ta muốn nó như vậy.
10:11
Thank you.
208
599160
1216
Cảm ơn.
10:12
(Applause)
209
600400
2080
(Vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Natalie Panek - Rocket scientist, explorerNatalie Panek's work is focused on the idea that accountability for our environments never goes away.
Why you should listen
Natalie Panek's love of space and aviation led her to obtain a private pilot's license, design and drive a solar-powered car across North America, and build space robotics. She has participated in internships at NASA's Goddard Spaceflight Center and at NASA's Ames Research Center, where she worked on a mission to Mars. With degrees in mechanical and aerospace engineering, Panek has contributed to a number of space projects, including MDA's satellite servicing initiative and ESA's 2020 ExoMars rover program. She currently works in Mission Systems at MDA's robotics and automation division, on Canadian space robotics and other space exploration programs.
Panek founded her website, thePanekRoom, to encourage women to pursue challenging careers in nontraditional fields and explore the outdoors. She was featured on the editorial site "Women You Should Know" as a STEM Rock Star who is revolutionizing how we think about women in tech, and Canada's Financial Post describes Panek as "a vocal advocate for women in technology." She is also a member of the prestigious Explorer's Club and a Fellow of Royal Canadian Geographic Society. PANEK is the 2013 recipient of the University of Calgary Graduate of the Last Decade Award and the Northern Lights Award Foundation 2013 Rising Star in aerospace. She also joins an elite group of women as one of WXN's Top 100 Most Powerful Women (2014), Forbes' 30 Under 30 in Manufacturing and Industry (2015), Flare's inaugural 30 Under 30 list (2015) and one of Canada's Greatest Women Explorers by Canadian Geographic (2016).
(Photo: Geneviève Charbonneau)
Natalie Panek | Speaker | TED.com