TEDxBinghamtonUniversity
Hannah Fry: The mathematics of love
Ханна Фрай: Махаббат математикасы
Filmed:
Readability: 4.1
5,166,184 views
Жұбыңды жаңылыспай табу - оңай емес. Бірақ математикалық дәлдікпен табуға бола ма? Математик Ханна Фрай махаббат әлеміне сандардың көзімен қарайды. Әрі сүйіктіңді табуға арналған, математикалық тұрғыдан дәлелденген, үш кеңес ұсынады.
Hannah Fry - Complexity theorist
Hannah Fry researches the trends in our civilization and ways we can forecast its future. Full bio
Hannah Fry researches the trends in our civilization and ways we can forecast its future. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
Today I want to talk to you
about the mathematics of love.
about the mathematics of love.
0
303
4638
Бүгін махаббат математикасы туралы айтайын
00:16
Now, I think that we can all agree
1
4941
1740
Бәріміз мынаған келісетін шығармыз
00:18
that mathematicians
are famously excellent at finding love.
are famously excellent at finding love.
2
6681
4916
математиктер махаббатын тез табады.
00:23
But it's not just
because of our dashing personalities,
because of our dashing personalities,
3
11597
3448
Бұл ерекше мінезімізге байланысты емес.
00:27
superior conversational skills
and excellent pencil cases.
and excellent pencil cases.
4
15045
4499
Пкір алмасу қабілеті мен мықты
қаламсалғыштың да қатысы жоқ.
қаламсалғыштың да қатысы жоқ.
00:31
It's also because we've actually done
an awful lot of work into the maths
an awful lot of work into the maths
5
19544
4526
Мәселе мынада
біз жан жолдасымызды табу үшін
біз жан жолдасымызды табу үшін
00:36
of how to find the perfect partner.
6
24070
2392
математикада көп тер төктік.
00:38
Now, in my favorite paper
on the subject, which is entitled,
on the subject, which is entitled,
7
26462
3413
Cүйікті зерттеуімнің атауы -
00:41
"Why I Don't Have a Girlfriend" --
(Laughter) --
(Laughter) --
8
29875
3496
"Неге менің қызым жоқ?" -- (күлкі)
00:45
Peter Backus tries to rate
his chances of finding love.
his chances of finding love.
9
33371
3720
Онда Питер Бакс
махаббатын табу мүмкіндігін бағалайды.
махаббатын табу мүмкіндігін бағалайды.
00:49
Now, Peter's not a very greedy man.
10
37091
2366
Айтқан Питеріміз сараң адам емес.
00:51
Of all of the available women in the U.K.,
11
39457
2085
Ұлыбританиядағы әйелдердің ішінен
00:53
all Peter's looking for
is somebody who lives near him,
is somebody who lives near him,
12
41542
3413
Питер өзінің жанында болатынға,
00:56
somebody in the right age range,
13
44955
1901
өзінің жасымен шамалас,
00:58
somebody with a university degree,
14
46856
2810
жоғарғы білімі бар,
01:01
somebody he's likely to get on well with,
15
49666
2158
тез жарасып кететін,
01:03
somebody who's likely to be attractive,
16
51824
2076
әдемі көрінетін,
01:05
somebody who's likely
to find him attractive.
to find him attractive.
17
53900
2538
өзін тартымды деп есептейтінді іздеуде.
01:08
(Laughter)
18
56438
3003
(Күлкі)
01:11
And comes up with an estimate
of 26 women in the whole of the UK.
of 26 women in the whole of the UK.
19
59441
4986
Осылай баға береді.
01:17
It's not looking very good,
is it Peter?
is it Peter?
20
65441
2161
Питер, бұл жақсы емес қой, солай ма?
01:19
Now, just to put that into perspective,
21
67602
1867
Енді осының перспективасын қарасақ
01:21
that's about 400 times fewer
than the best estimates
than the best estimates
22
69469
3105
бағадан гөрі
01:24
of how many intelligent
extraterrestrial life forms there are.
extraterrestrial life forms there are.
23
72574
4225
айналада әртүрлі жұмырбастар бар.
01:28
And it also gives Peter
a 1 in 285,000 chance
a 1 in 285,000 chance
24
76799
4877
Сонда Питерге
01:33
of bumping into any one
of these special ladies
of these special ladies
25
81676
2226
мына ерекше бикештердің біреуімен
01:35
on a given night out.
26
83902
1386
түнде кездесуіне тура келеді.
01:37
I'd like to think
that's why mathematicians
that's why mathematicians
27
85288
2203
Математиктер сол үшін де
01:39
don't really bother
going on nights out anymore.
going on nights out anymore.
28
87491
3424
кешкі кездесуге бас қатырмайды.
01:42
The thing is that I personally
29
90915
1729
Негізі, менің өзім
01:44
don't subscribe
to such a pessimistic view.
to such a pessimistic view.
30
92644
2729
осында пессимистік көзқарасты ұстанбаймын.
01:47
Because I know,
just as well as all of you do,
just as well as all of you do,
31
95373
2229
Сендер сияқты маған да мәлім ғой:
01:49
that love doesn't really work like that.
32
97602
2592
Махаббат бұлай табылмайды.
01:52
Human emotion isn't neatly ordered
and rational and easily predictable.
and rational and easily predictable.
33
100194
5110
Адами эмоциялар басқарылмайды,
ақылға келмейді һәм болжанбайды.
ақылға келмейді һәм болжанбайды.
01:57
But I also know that that doesn't mean
34
105304
2407
Алайда ол дегеніміз -
01:59
that mathematics hasn't got something
that it can offer us
that it can offer us
35
107711
3304
математиктердің бұған
айласы жоқ дегенім емес.
айласы жоқ дегенім емес.
02:03
because, love, as with most of life,
is full of patterns
is full of patterns
36
111015
3951
Өйткені махаббат өмір іспетті үлгіге толы.
02:06
and mathematics is, ultimately,
all about the study of patterns.
all about the study of patterns.
37
114966
4076
Ал математика-үлгілерді зерттейтін ғылым.
02:11
Patterns from predicting the weather
to the fluctuations in the stock market,
to the fluctuations in the stock market,
38
119042
4303
Үлгілер ауа-райын болжап қоймай,
нарық өзгерісін де мәлімдейді.
нарық өзгерісін де мәлімдейді.
02:15
to the movement of the planets
or the growth of cities.
or the growth of cities.
39
123345
3405
Сонымен қатар, ғаламшарлардың қозғалысы
мен қалалардың өсуі де осындай.
мен қалалардың өсуі де осындай.
02:18
And if we're being honest,
none of those things
none of those things
40
126750
2704
Шынтуайтында, жоғарыдағылардың барлығы
02:21
are exactly neatly ordered
and easily predictable, either.
and easily predictable, either.
41
129454
3396
бақылауға келмейді, оңайлықпен болжанбайды
02:24
Because I believe that mathematics
is so powerful that it has the potential
is so powerful that it has the potential
42
132850
5027
Математиктерге арқа сүйегенім сонша,
оларда
оларда
02:29
to offer us a new way of looking
at almost anything.
at almost anything.
43
137877
3754
кез келген мәселені шешуге әлеует жетеді.
02:33
Even something as mysterious as love.
44
141631
3556
Құпия болған махаббаттың да кілтін табады.
02:37
And so, to try to persuade you
45
145187
1488
Сіздерге сенім ұялату үшін
02:38
of how totally amazing, excellent
and relevant mathematics is,
and relevant mathematics is,
46
146675
4561
және математиканың
шынында кереметтігін көрсету үшін
шынында кереметтігін көрсету үшін
02:43
I want to give you my top three
mathematically verifiable tips for love.
mathematically verifiable tips for love.
47
151236
7984
Сіздерге махаббатқа қатысты математикалық
үш кеңесімді берсем деймін.
үш кеңесімді берсем деймін.
02:51
Okay, so Top Tip #1:
48
159980
1959
Алғашқы кеңесім:
02:53
How to win at online dating.
49
161939
2964
Онлайн кездесуде қалай жеңіске жетеміз?
02:58
So my favorite online dating
website is OkCupid,
website is OkCupid,
50
166323
3836
OkCupid ұнататын онлайн кездесу сайтым.
03:02
not least because it was started
by a group of mathematicians.
by a group of mathematicians.
51
170159
3415
бұл сайттың негізін математиктер
қалағандықтан емес.
қалағандықтан емес.
03:05
Now, because they're mathematicians,
52
173574
1769
Өйткені олар математиктер,
03:07
they have been collecting data
53
175343
1740
олар мәлімет жинаған.
03:09
on everybody who uses their site
for almost a decade.
for almost a decade.
54
177083
2853
Он жыл бойы сайттағы
қолданушылар туралы, әрине.
қолданушылар туралы, әрине.
03:11
And they've been trying
to search for patterns
to search for patterns
55
179936
2264
Олар үлгілерді іздемек болған,
03:14
in the way that we talk about ourselves
56
182200
1867
яғни өзара әңгімелескенде,
03:16
and the way that we
interact with each other
interact with each other
57
184067
2117
һәм өзіміз туралы ой бөліскендегі
03:18
on an online dating website.
58
186184
1692
сайттағы әрекеттеріміз.
03:19
And they've come up with some
seriously interesting findings.
seriously interesting findings.
59
187876
2949
Олар қызық нәрселерді тапты десек болады.
03:22
But my particular favorite
60
190825
1622
Осы тұсы мен үшін қызық
03:24
is that it turns out
that on an online dating website,
that on an online dating website,
61
192447
3380
онлайн кездесу сайтында
03:27
how attractive you are
does not dictate how popular you are,
does not dictate how popular you are,
62
195827
5845
тартымдылығың атақтылығыңды білдірмейді,
03:33
and actually, having people
think that you're ugly
think that you're ugly
63
201679
3712
расымен, адамдар сені келісті деп ойламауы
03:37
can work to your advantage.
64
205391
2869
сен үшін табысты болмақ.
03:40
Let me show you how this works.
65
208260
1806
Осыны тәпсірлеп кетсем.
03:42
In a thankfully voluntary
section of OkCupid,
section of OkCupid,
66
210066
4499
OkCupid сайтының еріктілер бөлімінде
03:46
you are allowed to rate
how attractive you think people are
how attractive you think people are
67
214565
3000
өзгенің қаншалықты тартымды екенін
бағалауға рұқсат берілген.
бағалауға рұқсат берілген.
03:49
on a scale between 1 and 5.
68
217565
2457
Олар бір мен бестің арасы.
03:52
Now, if we compare this score,
the average score,
the average score,
69
220022
3340
Егер біз осы ұпайды,
яғни орташа ұпайды салыстырсақ,
яғни орташа ұпайды салыстырсақ,
03:55
to how many messages a
selection of people receive,
selection of people receive,
70
223362
2854
қанша таңдалған адам хат алып,
03:58
you can begin to get a sense
71
226216
1660
Интернетте атақтылық, тартымдылық
03:59
of how attractiveness links to popularity
on an online dating website.
on an online dating website.
72
227876
3978
қалай байланысқанын түсінесің.
04:03
This is the graph that the OkCupid guys
have come up with.
have come up with.
73
231854
3323
OkCupid жігіттері мына сызбаны келтіреді.
04:07
And the important thing to notice
is that it's not totally true
is that it's not totally true
74
235177
3053
Ашығын айтсақ,
04:10
that the more attractive you are,
the more messages you get.
the more messages you get.
75
238230
2828
қанша тартымды болсаң, сонша хат аласың.
04:13
But the question arises then
of what is it about people up here
of what is it about people up here
76
241058
3874
Мынадай мәселе туады: жоғарыдағы адамдар
04:16
who are so much more popular
than people down here,
than people down here,
77
244932
4634
мына төмендегілерден атақтылау болса ше,
04:21
even though they have the
same score of attractiveness?
same score of attractiveness?
78
249566
2604
тартымдылық ұпайы бірдей болғанымен?
04:24
And the reason why is that it's not just
straightforward looks that are important.
straightforward looks that are important.
79
252170
4529
Бұл жалаң көзқарастар маңызды.
04:28
So let me try to illustrate their
findings with an example.
findings with an example.
80
256699
2778
Мысалмен түсіндіріп көруге тырысайын.
04:31
So if you take someone like
Portia de Rossi, for example,
Portia de Rossi, for example,
81
259477
4130
Егер Портиа де Росси секілді
біреуді алсаңыз,
біреуді алсаңыз,
04:35
everybody agrees that Portia de Rossi
is a very beautiful woman.
is a very beautiful woman.
82
263607
4672
Портиа де Росси дегеніміз бәріміз
білетіндей сұлу екенінде шүбә жоқ.
білетіндей сұлу екенінде шүбә жоқ.
04:40
Nobody thinks that she's ugly,
but she's not a supermodel, either.
but she's not a supermodel, either.
83
268279
3661
Ешкім оны ұсқынсыз деп ойламайды,
сонымен қатар ол супермодель де емес.
сонымен қатар ол супермодель де емес.
04:43
If you compare Portia de Rossi
to someone like Sarah Jessica Parker,
to someone like Sarah Jessica Parker,
84
271940
4621
Егер Портиа де Россиді
Сара Жессика Паркер дегенмен салыстырамыз,
Сара Жессика Паркер дегенмен салыстырамыз,
04:48
now, a lot of people,
myself included, I should say,
myself included, I should say,
85
276561
3285
енді жұртты бәрі
оның ішінде өзім де бармын
оның ішінде өзім де бармын
04:51
think that Sarah Jessica Parker
is seriously fabulous
is seriously fabulous
86
279846
4474
Сара Жесика Паркер шынымен сұлу,
04:56
and possibly one of the
most beautiful creatures
most beautiful creatures
87
284320
2670
бәлкім, ең әсем адамдардың бірі,
04:58
to have ever have walked
on the face of the Earth.
on the face of the Earth.
88
286990
2649
әрине, жер бетіне дүниеге келген.
05:01
But some other people,
i.e., most of the Internet,
i.e., most of the Internet,
89
289639
6021
Әйткенмен адамның көбісі,
интернеттегілердің көбі
интернеттегілердің көбі
05:07
seem to think that she looks
a bit like a horse. (Laughter)
a bit like a horse. (Laughter)
90
295660
6178
оның сыртқы келбетін
жылқыға ұқсатады. (күлкі)
жылқыға ұқсатады. (күлкі)
05:13
Now, I think that if you ask people
how attractive they thought
how attractive they thought
91
301838
3260
Енді, егер адамдардан Сара Жесика Паркер
мен Портиа де Росси екеуі
мен Портиа де Росси екеуі
05:17
Sarah Jessica Parker
or Portia de Rossi were,
or Portia de Rossi were,
92
305098
2162
қаншалықты тартымды деп ойлайсыз деп
05:19
and you ask them to give
them a score between 1 and 5,
them a score between 1 and 5,
93
307260
2953
сұрасақ
05:22
I reckon that they'd average out
to have roughly the same score.
to have roughly the same score.
94
310213
3005
меніңше екеуінің де жинайтын орташа ұпайы
бірдей болмақ.
бірдей болмақ.
05:25
But the way that people would vote
would be very different.
would be very different.
95
313218
2761
Дейтұрғанмен адамдардың дауыс беруі
әркелкі болмақ.
әркелкі болмақ.
05:27
So Portia's scores would
all be clustered around the 4
all be clustered around the 4
96
315979
2543
Портианың ұпайы
05:30
because everybody agrees
that she's very beautiful,
that she's very beautiful,
97
318522
2460
әдемілігімен келісетіндерден құралады,
05:32
whereas Sarah Jessica Parker
completely divides opinion.
completely divides opinion.
98
320982
2661
ал Сара Жесика Паркер
ондай ойды сан саққа жібереді.
ондай ойды сан саққа жібереді.
05:35
There'd be a huge spread in her scores.
99
323643
2424
Оның ұпайындағы айырмашылық көп болмақ.
05:38
And actually it's this spread that counts.
100
326067
2322
Расында, осы айырмашылық саналады.
05:40
It's this spread
that makes you more popular
that makes you more popular
101
328389
2476
Осы айырмашылық сізді атақты етеді,
05:42
on an online Internet dating website.
102
330865
2200
әрине, онлайн интернет кездесу сайтында.
05:45
So what that means then
103
333065
1171
Сонда қалай,
05:46
is that if some people
think that you're attractive,
think that you're attractive,
104
334236
2499
егер сені біраз адам тартымды десе,
05:48
you're actually better off
105
336735
1948
анығында, сені
05:50
having some other people
think that you're a massive minger.
think that you're a massive minger.
106
338683
5252
жұрттың көбісі көріксіз деп
біледі деген сөз бе.
біледі деген сөз бе.
05:55
That's much better
than everybody just thinking
than everybody just thinking
107
343935
2238
Бұл дегеніңіз жұрт сізді
05:58
that you're the cute girl next door.
108
346173
1731
сұлу қыз
деп ойлаудан жақсы.
деп ойлаудан жақсы.
05:59
Now, I think this begins
makes a bit more sense
makes a bit more sense
109
347904
2249
Бірте-бірте түсінікті бола
бастаған болар,
бастаған болар,
06:02
when you think in terms of the people
who are sending these messages.
who are sending these messages.
110
350153
3234
яғни хаттарды жіберген адамның
орнында болып ойласаңыз, мән бар.
орнында болып ойласаңыз, мән бар.
06:05
So let's say that you think
somebody's attractive,
somebody's attractive,
111
353387
2351
Былай дейік,
біреуді тартымды деп ойлайсыз,
біреуді тартымды деп ойлайсыз,
06:07
but you suspect that other people
won't necessarily be that interested.
won't necessarily be that interested.
112
355738
4254
алайда оған өзге адам
қызықпайды деген тұжырымдасыз.
қызықпайды деген тұжырымдасыз.
06:11
That means there's
less competition for you
less competition for you
113
359992
2551
Шынтуайтында бәсекелесіңіз аз деген сөз.
06:14
and it's an extra incentive
for you to get in touch.
for you to get in touch.
114
362543
2436
бұл кездесуге қосымша ынталандыру болмақ.
06:16
Whereas compare that
to if you think somebody is attractive
to if you think somebody is attractive
115
364979
2824
Енді біреуді тартымды деп ойлайсыз,
06:19
but you suspect that everybody
is going to think they're attractive.
is going to think they're attractive.
116
367803
3257
тек сіз емес барлық адам солай тартымды деп есептейді.
06:23
Well, why would you bother
humiliating yourself, let's be honest?
humiliating yourself, let's be honest?
117
371060
3564
Неге өз құныңды түсіруің керек, шындап келсек солай емес пе?
06:26
Here's where the really
interesting part comes.
interesting part comes.
118
374628
2276
Ең қызығына енді келе жатырмыз.
06:28
Because when people choose the pictures
that they use on an online dating website,
that they use on an online dating website,
119
376904
4474
Өйткені адамдар онлайн кездесу сайтына суретін орнату үшін,
06:33
they often try to minimize the things
120
381378
2292
олар сені тартымсыз етіп көрсететін
06:35
that they think some people
will find unattractive.
will find unattractive.
121
383670
3490
нәрселерді азайтады.
06:39
The classic example is people
who are, perhaps, a little bit overweight
who are, perhaps, a little bit overweight
122
387160
4297
Күнделікті жағдай ғой, мәселен семіз адамдар
06:43
deliberately choosing
a very cropped photo,
a very cropped photo,
123
391457
3464
суреттің қиылғанын таңдаса,
06:46
or bald men, for example,
124
394921
1757
таз адамдар, мысалы,
06:48
deliberately choosing pictures
where they're wearing hats.
where they're wearing hats.
125
396678
2799
шләпі киген суреттерін таңдайды.
06:51
But actually this is the opposite
of what you should do
of what you should do
126
399477
2665
Егер табысты болғың келсе
06:54
if you want to be successful.
127
402142
1394
дәл бұлай жасауға болмайды.
06:55
You should really, instead, play up to
whatever it is that makes you different,
whatever it is that makes you different,
128
403536
4811
Керісінше, сені өзгеше етіп көрсетуге дейін тырысып бағуың керек,
07:00
even if you think that some people
will find it unattractive.
will find it unattractive.
129
408356
3944
мейлі, кей адамдар тартымсыз деп ойлай берсін.
07:04
Because the people who fancy you
are just going to fancy you anyway,
are just going to fancy you anyway,
130
412300
3244
Өйткені, сені ұнататын адамдар қалай болса да сені ұнатады,
07:07
and the unimportant losers who don't,
well, they only play up to your advantage.
well, they only play up to your advantage.
131
415544
4941
ал жолы болмаған, сені тартымды демеген бейбақтар, сенің үлесіңді арттырмақ.
07:12
Okay, Top Tip #2:
How to pick the perfect partner.
How to pick the perfect partner.
132
420497
2400
Нағыз жарды қалай табуға болады.
07:14
So let's imagine then
that you're a roaring success
that you're a roaring success
133
422897
2727
Сен сәтті кездесуге қолыңды жеткіздің деп
07:17
on the dating scene.
134
425624
1468
ойлап көрейікші.
07:19
But the question arises
of how do you then convert that success
of how do you then convert that success
135
427092
4303
Енді сол сәттілікті қалайша
07:23
into longer-term happiness
and in particular,
and in particular,
136
431395
3784
ұзақ мерзімді бақытқа айналдыруға болады, және
07:27
how do you decide
when is the right time to settle down?
when is the right time to settle down?
137
435186
4251
қай уақытты ыңғайлы деп ойлайсың?
07:31
Now generally,
it's not advisable to just cash in
it's not advisable to just cash in
138
439437
2832
Әдетте, ақшаны жинап алып,
07:34
and marry the first person
who comes along
who comes along
139
442269
2023
көлденең көк аттыға және
07:36
and shows you any interest at all.
140
444292
2213
сенімен айтар әні жоқ адамға үйленуге болмайды.
07:38
But, equally, you don't really
want to leave it too long
want to leave it too long
141
446505
3154
Ұзағынан сүйсіндірсін десең,
07:41
if you want to maximize your
chance of long-term happiness.
chance of long-term happiness.
142
449659
3002
мұны созуың да қалаулы дүние емес.
07:44
As my favorite author,
Jane Austen, puts it,
Jane Austen, puts it,
143
452661
3182
Менің сүйікті жазушым Жэйн Остин айтқан:
07:47
"An unmarried woman of seven and twenty
144
455843
2218
Жеті мен жиырмадағы бойдақ қыздар
07:50
can never hope to feel or
inspire affection again."
inspire affection again."
145
458061
3665
махаббатқа батып, сезімге шомылу үмітінен айырылады.
07:53
(Laughter)
146
461726
1992
(Күлкі)
07:55
Thanks a lot, Jane.
What do you know about love?
What do you know about love?
147
463718
3554
Жэйнге көп рақмет. Махаббат туралы не білесің?
07:59
So the question is then,
148
467836
1555
Сонда сұрақ былай болмақ:
08:01
how do you know when
is the right time to settle down
is the right time to settle down
149
469391
2605
Қай уақытты ыңғайлы деп санайсың,
08:03
given all the people
that you can date in your lifetime?
that you can date in your lifetime?
150
471996
2679
яғни саған кездескендерге сезімді білдіру уақыты?
08:06
Thankfully, there's a rather delicious bit
of mathematics that we can use
of mathematics that we can use
151
474675
3675
Бағымызға орай, математика дәл осы жерде біздің кәдеге жарап тұр,
08:10
to help us out here, called
optimal stopping theory.
optimal stopping theory.
152
478350
2524
көмек берер тұсы бар, оны оптималды кідіру теориясы дейді.
08:12
So let's imagine then,
153
480874
1900
Елестетіп қарайықшы,
08:14
that you start dating when you're 15
154
482774
2270
он беске толғанда кездесуді бастайсың, отыз беске дейін
08:17
and ideally, you'd like to be married
by the time that you're 35.
by the time that you're 35.
155
485044
4084
шынымен сен тұрмыс құрғың келеді.
08:21
And there's a number of people
156
489128
1540
Ал мұнда бірнеше адам бар,
08:22
that you could potentially
date across your lifetime,
date across your lifetime,
157
490668
2486
олармен сен өмір жолыңда кездесуге бара аласың,
08:25
and they'll be at varying
levels of goodness.
levels of goodness.
158
493154
2154
олардың ізгілік қасиеттері әртүрлі делік.
08:27
Now the rules are that once
you cash in and get married,
you cash in and get married,
159
495308
2891
Ұстын мынау, ақша жинап алып отбасын құру,
08:30
you can't look ahead to see
what you could have had,
what you could have had,
160
498199
2703
алайда сенің алдыңда не күтіп тұрғанын бажайлай алмайсың,
08:32
and equally, you can't go back
and change your mind.
and change your mind.
161
500902
2610
сонымен қатар, уақытты кері жүргізіп, өз ойыңды өзгерте де алмайсың.
08:35
In my experience at least,
162
503512
1570
Менің соңғы кездегі тәжірибемде,
08:37
I find that typically people don't
much like being recalled
much like being recalled
163
505082
2822
тапқаным мынау: сен өтіп кеткеннен кейін
08:39
years after being passed up
for somebody else, or that's just me.
for somebody else, or that's just me.
164
507904
5416
сен туралы еске алуды жақсы көрмейді, не тек мен ғана солаймын.
08:45
So the math says then
that what you should do
that what you should do
165
513320
3207
Осы тұста математика өзіңнің кездесуге қатысты
08:48
in the first 37 percent
of your dating window,
of your dating window,
166
516527
3031
не шара жасауыңды айтады,
08:51
you should just reject everybody
as serious marriage potential.
as serious marriage potential.
167
519558
4441
әлеуетті үйленемін деушілерді жолатпауың керек, бітті.
08:55
(Laughter)
168
523999
1514
(Күлкі)
08:57
And then, you should pick the
next person that comes along
next person that comes along
169
525513
3806
Одан кейінгі келген адамды таңдауың керек,
09:01
that is better than everybody
that you've seen before.
that you've seen before.
170
529319
2835
ол адам саған алдында көргендеріңнен әлдеқайда жақсы боп көрінеді.
09:04
So here's the example.
171
532154
1322
Мынау мысалым.
09:05
Now if you do this, it can be
mathematically proven, in fact,
mathematically proven, in fact,
172
533476
2832
Егер осылай жасасаң, математикада дәлелденуі мүмкін, негізінде
09:08
that this is the best possible way
173
536308
2667
осы ғана ықтимал шешім болмақ,
09:10
of maximizing your chances
of finding the perfect partner.
of finding the perfect partner.
174
538975
4462
яғни сен осы арқылы өзіңнің теңіңді табу мүмкіндігін арттырасың.
09:15
Now unfortunately, I have to tell you that
this method does come with some risks.
this method does come with some risks.
175
543437
4472
Өкінішке орай, мынаны айтқым кеп отыр, бұл әдіс біраз тәуекелді қажет етеді.
09:20
For instance, imagine if
your perfect partner appeared
your perfect partner appeared
176
548382
4690
Мәселенки, егер сенің теңің
09:25
during your first 37 percent.
177
553072
3154
бірінші кездесуде табылса,
09:28
Now, unfortunately,
you'd have to reject them.
you'd have to reject them.
178
556226
2713
Сен оның бетін қайтару керексің.
09:30
(Laughter)
179
558939
2713
(Күлкі)
09:33
Now, if you're following the maths,
180
561652
2345
Әгәрәки, сен математикамен жүрсең,
09:35
I'm afraid no one else comes along
181
563997
1666
саған басқа біреу келе қоюы неғайбыл,
09:37
that's better than anyone
you've seen before,
you've seen before,
182
565663
2127
әрине, сен ең ізгілерін көргеннен кейін
09:39
so you have to go on
rejecting everyone and die alone.
rejecting everyone and die alone.
183
567790
4303
ақырында, сен барлығының бетін қайтарасың да, жападан-жалғыз өлуің керек.
09:44
(Laughter)
184
572093
1683
(Күлкі)
09:46
Probably surrounded by cats
nibbling at your remains.
nibbling at your remains.
185
574736
4881
Бәлкім, сен мысықтармен қоршалып, тізеңді құшақтап қаларсың.
09:51
Okay, another risk is,
let's imagine, instead,
let's imagine, instead,
186
579617
3805
Жарайды, екінші тәуекел былай, елестетейікші,
09:55
that the first people that you dated
in your first 37 percent
in your first 37 percent
187
583422
3245
бірінші кезіккен адам
09:58
are just incredibly dull,
boring, terrible people.
boring, terrible people.
188
586667
3840
қып-қызыл ақымақ, қызықсыз, нашар адам болды.
10:02
Now, that's okay, because
you're in your rejection phase,
you're in your rejection phase,
189
590507
2725
Әзір, бұл жақсы. Өйткені сіз ешкімді қабылдамайсыз,
10:05
so thats fine,
you can reject them.
you can reject them.
190
593232
1841
әрине, жақсы, сіз кез келгеннің бетін қаға аласыз.
10:07
But then imagine, the next
person to come along
person to come along
191
595073
3468
Елестете береміз, одан кейінгі келген адам
10:10
is just marginally less boring,
dull and terrible
dull and terrible
192
598541
4338
алдыңғысымен салыстырғанда сәл қызықтау, ақылдылау, жақсылау болса,
10:14
than everybody that you've seen before.
193
602879
1882
сіз көргендерден де, әлбетте.
10:16
Now, if you are following the maths,
I'm afraid you have to marry them
I'm afraid you have to marry them
194
604761
4202
Егер математика бойынша жүрсеңіз, олардың бәріне үйлену керексің,
10:20
and end up in a relationship
which is, frankly, suboptimal.
which is, frankly, suboptimal.
195
608963
3413
тиімсіздігінен, байланысты үзуге тура келеді.
10:24
Sorry about that.
196
612376
1083
Ғафу өтінем.
10:25
But I do think that there's
an opportunity here
an opportunity here
197
613459
2200
Бірақ менің ойымша мынадай мүмкіндік
10:27
for Hallmark to cash in on
and really cater for this market.
and really cater for this market.
198
615659
3150
Холмарк үшін ақша жинап, оны саудаға қою болмайды деп санаймын.
10:30
A Valentine's Day card like this.
(Laughter)
(Laughter)
199
618809
2090
Валентин күніне арналған құттықтау.(Күлкі)
10:32
"My darling husband, you
are marginally less terrible
are marginally less terrible
200
620899
4025
"Құрметті күйеуім, сен мен кездестіргендердің ішіндегі
10:36
than the first 37 percent
of people I dated."
of people I dated."
201
624924
3045
нашарлармен салыстырғанда, сәл-ақ жақсысың"
10:39
It's actually more romantic
than I normally manage.
than I normally manage.
202
627969
5487
Бұл дегенің нағыз романтика ғой, менікінен қызықтау енді,
10:45
Okay, so this method doesn't give
you a 100 percent success rate,
you a 100 percent success rate,
203
633456
4682
Жарайды, бұл әдіс те жүз пайыз пайда бермейді
10:50
but there's no other possible
strategy that can do any better.
strategy that can do any better.
204
638138
3303
алайда мұнда жағдайды жақсартатын өзге ықтимал стратегия да жоқ.
10:53
And actually, in the wild,
there are certain types
there are certain types
205
641441
2663
Жалпы, табиғат аясында кейбір судағы
10:56
of fish which follow and
employ this exact strategy.
employ this exact strategy.
206
644104
3713
балықтардың түрлері бар, олар осы стратегиямен жүреді.
10:59
So they reject every possible
suitor that turns up
suitor that turns up
207
647817
2639
Кезіккен әрбір теңнің бетін қағады,
11:02
in the first 37 percent
of the mating season,
of the mating season,
208
650456
2957
жұптасу уақытында, әрине,
11:05
and then they pick the next fish
that comes along after that window
that comes along after that window
209
653413
3531
сосын келесі келген балықты таңдайды,
11:08
that's, I don't know, bigger and burlier
210
656944
2056
Алайда олар алдыңғы көргендерінен үлкен әрі мықты ма жоқ па екенін,
11:11
than all of the fish
that they've seen before.
that they've seen before.
211
659000
2518
өз басым білмеймін.
11:13
I also think that subconsciously,
humans, we do sort of do this anyway.
humans, we do sort of do this anyway.
212
661518
4678
Бейсаналы түрде, адамдар да осылай әрекет етеді.
11:18
We give ourselves a little bit of time
to play the field,
to play the field,
213
666196
3417
Біраз уақыт өзімізге ойнауға уақыт береміз,
11:21
get a feel for the marketplace
or whatever when we're young.
or whatever when we're young.
214
669613
3502
жас кезімізде айналаны тануға уақыт сарп етеміз.
11:25
And then we only start looking seriously
at potential marriage candidates
at potential marriage candidates
215
673115
4908
Содан кейін үйленуге теңімізді іздеп қамданамыз.
11:30
once we hit our mid-to-late 20s.
216
678023
1890
жиырмалардың соңында ғана
11:31
I think this is conclusive proof,
if ever it were needed,
if ever it were needed,
217
679913
2803
Меніңше, мынау керек десеңіз бұлтартпас дәлел екені рас,
11:34
that everybody's brains are prewired
to be just a little bit mathematical.
to be just a little bit mathematical.
218
682716
4506
әркімнің миында математикаға ұқсас амалдар орындалады.
11:39
Okay, so that was Top Tip #2.
219
687616
1861
Жарайды.
11:41
Now, Top Tip #3: How to avoid divorce.
220
689477
3253
Үшінші, қалай ажыраспауға болады.
11:44
Okay, so let's imagine then
that you picked your perfect partner
that you picked your perfect partner
221
692730
3138
Жарайды, сен өз теңіңді таптың деп елестететілік.
11:47
and you're settling into
a lifelong relationship with them.
a lifelong relationship with them.
222
695868
4777
Және олармен өміріңді бірге өткізуді шештің.
11:52
Now, I like to think that everybody
would ideally like to avoid divorce,
would ideally like to avoid divorce,
223
700645
4074
Тағы да айтарым, ешкімнің ажырасқысы келемейді,
11:56
apart from, I don't know,
Piers Morgan's wife, maybe?
Piers Morgan's wife, maybe?
224
704719
4366
Пирс Морганның әйелі басқаша ойлауы да мүкін ғой?
12:02
But it's a sad fact of modern life
225
710185
2290
Бұл күніміздегі сорақы фактілердің бірі.
12:04
that 1 in 2 marriages in the
States ends in divorce,
States ends in divorce,
226
712475
3809
Қалаларда ажырасу өте көп,
12:08
with the rest of the world
not being far behind.
not being far behind.
227
716284
3301
бүкіл әлемде де ахуал солай.
12:11
Now, you can be forgiven, perhaps
228
719585
2099
Бәлкім, сені кешіруге болатын болар,
12:13
for thinking that the arguments
that precede a marital breakup
that precede a marital breakup
229
721684
3660
математикалық зерттеу бойынша теңіңді табу дерегі
12:17
are not an ideal candidate
for mathematical investigation.
for mathematical investigation.
230
725344
3533
ажырасу дерегінен әлсіздігі үшін.
12:20
For one thing, it's very hard to know
231
728877
1900
Бірнәрсені анықтау өте қиын,
12:22
what you should be measuring
or what you should be quantifying.
or what you should be quantifying.
232
730777
3057
нені өлшеп жатсың, немесе нені көбейтіп жатсың.
12:25
But this didn't stop a psychologist,
John Gottman, who did exactly that.
John Gottman, who did exactly that.
233
733834
6573
Алайда бұл нәрсе дәл осылай жасауға психолог Джон Готманға кедергі болмады.
12:32
Gottman observed hundreds of couples
having a conversation
having a conversation
234
740407
5195
Готман жүздеген жұптың әңгімесін
12:37
and recorded, well,
everything you can think of.
everything you can think of.
235
745602
2462
басып алған, не ойласаңыз да өз еркіңізде.
12:40
So he recorded what was said
in the conversation,
in the conversation,
236
748064
2487
Әңгіме барысында не айтылса, бәрін жазып алған,
12:42
he recorded their skin conductivity,
237
750551
2063
ол олардың тактильді қатынасын,
12:44
he recorded their facial expressions,
238
752614
1920
сезім білдіруін
12:46
their heart rates, their blood pressure,
239
754534
2340
жүрек қағысы мен қан қысымын басып алған
12:48
basically everything apart from whether
or not the wife was actually always right,
or not the wife was actually always right,
240
756874
6450
не керек, бәрі-бәрі, әйел болуға лайықты ма
12:55
which incidentally she totally is.
241
763324
3024
әлде емес пе дегеннің төркіні ғой.
12:58
But what Gottman and his team found
242
766348
2920
Готман және оның тобы
13:01
was that one of the
most important predictors
most important predictors
243
769268
2504
жұптардың ажырасып кетуінің я кетпеуінің
13:03
for whether or not a couple
is going to get divorced
is going to get divorced
244
771772
2150
маңызды көрсеткіші
13:05
was how positive or negative each
partner was being in the conversation.
partner was being in the conversation.
245
773922
5100
олардың әңгімелесу барысында қанша негатив қолдануына байланысты екенін анықтау.
13:11
Now, couples that were very low-risk
246
779022
2612
Өзара жағымды әңгімелескендер
13:13
scored a lot more positive points
on Gottman's scale than negative.
on Gottman's scale than negative.
247
781634
4227
Готманның тізімінде негатив әңгімелескендерден көп ұпай жинаған.
13:17
Whereas bad relationships,
248
785861
2140
Дейтұрғанмен, меніңше нашар қатынастың өзі
13:20
by which I mean, probably
going to get divorced,
going to get divorced,
249
788001
2792
ажырасуға әкелуі мүмкін,
13:22
they found themselves getting
into a spiral of negativity.
into a spiral of negativity.
250
790793
4612
олар өздерін негатив спираліне тастап жібереді.
13:27
Now just by using these very simple ideas,
251
795405
2353
Осындай болмашы ойларды басшылыққа алып
13:29
Gottman and his group were able to predict
252
797758
2502
Готман және оның тобы
13:32
whether a given couple
was going to get divorced
was going to get divorced
253
800260
2843
жұп ажырасады ма әлде жоқ па дегенді болжай алған.
13:35
with a 90 percent accuracy.
254
803103
2655
тоқсан пайыз дәлдікпен айтуға мүмкін емес еді.
13:37
But it wasn't until he teamed up
with a mathematician, James Murray,
with a mathematician, James Murray,
255
805758
3394
Осы нәрсе оның тобына Жеймс Мүррей деген математик келгенге дейін жалғасқан,
13:41
that they really started to understand
256
809152
2139
сосын оларда
13:43
what causes these negativity spirals
and how they occur.
and how they occur.
257
811291
4310
негатив спиралі қалай пайда болады не үшін түседі деген түсінік пайда болған.
13:47
And the results that they found
258
815601
1707
Олардың алған нәтижесі
13:49
I think are just incredibly
impressively simple and interesting.
impressively simple and interesting.
259
817308
4359
менің ойымша, шынымен қарапайым әрі қызықты.
13:53
So these equations, they predict how
the wife or husband is going to respond
the wife or husband is going to respond
260
821667
4338
Мына теңдеу әйел мен күйеу әңгімесінің келесі сатысында олардың
13:58
in their next turn of the conversation,
261
826005
1966
қалай жауап беретінін болжайды,
13:59
how positive or negative
they're going to be.
they're going to be.
262
827971
2128
қаншалықты позитив немесе негатив болады.
14:02
And these equations, they depend on
263
830099
1797
Ал мына теңдеулер оларға әсер еткен
14:03
the mood of the person
when they're on their own,
when they're on their own,
264
831896
2346
жалғыз қалғандағы көңіл-күй
14:06
the mood of the person when
they're with their partner,
they're with their partner,
265
834242
2614
жұбымен болғандағы көңіл-күйді
14:08
but most importantly, they depend on
266
836856
1989
ең бастысы
14:10
how much the husband and wife
influence one another.
influence one another.
267
838845
2979
әйелі мен күйеуі бір-біріне қаншалықты әсер ете алатындары шығады.
14:13
Now, I think it's important
to point out at this stage,
to point out at this stage,
268
841824
2708
Осы жерде атап кеткенді жөн көріп отырмын,
14:16
that these exact equations
have also been shown
have also been shown
269
844532
3320
мына теңдеулер
14:19
to be perfectly able at describing
270
847852
2646
екі ел арасындағы
14:22
what happens between two
countries in an arms race.
countries in an arms race.
271
850498
3758
қарулы күштердің өсуін де анықтайды.
14:26
(Laughter)
272
854256
2138
(Күлкі)
14:30
So that -- an arguing couple
spiraling into negativity
spiraling into negativity
273
858194
3711
Демек, сөз таластырып жатқан жұп негатив спиралға
14:33
and teetering on the brink of divorce --
274
861905
1914
батып, ажырасуға келе жатыр дегеніміз -
14:35
is actually mathematically equivalent to
the beginning of a nuclear war.
the beginning of a nuclear war.
275
863819
4288
атом соғысы басталады дегеннің математикалық эквиваленті ғой.
14:40
(Laughter)
276
868107
2499
(Күлкі)
14:42
But the really important term
in this equation
in this equation
277
870606
2553
Мұндағы мән берерлік жайт
14:45
is the influence that people
have on one another,
have on one another,
278
873159
2718
ол адамдардың біріне-бірі беретін әсері,
14:47
and in particular, something called
the negativity threshold.
the negativity threshold.
279
875877
3023
және де негативтілік шегі деген.
14:50
Now, the negativity threshold,
280
878900
1679
Негативтілік шегі дегеніміз
14:52
you can think of as
how annoying the husband can be
how annoying the husband can be
281
880579
4493
сіз күйеуіңіздің күйдіргі мінезін одан
14:57
before the wife starts to get
really pissed off, and vice versa.
really pissed off, and vice versa.
282
885072
4182
жалықпай тұрып тере бастайсыз, немесе күйеуі әйелінікін.
15:01
Now, I always thought that good marriages
were about compromise and understanding
were about compromise and understanding
283
889254
5154
Мен әркез жақсы жұп дегенімізді компромисс пен түсіністікте өмір сүретіндер деп ойлайтынмын,
15:06
and allowing the person to
have the space to be themselves.
have the space to be themselves.
284
894408
2853
және адамдарға өз еркіндігін беріп қоятын деп санайтын едім.
15:09
So I would have thought that perhaps
the most successful relationships
the most successful relationships
285
897261
3297
Ең сәтті қатынастар дегенімізді мен
15:12
were ones where there was
a really high negativity threshold.
a really high negativity threshold.
286
900558
3466
негатив шегі жоғары болғандар деп топшылайтынмын.
15:16
Where couples let things go
287
904024
1668
Жұптар болмашы нәрселерге мән бермейді де,
15:17
and only brought things up if
they really were a big deal.
they really were a big deal.
288
905692
2795
тек нағыз маңызды болса ғана ортаға алады.
15:20
But actually, the mathematics
and subsequent findings by the team
and subsequent findings by the team
289
908487
3536
Алайда, математиктер мен топтың тапқан нәтижелері
15:24
have shown the exact opposite is true.
290
912023
3295
теріс болса оң болатынын көрсетіп отыр.
15:27
The best couples,
or the most successful couples,
or the most successful couples,
291
915318
2389
Ең мықты жұптар немесе сәтті жұптар
15:29
are the ones with a really low
negativity threshold.
negativity threshold.
292
917707
3812
төмен негатив шегі бар жұптар екен.
15:33
These are the couples that don't
let anything go unnoticed
let anything go unnoticed
293
921519
3859
Бұл жұптар кез келген нәрсені ортаға алады,
15:37
and allow each other
some room to complain.
some room to complain.
294
925378
3021
және өз уәждерін айтады.
15:40
These are the couples that are continually
trying to repair their own relationship,
trying to repair their own relationship,
295
928399
5334
Бұл дегеніміз жұптар өз мінездеріндегі олқылықты жөндеулері,
15:45
that have a much more positive
outlook on their marriage.
outlook on their marriage.
296
933733
2685
содан олардың жұбы жазылмас болады.
15:48
Couples that don't let things go
297
936418
2098
Кез келген мәселені қоя салатын
15:50
and couples that don't let trivial things
end up being a really big deal.
end up being a really big deal.
298
938516
5910
немесе түймедейді түйе қылмайтындар шынында мәселе тудырады.
15:56
Now of course, it takes bit more than
just a low negativity threshold
just a low negativity threshold
299
944426
5597
Әлбетте, төмен негатив шегінен біраз көп
16:02
and not compromising to
have a successful relationship.
have a successful relationship.
300
950023
4139
сәтті қатынасың болу үшін компромиске келмеу деген де бар.
16:06
But I think that it's quite interesting
301
954162
2488
Меніңше бұл шынында қызық дүние,
16:08
to know that there is really
mathematical evidence
mathematical evidence
302
956650
2403
яғни мұнда матемаиткалық оқиға бар деген сөз
16:11
to say that you should never
let the sun go down on your anger.
let the sun go down on your anger.
303
959053
3427
атап айтсақ, өз ашуыңның кесірінен күнді күңіретпеуің керек.
16:14
So those are my top three tips
304
962480
1708
Менің негізгі үш кеңесім осы:
16:16
of how maths can help you
with love and relationships.
with love and relationships.
305
964188
3195
махаббат пен қатынас құруда математиканың көмегі жайлы қысқаша осы.
16:19
But I hope
that aside from their use as tips,
that aside from their use as tips,
306
967383
2443
Меніңше мына кеңестер пайдаланғаннан бөлек,
16:21
they also give you a little bit of insight
into the power of mathematics.
into the power of mathematics.
307
969826
4102
сізге математиканың күші дегенді де ұялатады.
16:25
Because for me, equations
and symbols aren't just a thing.
and symbols aren't just a thing.
308
973928
4365
Өйткені мен үшін теңдеулер мен символдар жай ғана нәрселер емес.
16:30
They're a voice that speaks out
about the incredible richness of nature
about the incredible richness of nature
309
978293
4826
Олар дегеніміз табиғаттың баға жетпес ғажап сыйы
16:35
and the startling simplicity
310
983119
1810
қарапайым үлгілерден бастап
16:36
in the patterns that twist and turn
and warp and evolve all around us,
and warp and evolve all around us,
311
984929
4455
бізді айқастыратын, айналдыратын, орайтын һәм дамытатын осылар,
16:41
from how the world works to how we behave.
312
989384
2803
"әлем қалай қозғалады"-дан "біздің тәртібіміз"-ге дейін.
16:44
So I hope that perhaps,
for just a couple of you,
for just a couple of you,
313
992187
2298
Әсіресе жұптарға деп ойлаймын
16:46
a little bit of insight into
the mathematics of love
the mathematics of love
314
994485
2441
математика махаббаты дегеніміз
16:48
can persuade you to have
a little bit more love for mathematics.
a little bit more love for mathematics.
315
996926
3208
сізге махаббатта да математика бар екенін түсіндіру ғана.
16:52
Thank you.
316
1000134
1387
Көп рақмет.
16:53
(Applause)
317
1001521
2294
(Шапалақ)
ABOUT THE SPEAKER
Hannah Fry - Complexity theoristHannah Fry researches the trends in our civilization and ways we can forecast its future.
Why you should listen
Hannah Fry completed her PhD in fluid dynamics in early 2011 with an emphasis on how liquid droplets move. Then, after working as an aerodynamicist in the motorsport industry, she began work on an interdisciplinary project in complexity sciences at University College London. Hannah’s current research focusses on discovering new connections between mathematically described systems and human interaction at the largest scale.
Fry is the author of the TED Book, The Mathematics of Love: Patterns, Proofs, and the Search for the Ultimate Equation.
Hannah Fry | Speaker | TED.com