ABOUT THE SPEAKER
Cesar Harada - Inventor, environmentalist, educator
TED Senior Fellow Cesar Harada aims to harness the forces of nature as he invents innovative remedies for man-made problems like oil spills and radioactive leaks.

Why you should listen

Cesar Harada believes that ocean currents, the wind and other naturally occuring phenomenon can provide unique inspiration and novel solutions to mankind’s worst disasters, like oil spills and radioactive leaks. A French-Japanese inventor and TED senior fellow, he is the creator of Protei, a revolutionary sailing technology -- featuring a front rudder, flexible hull and open-soure hardware -- that allows for efficient clean up of both oil and plastics from the sea. Currently based in London, Harada recently traveled to Japan and is designing Protei to measure radioactivity along the country's coast.

The general coordinator of the future International Ocean Station, Harada teaches at Goldsmiths University London. A former project leader at MIT, he graduated form the Royal College of Arts Design Interactions in London and worked at the Southampton University Hydrodynamics laboratory on wave energy. Harada has also studied animantion, and his films and installations have been seen at festivals and events across the world, from the United States to Japan.

More profile about the speaker
Cesar Harada | Speaker | TED.com
TED Fellows Retreat 2015

Cesar Harada: How I teach kids to love science

سیزار هارادا: چۆن منداڵان فێردەکەم زانستیان خۆش بوێت

Filmed:
1,776,679 views

لە سکوڵی هاربۆری هۆنگ کۆنگ، سیزار هارادا دانیشتوان فێری زانست و داهێنان دەکات بۆ نەوەی داهاتووی ژینگە پارێزەکان. پۆلەکەی گواستۆتەوە بۆ شوێنێکی گەورەی پیشەسازی بۆ ئەوەی مناڵەکان بە تەختە، کانزا، کیمیا، بایۆلۆجی، ڕووناکی و هەندێک جاریش وزە کار بکەن بۆ درووستکردنی چارەسەر بۆ هەڕەشەکانی لەسەر زەریەکانی جیهانن. لەوێ، وانەیەکی جیهانی دەڵێتەوە کە دایک و باوکی بە مناڵی فێریان کردووە: "دەتوانی شوێن پیس بکەیت، بەڵام پێویستە خۆت پاکی بکەیتەوە."
- Inventor, environmentalist, educator
TED Senior Fellow Cesar Harada aims to harness the forces of nature as he invents innovative remedies for man-made problems like oil spills and radioactive leaks. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:13
When I was a kid,
my parents would tell me,
0
1800
2816
ئەوکاتەی مناڵ بووم،
دایک و باوکم پێیان دەوتم،
00:16
"You can make a mess,
but you have to clean up after yourself."
1
4640
3399
"دەتوانی شوێن پیس بکەیت،
بەڵام پێویستە دواتر خۆت پاکیکەیتەوە."
00:20
So freedom came with responsibility.
2
8440
3336
کەواتە ئازادی بەرپرسیارێتیشی لەگەڵبوو.
00:23
But my imagination would take me
to all these wonderful places,
3
11800
3576
بەڵام ئەندێشەم دەیبردم بۆ هەموو
ئەم شوێنە سەرسوڕهێنەرانە،
00:27
where everything was possible.
4
15400
2096
کە دەکرا هەموو شتێکی تێدا بکرێت.
00:29
So I grew up in a bubble of innocence --
5
17520
2896
بۆیە من لەناو بازنەیەکی بێتاوانیدا گەورەبووم --
00:32
or a bubble of ignorance, I should say,
6
20440
2336
یان دەبێ بڵێم بازنەیەکی نەزانی،
00:34
because adults would lie to us
to protect us from the ugly truth.
7
22800
5096
چونکە گەورەکان درۆیان لەگەڵ دەکردین
بۆ پاراستنمان لە ڕاستییە تاڵەکە.
00:39
And growing up, I found out
that adults make a mess,
8
27920
3576
کە گەورەشبووم، بۆم دەرکەوت
گەورەکان پیس و پۆخڵی زۆر دەنێنەوە و
00:43
and they're not very good
at cleaning up after themselves.
9
31520
2800
زۆر باش نین لە پاککردنەوەی دوای خۆیان.
00:47
Fast forward, I am an adult now,
10
35360
2136
ئێستا، من گەورە بووم، و
00:49
and I teach citizen science and invention
at the Hong Kong Harbour School.
11
37520
4976
زانست و داهێنان فێری دانیشتووان
دەکەم لە خوێندنگەی هاربۆری هۆنگ کۆنگ.
00:54
And it doesn't take too long
12
42520
1336
زۆری پێناچێت دوای ئەوە
00:55
before my students walk on a beach
and stumble upon piles of trash.
13
43880
4216
خوێندکارەکانم پیاسەدەکەن بەسەر
کەناردەریاکەدا و دنیایە پیسی دەبینن.
01:00
So as good citizens,
we clean up the beaches --
14
48120
2656
بۆیە وەک دانیشتووی باش
کەنارئاوەکان پاک دەکەینەوە --
01:02
and no, he is not drinking alcohol,
and if he is, I did not give it to him.
15
50800
4720
نەخێر، مەی ناخواتەوە، و ئەگەر
بشیخواتەوە من نەمداوە پێی.
01:07
(Laughter)
16
55880
1760
(پێکەنین)
01:09
And so it's sad to say,
17
57960
1216
وتنی ئەمە جێی داخە،
01:11
but today more than 80 percent
of the oceans have plastic in them.
18
59200
3776
بەڵام ئێستا زیاتر لە لەسەدا ٨٠ی
زەریاکان پلاستیکیان تێدایە.
01:15
It's a horrifying fact.
19
63000
1280
ڕاستییەکی ترسێنەرە.
01:16
And in past decades,
20
64800
1376
لە دەیەکانی ڕابردووشدا،
01:18
we've been taking those big ships out
and those big nets,
21
66200
3456
خەریکی دەرکردنی ئەو کەشتییە گەورانە و
ئەو تۆڕە گەورانەدا بووین، و
01:21
and we collect those plastic bits
that we look at under a microscope,
22
69680
3336
ئەو پارچە پلاستیکیانەی لەژێر
مایکرۆسکۆپدا سەیریان دەکەین و
01:25
and we sort them,
23
73040
1216
جیایان دەکەینەوە، و
01:26
and then we put this data onto a map.
24
74280
1762
ئینجا ئەم زانیارییە دەخەینە
سەر نەخشەیەک.
01:28
But that takes forever,
it's very expensive,
25
76440
2336
بەڵام ئەوە زۆری پێدەچێت،
زۆر گرانیشە، و
01:30
and so it's quite risky
to take those big boats out.
26
78800
3136
دەرکردنی ئەو کەشتییە گەورانەش
زۆر مەترسیدارە.
01:33
So with my students, ages six to 15,
27
81960
2936
بۆیە لەگەڵ خوێندکارەکانم، کە تەمەنیان
لە ٦ بۆ ١٥ ساڵە،
01:36
we've been dreaming
of inventing a better way.
28
84920
2216
خەونمان بەوەوە دەبینی
ڕێگایەکی باشتر دابهێنین.
01:39
So we've transformed our tiny
Hong Kong classroom into a workshop.
29
87160
4416
بۆیە پۆلە بچووکەکەی خۆمانمان لە
هۆنگ کۆنگ کرد بە وەرشەیەک.
01:43
And so we started building
this small workbench,
30
91600
2656
دەستمان کرد بە درووستکردنی
مێزی کاری بچووکیش،
01:46
with different heights,
so even really short kids can participate.
31
94280
3176
بە بەرزی جیا جیا، بۆ ئەوەی
تەنانەت مناڵەکانیش بتوانن بەشدار بن.
01:49
And let me tell you, kids with power tools
are awesome and safe.
32
97480
4176
با پێشتان بڵێم، مناڵەکانی ئامرازی
هێزیان پێیە سەرسوڕهێنەر و سەلامەتیشن.
01:53
(Laughter)
33
101680
1336
(پێکەنین)
01:55
Not really.
34
103040
1896
ڕاستییەکەی نەخێر.
01:56
And so, back to plastic.
35
104960
1216
با بچینەوە سەر پلاستیک.
01:58
We collect this plastic and we grind it
to the size we find it in the ocean,
36
106200
3616
ئەم پلاستیکە کۆدەکەینەوە و دەیهاڕین
بۆ قەبارەی ئەوەی لە زەریادا دەیدۆزینەوە،
02:01
which is very small
because it breaks down.
37
109840
2176
کە زۆر بچووکە چونکە دەشکێت. و
02:04
And so this is how we work.
38
112040
1376
ئێمەش ئاواهی کاردەکەین.
02:05
I let the imaginations
of my students run wild.
39
113440
3136
ڕێگە دەدەم ئەندێشەی خوێندکارەکانم
بە تەواوی ئازاد بێت. و
02:08
And my job is to try to collect
the best of each kid's idea
40
116600
4256
ئیشی من ئەوەیە هەوڵ بەم
باشترین بیرۆکەی هەر مناڵێک کۆکەمەوە و
02:12
and try to combine it into something
that hopefully would work.
41
120880
4280
هەوڵبەم تێکەڵی بکەم بۆ شتێک
کە هیوادارم سەر بگرێت. و
02:17
And so we have agreed
that instead of collecting plastic bits,
42
125920
3136
لەسەر ئەوە ڕێکەوتین لەجیاتی
هەوڵدان بۆ کۆکردنەوەی پارچە پلاستیک،
02:21
we are going to collect only the data.
43
129080
1976
هەوڵی کۆکردنەوەی زانیاری بدەین.
02:23
So we're going to get an image
of the plastic with a robot --
44
131080
2976
بۆیە یەکەمجار وێنەیەکی پلاستیک
وەردەگرین بە ڕۆبۆتێک --
02:26
so robots, kids get very excited.
45
134080
2376
بە ڕۆبۆتەکان، مناڵەکان زۆر بەجۆش دەبن.
02:28
And the next thing we do --
we do what we call "rapid prototyping."
46
136480
3143
ئەوەی دواتریش دەیکەین ئەوەیە کە پێی
دەڵێین دروستکردنی نمونەی یەکەم بەخێرایی
02:31
We are so rapid at prototyping
47
139647
1689
ئەوەندە خێراین لە درووستکردنیدا
02:33
that the lunch is still in the lunchbox
when we're hacking it.
48
141360
3176
هێشتا نانی نیوەڕۆ لە سندووقی
نانی نیوەڕۆدایە کاتێک درووستی دەکەین.
02:36
(Laughter)
49
144560
1296
(پێکەنین)
02:37
And we hack table lamps and webcams,
into plumbing fixtures
50
145880
4256
گڵۆپی سەر مێز و وێب کام دەکەین
بە بەلۆعەی ئاوەوە و
02:42
and we assemble that into a floating robot
that will be slowly moving through water
51
150160
5136
ئەوە بە ڕۆبۆتێکی سەر ئاوەوە
دەبەستین کە بەهێواشی بە ئاودا دەڕوات و
02:47
and through the plastic
that we have there --
52
155320
2096
بەناو پلاستیکەکەی هەمان تێیدا --
02:49
and this is the image
that we get in the robot.
53
157440
2191
ئەمە وێنەیەکی ربۆتەکەیە
کە دەستمان دەکەوێت.
02:51
So we see the plastic pieces
floating slowly through the sensor,
54
159655
3721
بە هەستەوەرەکە دەبینین پارچە
پلاستیکەکان بەهێواشی سەر ئاو دەکەون، و
02:55
and the computer on board
will process this image,
55
163400
3296
ئەم وێنەیە دەگات بە کۆمپیتەرەکەی
سەر ڕۆبۆتەکە و
02:58
and measure the size of each particle,
56
166720
2096
قەبارەی هەر پارچەیەک دەپێوێت،
03:00
so we have a rough estimate
of how much plastic there is in the water.
57
168840
4120
بۆیە خەمڵاندنێکی نزیکەییمان دەبێت
بۆ ئەوەی چەندێک پلاستیک لە ئاوەکەدایە.
03:05
So we documented
this invention step by step
58
173520
3016
ئەم داهێنانەمان هەنگاو بە هەنگاو
تۆمارکردووە
03:08
on a website for inventors
called Instructables,
59
176560
3376
لەسەر ماڵپەڕێک بۆ داهێنەرەکان
پێی دەوترێت ئینسترەکتابڵس،
03:11
in the hope that somebody
would make it even better.
60
179960
2800
بەهیوای ئەوەی ڕۆژێک بتوانین
باشتریشی بکەین.
03:15
What was really cool about this project
was that the students saw a local problem,
61
183838
3858
ئەوەی سەرسوڕهێنەربو لەم پرۆژەیەدا ئەوەبوو
خوێندکارەکان هەر کێشەیەکی ناوخۆییان دەبینی
03:19
and boom -- they are trying
to immediately address it.
62
187720
2667
یەکسەر -- هەوڵی ئەوەیان
دەدا بەدەمییەوە بچن.
03:22
[I can investigate my local problem]
63
190411
2325
[دەتوانم لە کێشە ناوخۆییەکەم بکۆڵمەوە]
03:24
But my students in Hong Kong
are hyperconnected kids.
64
192760
3216
بەڵام خوێندکارەکانم لە هۆنگ کۆنگ
ئامێری هەڵگرتوی ئینتەرنێت زۆر بەکاردەهێنن
03:28
And they watch the news,
they watch the Internet,
65
196000
2296
سەیری هەواڵەکان دەکەن،
سەیری ئینتەرنێت دەکەن، و
03:30
and they came across this image.
66
198320
2240
گەشتن بەم وێنەیە.
03:33
This was a child, probably under 10,
cleaning up an oil spill bare-handed,
67
201840
4736
ئەمە منداڵێک بوو، لەوانەیە کەمتر لە ١٠
ساڵبووبێ، بەدەست نەوتی ڕژاو پاکدەکاتەوە
03:38
in the Sundarbans, which is the world's
largest mangrove forest in Bangladesh.
68
206600
4496
لە سونداربانس، کە گەورەترین
دارستانی مانگرۆڤی بەنگلادیشە.
03:43
So they were very shocked,
69
211120
2456
زۆر تاسان پێی،
03:45
because this is the water they drink,
this is the water they bathe in,
70
213600
3296
چونکە ئەمە ئاوەکەیە کە دەیخۆنەوە،
ئاوەکەیە کە خۆیانی پێدەشۆن،
03:48
this is the water they fish in --
this is the place where they live.
71
216920
3376
ئاوەکەی ماسی تیا دەگرن --
ئەو شوێنەی تێیدا دەژین.
03:52
And also you can see the water is brown,
the mud is brown and oil is brown,
72
220320
3896
وەک دەشبینن ئاوەکە قاوەییە،
قوڕەکە قاوەییە و نەوتەکەش قاوەییە،
03:56
so when everything is mixed up,
73
224240
1477
کەواتە کە هەموو شتێک
تێکەڵبێت،
03:57
it's really hard to see
what's in the water.
74
225741
2475
قورسە ببینیت چی لە ئاوەکەدایە.
04:00
But, there's a technology
that's rather simple,
75
228240
2256
بەڵام تەکنەلۆجیایەک هەیە
کە کەمێک سادەیە،
04:02
that's called spectrometry,
76
230520
1536
پێی دەوترێت سپێکترۆمیتری،
04:04
that allows you see what's in the water.
77
232080
1905
ڕێگەدەدات بە بینینی ئەوەی
لە ئاوەکەدایە.
04:06
So we built a rough prototype
of a spectrometer,
78
234009
3047
بۆیە نمونەیەکی سەرەتایی خێرای
سپێکترۆمیتەرمان دروستکرد، و
04:09
and you can shine light
through different substances
79
237080
2936
دەتوانین ڕووناکی بەیت
لە ماددە جیاوازەکان
04:12
that produce different spectrums,
80
240040
2416
بۆ درووستکردنی ڕەنگی جیاوازی
ڕووناکی سپی،
04:14
so that can help you
identify what's in the water.
81
242480
3856
ئەوە یارمەتیت دەدات بزانیت
چی لە ئاوەکەدایە.
04:18
So we packed this prototype of a sensor,
82
246360
2896
ئەم نمونە سەرەتاییەی هەستەوەرەکەمان
پێچایەوە و
04:21
and we shipped it to Bangladesh.
83
249280
2240
ناردمان بۆ بەنگلادش.
04:23
So what was cool about this project
84
251989
1667
ئەوەی خۆشبوو لەم پرۆژەیەدا
04:25
was that beyond addressing
a local problem,
85
253680
3135
ئەوەبوو لەسەروو بەدەمەوەچوونی
کێشەیەکی ناوخۆیی،
04:28
or looking at a local problem,
86
256839
1430
یان سەیرکردنی کێشەیەکی ناوخۆیی،
04:30
my students used their empathy
and their sense of being creative
87
258293
3923
خوێندکارەکانم هاوسۆزی خۆیان و
هەستی خۆیان بەکارهێنا بۆ داهێنەربوون
04:34
to help, remotely, other kids.
88
262240
2256
بۆ یارمەتیدانی منداڵی وڵاتی تر.
04:36
[I can investigate a remote problem]
89
264520
1715
[دەتوان لە کێشەیەکی دەریشەوە بکۆڵمەوە]
04:38
So I was very compelled
by doing the second experiments,
90
266259
2620
بۆیە زۆر بەپەرۆش بووم بۆ
ئەنجامدانی تاقیکردنەوەکانی دووەم، و
04:40
and I wanted to take it even further --
91
268903
2513
ئەمویست ئەمە زیاتر بەرم --
04:43
maybe addressing an even harder problem,
and it's also closer to my heart.
92
271440
4600
بەدەمەوەچوونی کێشەیەکی گەورەتر، و
هەروەها نزیکتریش لە دڵم.
04:48
So I'm half Japanese and half French,
93
276560
2616
من نیوە ژاپۆنی و نیوە فەڕەنسیم، و
04:51
and maybe you remember in 2011
there was a massive earthquake in Japan.
94
279200
5320
لەوانەیە بیرتان بێت ساڵی ٢٠١١
زەمینلەرزەیەکی بەهێزبوو لە ژاپۆن.
04:57
It was so violent that it triggered
several giant waves --
95
285120
3816
ئەوەنە بەهێزبوو چەندین
شەپۆلی ئاوی بەهێزی بزواند --
05:00
they are called tsunami --
96
288960
1416
کە پێیان دەوترێ تسونامی -- و
05:02
and those tsunami destroyed many cities
on the eastern coast of Japan.
97
290400
6960
ئەو تسوونامییانە چەندین شاریان کاول کرد.
لەسەر کەنارئاوی خۆرهەڵاتی ژاپۆن.
05:10
More than 14,000 people
died in an instant.
98
298680
3360
زیاتر لە ١٤,٠٠ کەس
لە چەند ساتێکدا مردن.
05:15
Also, it damaged the nuclear
power plant of Fukushima,
99
303600
3736
هەروەها زیانی بە وێستگەی ئەتۆمی
فوکوشیماش گەیاند،
05:19
the nuclear power plant just by the water.
100
307360
2680
زیانگەیاندن بەو وێستگە ئەتۆمییە
تەنیا بە ئاوەکە.
05:22
And today, I read the reports
101
310480
2416
ئەمڕۆش، ڕاپۆرتەکانم خوێندەوە و
05:24
and an average of 300 tons
102
312920
3056
بە تێکڕا ٣٠٠ تەنی
05:28
are leaking from the nuclear power plant
into the Pacific Ocean.
103
316000
3576
لە وێستگە ئەتۆمییەکە دەچێت
بۆناو زەریای هێمن.
05:31
And today the whole Pacific Ocean
has traces of contamination of cesium-137.
104
319600
6376
ئێستاش هەموو زەریای هیندی شوێنەواری
پیسبوونی هەیە بە ماددەی سیسیەم-١٣٧.
05:38
If you go outside on the West Coast,
you can measure Fukushima everywhere.
105
326000
4416
ئەگەر لەسەر کەنارئاوی خۆرئاوا بچیتە دەر،
لە هەر کوێیەکا بێت دەتوانی فوکوشیما بپێویت.
05:42
But if you look at the map,
it can look like most of the radioactivity
106
330440
3296
بەڵام ئەگەر سەیری نەخشەکە بکەیت،
دەکرێت لەوە بچێت زۆربەی تیشکە زیانبەخشەکان
05:45
has been washed away
from the Japanese coast,
107
333760
2096
دوورخرابێتنەوە لە کەنارئاوی ژاپۆنی، و
05:47
and most of it is now --
it looks like it's safe, it's blue.
108
335880
2816
ئێستا زۆربەی --
زۆربەی لەوە ئەچێ سەلامەت بێت، شینە.
05:50
Well, reality is a bit
more complicated than this.
109
338720
3416
ڕاستییەکەی کەمێک لەمە ئاڵۆزترە.
05:54
So I've been going to Fukushima
every year since the accident,
110
342160
3656
لە ساڵی ڕووداوەکەوە هەموو ساڵێک
چووم بۆ فوکوشیما، و
05:57
and I measure independently
and with other scientists,
111
345840
2536
سەربەخۆیانە پێوانەی بۆ دەکەم و
لەگەڵ زاناکانی تریشدا،
06:00
on land, in the river --
112
348400
1856
لەسەر وشکانی، لە ڕووباردا --
06:02
and this time we wanted to take the kids.
113
350280
2736
ئەمجارەش دەمانەوێ مناڵەکانیش بەرین.
06:05
So of course we didn't take the kids,
the parents wouldn't allow that to happen.
114
353040
3776
بێگومان مناڵەکانمان نەبرد بۆ ئەوێ،
دایک و باوکیان ڕێگەیان بەوە نەئەیا.
06:08
(Laughter)
115
356840
1336
(پێکەنین)
06:10
But every night we would report
to "Mission Control" --
116
358200
3936
بەڵام هەموو شەوێک ڕاپۆرتمان
دەنارد بۆ "کۆنترۆڵی کارەکان"--
06:14
different masks they're wearing.
117
362160
2176
ماسکە جیاجیاکانی دەیکەنە دەم و چاویان.
06:16
It could look like they didn't take
the work seriously, but they really did
118
364360
4376
دەکرا لەوە بچێت کە زۆر بە گرنگییەوە
کارەکە ناکەن، بەڵام بەگرنگییەوە کردیان
06:20
because they're going to have to live
with radioactivity their whole life.
119
368760
4200
چونکە دەبوو بەدرێژایی ژیانیان
لەگەڵ تیشکی زیانبەخشا بژین.
06:25
And so what we did with them
120
373640
2056
ئەوەی کردمان لەگەڵیان
06:27
is that we'd discuss the data
we collected that day,
121
375720
2616
ئەوەبوو ئەو زانیاریانەمان لەگەڵ
باسکردن کە ئەوڕۆژە کۆمانکردنەوە، و
06:30
and talk about where
we should be going next --
122
378360
2191
باسی ئەوەمان کرد دواتر بۆکوێ بچین --
06:32
strategy, itinerary, etc...
123
380575
2121
ستراتیجی، ڕێگای گەشت، و هتد...
06:34
And to do this, we built
a very rough topographical map
124
382720
3616
بۆ ئەمەش، نەخشەیەکی تۆپۆگرافی
ڕووکەشیمان دروستکرد
06:38
of the region around
the nuclear power plant.
125
386360
2856
بۆ ناوچەکانی چواردەوری
ئێستگە ئەتۆمییەکە.
06:41
And so we built the elevation map,
126
389240
2016
نەخشەی بەرزی و نزمیمان درووستکرد،
06:43
we sprinkled pigments to represent
real-time data for radioactivity,
127
391280
4616
هەندێک شوێنیمان ڕەنگ کرد بۆ نیشاندانی
زانیاری دروستی چالاکیە تیشکییەکان، و
06:47
and we sprayed water
to simulate the rainfall.
128
395920
4336
ئاومان پرژاند بۆ بزواندنی
بارینی باران. و
06:52
And with this we could see
that the radioactive dust
129
400280
2976
بەمە توانیمان ببینین کە تۆزە
چالاکییە تیشکییەکان
06:55
was washing from the top of the mountain
into the river system,
130
403280
3056
لە سەر لووتکەی چیاکەوە دەچووە
ناو ڕووبارەکانەوە، و
06:58
and leaking into the ocean.
131
406360
1536
دواتریش بۆناو زەریا.
06:59
So it was a rough estimate.
132
407920
1600
خەمڵاندنێکی ڕووکەشی بوو.
07:02
But with this in mind,
we organized this expedition,
133
410680
2936
بەڵام بە لەبەرچاوگرتنی ئەمە،
ئەم گەڕانەمان ڕێکخست،
07:05
which was the closest civilians have been
to the nuclear power plant.
134
413640
3616
کە نزیکترین کەس بوون لە
وێستگە ئەتۆمییەکەوە.
07:09
We are sailing 1.5 kilometers away
from the nuclear power plant,
135
417280
4336
لەدووری ١.٥ کیلۆمەترین
لە وێستگە ئەتۆمییەکە، و
07:13
and with the help of the local fisherman,
136
421640
1953
بە یارمەتی ڕاوچییەکی ماسی ناوچەکە،
07:15
we are collecting sediment from the seabed
137
423617
2239
نیشتووی بنی دەریامان کۆکردەوە
07:17
with a custom sediment sampler
we've invented and built.
138
425880
3456
بەو نموونەکۆکەرەوەی بنی دەریایەی
کە دامان هێنا و دروستمانکرد.
07:21
We pack the sediment into small bags,
139
429360
3256
نیشتووەکانمان کردە جانتای بچووکەوە،
07:24
we then dispatch them
to hundreds of small bags
140
432640
2256
ئینجا بڵاومان کردنەوە بەسەر
سەدان جانتای بچووکدا
07:26
that we send to different universities,
141
434920
1936
ناردمان بۆ زانکۆی جیا جیا، و
07:28
and we produce the map
of the seabed radioactivity,
142
436880
2976
نەخشەی توانای چالاکی تیشکی
بنی دەریاکەمان بنیاتنا،
07:31
especially in estuaries
where the fish will reproduce,
143
439880
2536
بەتایبەتی ڕێژکەکان کە لەوێدا
ماسیەکان زاوزێ دەکەن، و
07:34
and I will hope that we will have improved
144
442440
2056
هیوادارم توانیبێتمان سەلامەتی
07:36
the safety of the local fishermen
and of your favorite sushi.
145
444520
3096
ڕاوچییەکانی ناوچەکە و خواردنە
سووشییە خوازراوەکەتانمان باشتر کردبێت.
07:39
(Laughter)
146
447640
1296
(پێکەنین)
07:40
You can see a progression here --
147
448960
1576
لێرەدا بەرەوپێشچوونێک دەبینن --
07:42
we've gone from a local problem
to a remote problem to a global problem.
148
450560
4536
لە کێشەیەکی ناوخۆییەوە چوینە سەر
کێشەیەکی دەرەکی و کێشەیەکی جیهانی.
07:47
And it's been super exciting
to work at these different scales,
149
455120
2953
کارێکی زۆر خۆشبوو کە توانیمان
لەسەر ئەم ئاستە جیایانە کار بکەین،
07:50
with also very simple,
open-source technologies.
150
458097
3559
بە تەکنەلۆجیای سادە و ئاسان.
07:53
But at the same time,
it's been increasingly frustrating
151
461680
3336
بەڵام لەهەمان کاتیشدا
تا دەهات دەکەوتینە دڵەڕاوکێوە
07:57
because we have only started to measure
the damage that we have done.
152
465040
3696
چونکە دەستمان دەکرد بە درک کردن بەوەی
چەندێک زیانمان گەیاندووە.
08:00
We haven't even started
to try to solve the problems.
153
468760
4080
هێشتا بەشێکی زۆری
کێشەکانمان چارەسەر نەکردووە. و
08:05
And so I wonder
if we should just take a leap
154
473640
2776
بۆیە بیردەکەمەوە ئەگەر بتوانین
بازێک بدەین و
08:08
and try to invent better ways
to do all these things.
155
476440
4640
هەوڵ بدەین ڕێگای باشتر بدۆزینەوە
بۆ ئەوەی ئەم کارانە بکەین.
08:13
And so the classroom
started to feel a little bit small,
156
481520
3576
وایلێهات هەستمان دەکرد پۆلەکە
کەمێک بچووک بێت،
08:17
so we found an industrial
site in Hong Kong,
157
485120
2696
بۆیە شوێنێک پیشەسازیمان
دۆزییەوە لە هۆنگ کۆنگ، و
08:19
and we turned it into
the largest mega-space
158
487840
3256
چوینە سەر شوێنێکی
کارکردنی گەورەتر
08:23
focused on social
and environmental impact.
159
491120
3176
تیشکمان خستبووە سەر کاریگەرییە
کۆمەڵایەتی و ژینگەییەکان.
08:26
It's in central Hong Kong,
160
494320
1296
لە ناوەڕاستی هۆنگ کۆنگدایە، و
08:27
and it's a place we can work
with wood, metal, chemistry,
161
495640
3216
شوێنێکە دەتوانین بە تەختە،
کانزا، کیمیا،
08:30
a bit of biology, a bit of optics,
162
498880
1626
کەمێک بایۆلۆجی، و ڕووناکی،
08:32
basically you can build
pretty much everything there.
163
500530
2492
بتوانین هەر شتێکمان بوێت
لەوێ بنیاتی بنێین.
08:35
And its a place where
adults and kids can play together.
164
503047
2969
شوێنێکە مناڵ و گەورە بتوانن
پێکەوە یاری لێبکەن.
08:38
It's a place where
kids' dreams can come true,
165
506040
3576
شوێنێکە دەکرێت خەونی
مناڵەکانی لێ بێتە دی،
08:41
with the help of adults,
166
509640
1336
بە یارمەتی گەورەکان، و
08:43
and where adults can be kids again.
167
511000
1816
گەورەکانیش بتوانن دووبارە مناڵ ببنەوە.
08:44
Student: Acceleration! Acceleration!
168
512840
3136
خوێندکار: خێرابوون! خێرابوون!
08:48
Cesar Harada: We're asking
questions such as,
169
516000
2135
سیزار: هەندێک پرسیار دەکەین وەک،
08:50
can we invent the future of mobility
with renewable energy?
170
518159
2817
دەتوانین داهاتووێک دابهێنین جووڵە
بە وزەیەک بێت نوێبکرێتەوە؟
08:53
For example.
171
521000
1200
بۆ نموونە.
08:55
Or, can we help the mobility
of the aging population
172
523320
4296
یان، دەتوانین توانای جوڵەی
خەڵکی بەساڵاچوو باشتر بکەین
08:59
by transforming very standard wheelchairs
into cool, electric vehicles?
173
527640
4400
بە گۆڕینی کورسییەکانی خۆیان
بۆ ئوتومبێلی کارەبایی سەرسوڕهێنەر؟
09:05
So plastic, oil and radioactivity
are horrible, horrible legacies,
174
533240
6536
پلاستیک، نەوت، و تیشکدان پاشماوەی
زۆر زۆر ترسناکن،
09:11
but the very worst legacy
that we can leave our children is lies.
175
539800
4520
بەڵام خراپترین پاشماوە بۆ
مناڵەکانمانی بەجێبهێڵین درۆیە.
09:16
We can no longer afford
to shield the kids from the ugly truth
176
544760
5216
چیتر نابێت ڕاستییە ناشرینەکان
لە مناڵان بشارینەوە
09:22
because we need their imagination
to invent the solutions.
177
550000
3920
چونکە پێویستمان بە بیرکردنەوەی
ئەوانە بۆ داهێنان بۆ چارەسەرەکان
09:26
So citizen scientists, makers, dreamers --
178
554720
4976
بۆیە دانیشتوان، دروستکەران،
خەون بینەرەکان --
09:31
we must prepare the next generation
179
559720
2696
پێویستە نەوەی دواتر ئامادە بکەین
09:34
that cares about
the environment and people,
180
562440
3056
کە گرنگی بە ژینگە و خەڵک دەدەن، و
09:37
and that can actually
do something about it.
181
565520
2200
بتوانن شتێک لەبارەیەوە بکەن.
09:40
Thank you.
182
568200
1216
زۆر سوپاس.
09:41
(Applause)
183
569440
3160
(چەپڵەلێدان)
Translated by Hiwa Foundation II
Reviewed by Hiwa Foundation

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Cesar Harada - Inventor, environmentalist, educator
TED Senior Fellow Cesar Harada aims to harness the forces of nature as he invents innovative remedies for man-made problems like oil spills and radioactive leaks.

Why you should listen

Cesar Harada believes that ocean currents, the wind and other naturally occuring phenomenon can provide unique inspiration and novel solutions to mankind’s worst disasters, like oil spills and radioactive leaks. A French-Japanese inventor and TED senior fellow, he is the creator of Protei, a revolutionary sailing technology -- featuring a front rudder, flexible hull and open-soure hardware -- that allows for efficient clean up of both oil and plastics from the sea. Currently based in London, Harada recently traveled to Japan and is designing Protei to measure radioactivity along the country's coast.

The general coordinator of the future International Ocean Station, Harada teaches at Goldsmiths University London. A former project leader at MIT, he graduated form the Royal College of Arts Design Interactions in London and worked at the Southampton University Hydrodynamics laboratory on wave energy. Harada has also studied animantion, and his films and installations have been seen at festivals and events across the world, from the United States to Japan.

More profile about the speaker
Cesar Harada | Speaker | TED.com

Data provided by TED.

This site was created in May 2015 and the last update was on January 12, 2020. It will no longer be updated.

We are currently creating a new site called "eng.lish.video" and would be grateful if you could access it.

If you have any questions or suggestions, please feel free to write comments in your language on the contact form.

Privacy Policy

Developer's Blog

Buy Me A Coffee