Sheperd Doeleman: Inside the black hole image that made history
Шепард Доелман: Историска слика за црната дупка
Sheperd Doeleman led the global team behind the Event Horizon Telescope that captured the historic, first-ever image of a black hole. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
thank you so much for coming.
literally two hours ago in Vancouver.
пред два часа во Ванкувер.
from Einstein's equation to a black hole?
на Ајнштајн до црната дупка?
geometric theory of gravity
теорија за гравитација
how to move around it.
материјата во нејзиното движење.
into a small enough region
keeps even light inside.
дури и светлината.
the reason the Earth moves around the Sun
is pulling the Earth as we think,
the shape of space
обликот на просторот
sort of fall around the Sun.
how to move around the Sun.
puncture through space-time,
продира во време-просторот,
light orbits the black hole.
ја заобиколува црната дупка.
is what's happening here.
of what we always thought,
што отсекогаш го мислевме:
around the black hole.
околу црната дупка.
what a black hole really looked like.
како изгледа црна дупка.
like this in supercomputers,
симулации на супер компјутери.
literally move around the black hole,
се движат околу црната дупка;
that's drawn to the black hole,
што се навлекува во неа
into a very small volume, so it heats up.
мал простор и затоа се загрева.
you embarked on this mission
влеговте во овој проект
one of these things.
оддалечена галаксија.
it's 55 million light-years away.
55 милиони светлосни години.
solar-mass black hole.
пати поголема од Сонцето.
to really fathom, right?
compressed into a single point.
сонца збиени во една точка.
of the center of this galaxy.
во центарот од оваа галаксија.
because it's so far away,
-бидејќи е толку далеку,
of getting an image of it,
that you need.
резолуција на сликата.
objects in the known universe.
нешта во нам познатиот универзум.
on whole galaxies.
влијанија врз сите галаксии.
as large as the Earth,
со големина на Земјата.
that we're looking at
all around the world,
with atomic clocks,
со атомски часовници
from this black hole,
од оваа црна дупка,
together to make an image.
податоците и ја добивме сликата.
at the same time,
in a lot of different ways.
различни аспекти.
to be lucky than good.
среќата од знаењето.
I like to think.
да стигне од црната дупка.
through intergalactic space,
меѓугалактичкиот простор,
where water vapor can absorb it,
водената пареа може да ја апсорбира,
at that wavelength of light,
брановата должина на светлината
55 million light-years away.
години оддалеченост на црната дупка.
што можеме да правиме.
huge amounts of data.
огромен број податоци.
from just one telescope.
од податоците од еден телескоп.
of our team, Lindy Blackburn,
Линди Блекберн,
Millimeter Telescope,
mountain in Mexico.
во Мексико.
is about half a petabyte.
that we might understand,
lifetime selfie budget.
цел живот на 5.000 луѓе.
you couldn't send this over the internet.
не можеше преку интернет.
to try and analyze it.
капацитет да ги анализира.
coming out of this.
works that we used --
and smashing it
оптичко огледало
in different places.
на различни места.
off the surface, which is perfect,
од совршената површина,
at the same time.
на средишниот дел.
later in a supercomputer.
kind of an Earth-sized lens.
is to bring the data back by plane.
ги пратевме податоците авионски.
of a 747 filled with hard discs.
опсег од 747 полн со хард дискови.
or a few months ago,
недели или месеци,
we're really looking at there.
is that last orbit of photons.
geometry laid bare.
as I think we'll see soon,
-ќе ја видиме наскоро-
on these parallel lines
на овие парарелни линии
the square root of 27
е квадратен корен на 27
of fundamental constants.
when you think about it.
when I thought of black holes,
whirling around in that shape.
се врти во тој облик.
more complicated than that.
because it's light being lensed around it.
from behind it gets lensed,
around the entire orbit of the black hole.
орбитата на црната дупка.
swirling around the black hole,
all of these light rays
for where you and I are.
begin to come into shape.
over 100 years ago.
what we're actually looking at here.
brighter than the rest?
од останатиот дел?
is that the black hole is spinning.
црната дупка се врти.
moving towards us below
has a higher pitch
на возот е посилен
coming towards us than going away from us.
отколку кога заминува.
being boosted in our direction.
would fit well within that dark region.
би го собрал во овој темен дел.
of the event horizon.
на хоризонтот на настани.
to us from that place
jetting out of it,
кои надоаѓаат од неа
directly in our direction.
it's still powerful,
но моќна е.
of this black hole
на оваа црна дупка,
to really see all the jet structure,
целосната структура на млазот,
that are illuminating the space-time.
кои го осветлуваат време-просторот.
around the black hole.
околу црната дупка.
whirling around that thing somehow,
брод кој се врти околу неа,
to actually go around it?
to be in that spaceship.
во тој вселенски брод.
if I can get wonky for one moment --
matter can move around a black hole
се движи околу црната дупка
between three days and about a month.
би траела помеѓу 3 дена и еден месец.
it's weirdly slow at one level.
во еден дел.
if you were there.
време-простор ако си таму.
of "spaghettification,"
is much stronger than on your head,
е многу посилно од она кај главата
a spaghetti noodle.
right through that event horizon.
хоризонтот на настани.
she ended up in Oz.
таа стигна до Оз.
if you fall into a black hole?
паднеме во црна дупка?
the central mystery of our age,
мистерија на нашето време
and the gravitational world come together.
и светот на гравитација.
all the forces become unified,
to compete with all the other forces.
силна да се носи со сите други сили.
in the ultimate invisibility cloak.
максимално невидлив плашт.
in our own galaxy.
и во нашата галаксија.
to our own beautiful galaxy?
на нашата убава галаксија?
there's another one,
and we've already taken data on it.
и веќе имаме податоци за неа.
in the near future, I can't say when.
но не можам да кажам кога.
but also a lot smaller,
но и многу помала.
to what we saw?
на претходната?
that the black hole in M87,
црната дупка во М87,
сончеви маси.
that it appears a certain size.
дека има одредена големина.
is a thousand times less massive,
галаксија е илјада пати помалку масивна,
angular size on the sky.
a nod to a remarkable group of people.
исклучителниот тим.
that this image has had.
above the fold in all of these newspapers,
сите насловни страни на весниците,
have believed you, but it was.
and I hope it's inspiring to everyone.
дека и другите ги инспирира.
this is just a small number of the team.
ова е мал тим на луѓе.
you need a global team.
телескоп, ви треба глобален тим.
of linking telescopes around the world
на телскопите ширум светот
some of the issues that divide us.
тешкотиите кои нè разединуваат.
come together to do something like this.
за да создадеме вакво нешто.
for our whole team this week.
за нашиот тим оваа недела.
and for coming here.
и за гостувањето денес.
ABOUT THE SPEAKER
Sheperd Doeleman - AstrophysicistSheperd Doeleman led the global team behind the Event Horizon Telescope that captured the historic, first-ever image of a black hole.
Why you should listen
Sheperd Doeleman is the project director of the Event Horizon Telescope and an astrophysicist with the Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics. His research focuses on problems in astrophysics that require ultra-high resolving power. His work employs the technique of very-long-baseline interferometry (VLBI), synchronizing geographically distant radio dishes into an Earth-sized virtual telescope. In addition to his work at the Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics and for the Event Horizon Telescope, Doeleman is a Harvard senior research fellow and a project coleader of Harvard's Black Hole Initiative.
Doeleman's research includes work at the McMurdo Station on the Ross Ice Shelf in Antarctica and as assistant director of the MIT Haystack Observatory. He is a Guggenheim Fellow and was the recipient of the DAAD German Academic Exchange grant for research at the Max-Planck-Institut für Radioastronomie. He leads and coleads research programs supported by grants from the National Science Foundation, the National Radio Astronomy Observatory ALMA-NA Development Fund, the Smithsonian Astrophysical Observatory, the MIT International Science & Technology Initiatives (MISTI), the Gordon and Betty Moore Foundation and the John Templeton Foundation. Doeleman received his BA from Reed College and completed a PhD in astrophysics at MIT.
Sheperd Doeleman | Speaker | TED.com