ABOUT THE SPEAKER
Sheperd Doeleman - Astrophysicist
Sheperd Doeleman led the global team behind the Event Horizon Telescope that captured the historic, first-ever image of a black hole.

Why you should listen

Sheperd Doeleman is the project director of the Event Horizon Telescope and an astrophysicist with the Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics. His research focuses on problems in astrophysics that require ultra-high resolving power. His work employs the technique of very-long-baseline interferometry (VLBI), synchronizing geographically distant radio dishes into an Earth-sized virtual telescope. In addition to his work at the Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics and for the Event Horizon Telescope, Doeleman is a Harvard senior research fellow and a project coleader of Harvard's Black Hole Initiative.

Doeleman's research includes work at the McMurdo Station on the Ross Ice Shelf in Antarctica and as assistant director of the MIT Haystack Observatory. He is a Guggenheim Fellow and was the recipient of the DAAD German Academic Exchange grant for research at the Max-Planck-Institut für Radioastronomie. He leads and coleads research programs supported by grants from the National Science Foundation, the National Radio Astronomy Observatory ALMA-NA Development Fund, the Smithsonian Astrophysical Observatory, the MIT International Science & Technology Initiatives (MISTI), the Gordon and Betty Moore Foundation and the John Templeton Foundation. Doeleman received his BA from Reed College and completed a PhD in astrophysics at MIT.

More profile about the speaker
Sheperd Doeleman | Speaker | TED.com
TED2019

Sheperd Doeleman: Inside the black hole image that made history

Шепард Доелман: Историска слика за црната дупка

Filmed:
1,670,533 views

Во внатрешноста на галаксијата оддалечена 55 милијарди светлосни години, постои супер масивна црна дупка со маса од неколку милјарди сонца. Сега, за првпат можеме да ја видиме. Астрофизичарот Шепард Доелман, раководител на Ивент Хорајзон Телескоп зборува со претставникот на ТЕД, Крис Андерсон за првата слика некогаш направена од црна дупка и за долготрајниот, заеднички труд вложен во создавањето на сликата.
- Astrophysicist
Sheperd Doeleman led the global team behind the Event Horizon Telescope that captured the historic, first-ever image of a black hole. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:13
Chris Anderson: Shep,
thank you so much for coming.
0
1417
2434
Крис Андерсон: Шеп,ти благодарам што дојде.
00:15
I think your plane landed
literally two hours ago in Vancouver.
1
3875
2958
Слета буквално
пред два часа во Ванкувер.
00:19
Such a treat to have you.
2
7750
1434
Прекрасно што си тука.
00:21
So, talk us through how do you get
from Einstein's equation to a black hole?
3
9208
6143
Па, кажи ни како стигнавме од формулата
на Ајнштајн до црната дупка?
Ш.Доелман: Пред повеќе од сто години,
00:27
Sheperd Doeleman: Over 100 years ago,
4
15375
1809
00:29
Einstein came up with this
geometric theory of gravity
5
17208
3435
Ајнштајн ја создаде геометриската
теорија за гравитација
00:32
which deforms space-time.
6
20667
2101
која го закривува време-просторот.
00:34
So, matter deforms space-time,
7
22792
1601
Материјата го закривува време-просторот
00:36
and then space-time tells matter in turn
how to move around it.
8
24417
2953
и време-просторот влијае на
материјата во нејзиното движење.
00:39
And you can get enough matter
into a small enough region
9
27394
3540
Кога материјата се собира во мал простор
00:42
that it punctures space-time,
10
30958
2226
тогаш се создава дупка во време - просторот
која ја заробува светлината;
00:45
and that even light can't escape,
11
33208
1685
00:46
the force of gravity
keeps even light inside.
12
34917
2101
гравитацијата ја апсорбира
дури и светлината.
КА:Земјата се движи околу Сонцето,
00:49
CA: And so, before that,
the reason the Earth moves around the Sun
13
37042
3101
00:52
is not because the Sun
is pulling the Earth as we think,
14
40167
2642
не заради тоа што Сонцето ја влече Земјата,
00:54
but it's literally changed
the shape of space
15
42833
2143
туку затоашто се менува
обликот на просторот
00:57
so that we just
sort of fall around the Sun.
16
45000
2101
и ние само го следиме Сонцето.
00:59
SD: Exactly, the geometry of space-time
17
47125
1893
ШД: Да. Геометријата на време-просторот
01:01
tells the Earth
how to move around the Sun.
18
49042
2059
го одредува движењето на Земјата околу Сонцето.
01:03
You're almost seeing a black hole
puncture through space-time,
19
51125
3393
Речиси гледаме црна дупка како
продира во време-просторот,
01:06
and when it goes so deeply in,
20
54542
1976
и кога продира доволно длабоко,
01:08
then there's a point at which
light orbits the black hole.
21
56542
3476
во еден миг светлината
ја заобиколува црната дупка.
01:12
CA: And so that's, I guess,
is what's happening here.
22
60042
2517
КА: Значи тоа се случува овде.
01:14
This is not an image,
23
62583
1310
Ова не е слика,
01:15
this is a computer simulation
of what we always thought,
24
63917
2976
туку компјутерска симулација на она
што отсекогаш го мислевме:
01:18
like, the event horizon
around the black hole.
25
66917
2976
хоризонтот на случувања
околу црната дупка.
01:21
SD: Until last week, we had no idea
what a black hole really looked like.
26
69917
3476
ШД: До април 2019 немавме поим
како изгледа црна дупка.
01:25
The best we could do were simulations
like this in supercomputers,
27
73417
3934
Најмногу што можевме беа вакви
симулации на супер компјутери.
01:29
but even here you see this ring of light,
28
77375
1976
Но, и овде се гледа престен на светлина,
01:31
which is the orbit of photons.
29
79375
1934
кој е орбита на фотони.
01:33
That's where photons
literally move around the black hole,
30
81333
2726
Тука фотоните буквално
се движат околу црната дупка;
01:36
and around that is this hot gas
that's drawn to the black hole,
31
84083
3560
околу црната дупка има жежок гас
што се навлекува во неа
01:39
and it's hot because of friction.
32
87667
1976
и се загрева од триењето.
01:41
All this gas is trying to get
into a very small volume, so it heats up.
33
89667
3351
Целиот гас се збива во многу
мал простор и затоа се загрева.
01:45
CA: A few years ago,
you embarked on this mission
34
93042
2851
КА: Пред неколку години
влеговте во овој проект
01:47
to try and actually image
one of these things.
35
95917
2184
за да обезбедите снимки од овие случувања.
01:50
And I guess you took --
36
98125
1875
Ви успеа.
01:52
you focused on this galaxy way out there.
37
100708
2060
Се фокусиравте на оваа
оддалечена галаксија.
01:54
Tell us about this galaxy.
38
102792
1809
Кажи ни за таа галаксија.
01:56
SD: This is the galaxy --
39
104625
1809
ШД: Ова е галаксијата-
01:58
we're going to zoom into the galaxy M87,
it's 55 million light-years away.
40
106458
3810
ќе ја зумираме галаксијата М87, оддалечена е
55 милиони светлосни години.
02:02
CA: Fifty-five million.
41
110292
1226
КА: 55 милиони!
02:03
SD: Which is a long way.
42
111542
2017
ШД: Многу е далеку.
02:05
And at its heart,
43
113583
1643
Во нејзиниот центар,
02:07
there's a six-and-a-half-billion-
solar-mass black hole.
44
115250
2684
има црна дупка 6.5 милијарди
пати поголема од Сонцето.
02:09
That's hard for us
to really fathom, right?
45
117958
2476
За нас е тешко сфатливо, нели?
02:12
Six and a half billion suns
compressed into a single point.
46
120458
4268
Шест и пол милијарди
сонца збиени во една точка.
02:16
And it's governing some of the energetics
of the center of this galaxy.
47
124750
4393
Таа владее со дел од енергетиката
во центарот од оваа галаксија.
02:21
CA: But even though that thing is so huge,
because it's so far away,
48
129167
3476
КА: Но, иако тоа е нешто огромно-
-бидејќи е толку далеку,
02:24
to actually dream
of getting an image of it,
49
132667
2892
помислата да се добие слика
02:27
that's incredibly hard.
50
135583
1268
е навистина неверојатна.
02:28
The resolution would be incredible
that you need.
51
136875
2309
Требаше навистина голема
резолуција на сликата.
02:31
SD: Black holes are the smallest
objects in the known universe.
52
139208
3018
ШД; Црните дупки се најмалите
нешта во нам познатиот универзум.
02:34
But they have these outsize effects
on whole galaxies.
53
142250
2768
Но, тие имаат надворешни
влијанија врз сите галаксии.
02:37
But to see one,
54
145042
1267
За да видите една,
02:38
you would need to build a telescope
as large as the Earth,
55
146333
2726
треба да имате телескоп
со големина на Земјата.
02:41
because the black hole
that we're looking at
56
149083
2101
зашто црната дупка која ја гледаме,
02:43
gives off copious radio waves.
57
151208
1476
емитува небројни радио бранови.
02:44
It's emitting all the time.
58
152708
1351
Постојано ги емитува.
02:46
CA: And that's exactly what you did.
59
154083
1768
КА: Всушност тоа го направивте.
02:47
SD: Exactly. What you're seeing here
60
155875
1768
ШД: Да. Овде гледате дека
02:49
is we used telescopes
all around the world,
61
157667
2059
користевме телескопи насекаде низ светот,
02:51
we synchronized them perfectly
with atomic clocks,
62
159750
2393
совршено ги синхронизиравме
со атомски часовници
02:54
so they received the light waves
from this black hole,
63
162167
2524
за да се добијат светлосни бранови
од оваа црна дупка,
02:56
and then we stitched all of that data
together to make an image.
64
164715
3969
и потоа направивме збир од
податоците и ја добивме сликата.
03:00
CA: To do that
65
168708
1292
КА: За да се направи тоа
03:03
the weather had to be right
66
171292
1309
времето треба да е погодно
03:04
in all of those locations
at the same time,
67
172625
2059
на сите локации истовремено
03:06
so you could actually get a clear view.
68
174708
1893
за да може да се добие јасна слика.
03:08
SD: We had to get lucky
in a lot of different ways.
69
176625
2417
ШД: Имавме среќа во повеќе
различни аспекти.
03:11
And sometimes, it's better
to be lucky than good.
70
179875
2309
Понекогаш повеќе значи
среќата од знаењето.
03:14
In this case, we were both,
I like to think.
71
182208
2685
Во овој случај ги имавме двете.
03:16
But light had to come from the black hole.
72
184917
2809
Светлината требаше
да стигне од црната дупка.
03:19
It had to come
through intergalactic space,
73
187750
3934
Требаше да дојде низ
меѓугалактичкиот простор,
03:23
through the Earth's atmosphere,
where water vapor can absorb it,
74
191708
3685
преку Земјината атмосфера каде
водената пареа може да ја апсорбира,
03:27
and everything worked out perfectly,
75
195417
1767
но сè испадна добро:
03:29
the size of the Earth
at that wavelength of light,
76
197208
2518
мерењето на Земјата и
брановата должина на светлината
03:31
one millimeter wavelength,
77
199750
1309
-1 мм бранова должина-
03:33
was just right to resolve that black hole,
55 million light-years away.
78
201083
4768
одговараше на премерот од 55 мил.светлосни
години оддалеченост на црната дупка.
03:37
The universe was telling us what to do.
79
205875
2809
Универзумот ни кажува
што можеме да правиме.
03:40
CA: So you started capturing
huge amounts of data.
80
208708
2393
КА: Имате забележано
огромен број податоци.
03:43
I think this is like half the data
from just one telescope.
81
211125
3018
Ова е само половина
од податоците од еден телескоп.
03:46
SD: Yeah, this is one of the members
of our team, Lindy Blackburn,
82
214167
3142
ШД: Да,ова е еден член од нашиот тим,
Линди Блекберн,
03:49
and he's sitting with half the data
83
217333
1726
со половина од податоците
03:51
recorded at the Large
Millimeter Telescope,
84
219083
2060
снимени со Големиот милиметарски телескоп
03:53
which is atop a 15,000-foot
mountain in Mexico.
85
221167
3392
кој е на 4.600 м. на врв на планина
во Мексико.
03:56
And what he's holding there
is about half a petabyte.
86
224583
3310
Тој содржи околу половина петабит.
03:59
Which, to put it in terms
that we might understand,
87
227917
3267
Да биде поразбирливо,
04:03
it's about 5,000 people's
lifetime selfie budget.
88
231208
3935
тоа е збир од селфија од
цел живот на 5.000 луѓе.
04:07
(Laughter)
89
235167
2142
(Смеа)
04:09
CA: It's a lot of data.
90
237333
1268
КА: Тоа се многу податоци.
04:10
So this was all shipped,
you couldn't send this over the internet.
91
238625
3143
Сите се физички транспортирани зашто
не можеше преку интернет.
04:13
All this data was shipped to one place
92
241792
1851
Сите податоци се пратија на едно место
04:15
and the massive computer effort began
to try and analyze it.
93
243667
3309
Беше потребен огромен компјутерски
капацитет да ги анализира.
04:19
And you didn't really know
94
247000
1768
Навистина не знаевте
04:20
what you were going to see
coming out of this.
95
248792
2184
какви ќе се резултатите кои ќе ги видите.
04:23
SD: The way this technique
works that we used --
96
251000
2268
ШД : Техниката што ја применивме
04:25
imagine taking an optical mirror
and smashing it
97
253292
3350
замислете ја како да кршите
оптичко огледало
04:28
and putting all the shards
in different places.
98
256666
2226
и сите делчиња ги ставате
на различни места.
04:30
The way a normal mirror works
99
258916
1393
На обично огледало
04:32
is the light rays bounce
off the surface, which is perfect,
100
260333
2810
зраците се рефлектираат
од совршената површина,
04:35
and they focus in a certain point
at the same time.
101
263167
3142
и истовремено се фокусираат
на средишниот дел.
04:38
We take all these recordings,
102
266333
1976
Сето тоа го снимивме
04:40
and with atomic clock precision
103
268333
1560
и со атомска прецизност
04:41
we align them perfectly,
later in a supercomputer.
104
269917
3351
го средивме потоа во суперкомпјутер.
04:45
And we recreate
kind of an Earth-sized lens.
105
273292
2601
Креиравме леќа со големина на Земјата.
04:47
And the only way to do that
is to bring the data back by plane.
106
275917
2976
Тоа можеше да се реши само ако
ги пратевме податоците авионски.
04:50
You can't beat the bandwidth
of a 747 filled with hard discs.
107
278917
3684
Немa интернет брзина што ќе победи
опсег од 747 полн со хард дискови.
04:54
(Laughter)
108
282625
1018
(Смеа)
04:55
CA: And so, I guess a few weeks
or a few months ago,
109
283667
2476
КА: Мислам дека пред неколку
недели или месеци,
04:58
on a computer screen somewhere,
110
286167
1642
на компјутерски екран некаде
04:59
this started to come into view.
111
287833
3268
ова почна да се појавува.
05:03
This moment.
112
291125
1268
Овој момент.
05:04
SD: Well, it took a long time.
113
292417
2267
ШД: Беше потребно долго време.
05:06
CA: I mean, look at this.
114
294708
1292
КА: Погледни го ова.
05:09
That was it.
115
297708
1393
Ова е тоа.
05:11
That was the first image.
116
299125
1268
Тоа беше првата слика.
05:12
(Applause)
117
300417
6184
(Аплауз)
05:18
So tell us what
we're really looking at there.
118
306625
2309
Кажи ни што всушност гледаме овде?
05:20
SD: I still love it.
119
308958
1351
ШД: Сѐ уште го сакам ова.
05:22
(Laughter)
120
310333
2935
(Смеа)
05:25
So what you're seeing
is that last orbit of photons.
121
313292
3892
Ја гледаме последната орбита на фотони.
05:29
You're seeing Einstein's
geometry laid bare.
122
317208
3518
Ја гледаме јасно геометријата на Ајнштајн.
05:32
The puncture in space-time is so deep
123
320750
2393
Дупката во време-просторот е толку длабока
05:35
that light moves around in orbit,
124
323167
2017
што светлината се движи наоколу во орбита
05:37
so that light behind the black hole,
as I think we'll see soon,
125
325208
3060
така што светлината зад црната дупка
-ќе ја видиме наскоро-
05:40
moves around and comes to us
on these parallel lines
126
328292
2934
се движи наоколу и доаѓа кај нас
на овие парарелни линии
05:43
at exactly that orbit.
127
331250
1684
токму на таа орбита.
05:44
It turns out, that orbit is
the square root of 27
128
332958
4643
Знаеме дека орбитата
е квадратен корен на 27
05:49
times just a handful
of fundamental constants.
129
337625
2976
пати од мал дел на суштински константи.
05:52
It's extraordinary
when you think about it.
130
340625
2018
Неверојатна помисла.
05:54
CA: When ...
131
342667
1934
КА: Кога..
05:56
In my head, initially,
when I thought of black holes,
132
344625
2684
порано кога размислував за црните дупки
05:59
I'm thinking that is the event horizon,
133
347333
1893
мислев тоа е хоризонт на настани,
06:01
there's lots of matter and light
whirling around in that shape.
134
349250
3809
многу материја и светлина
се врти во тој облик.
06:05
But it's actually
more complicated than that.
135
353083
3185
Но, стварноста е многу посложена.
06:08
Well, talk us through this animation,
because it's light being lensed around it.
136
356292
4434
Да ги погледнеме анимациите.
06:12
SD: You'll see here that some light
from behind it gets lensed,
137
360750
3351
ШД: Гледаме овде малку светлина од позади
06:16
and some light does a loop-the-loop
around the entire orbit of the black hole.
138
364125
4393
малку светлина ја обиколува
орбитата на црната дупка.
06:20
But when you get enough light
139
368542
1476
Но, кога има доволно светлина
06:22
from all this hot gas
swirling around the black hole,
140
370042
2809
од целиот гас околу црната дупка,
06:24
then you wind up seeing
all of these light rays
141
372875
2893
ќе се видат сите светлосни зраци
06:27
come together on this screen,
142
375792
1392
заедно овде на екранот,
06:29
which is a stand-in
for where you and I are.
143
377208
2435
кој го наместивме пред нас.
06:31
And you see the definition of this ring
begin to come into shape.
144
379667
4476
Ја гледаме дефинираната форма на прстен.
06:36
And that's what Einstein predicted
over 100 years ago.
145
384167
3375
Тоа го предвиде Ајнштајн пред 100 години.
06:40
CA: Yeah, that is amazing.
146
388167
2059
КА: Да, навистина чудесно.
06:42
So tell us more about
what we're actually looking at here.
147
390250
5768
Кажи ни повеќе за тоа што гледаме овде.
06:48
First of all, why is part of it
brighter than the rest?
148
396042
2642
Првин,зошто еден дел е посветол
од останатиот дел?
06:50
SD: So what's happening
is that the black hole is spinning.
149
398708
3768
ШД: Се работи за тоа што
црната дупка се врти.
06:54
And you wind up with some of the gas
moving towards us below
150
402500
3393
Гасот се движи кон нас во долниот дел,
06:57
and receding from us on the top.
151
405917
1684
а на врвот се повлекува од нас.
06:59
And just as the train whistle
has a higher pitch
152
407625
2476
Како што звукот на сирената
на возот е посилен
07:02
when it's coming towards you,
153
410125
1393
кога доаѓа кон нас,
07:03
there's more energy from the gas
coming towards us than going away from us.
154
411542
3767
има повеќе енергија од гасот кога доаѓа
отколку кога заминува.
07:07
You see the bottom part brighter
155
415333
1560
Долниот дел го гледаме посветол
07:08
because the light is actually
being boosted in our direction.
156
416917
3226
бидејќи светлината е насочена кон нас.
07:12
CA: And how physically big is that?
157
420167
1976
КА: Колкава е физичката големина на ова?
07:14
SD: Our entire solar system
would fit well within that dark region.
158
422167
5809
ШД: Нашиот сончев систем целосно
би го собрал во овој темен дел.
07:20
And if I may,
159
428000
1976
Би рекол,
07:22
that dark region is the signature
of the event horizon.
160
430000
4059
овој темен дел е печат
на хоризонтот на настани.
07:26
The reason we don't see light from there,
161
434083
1976
Не ја гледаме светлината од таму
07:28
is that the light that would come
to us from that place
162
436083
2601
зашто ако светлина доаѓа кон нас од таму
07:30
was swallowed by the event horizon.
163
438708
1726
ќе ја голтне хоризонтот на настани.
07:32
So that -- that's it.
164
440458
2101
Значи, тоа е така.
07:34
CA: And so when we think of a black hole,
165
442583
1976
КА: Кога помислуваме на црна дупка
07:36
you think of these huge rays
jetting out of it,
166
444583
2560
помислуваме на џиновски зраци
кои надоаѓаат од неа
07:39
which are pointed
directly in our direction.
167
447167
2101
кои се директно насочени кон нас.
07:41
Why don't we see them?
168
449292
1351
Зошто не ги гледаме?
07:42
SD: This is a very powerful black hole.
169
450667
2101
ШД: Ова е многу моќна црна дупка.
07:44
Not by universal standards,
it's still powerful,
170
452792
3309
Иако не според универзални стандарди,
но моќна е.
07:48
and from the north and south poles
of this black hole
171
456125
2477
Од северниот и јужниот пол
на оваа црна дупка,
07:50
we think that jets are coming.
172
458626
1725
така мислиме-доаѓаат млазевите.
07:52
Now, we're too close
to really see all the jet structure,
173
460375
3601
Сега сме навистина близу да ја видиме
целосната структура на млазот,
07:56
but it's the base of those jets
that are illuminating the space-time.
174
464000
3684
но тоа е основата на оние млазеви
кои го осветлуваат време-просторот.
07:59
And that's what's being bent
around the black hole.
175
467708
3726
Тоа е она што се навалува
околу црната дупка.
08:03
CA: And if you were in a spaceship
whirling around that thing somehow,
176
471458
3768
КА: Ако сме во вселенски
брод кој се врти околу неа,
08:07
how long would it take
to actually go around it?
177
475250
2476
колку време ќе треба да се обиколи?
08:09
SD: First, I would give anything
to be in that spaceship.
178
477750
2726
ШД: Како прво, сè би дал да бидам
во тој вселенски брод.
08:12
(Laughter)
179
480500
1893
(Смеа)
08:14
Sign me up.
180
482417
1291
Вклучи ме и мене.
08:16
There’s something called the --
if I can get wonky for one moment --
181
484583
3226
Колку и да звучи чудно, но постои
08:19
the innermost stable circular orbit,
182
487833
1768
внатрешна стабилна кружна орбита,
08:21
that's the innermost orbit at which
matter can move around a black hole
183
489625
3393
каде материјата може да
се движи околу црната дупка
08:25
before it spirals in.
184
493042
1392
пред да e вовлечена во неа.
08:26
And for this black hole, it's going to be
between three days and about a month.
185
494458
4709
За оваа црна дупка, обиколката
би траела помеѓу 3 дена и еден месец.
08:32
CA: It's so powerful,
it's weirdly slow at one level.
186
500208
3726
КА: Толку моќна, но сепак чудно бавна
во еден дел.
08:35
I mean, you wouldn't even notice
187
503958
2851
Мислам, нема ни да забележиш
08:38
falling into that event horizon
if you were there.
188
506833
3810
како паѓаш во тој
време-простор ако си таму.
08:42
SD: So you may have heard
of "spaghettification,"
189
510667
2309
ШД: Може си чул за „шпагетификација“,
08:45
where you fall into a black hole
190
513000
1558
кога паѓаш во црна дупка
08:46
and the gravitational field on your feet
is much stronger than on your head,
191
514582
3601
и гравитационото поле кај стапалата
е многу посилно од она кај главата
08:50
so you're ripped apart.
192
518207
1311
и те растргнува.
08:51
This black hole is so big
193
519542
2434
Оваа црна дупка е толку голема
08:54
that you're not going to become
a spaghetti noodle.
194
522000
3351
што нема да станеш шпагета.
08:57
You're just going to drift
right through that event horizon.
195
525375
2851
Едноставно ќе те одвее низ
хоризонтот на настани.
09:00
CA: So, it's like a giant tornado.
196
528250
1809
КА: Значи како џиновско торнадо.
09:02
When Dorothy was whipped by a tornado,
she ended up in Oz.
197
530083
3518
Кога Дороти ја однесе торнадо,
таа стигна до Оз.
09:05
Where do you end up
if you fall into a black hole?
198
533625
2351
Каде ќе стигнеме ако
паднеме во црна дупка?
09:08
(Laughter)
199
536000
1851
(Смеа)
09:09
SD: Vancouver.
200
537875
1268
ШД; Во Ванкувер.
09:11
(Laughter)
201
539167
1934
(Смеа)
09:13
CA: Oh, my God.
202
541125
1268
КА: Леле Господе.
09:14
(Applause)
203
542417
2142
(Аплауз)
09:16
It's the red circle, that's terrifying.
204
544583
2292
Оној црвен круг е застрашувачки.
09:20
No, really.
205
548292
1309
Навистина.
09:21
SD: Black holes really are
the central mystery of our age,
206
549625
3559
ШД: Црните дупки се главната
мистерија на нашето време
09:25
because that's where the quantum world
and the gravitational world come together.
207
553208
3810
зашто таму се среќаваат квантниот свет
и светот на гравитација.
09:29
What's inside is a singularity.
208
557042
1601
Она што е внатре е сингуларност.
09:30
And that's where
all the forces become unified,
209
558667
2392
Таму се соединуваат сите сили
09:33
because gravity finally is strong enough
to compete with all the other forces.
210
561083
4601
бидејќи гравитацијата е доволно
силна да се носи со сите други сили.
09:37
But it's hidden from us,
211
565708
1393
Но, таа е скриена од нас,
09:39
the universe has cloaked it
in the ultimate invisibility cloak.
212
567125
4059
универзумот ја покрива со
максимално невидлив плашт.
09:43
So we don't know what happens in there.
213
571208
1893
Не знаеме што се случува таму.
09:45
CA: So there's a smaller one of these
in our own galaxy.
214
573125
2643
КА: Има од неа помала
и во нашата галаксија.
09:47
Can we go back
to our own beautiful galaxy?
215
575792
2142
Може да се вратиме
на нашата убава галаксија?
09:49
This is the Milky Way, this is home.
216
577958
1768
Ова е Млечниот Пат, ова е нашиот дом.
09:51
And somewhere in the middle of that
there's another one,
217
579750
2643
Некаде во средишниот дел има уште една
09:54
which you're trying to find as well.
218
582417
1767
која се обидувате да ја откриете.
09:56
SD: We already know it's there,
and we've already taken data on it.
219
584208
3143
ШД: Знаеме дека е таму
и веќе имаме податоци за неа.
09:59
And we're working on those data right now.
220
587375
2059
Токму сега работиме на тие податоци.
10:01
So we hope to have something
in the near future, I can't say when.
221
589458
3851
Се надевам набрзо ќе имаме резултати,
но не можам да кажам кога.
10:05
CA: It's way closer
but also a lot smaller,
222
593333
2268
КА: Таа е многу поблиску,
но и многу помала.
10:07
maybe the similar kind of size
to what we saw?
223
595625
2268
Може да е со слична големина
на претходната?
10:09
SD: Right. So it turns out
that the black hole in M87,
224
597917
3517
ШД: Точно. Знаеме дека
црната дупка во М87,
10:13
that we saw before,
225
601458
1268
што ја видовме пред малку,
10:14
is six and a half billion solar masses.
226
602750
2184
има големина на 6.5 милијарди
сончеви маси.
10:16
But it's so far away
that it appears a certain size.
227
604958
3060
Но, толку е далеку што делува
дека има одредена големина.
10:20
The black hole in the center of our galaxy
is a thousand times less massive,
228
608042
3601
Црната дупка во центарот на нашата
галаксија е илјада пати помалку масивна,
10:23
but also a thousand times closer.
229
611667
1642
но, илјадници пати поблиску.
10:25
So it looks the same
angular size on the sky.
230
613333
3685
Затоа се гледа под исти агол на небото.
10:29
CA: Finally, I guess,
a nod to a remarkable group of people.
231
617042
3226
КА: На крај, секоја почит за
исклучителниот тим.
10:32
Who are these guys?
232
620292
1559
Кои се всушност луѓето од тимот?
10:33
SD: So these are only some of the team.
233
621875
2643
ШД: Овие се само неколкумина од тимот.
10:36
We marveled at the resonance
that this image has had.
234
624542
5601
Зачудени бевме каков одек имаше сликата.
10:42
If you told me that it would be
above the fold in all of these newspapers,
235
630167
3517
Ако ми речеа дека ќе се најдеме на
сите насловни страни на весниците,
10:45
I'm not sure I would
have believed you, but it was.
236
633708
2435
не сум сигурен дека ќе поверував.
10:48
Because this is a great mystery,
237
636167
1557
Ова е голема мистерија.
10:49
and it's inspiring for us,
and I hope it's inspiring to everyone.
238
637738
3613
За нас е инспирација и се надевам
дека и другите ги инспирира.
10:53
But the more important thing is that
this is just a small number of the team.
239
641375
3643
Но, она што е поважно е дека
ова е мал тим на луѓе.
10:57
We're 200 people strong with 60 institutes
240
645042
2892
Заедно работевме 200 луѓе од 60 институти
10:59
and 20 countries and regions.
241
647958
1560
во 20 земји и региони.
11:01
If you want to build a global telescope
you need a global team.
242
649542
3142
Ако сакате да изградите глобален
телескоп, ви треба глобален тим.
11:04
And this technique that we use
of linking telescopes around the world
243
652708
3935
Техниката што ја користиме за поврзување
на телскопите ширум светот
11:08
kind of effortlessly sidesteps
some of the issues that divide us.
244
656667
4559
на некој начин ги олеснува
тешкотиите кои нè разединуваат.
11:13
And as scientists, we naturally
come together to do something like this.
245
661250
3708
Ние, научниците се здружуваме
за да создадеме вакво нешто.
11:17
CA: Wow, boy, that's inspiring
for our whole team this week.
246
665833
3310
КА: Ова е вистинска инспирација
за нашиот тим оваа недела.
11:21
Shep, thank you so much for what you did
and for coming here.
247
669167
2858
Шеп, ти благодариме за завршената работа
и за гостувањето денес.
11:24
SD: Thank you.
248
672049
1260
ШД: Благодарам!
11:25
(Applause)
249
673333
3334
(Аплауз)
Translated by Julia Pascal Kalaputi
Reviewed by Nade Kackarovska

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Sheperd Doeleman - Astrophysicist
Sheperd Doeleman led the global team behind the Event Horizon Telescope that captured the historic, first-ever image of a black hole.

Why you should listen

Sheperd Doeleman is the project director of the Event Horizon Telescope and an astrophysicist with the Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics. His research focuses on problems in astrophysics that require ultra-high resolving power. His work employs the technique of very-long-baseline interferometry (VLBI), synchronizing geographically distant radio dishes into an Earth-sized virtual telescope. In addition to his work at the Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics and for the Event Horizon Telescope, Doeleman is a Harvard senior research fellow and a project coleader of Harvard's Black Hole Initiative.

Doeleman's research includes work at the McMurdo Station on the Ross Ice Shelf in Antarctica and as assistant director of the MIT Haystack Observatory. He is a Guggenheim Fellow and was the recipient of the DAAD German Academic Exchange grant for research at the Max-Planck-Institut für Radioastronomie. He leads and coleads research programs supported by grants from the National Science Foundation, the National Radio Astronomy Observatory ALMA-NA Development Fund, the Smithsonian Astrophysical Observatory, the MIT International Science & Technology Initiatives (MISTI), the Gordon and Betty Moore Foundation and the John Templeton Foundation. Doeleman received his BA from Reed College and completed a PhD in astrophysics at MIT.

More profile about the speaker
Sheperd Doeleman | Speaker | TED.com

Data provided by TED.

This site was created in May 2015 and the last update was on January 12, 2020. It will no longer be updated.

We are currently creating a new site called "eng.lish.video" and would be grateful if you could access it.

If you have any questions or suggestions, please feel free to write comments in your language on the contact form.

Privacy Policy

Developer's Blog

Buy Me A Coffee