TED2011
Elliot Krane: The mystery of chronic pain
Elliot Krane: Misteri i dhembjes kronike
Filmed:
Readability: 4.4
2,012,954 views
Ne mendojmë se dhimbja është një simptomë, mirëpo ka raste kur sistemi nervor zhvillon unaza shumëfishimi dhe dhembja bëhet sëmundje e tmerrshme në vetëvete.Duke filluar me një rrefim për një vajzë e cila e kishte ndrydhur gishtin e dorës u kthye në një makth, Elliot Krane flet për problemet komplekse dhe misterioze të dhembjes kronike dhe rishikon faktet të cilat ne sapo kemi filluar t'i mësojmë në lidhje me funksionin dhe mjekimin e saj.
Elliot Krane - Pediatric anesthesiologist
At the Lucile Packard Children's Hospital at Stanford, Elliot Krane works on the problem of treating pain in children. Full bio
At the Lucile Packard Children's Hospital at Stanford, Elliot Krane works on the problem of treating pain in children. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
I'm a pediatrician and an anesthesiologist,
0
0
2000
Unë jam pediatër dhe një anesteolog,
00:17
so I put children to sleep for a living.
1
2000
2000
pra unë i vendosi fëmijet në gjumë për të fituar bukën e gojës
00:19
(Laughter)
2
4000
2000
(Qeshen)
00:21
And I'm an academic, so I put audiences to sleep for free.
3
6000
3000
Dhe unë jam një akademik, pra i vendosi audiencën në gjum pa pagesë.
00:24
(Laughter)
4
9000
4000
(Qeshen)
00:28
But what I actually mostly do
5
13000
2000
Mirpo atë që unë faktikishtë më së shumti bëjë
00:30
is I manage the pain management service
6
15000
2000
është menaxhimi i shërbimit të dhembjes
00:32
at the Packard Children's Hospital up at Stanford in Palo Alto.
7
17000
3000
në Packard Children Hospital në Stanford në Palo Alto.
00:35
And it's from the experience
8
20000
2000
Dhe është nga eksperienca
00:37
from about 20 or 25 years of doing that
9
22000
2000
nga 20 deri 25 vite duke e bërë këtë punë
00:39
that I want to bring to you the message this morning,
10
24000
2000
që unë dëshiroj t'ju sjellim porosinë këtë mengjes,
00:41
that pain is a disease.
11
26000
2000
që dhembae është një sëmundje.
00:43
Now most of the time,
12
28000
2000
Tani shumicen e kohës,
00:45
you think of pain as a symptom of a disease,
13
30000
2000
ju mendoni për dhimbëjen si një simptomë e një sëmundje,
00:47
and that's true most of the time.
14
32000
2000
dhe ajo është e vërtet shumicën e kohës.
00:49
It's the symptom of a tumor or an infection
15
34000
3000
Është simptoma e një tumori apo një infeksioni
00:52
or an inflammation or an operation.
16
37000
2000
apo një inflamacioni apo një operacioni.
00:54
But about 10 percent of the time,
17
39000
3000
Mirpo rreth 10 përqind të kohës,
00:57
after the patient has recovered from one of those events,
18
42000
3000
pasi që pacjenti të jetë shëruar nga njëra nga këto,
01:00
pain persists.
19
45000
2000
dhimbja vazhdon.
01:02
It persists for months
20
47000
2000
Vazhdon për muaj të tërë
01:04
and oftentimes for years,
21
49000
2000
dhe shpeshëherë për vite,
01:06
and when that happens,
22
51000
2000
dhe kur ajo ndodh,
01:08
it is its own disease.
23
53000
2000
është sëmundja e tij.
01:10
And before I tell you about how it is that we think that happens
24
55000
3000
Dhe përpara se t'ju them se çfarë është dhe si mendojmë që ajo ndodhë
01:13
and what we can do about it,
25
58000
2000
dhe çfarë ne mund të bejmë për të,
01:15
I want to show you how it feels for my patients.
26
60000
3000
Dëshiroj t'ju tregoj se si ndihem për pacientët e mi.
01:18
So imagine, if you will,
27
63000
2000
Pra imagjinoni, nese do të
01:20
that I'm stroking your arm with this feather,
28
65000
2000
mendoni se une jam duke goditurë krahun tuaj me këtë pupël,
01:22
as I'm stroking my arm right now.
29
67000
3000
siç jam duke e shtrënguar krahun tim.
01:25
Now, I want you to imagine
30
70000
2000
Tani, unë dëshiroj që të imagjinoni
01:27
that I'm stroking it with this.
31
72000
2000
që unë po e godas më këtë.
01:29
Please keep your seat.
32
74000
2000
Ju lutem mbahuni për karrige tuaja.
01:31
(Laughter)
33
76000
2000
(Qeshen)
01:33
A very different feeling.
34
78000
2000
Ndjenjë shumë e ndryshme.
01:35
Now what does it have to do with chronic pain?
35
80000
2000
Çfarë ka të bejë kjo me dhembjen kronike?
01:37
Imagine, if you will, these two ideas together.
36
82000
3000
Imagjinoni,
01:40
Imagine what your life would be like
37
85000
2000
imagjinoni se si të ishte jeta
01:42
if I were to stroke it with this feather,
38
87000
3000
nese unë do t'ju goditja me këtë pupël,
01:45
but your brain was telling you
39
90000
2000
mirpo truri juaj ju thoshte ]
01:47
that this is what you are feeling --
40
92000
2000
atë që kjo po ndjen --
01:49
and that is the experience of my patients with chronic pain.
41
94000
3000
dhe ky është eksperimenti që pacientet e mi me dhimbje kronike.
01:52
In fact, imagine something even worse.
42
97000
2000
Në faktë, imagjinoni disa edhe më të keqe.
01:54
Imagine I were to stroke your child's arm with this feather,
43
99000
3000
Imagjinoni që unë ishte duke e goditur krahun e fëmijes suaj me këtë pupulë
01:57
and their brain [was] telling them
44
102000
2000
dhe truri i tyre [ishte] duke i thënë atyre
01:59
that they were feeling this hot torch.
45
104000
3000
që ata po ndjenin këtë turturë të nxehtë.
02:02
That was the experience of my patient, Chandler,
46
107000
2000
Ai ishte eksperimenti me pacientin tim, Chandler,
02:04
whom you see in the photograph.
47
109000
2000
të cilin po e shihni në fotografi.
02:06
As you can see, she's a beautiful, young woman.
48
111000
2000
Siç mund ta shihni, ajo është e bukur, grua e re.
02:08
She was 16 years old last year when I met her,
49
113000
2000
Ajo ishte 16 vjeç vitin e kaluar kur unë e takova atë,
02:10
and she aspired to be a professional dancer.
50
115000
3000
dhe ajo spironte të ishte vallëzuese profesjonale.
02:13
And during the course of one of her dance rehearsals,
51
118000
2000
Dhe gjatë njërit nga kurseve të saj të kërcimeve,
02:15
she fell on her outstretched arm and sprained her wrist.
52
120000
3000
ajo ra në posht me krahë dhe e ndryshi doren.
02:18
Now you would probably imagine, as she did,
53
123000
2000
Tani ju mund ta imagjinoni, gjersa e bëri atë,
02:20
that a wrist sprain is a trivial event
54
125000
2000
atë kyçjen e dorës është një gjë tjetër
02:22
in a person's life.
55
127000
2000
në jeten përsonale.
02:24
Wrap it in an ACE bandage,
56
129000
2000
Mbështjellur në një ACE fashë,
02:26
take some ibuprofen for a week or two,
57
131000
2000
merr ca libuprofen për një javë ose dy,
02:28
and that's the end of the story.
58
133000
2000
dhe kjo është fundi i tregimit.
02:30
But in Chandler's case, that was the beginning of the story.
59
135000
3000
Mirpo në rastinë e Chandler-ës, ai ishte fillimit i tregimit.
02:34
This is what her arm looked like
60
139000
2000
Ky është krahu i saj siç u dukë
02:36
when she came to my clinic about three months after her sprain.
61
141000
3000
kur ajo erdhi në klinikën time rreth tre muaj më parë.
02:39
You can see that the arm is discolored,
62
144000
2000
Ju mund ta shihni se krahu është pa ngjyrë,
02:41
purplish in color.
63
146000
2000
pa ngjyrë.
02:43
It was cadaverically cold to the touch.
64
148000
2000
Ishte e verdhë për ta prekur.
02:45
The muscles were frozen, paralyzed --
65
150000
2000
Muskujt ishin ftohur, paralizuarë --
02:47
dystonic is how we refer to that.
66
152000
3000
distonic është ajo qe i referohemi.
02:50
The pain had spread from her wrist to her hands,
67
155000
3000
Dhimbja ishte shprendarë nga dora deri tek këmba e saj,
02:53
to her fingertips, from her wrist up to her elbow,
68
158000
3000
deri tek gishëtrinjet, nga dora e lartë,
02:56
almost all the way to her shoulder.
69
161000
2000
ppothuajse e gjithë trupi deri te krahu.
02:58
But the worst part was,
70
163000
2000
Mirpo pjesa më e keqe ishte,
03:00
not the spontaneous pain that was there 24 hours a day.
71
165000
3000
jo dhimëmbja spontane që ishte 24 orë në ditë.
03:03
The worst part was that she had allodynia,
72
168000
3000
Pjesa më e keqe ka qen sepse ajo kishte allodynia,
03:06
the medical term for the phenomenon that I just illustrated
73
171000
3000
termi i medicinës për fenomenin që sapo ilustrova
03:09
with the feather and with the torch.
74
174000
2000
me pupëlen dhe me pishtarë.
03:11
The lightest touch of her arm --
75
176000
2000
Prekja me e lehtë e krahut të saj --
03:13
the touch of a hand,
76
178000
2000
prekëja e një dore,
03:15
the touch even of a sleeve, of a garment, as she put it on --
77
180000
3000
madje prekja e një mënge, a një veshje, siç e vendos ajo në të --
03:18
caused excruciating, burning pain.
78
183000
4000
shkaktoi dhembje djegieje.
03:22
How can the nervous system get this so wrong?
79
187000
3000
Si mundet që sistemi nervor ta merrë këtë aq gabim?
03:25
How can the nervous system
80
190000
2000
Si mundet që një sistem nervor
03:27
misinterpret an innocent sensation
81
192000
2000
të keqinterpretojë një ndjesi të pavajëshme
03:29
like the touch of a hand
82
194000
2000
sikurse prekja e një dore
03:31
and turn it into the malevolent sensation
83
196000
3000
dhe kthimi në një ndjesi të fajëshme
03:34
of the touch of the flame?
84
199000
2000
të prekëjes së një flake?
03:36
Well you probably imagine that the nervous system in the body
85
201000
3000
Mirë ndodh, ju mund ta imagjinoni sistemin nervor në trup
03:39
is hardwired like your house.
86
204000
2000
është i lidhur fortë sikurse shtëpia.
03:41
In your house, wires run in the wall,
87
206000
2000
Në shtëpinë tuaj, fijet janë të lidhura në mur,
03:43
from the light switch to a junction box in the ceiling
88
208000
3000
nga ndërpresi i drites deri tek kutia shpërndarëse
03:46
and from the junction box to the light bulb.
89
211000
3000
dhe nga kutia shpërndarëse e gjëkundi.
03:49
And when you turn the switch on, the light goes on.
90
214000
2000
Dhe kur e ndezë ndërpresin, drita lëshohet.
03:51
And when you turn the switch off, the light goes off.
91
216000
3000
Dhe kur e fikë ndërpresin, drita fiket.
03:54
So people imagine the nervous system is just like that.
92
219000
4000
Pra njerëz imagjinoni sistemin nervor sikurse ai.
03:58
If you hit your thumb with a hammer,
93
223000
2000
Nese e godet gishtin e madh të dorës me një çekan,
04:00
these wires in your arm -- that, of course, we call nerves --
94
225000
3000
këto fije në doren tuaj -- sigurisht ne i quajmë nervë --
04:03
transmit the information into the junction box in the spinal cord
95
228000
3000
transmetojnë informacione në kutinë shprendarëse në palcën kurrizore
04:06
where new wires, new nerves,
96
231000
2000
kur fijet e reja, fijet e reja,
04:08
take the information up to the brain
97
233000
2000
e dërgojnë informacionin deri në tru
04:10
where you become consciously aware that your thumb is now hurt.
98
235000
4000
ku ju bëheni të përgjegjshëm që gishti juaj tashmë është i demtuar.
04:14
But the situation, of course, in the human body
99
239000
2000
Mirëpo, këtë situatë, sigurishtë, në trupin e njeriut
04:16
is far more complicated than that.
100
241000
3000
është shumë më teper e komplikuar se aq.
04:19
Instead of it being the case
101
244000
2000
në vend se të jeni rasti
04:21
that that junction box in the spinal cord
102
246000
2000
ai në kutin shprendarëse në boshtin kurrizorë
04:23
is just simple where one nerve connects with the next nerve
103
248000
3000
është vetem një shembull ku një nerv është e lidhur me nervin tjetër
04:26
by releasing these little brown packets
104
251000
2000
duke i lëshuar këtoë paketa të vogla
04:28
of chemical information called neurotransmitters
105
253000
3000
të informacioneve kimike të quajtura neurotransmetues
04:31
in a linear one-on-one fashion,
106
256000
3000
në një mënyrë lineare, një pas një,
04:34
in fact, what happens
107
259000
2000
në fakt, ajo që ndodh
04:36
is the neurotransmitters spill out in three dimensions --
108
261000
2000
është që neurotransmetuesit ndahen në tri dimensione --
04:38
laterally, vertically, up and down in the spinal cord --
109
263000
3000
lateralisht, vertikalisht, posht dhe lartë në boshtin kurrizorë --
04:41
and they start interacting
110
266000
2000
dhe ata filluan të bashkëveprojnë
04:43
with other adjacent cells.
111
268000
3000
me qelizat ngjitur.
04:46
These cells, called glial cells,
112
271000
2000
Këto qeliza, quhen qeliza gliale ,
04:48
were once thought to be
113
273000
2000
njëherit ishin menduar të jenë
04:50
unimportant structural elements of the spinal cord
114
275000
2000
strukturën e elementeve të parendësishme të boshtit kurrizorë
04:52
that did nothing more than hold all the important things together,
115
277000
2000
që nuk bën më shumë sesa të mbajnë të gjitha gjërat e rendësishme të bashku,
04:54
like the nerves.
116
279000
2000
sikurëse nervat.
04:56
But it turns out
117
281000
2000
Mirpo u kthye të jetë
04:58
the glial cells have a vital role
118
283000
2000
qelizat gliale kanë një rol vital
05:00
in the modulation, amplification
119
285000
2000
në modulimin, amplifikimin
05:02
and, in the case of pain, the distortion
120
287000
3000
dhe, në rastin e dhembjes, çrregullimin
05:05
of sensory experiences.
121
290000
3000
eksperiences së senzorit.
05:08
These glial cells become activated.
122
293000
2000
Këto qeliza gliale u bënë shumë aktive.
05:10
Their DNA starts to synthesize new proteins,
123
295000
2000
ADN-ja e tyre filloi të sintezohet me proteina të reja,
05:12
which spill out
124
297000
2000
të cilat ndahen
05:14
and interact with adjacent nerves,
125
299000
2000
dhe bashëveprojnë me nervat tjera,
05:16
and they start releasing their neurotransmitters,
126
301000
3000
dhe ata filluan ti lëshojnë neurotransmetuesit e tyre,
05:19
and those neurotransmitters spill out
127
304000
2000
dhe këta neurotransmetues u ndanë
05:21
and activate adjacent glial cells, and so on and so forth,
128
306000
3000
dhe u aktivizuan qelizat gliale, dhe kështu me radhë,
05:24
until what we have
129
309000
2000
deri atë që ne kemi
05:26
is a positive feedback loop.
130
311000
2000
është një unazë pozitive.
05:28
It's almost as if somebody came into your home
131
313000
2000
Dhe është pothuajse nëse dikush erdhi në shtëpinë tuaj
05:30
and rewired your walls
132
315000
2000
dhe ri-lidhi fijet tuaja
05:32
so that the next time you turned on the light switch,
133
317000
2000
pra heren tjetër kur ju lëshoni ndërpresin e dritave,
05:34
the toilet flushed three doors down,
134
319000
2000
tualeti shpëlahet tre dyer poshtë,
05:36
or your dishwasher went on,
135
321000
2000
apo pastruesja e piatave u lëshua,
05:38
or your computer monitor turned off.
136
323000
2000
apo ekrani i kompjuterit tuaj u fik.
05:40
That's crazy,
137
325000
2000
Kjo është çmenduri,
05:42
but that's, in fact, what happens
138
327000
2000
mirçpo ky është fakti, që ndodh
05:44
with chronic pain.
139
329000
2000
me sëmundjen kronike.
05:46
And that's why pain becomes its own disease.
140
331000
3000
Dhe kjo është arësyeja përse dhimbja bëhet sëmundje më vete.
05:49
The nervous system has plasticity.
141
334000
2000
Sistemi nervor ka plasticitet.
05:51
It changes, and it morphs
142
336000
2000
Ndryshon, dhe ndryshon
05:53
in response to stimuli.
143
338000
2000
në përgjigëje të stimulimit.
05:55
Well, what do we do about that?
144
340000
2000
Mirë, çfarë bëjmë në për atë?
05:57
What can we do in a case like Chandler's?
145
342000
3000
Çfarë bëjmë në rastin si me Chandler?
06:00
We treat these patients in a rather crude fashion
146
345000
2000
Ne trajtojmë këta pacientë në një menyrë natyrale
06:02
at this point in time.
147
347000
2000
në këtë pikë dhe kohë.
06:04
We treat them with symptom-modifying drugs --
148
349000
3000
Ne trajtojmë ata me barna simptom modifikuese --
06:07
painkillers --
149
352000
2000
vrasës dhimbje --
06:09
which are, frankly, not very effective
150
354000
2000
të cilat, nuk janë shumë efektive
06:11
for this kind of pain.
151
356000
2000
për këtë lloje dhimbje.
06:13
We take nerves that are noisy and active
152
358000
2000
Ne i marrim nervat e zhurmëshme dhe aktive
06:15
that should be quiet,
153
360000
2000
që duhet të jenë të qeta,
06:17
and we put them to sleep with local anesthetics.
154
362000
2000
dhe ne i vëndosim në gjumë me anestezi lokale.
06:19
And most importantly, what we do
155
364000
3000
Dhe shumë e rendësishme, atë që ne e bejmë
06:22
is we use a rigorous, and often uncomfortable, process
156
367000
4000
është që ne përdorim me rigorozitet, dhe shpesh të pa rehatëshme, procesi
06:26
of physical therapy and occupational therapy
157
371000
3000
i terapisë fizike dhe terapisë së përgjithëshme
06:29
to retrain the nerves in the nervous system
158
374000
3000
për të ri-trajnuar nervat në sistemin nervor
06:32
to respond normally
159
377000
3000
për përgjigjëje normale
06:35
to the activities and sensory experiences
160
380000
3000
për të aktivizuar dhe eksperiencë senzore
06:38
that are part of everyday life.
161
383000
2000
që janë pjesë e jetës sonë të përgjithëshme.
06:40
And we support all of that
162
385000
2000
Dhe ne i përgjigjemi të gjithë atyre
06:42
with an intensive psychotherapy program
163
387000
3000
me një program intenziv
06:45
to address the despondency, despair and depression
164
390000
3000
për tu adresuar depresjonit,
06:48
that always accompanies
165
393000
2000
të cilat gjithmonë arrihen
06:50
severe, chronic pain.
166
395000
2000
dhimbëjes kronike.
06:52
It's successful,
167
397000
2000
Është e sukësesëshme,
06:54
as you can see from this video of Chandler,
168
399000
2000
siç mund të shihni nga kjo video e Chandler,
06:56
who, two months after we first met her,
169
401000
2000
i cili, dy muaj pasi që ne takuam atë,
06:58
is now doings a back flip.
170
403000
2000
ajo po bën një rrotullim mbrapa.
07:00
And I had lunch with her yesterday
171
405000
2000
Dhe unë hëngra drek më të dje
07:02
because she's a college student studying dance at Long Beach here,
172
407000
3000
sepse ajo është studente kolegu në shkollën e vallëzimit në Long Beach këtu,
07:05
and she's doing absolutely fantastic.
173
410000
2000
dhe ajo po ecen shumë mirë.
07:07
But the future is actually even brighter.
174
412000
4000
Mirpo e ardhmja është shumë më e shndritshme.
07:11
The future holds the promise
175
416000
3000
E ardhmja mban premtimet
07:14
that new drugs will be developed
176
419000
2000
që barnat e reja do të zhvillohen
07:16
that are not symptom-modifying drugs
177
421000
3000
të cilat nuk janë barna të simptomeve të modifikuara
07:19
that simply mask the problem,
178
424000
2000
të cilat thjesht vetem e mbulojnë problemin,
07:21
as we have now,
179
426000
2000
siç i kemi tani,
07:23
but that will be disease-modifying drugs
180
428000
3000
mirçpo ajo do të jetë barnë modifikuese e sëmundjes
07:26
that will actually go right to the root of the problem
181
431000
2000
e cila faktikisht do të shkoj mu në qendër të problemit
07:28
and attack those glial cells,
182
433000
2000
dhe ti sulmojë këto qeliza gliale,
07:30
or those pernicious proteins
183
435000
2000
apo këto proteina të këqija
07:32
that the glial cells elaborate,
184
437000
3000
të cilat do t'i elaborojnë ato,
07:35
that spill over and cause this central nervous system wind-up,
185
440000
3000
do ta ndryshojnë qendrën e sistemit nervor
07:38
or plasticity,
186
443000
2000
apo plasticitetin,
07:40
that so is capable
187
445000
2000
i cili është e mundur
07:42
of distorting and amplifying
188
447000
2000
apo pengimin dhe amplifikimin
07:44
the sensory experience that we call pain.
189
449000
2000
e eksperiences e ndjenjës që ne e quajmë dhembje.
07:46
So I have hope
190
451000
2000
Pra shpresoj,
07:48
that in the future,
191
453000
2000
që në të ardhmen,
07:50
the prophetic words of George Carlin will be realized,
192
455000
3000
fjalët e profetike të George Carlin do të realizohen,
07:53
who said, "My philosophy:
193
458000
2000
i cili tha, "Filozofia ime:
07:55
No pain, no pain."
194
460000
3000
Pa dhembje, pa dhembje."
07:59
Thank you very much.
195
464000
2000
Faliminderit shumë.
08:01
(Applause)
196
466000
6000
(duartrokitje)
ABOUT THE SPEAKER
Elliot Krane - Pediatric anesthesiologistAt the Lucile Packard Children's Hospital at Stanford, Elliot Krane works on the problem of treating pain in children.
Why you should listen
It's an awful problem to contemplate: How do you help a young child in pain? As director of Pain Management Services at Lucile Packard Children's Hospital at Stanford, Elliot Krane works on solving this problem, studying and treating kids who are undergoing surgeries, suffering from complications of diabetes -- and kids suffering "neuropathic pain" resulting from injury to the nervous system itself.
Elliot Krane | Speaker | TED.com