TED2016
Jennifer Kahn: Gene editing can now change an entire species -- forever
Jennifer Kahn: Gen düzenleme artık bir türü tamamen değiştirebilir -- sonsuza kadar
Filmed:
Readability: 4.9
1,922,129 views
CRISPR gen sürücüleri, bilim insanlarının DNA dizilerini değiştirmelerini ve elde edilen düzenlenmiş genetik özelliğin gelecek nesillere aktarılmasını garanti altına alıyor ve tüm türleri kalıcı bir şekilde değiştirme olanağına kapı açıyor. Bu yeni teknoloji, her şeyden çok su sorulara yol açtı: Bu yeni güç insanlığı nasıl etkileyecek? Bu gücü neyi değiştirmek için kullanacağız? Bizler artık Tanrı mıyız? Bu soruları düşünürken ve gen sürücülerin güçlü bir uygulaması olabilecek, hastalıklara dirençli, sıtma ve Zika'yı devre dışı bırakacak sivrisineklerin geliştirilmesini anlatan gazeteci Jennifer Kahn'a katılın.
Jennifer Kahn - Science journalist
In articles that span the gene-editing abilities of CRISPR, the roots of psychopathic behavior in children, and much more, Jennifer Kahn weaves gripping stories from unlikely sources. Full bio
In articles that span the gene-editing abilities of CRISPR, the roots of psychopathic behavior in children, and much more, Jennifer Kahn weaves gripping stories from unlikely sources. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
So this is a talk about gene drives,
0
844
2462
Bu konuşma gen sürücüleri hakkında
00:15
but I'm going to start
by telling you a brief story.
by telling you a brief story.
1
3330
2553
ama sizlere kısa bir hikâye
anlatarak başlayayım.
anlatarak başlayayım.
00:18
20 years ago, a biologist
named Anthony James
named Anthony James
2
6621
3223
20 yıl önce,
Anthony James adlı bir biyolog
Anthony James adlı bir biyolog
00:21
got obsessed with the idea
of making mosquitos
of making mosquitos
3
9868
2319
sıtma taşımayacak sivrisinekler
üretme fikrini
üretme fikrini
saplantı haline getirdi.
00:24
that didn't transmit malaria.
4
12211
2579
00:27
It was a great idea,
and pretty much a complete failure.
and pretty much a complete failure.
5
15683
4056
Bu müthiş bir fikirdi
ve neredeyse tam bir başarısızlıktı.
ve neredeyse tam bir başarısızlıktı.
00:32
For one thing, it turned out
to be really hard
to be really hard
6
20596
2660
Her şeyden önce,
sıtmaya dirençli sivrisinek üretmenin
sıtmaya dirençli sivrisinek üretmenin
00:35
to make a malaria-resistant mosquito.
7
23280
2007
çok zor olduğu anlaşılmıştı.
00:38
James managed it, finally,
just a few years ago,
just a few years ago,
8
26286
3627
James nihayet sonunda
birkaç yıl önce bunu başardı.
birkaç yıl önce bunu başardı.
Bunu, sıtma parazitinin
sivrisineğin içinde yaşamasını
sivrisineğin içinde yaşamasını
00:41
by adding some genes
that make it impossible
that make it impossible
9
29937
2071
olanaksız kılan bazı genler
ekleyerek yaptı.
ekleyerek yaptı.
00:44
for the malaria parasite
to survive inside the mosquito.
to survive inside the mosquito.
10
32032
2714
00:47
But that just created another problem.
11
35551
1822
Fakat bu, başka bir sorun yarattı.
00:50
Now that you've got
a malaria-resistant mosquito,
a malaria-resistant mosquito,
12
38043
2842
Elindeki sıtmaya dirençli sivrisinekleri,
sıtma taşıyan bütün o sineklerle
nasıl yer değiştirebilirsin?
nasıl yer değiştirebilirsin?
00:52
how do you get it to replace
all the malaria-carrying mosquitos?
all the malaria-carrying mosquitos?
13
40909
3586
00:58
There are a couple options,
14
46107
1473
Birkaç seçenek var.
00:59
but plan A was basically to breed up
15
47604
2023
A planı; doğruca
01:01
a bunch of the new
genetically-engineered mosquitos
genetically-engineered mosquitos
16
49651
3087
bir miktar genetiği değiştirilmiş
yeni sivrisinek üretip
yeni sivrisinek üretip
01:04
release them into the wild
17
52762
1326
onları doğaya salarsın
01:06
and hope that they pass on their genes.
18
54112
1967
ve genlerini aktarmalarını umut edersin.
01:08
The problem was that you'd have to release
19
56673
2114
Sorun şu ki planın başarılı olması için
01:10
literally 10 times the number
of native mosquitos to work.
of native mosquitos to work.
20
58811
4300
yabani sivrisineklerin 10 kat fazlasını
doğaya salman gerekir.
doğaya salman gerekir.
01:15
So in a village with 10,000 mosquitos,
21
63135
2087
Yani köyde zaten 10.000 sivrisinek varken
01:17
you release an extra 100,000.
22
65246
2079
100.000 tane de siz salacaksınız.
01:20
As you might guess,
23
68229
1150
Tahmin edeceğiniz gibi
01:21
this was not a very popular strategy
with the villagers.
with the villagers.
24
69403
2754
köylüler için pek hoş bir yöntem olmazdı.
01:24
(Laughter)
25
72181
1150
(Kahkahalar)
01:26
Then, last January,
Anthony James got an email
Anthony James got an email
26
74963
3704
Sonra, geçtiğimiz Ocak'ta,
Anthony James,
Anthony James,
Ethan Bier adlı bir biyologdan
bir e-posta aldı.
bir e-posta aldı.
01:30
from a biologist named Ethan Bier.
27
78691
1951
01:33
Bier said that he
and his grad student Valentino Gantz
and his grad student Valentino Gantz
28
81400
2859
Bier e-postada
öğrencisi Valentino Gantz'la
öğrencisi Valentino Gantz'la
01:36
had stumbled on a tool
that could not only guarantee
that could not only guarantee
29
84283
2944
tesadüfen buldukları bir yöntemin,
belirli bir genetik özelliği
belirli bir genetik özelliği
01:39
that a particular genetic trait
would be inherited,
would be inherited,
30
87251
2674
miras olarak almayı
garantilemekle kalmayıp
garantilemekle kalmayıp
01:41
but that it would spread
incredibly quickly.
incredibly quickly.
31
89949
2079
onun çok hızlı yayılmasını da
sağladığını söylüyordu.
sağladığını söylüyordu.
01:44
If they were right,
it would basically solve the problem
it would basically solve the problem
32
92734
2666
Eğer söyledikleri doğruysa
James ile birlikte
James ile birlikte
01:47
that he and James had been
working on for 20 years.
working on for 20 years.
33
95424
2381
20 yıldır üzerinde çalıştıkları sorun
çözülmüş demekti.
çözülmüş demekti.
01:50
As a test, they engineered two mosquitos
to carry the anti-malaria gene
to carry the anti-malaria gene
34
98450
4658
Bunu sınamak için sıtma karşıtı
gen taşıyan 2 adet sivrisinek
gen taşıyan 2 adet sivrisinek
01:55
and also this new tool, a gene drive,
35
103132
2159
ve bu yeni yöntem,
bir gen sürücüsü oluşturuldu.
bir gen sürücüsü oluşturuldu.
01:57
which I'll explain in a minute.
36
105315
1491
Yöntemi birazdan anlatacağım.
01:59
Finally, they set it up
so that any mosquitos
so that any mosquitos
37
107506
2333
Son olarak sıtma karşıtı geni
taşıyacak sivrisinekleri
taşıyacak sivrisinekleri
02:01
that had inherited the anti-malaria gene
38
109863
1938
normalde sahip oldukları
beyaz gözler yerine
beyaz gözler yerine
02:03
wouldn't have the usual white eyes,
but would instead have red eyes.
but would instead have red eyes.
39
111825
3999
kırmızı gözlere sahip olacak
şekilde düzenlediler.
şekilde düzenlediler.
02:08
That was pretty much just for convenience
40
116682
2050
Bu sayede sivrisinekleri
02:10
so they could tell just at a glance
which was which.
which was which.
41
118756
2537
bir bakışta kolayca
ayırt edebileceklerdi.
ayırt edebileceklerdi.
02:14
So they took their two
anti-malarial, red-eyed mosquitos
anti-malarial, red-eyed mosquitos
42
122192
2757
Sıtma karşıtı, kırmızı gözlü
iki sivrisineği alıp
iki sivrisineği alıp
02:16
and put them in a box
with 30 ordinary white-eyed ones,
with 30 ordinary white-eyed ones,
43
124973
2659
30 sıradan, beyaz gözlü sinekle
aynı kutuya koydular
aynı kutuya koydular
02:19
and let them breed.
44
127656
1174
ve üremeye bıraktılar.
02:21
In two generations, those had produced
3,800 grandchildren.
3,800 grandchildren.
45
129383
3857
İki nesil sonra
3.800 torun ortaya çıkmıştı.
3.800 torun ortaya çıkmıştı.
02:26
That is not the surprising part.
46
134217
1793
İşin ilginç kısmı bu değil.
02:28
This is the surprising part:
47
136716
1922
İlginç olan kısım şu:
02:30
given that you started
with just two red-eyed mosquitos
with just two red-eyed mosquitos
48
138662
2907
İki kırmızı gözlü
ve 30 beyaz gözlü sivrisinekle
ve 30 beyaz gözlü sivrisinekle
02:33
and 30 white-eyed ones,
49
141593
1334
başlandığı için
02:34
you expect mostly white-eyed descendants.
50
142951
2761
çoğunluğu beyaz gözlü
bir nesil beklersiniz.
bir nesil beklersiniz.
02:38
Instead, when James opened the box,
51
146514
3024
Ama James kutuyu açtığında
02:41
all 3,800 mosquitos had red eyes.
52
149562
3341
3800 sineğin tamamının
gözlerinin kırmızıydı olduğunu gördü.
gözlerinin kırmızıydı olduğunu gördü.
02:45
When I asked Ethan Bier about this moment,
53
153315
2040
O anı Erthan Bier'e sorduğumda
02:47
he became so excited that he was literally
shouting into the phone.
shouting into the phone.
54
155379
3515
o kadar heyecanlandı ki
telefonda resmen bağırıyordu.
telefonda resmen bağırıyordu.
02:51
That's because getting
only red-eyed mosquitos
only red-eyed mosquitos
55
159886
2163
Çünkü sadece kırmızı
gözlü sivrisinek elde etmek
gözlü sivrisinek elde etmek
02:54
violates a rule that is the absolute
cornerstone of biology,
cornerstone of biology,
56
162073
2948
biyolojinin değişmez esaslarından olan
Mendel Yasalarına aykırıdır.
02:57
Mendelian genetics.
57
165045
1242
02:58
I'll keep this quick,
58
166912
1169
Kısaca anlatayım.
03:00
but Mendelian genetics
says when a male and a female mate,
says when a male and a female mate,
59
168105
2764
Mendel genetiğine göre,
erkek ve dişi çiftleştiğinde
erkek ve dişi çiftleştiğinde
03:02
their baby inherits half
of its DNA from each parent.
of its DNA from each parent.
60
170893
2642
yavrular DNA'yı ebeveynlerden
yarı yarıya alır.
yarı yarıya alır.
03:05
So if our original mosquito was aa
and our new mosquito is aB,
and our new mosquito is aB,
61
173559
3595
Dolayısıyla, orijinal sivrisineğimiz
aa ve yeni sinek aB ise,
aa ve yeni sinek aB ise,
03:09
where B is the anti-malarial gene,
62
177178
1802
burada B sıtma karşıtı gen,
03:11
the babies should come out
in four permutations:
in four permutations:
63
179004
2387
yavrular şu permütasyonla oluşmalıdır:
03:13
aa, aB, aa, Ba.
64
181415
2573
aa, aB, aa, Ba.
03:16
Instead, with the new gene drive,
65
184884
2289
Fakat bunun aksine, yeni gen sürücüyle
03:19
they all came out aB.
66
187197
1512
hepsi aB oldu.
03:21
Biologically, that shouldn't
even be possible.
even be possible.
67
189900
2552
Biyolojik olarak bu mümkün değildi.
03:24
So what happened?
68
192476
1304
Peki ne oldu?
03:26
The first thing that happened
69
194709
1444
Birincisi, 2012 yılında
03:28
was the arrival of a gene-editing tool
known as CRISPR in 2012.
known as CRISPR in 2012.
70
196177
3270
CRISPR diye bilinen
bir gen düzenleme yöntemi ortaya çıktı.
bir gen düzenleme yöntemi ortaya çıktı.
03:32
Many of you have probably
heard about CRISPR,
heard about CRISPR,
71
200701
2110
Pek çoğunuz CRISPR'ı duymuşsunuzdur
03:34
so I'll just say briefly that CRISPR
is a tool that allows researchers
is a tool that allows researchers
72
202835
3301
CRISPR'la ilgili kısaca şunu söyleyeyim
genleri düzenlemeyi hızlı, kolay ve kesin
biçimde mümkün kılan bir yöntem.
biçimde mümkün kılan bir yöntem.
03:38
to edit genes very precisely,
easily and quickly.
easily and quickly.
73
206160
2579
03:41
It does this by harnessing a mechanism
that already existed in bacteria.
that already existed in bacteria.
74
209533
3729
Bunu, bakterilerde zaten bulunan
bir mekanizmayı kullanarak yapıyor.
bir mekanizmayı kullanarak yapıyor.
03:45
Basically, there's a protein
that acts like a scissors
that acts like a scissors
75
213286
2626
Makas gibi davranan bir protein var,
03:47
and cuts the DNA,
76
215936
1234
DNA'yı kesiyor,
03:49
and there's an RNA molecule
that directs the scissors
that directs the scissors
77
217194
2483
bir de bu makası genomda
03:51
to any point on the genome you want.
78
219701
1718
istediğiniz herhangi bir noktaya
yönlendiren RNA molekülü var.
yönlendiren RNA molekülü var.
03:53
The result is basically
a word processor for genes.
a word processor for genes.
79
221443
2690
Sonuç, temelde genler için
bir kelime işlemcisi gibi.
bir kelime işlemcisi gibi.
03:56
You can take an entire gene
out, put one in,
out, put one in,
80
224157
2626
Tüm bir geni dışarı alıp
başka birini koyabilirsin
başka birini koyabilirsin
03:58
or even edit just a single
letter within a gene.
letter within a gene.
81
226807
2445
veya gendeki tek bir harfi de
değiştirebilirsin.
değiştirebilirsin.
04:01
And you can do it in nearly any species.
82
229646
1953
Bunu neredeyse
bütün türlerde yapabilirsin.
bütün türlerde yapabilirsin.
04:05
OK, remember how I said that gene drives
originally had two problems?
originally had two problems?
83
233328
3714
Peki, gen sürücülerinin
iki sorunu var demiştim, hatırladınız mı?
iki sorunu var demiştim, hatırladınız mı?
04:09
The first was that it was hard
to engineer a mosquito
to engineer a mosquito
84
237835
3120
İlki sıtmaya dirençli bir sivrisinek
04:12
to be malaria-resistant.
85
240979
1387
üretmenin zorluğuydu.
04:14
That's basically gone now,
thanks to CRISPR.
thanks to CRISPR.
86
242390
2127
CRISPR sayesinde bu sorun çözüldü.
04:17
But the other problem was logistical.
87
245117
1762
Ama diğer sorun lojistikle ilgiliydi.
04:19
How do you get your trait to spread?
88
247307
1802
Bu özelliği yaymayı nasıl sağlarız?
04:22
This is where it gets clever.
89
250196
1476
İşte burada zekâ gerekiyor.
04:24
A couple years ago, a biologist
at Harvard named Kevin Esvelt
at Harvard named Kevin Esvelt
90
252943
3602
Birkaç yıl önce Kevin Esvelt adlı
Harvard'lı bir biyolog,
Harvard'lı bir biyolog,
04:28
wondered what would happen
91
256569
1350
CRISPR yeni genler yerleştirmekle kalmayıp
04:29
if you made it so that
CRISPR inserted not only your new gene
CRISPR inserted not only your new gene
92
257943
3627
aynı zamanda kesme
ve yapıştırma süreçlerini içeren
ve yapıştırma süreçlerini içeren
04:33
but also the machinery
that does the cutting and pasting.
that does the cutting and pasting.
93
261594
2841
mekanizmayı da yerleştirse
ne olur diye düşündü.
ne olur diye düşündü.
04:37
In other words, what if CRISPR
also copied and pasted itself.
also copied and pasted itself.
94
265233
3840
Başka bir deyişle, CRISPR kendisini de
kopyalayıp yapıştırsa ne olurdu.
kopyalayıp yapıştırsa ne olurdu.
04:42
You'd end up with a perpetual
motion machine for gene editing.
motion machine for gene editing.
95
270145
3131
Gen düzenleyen bir devridaim makinesi
elde ederdiniz.
elde ederdiniz.
04:46
And that's exactly what happened.
96
274458
1734
Ve olan tam da buydu.
04:49
This CRISPR gene drive that Esvelt created
97
277037
2878
Esvelt'in ürettiği CRISPR gen sürücüsü
04:51
not only guarantees
that a trait will get passed on,
that a trait will get passed on,
98
279939
3643
sadece özelliğin aktarılmasını
sağlamakla kalmıyor
sağlamakla kalmıyor
04:55
but if it's used in the germline cells,
99
283606
2438
eğer eşey hücrelerinde kullanılırsa
04:58
it will automatically copy and paste
your new gene
your new gene
100
286068
2576
yeni geni otomatik olarak kopyalayıp
05:00
into both chromosomes
of every single individual.
of every single individual.
101
288668
2646
her bir bireyin
her iki kromozomuna da yapıştırıyor.
her iki kromozomuna da yapıştırıyor.
05:03
It's like a global search and replace,
102
291743
2397
Toplu bir arama ve değiştirme gibi
05:06
or in science terms, it makes
a heterozygous trait homozygous.
a heterozygous trait homozygous.
103
294164
3221
ya da bilimsel deyişle heterozigot
özelliğin homozigot yapılması.
özelliğin homozigot yapılması.
05:11
So, what does this mean?
104
299045
2611
Peki bu ne anlama geliyor?
05:13
For one thing, it means we have
a very powerful,
a very powerful,
105
301680
2724
Bu, öncelikle elimizde çok güçlü
fakat aynı zamanda da
fakat aynı zamanda da
05:16
but also somewhat alarming new tool.
106
304428
2657
biraz da ürkütücü
yeni bir araç var demek.
yeni bir araç var demek.
05:20
Up until now, the fact that gene drives
didn't work very well
didn't work very well
107
308576
2889
Gen sürücülerinin şimdiye kadar
çok iyi çalışmamış olması
çok iyi çalışmamış olması
05:23
was actually kind of a relief.
108
311489
1483
aslında bir bakıma iyiydi.
05:25
Normally when we mess around
with an organism's genes,
with an organism's genes,
109
313425
2682
Normalde bir organizmanın
genleriyle oynadığımızda
genleriyle oynadığımızda
onu evrimsel bakımdan daha az uyumlu,
daha zayıf hâle getiririz.
daha zayıf hâle getiririz.
05:28
we make that thing
less evolutionarily fit.
less evolutionarily fit.
110
316131
2349
05:30
So biologists can make
all the mutant fruit flies they want
all the mutant fruit flies they want
111
318504
2833
Bu nedenle biyologlar korkmadan,
istedikleri kadar
istedikleri kadar
05:33
without worrying about it.
112
321361
1253
mutant meyve sineği üretebilir.
05:34
If some escape, natural selection
just takes care of them.
just takes care of them.
113
322638
3007
Eğer kaçanlar olursa
doğal seçilim onların icabına bakar.
doğal seçilim onların icabına bakar.
05:38
What's remarkable and powerful
and frightening about gene drives
and frightening about gene drives
114
326750
3223
Gen sürücülerini güçlü, harika
ve aynı zamanda ürkütücü yapan şey ise
ve aynı zamanda ürkütücü yapan şey ise
05:41
is that that will no longer be true.
115
329997
1760
bunun artık böyle olmayacak olması.
05:45
Assuming that your trait does not have
a big evolutionary handicap,
a big evolutionary handicap,
116
333092
3564
Eğer sizin istediğiniz özellik
büyük bir adaptasyon engeli oluşturmuyorsa
büyük bir adaptasyon engeli oluşturmuyorsa
05:48
like a mosquito that can't fly,
117
336680
2079
örneğin uçamayan sivrisinekler gibi,
05:50
the CRISPR-based gene drive
will spread the change relentlessly
will spread the change relentlessly
118
338783
3453
CRISPR temelli gen sürücüsü,değişimi
popülasyondaki her bireye geçirene kadar
popülasyondaki her bireye geçirene kadar
05:54
until it is in every single individual
in the population.
in the population.
119
342260
3006
çalışmaya devam edecektir.
05:59
Now, it isn't easy to make
a gene drive that works that well,
a gene drive that works that well,
120
347101
2889
O kadar iyi çalışan bir gen sürücüsü
yapmak şu an kolay değil
yapmak şu an kolay değil
06:02
but James and Esvelt think that we can.
121
350014
2174
ama James ve Esvelt
yapabileceğimizi düşünüyor.
yapabileceğimizi düşünüyor.
06:05
The good news is that this opens
the door to some remarkable things.
the door to some remarkable things.
122
353339
3824
İyi haber şu ki, bu durum
pek çok harika şeye kapı açıyor.
pek çok harika şeye kapı açıyor.
06:09
If you put an anti-malarial gene drive
123
357187
1904
Eğer tek bir sıtma karşıtı gen sürücüyü,
06:11
in just 1 percent of Anopheles mosquitoes,
124
359115
2200
sıtma taşıyan Anofel cinsi sivrisineklerin
06:13
the species that transmits malaria,
125
361339
1752
sadece %1'ine koyarsanız
06:15
researchers estimate that it would spread
to the entire population in a year.
to the entire population in a year.
126
363488
4119
araştırmacılar, bunun bir sene içinde
tüm popülasyona yayılacağını düşünüyor.
tüm popülasyona yayılacağını düşünüyor.
06:20
So in a year, you could virtually
eliminate malaria.
eliminate malaria.
127
368178
2869
Bir sene içerisinde sıtmayı
ortadan kaldırabilirsiniz.
ortadan kaldırabilirsiniz.
06:23
In practice, we're still a few years out
from being able to do that,
from being able to do that,
128
371455
3872
Pratikte bunu yapabilmek için
birkaç yıla daha ihtiyacımız var
birkaç yıla daha ihtiyacımız var
ama hâlen günde 1000 çocuk
sıtmadan hayatını kaybediyor.
sıtmadan hayatını kaybediyor.
06:27
but still, a 1,000 children
a day die of malaria.
a day die of malaria.
129
375351
2718
06:30
In a year, that number
could be almost zero.
could be almost zero.
130
378093
2190
Bir yılda bu sayı
neredeyse sıfırlanabilir.
neredeyse sıfırlanabilir.
06:32
The same goes for dengue fever,
chikungunya, yellow fever.
chikungunya, yellow fever.
131
380966
2896
Aynı şey dang humması, chikungunya,
sarı humma için de geçerli.
sarı humma için de geçerli.
06:37
And it gets better.
132
385211
1405
İşler daha da iyileşiyor.
06:39
Say you want to get rid
of an invasive species,
of an invasive species,
133
387215
2476
Diyelim ki istilacı bir türden
kurtulmak istiyorsunuz.
kurtulmak istiyorsunuz.
06:41
like get Asian carp
out of the Great Lakes.
out of the Great Lakes.
134
389715
2123
Büyük Gölleri sazanlardan
temizlemek gibi
temizlemek gibi
06:44
All you have to do is release a gene drive
135
392434
2024
Yapmanız gereken tek şey, balıkların
06:46
that makes the fish produce
only male offspring.
only male offspring.
136
394482
2317
sadece erkek yavrulamasını
sağlayan bir gen sürücü salmak.
sağlayan bir gen sürücü salmak.
06:49
In a few generations,
there'll be no females left, no more carp.
there'll be no females left, no more carp.
137
397386
4198
Birkaç nesil sonra dişi birey kalmaz
ve bu şekilde sazanlar yok olur.
ve bu şekilde sazanlar yok olur.
06:53
In theory, this means we could restore
hundreds of native species
hundreds of native species
138
401608
3079
Teoride, nesli tükenmekte olan
yüzlerce yerli türü kurtarabileceğimiz
yüzlerce yerli türü kurtarabileceğimiz
06:56
that have been pushed to the brink.
139
404711
1667
anlamına geliyor.
06:59
OK, that's the good news,
140
407410
3287
Bu iyi haberdi,
şimdi kötü haber.
07:02
this is the bad news.
141
410721
1292
07:05
Gene drives are so effective
142
413070
2028
Gen sürücüleri o kadar etkili ki
07:07
that even an accidental release
could change an entire species,
could change an entire species,
143
415122
3825
kazayla dışarı salınmaları bile
bütün bir türü çoğu zaman
bütün bir türü çoğu zaman
07:10
and often very quickly.
144
418971
1190
hızla değişikliğe uğratabilir.
07:13
Anthony James took good precautions.
145
421178
2126
Anthony James sağlam önlemler aldı.
Sivrisinekleri biyolojik önlemli
bir laboratuvarda üretti.
bir laboratuvarda üretti.
07:15
He bred his mosquitos
in a bio-containment lab
in a bio-containment lab
146
423328
2166
07:17
and he also used a species
that's not native to the US
that's not native to the US
147
425518
2588
Aynı zamanda ABD'de bulunmayan
bir türle çalıştı.
bir türle çalıştı.
07:20
so that even if some did escape,
148
428130
1555
Bu durumda kaçsalar bile
07:21
they'd just die off, there'd be nothing
for them to mate with.
for them to mate with.
149
429709
3015
teker teker ölürlerdi,
çiftleşecek eş bulamazlardı.
çiftleşecek eş bulamazlardı.
07:24
But it's also true that if a dozen
Asian carp with the all-male gene drive
Asian carp with the all-male gene drive
150
432748
4023
Fakat şu da doğru ki, gen sürücülü,
tamamı erkek, bir düzine sazan
tamamı erkek, bir düzine sazan
07:28
accidentally got carried
from the Great Lakes back to Asia,
from the Great Lakes back to Asia,
151
436795
3929
yanlışlıkla Büyük Göller'den
Asya'ya taşınırsa
Asya'ya taşınırsa
07:32
they could potentially wipe out
the native Asian carp population.
the native Asian carp population.
152
440748
3429
oradaki yerli sazan popülasyonunu
ortadan kaldırabilirler.
ortadan kaldırabilirler.
07:37
And that's not so unlikely,
given how connected our world is.
given how connected our world is.
153
445930
2912
Dünyamız bu kadar birbirine bağlıyken
bu çok da imkânsız değil.
bu çok da imkânsız değil.
07:40
In fact, it's why we have
an invasive species problem.
an invasive species problem.
154
448866
2571
Aslına bakarsanız, istilacı tür
sorunumuzun nedeni de bu.
sorunumuzun nedeni de bu.
07:43
And that's fish.
155
451912
1168
Sonuçta bu bir balık.
07:45
Things like mosquitos and fruit flies,
156
453428
2588
Sivrisinek ve meyve sineği gibi canlıları
07:48
there's literally no way to contain them.
157
456040
1960
zapt etmenin hiçbir yolu yok.
07:50
They cross borders
and oceans all the time.
and oceans all the time.
158
458024
2111
Sınırları, okyanusları daima aşıyorlar.
07:53
OK, the other piece of bad news
159
461754
2182
Bir başka kötü haber daha,
07:55
is that a gene drive
might not stay confined
might not stay confined
160
463960
2318
gen sürücüler,
hedef tür dediğimiz türlerle
hedef tür dediğimiz türlerle
07:58
to what we call the target species.
161
466302
1813
sınırlı kalmayabilir.
08:00
That's because of gene flow,
162
468556
1499
Bu gen akışından kaynaklanır.
08:02
which is a fancy way of saying
that neighboring species
that neighboring species
163
470079
2597
Bu, yakın türlerin
bazen birbirleriyle çiftleşmesine
bazen birbirleriyle çiftleşmesine
08:04
sometimes interbreed.
164
472700
1248
verilen havalı ad.
08:05
If that happens, it's possible
a gene drive could cross over,
a gene drive could cross over,
165
473972
3151
Eğer bu durum meydana gelirse
gen sürücü karşı türe geçebilir.
gen sürücü karşı türe geçebilir.
Örneğin Asya sazanları bunu
diğer tür sazanlara aktarabilir.
diğer tür sazanlara aktarabilir.
08:09
like Asian carp could infect
some other kind of carp.
some other kind of carp.
166
477147
2527
08:11
That's not so bad if your drive
just promotes a trait, like eye color.
just promotes a trait, like eye color.
167
479698
3715
Sürücünüz göz rengi gibi bir özelliği
geçiriyorsa bu o kadar da kötü değil.
geçiriyorsa bu o kadar da kötü değil.
08:15
In fact, there's a decent
chance that we'll see
chance that we'll see
168
483437
2247
Hatta büyük olasılıkla, yakın gelecekte
08:17
a wave of very weird fruit flies
in the near future.
in the near future.
169
485708
2571
çok garip meyve sinekleri göreceğiz.
08:21
But it could be a disaster
170
489390
1263
Ancak eğer sürücünüz
08:22
if your drive is deigned
to eliminate the species entirely.
to eliminate the species entirely.
171
490677
2904
bütün bir türü yok etmek üzere
tasarlandıysa sonuç felaket olabilir.
tasarlandıysa sonuç felaket olabilir.
08:26
The last worrisome thing
is that the technology to do this,
is that the technology to do this,
172
494351
3528
Bu teknolojiyle ilgili
endişe verici son şey ise
endişe verici son şey ise
08:29
to genetically engineer an organism
and include a gene drive,
and include a gene drive,
173
497903
3691
bir organizmaya gen mühendisliği yapmak
ve gen sürücüsü yerleştirmek
ve gen sürücüsü yerleştirmek
08:33
is something that basically any lab
in the world can do.
in the world can do.
174
501618
3334
aslında dünyadaki her laboratuvarda
yapılabilecek bir şey.
yapılabilecek bir şey.
08:36
An undergraduate can do it.
175
504976
1340
Bir lisans öğrencisi bunu yapabilir.
08:39
A talented high schooler
with some equipment can do it.
with some equipment can do it.
176
507209
3282
Bazı araçlara sahip yetenekli
bir lise öğrencisi bile yapabilir.
bir lise öğrencisi bile yapabilir.
08:44
Now, I'm guessing
that this sounds terrifying.
that this sounds terrifying.
177
512526
2309
Sanıyorum bunlar
kulağa ürkütücü geliyor.
kulağa ürkütücü geliyor.
08:47
(Laughter)
178
515351
2206
(Kahkaha)
Yine de ilginç bir şekilde, konuştuğum
bilim insanlarının neredeyse hepsi
bilim insanlarının neredeyse hepsi
08:49
Interestingly though,
nearly every scientist I talk to
nearly every scientist I talk to
179
517581
2890
08:52
seemed to think that gene drives were not
actually that frightening or dangerous.
actually that frightening or dangerous.
180
520495
3881
gen sürücülerini o kadar da korkutucu
veya tehlikeli görüyor gibi değillerdi.
veya tehlikeli görüyor gibi değillerdi.
08:56
Partly because they believe
that scientists will be
that scientists will be
181
524400
2628
Nedeni kısmen,
bilim insanlarının onları kullanırken
bilim insanlarının onları kullanırken
08:59
very cautious and responsible
about using them.
about using them.
182
527052
2204
çok ihtiyatlı ve dikkatli
olacaklarına inanmaları.
olacaklarına inanmaları.
09:01
(Laughter)
183
529280
1014
(Gülüşmeler)
09:02
So far, that's been true.
184
530318
1230
Bu şimdiye kadar doğru.
09:04
But gene drives also have
some actual limitations.
some actual limitations.
185
532302
2696
Ancak gen sürücülerinin
ayrıca bazı fiili sınırları var.
ayrıca bazı fiili sınırları var.
09:07
So for one thing, they work
only in sexually reproducing species.
only in sexually reproducing species.
186
535022
3309
Bunlardan biri, sadece
eşeyli üreyen canlılarda çalışması.
eşeyli üreyen canlılarda çalışması.
09:10
So thank goodness, they can't be used
to engineer viruses or bacteria.
to engineer viruses or bacteria.
187
538704
3428
Şükürler olsun ki virüs ya da bakteri
üretmede kullanılamıyorlar.
üretmede kullanılamıyorlar.
09:14
Also, the trait spreads
only with each successive generation.
only with each successive generation.
188
542156
3190
Ayrıca özellik sadece
bir sonraki nesil ile yayılıyor.
bir sonraki nesil ile yayılıyor.
09:17
So changing or eliminating a population
189
545370
1993
Yani bir popülasyonu değiştirmek
09:19
is practical only if that species
has a fast reproductive cycle,
has a fast reproductive cycle,
190
547387
3326
ya da yok etmek ancak o tür,
hızlı bir üreme döngüsüne sahipse mümkün,
hızlı bir üreme döngüsüne sahipse mümkün,
09:22
like insects or maybe
small vertebrates like mice or fish.
small vertebrates like mice or fish.
191
550737
2800
böcekler gibi ya da fare ve balık benzeri
küçük omurgalılar gibi.
küçük omurgalılar gibi.
09:26
In elephants or people,
it would take centuries
it would take centuries
192
554438
2261
Filler ya da insanlarda
09:28
for a trait to spread
widely enough to matter.
widely enough to matter.
193
556723
2380
bir özelliğin yeterli ölçüde yayılması
yüzyıllar alacaktır.
yüzyıllar alacaktır.
09:32
Also, even with CRISPR, it's not that easy
to engineer a truly devastating trait.
to engineer a truly devastating trait.
194
560079
5142
CRISPR'la bile tamamen yıkıcı bir özellik
geliştirmek çok da kolay değil.
geliştirmek çok da kolay değil.
09:38
Say you wanted to make a fruit fly
195
566079
1729
Diyelim ki çürümüş meyve yerine
09:39
that feeds on ordinary fruit
instead of rotting fruit,
instead of rotting fruit,
196
567832
2555
taze meyveyle beslenen
bir sinek üretmek istedin,
bir sinek üretmek istedin,
09:42
with the aim of sabotaging
American agriculture.
American agriculture.
197
570411
2633
amacın Amerikan tarımını sabote etmek.
09:45
First, you'd have to figure out
198
573068
1530
Öncelikle sineğin
09:46
which genes control
what the fly wants to eat,
what the fly wants to eat,
199
574622
2772
yeme davranışını yöneten
genleri bulmak zorundasın
genleri bulmak zorundasın
09:49
which is already a very long
and complicated project.
and complicated project.
200
577418
2547
ki bu zaten çok uzun ve karmaşık bir iş.
09:52
Then you'd have to alter those genes
to change the fly's behavior
to change the fly's behavior
201
580489
3304
Sonra bu genleri
sineğin istediğin davranışı göstereceği
biçimde değiştirmelisin.
biçimde değiştirmelisin.
09:55
to whatever you'd want it to be,
202
583817
1538
09:57
which is an even longer
and more complicated project.
and more complicated project.
203
585379
2801
Bu daha da uzun ve daha karmaşık bir iş.
10:00
And it might not even work,
204
588204
1318
Başarılı olmayabilir de
10:01
because the genes
that control behavior are complex.
that control behavior are complex.
205
589546
2494
çünkü davranışları düzenleyen genler
karmaşıktır.
karmaşıktır.
10:04
So if you're a terrorist
and have to choose
and have to choose
206
592064
2008
Diyelim ki bir teröristsin
ve seçim yapacaksın,
ve seçim yapacaksın,
10:06
between starting a grueling
basic research program
basic research program
207
594096
2358
uzun yıllar çalışma gerektiren
10:08
that will require years of meticulous
lab work and still might not pan out,
lab work and still might not pan out,
208
596478
3527
ve sonunda boş çıkabilecek
zahmetli bir araştırma programı mı
zahmetli bir araştırma programı mı
yoksa bir yerleri havaya uçurmak mı?
10:12
or just blowing stuff up?
209
600029
1347
10:13
You'll probably choose the later.
210
601400
1655
Muhtemelen ikinciyi seçerdin.
10:15
This is especially true
because at least in theory,
because at least in theory,
211
603498
2420
Bu özellikle doğru,
çünkü en azından teoride
çünkü en azından teoride
10:17
it should be pretty easy
to build what's called a reversal drive.
to build what's called a reversal drive.
212
605942
3134
tersine sürücü denilen şeyi
yapmak da oldukça kolay olmalı.
yapmak da oldukça kolay olmalı.
10:21
That's one that basically overwrites
the change made by the first gene drive.
the change made by the first gene drive.
213
609100
3698
Esasen ilk gen sürücülerin
yaptığı değişiklikleri tekrar düzenliyor.
yaptığı değişiklikleri tekrar düzenliyor.
10:24
So if you don't like
the effects of a change,
the effects of a change,
214
612822
2294
Eğer yaptığın değişikliğin
sonuçlarını beğenmediysen
sonuçlarını beğenmediysen
10:27
you can just release a second drive
that will cancel it out,
that will cancel it out,
215
615140
2833
onu iptal edecek
ikinci bir sürücü salabilirsin,
ikinci bir sürücü salabilirsin,
10:29
at least in theory.
216
617997
1150
en azından teoride.
10:33
OK, so where does this leave us?
217
621374
1722
Peki bu bizi nereye getiriyor?
10:36
We now have the ability
to change entire species at will.
to change entire species at will.
218
624604
3595
Artık kendi irademizle türleri
değiştirme imkânına sahibiz.
değiştirme imkânına sahibiz.
10:41
Should we?
219
629017
1166
Peki yapmalı mıyız?
10:42
Are we gods now?
220
630552
1365
Şimdi biz Tanrı mıyız?
10:45
I'm not sure I'd say that.
221
633972
1333
Bunu demezdim herhâlde.
10:48
But I would say this:
222
636094
1227
Ama şunu derdim:
10:50
first, some very smart people
223
638329
1858
Öncellikle, çok zeki birkaç insan
10:52
are even now debating
how to regulate gene drives.
how to regulate gene drives.
224
640211
2856
gen sürücüleri kurallarını
şu anda bile tartışıyorlar.
şu anda bile tartışıyorlar.
10:55
At the same time,
some other very smart people
some other very smart people
225
643598
2564
Aynı anda, diğer birkaç zeki insan da
10:58
are working hard to create safeguards,
226
646186
2111
kendi kendini düzenleyen
ya da birkaç nesil sonra
ya da birkaç nesil sonra
11:00
like gene drives that self-regulate
or peter out after a few generations.
or peter out after a few generations.
227
648321
3552
yok olacak güvenli gen sürücüleri
yapmak için çok çalışıyorlar.
yapmak için çok çalışıyorlar.
11:04
That's great.
228
652644
1200
Bu çok iyi.
11:06
But this technology still requires
a conversation.
a conversation.
229
654313
2547
Fakat bu teknolojinin
yine de konuşulması gerekiyor.
yine de konuşulması gerekiyor.
11:10
And given the nature of gene drives,
230
658059
1730
Gen sürücülerinin gücünü düşünürsek
11:11
that conversation has to be global.
231
659813
1690
bu konuşma küresel olmalı.
11:14
What if Kenya wants to use a drive
but Tanzania doesn't?
but Tanzania doesn't?
232
662131
2707
Ya Kenya gen sürücüsü kullanmayı ister
ama Tanzanya istemezse?
ama Tanzanya istemezse?
11:17
Who decides whether to release
a gene drive that can fly?
a gene drive that can fly?
233
665241
3367
Uçabilen bir gen sürücüsünün
salınmasına kim karar verecek?
salınmasına kim karar verecek?
11:22
I don't have the answer to that question.
234
670874
1954
Bu soruya verecek bir cevabım yok.
11:25
All we can do going forward, I think,
235
673618
2008
Bence yapabileceğimiz tek şey ilerlemek,
11:27
is talk honestly
about the risks and benefits
about the risks and benefits
236
675650
2834
yararları ve riskleri üzerinde
dürüstçe konuşmak
dürüstçe konuşmak
11:30
and take responsibility for our choices.
237
678508
2222
ve seçimlerimizin sorumluluğunu üstlenmek.
11:33
By that I mean, not just the choice
to use a gene drive,
to use a gene drive,
238
681817
3913
Demek istediğim, sadece bir gen sürücü
kullanma seçeneğini değil,
kullanma seçeneğini değil,
11:37
but also the choice not to use one.
239
685754
1999
kullanmama seçeneğini de.
11:41
Humans have a tendency to assume
that the safest option
that the safest option
240
689111
2977
İnsanlar, en güvenli seçeneğin
mevcut durumu korumak olduğunu
mevcut durumu korumak olduğunu
11:44
is to preserve the status quo.
241
692112
1792
düşünmeye eğilimlidir.
11:46
But that's not always the case.
242
694905
1572
Ama bu her zaman doğru değil.
11:49
Gene drives have risks,
and those need to be discussed,
and those need to be discussed,
243
697711
3401
Gen sürücülerin riskleri var
ve bunlar tartışılmalı.
ve bunlar tartışılmalı.
11:53
but malaria exists now
and kills 1,000 people a day.
and kills 1,000 people a day.
244
701136
3150
Fakat sıtma hâlen duruyor
ve her gün 1000 kişiyi öldürüyor.
ve her gün 1000 kişiyi öldürüyor.
11:56
To combat it, we spray pesticides
that do grave damage to other species,
that do grave damage to other species,
245
704977
3564
Sıtmayla savaşta böcek ilacı
püskürtüyoruz ve bu da kuşlar
püskürtüyoruz ve bu da kuşlar
12:00
including amphibians and birds.
246
708565
1570
ve amfibiler de dahil diğer türlere
çok ciddi zarar veriyor.
çok ciddi zarar veriyor.
12:03
So when you hear about gene drives
in the coming months,
in the coming months,
247
711668
2864
Önümüzdeki aylarda
gen sürücüleri hakkında
gen sürücüleri hakkında
bir şeyler duyduğunuzda
emin olun duyacaksınız,
emin olun duyacaksınız,
12:06
and trust me, you will
be hearing about them,
be hearing about them,
248
714556
2254
12:08
remember that.
249
716834
1544
şunu hatırlayın.
12:10
It can be frightening to act,
250
718402
2020
Bir şeyi yapmak korkutucu olabilir
12:12
but sometimes, not acting is worse.
251
720446
2137
ama bazen yapmamak daha kötüdür.
12:16
(Applause)
252
724746
7820
(Alkışlar)
ABOUT THE SPEAKER
Jennifer Kahn - Science journalistIn articles that span the gene-editing abilities of CRISPR, the roots of psychopathic behavior in children, and much more, Jennifer Kahn weaves gripping stories from unlikely sources.
Why you should listen
Jennifer Kahn likes to seek out complex stories, with the goal of illuminating their nuances. She teaches in the magazine program at the UC Berkeley Graduate School of Journalism, and is a contributing writer for the New York Times Magazine; she has written features and cover stories for The New Yorker, National Geographic, Outside, Wired and many more.
Her work has appeared in the Best American Science Writing anthology series four times, most recently for the New Yorker story “A Cloud of Smoke,” a story on the complicated death of a policeman after 9/11.
Jennifer Kahn | Speaker | TED.com