TEDSummit
Helen Fisher: Technology hasn't changed love. Here's why
Helen Fisher: Công nghệ chưa thay đổi tình yêu, và đây là lí do.
Filmed:
Readability: 4.2
2,072,351 views
Nhà nhân học Helen Fisher đã phát biểu, "Trong một thời đại phát triển của công nghệ và liên kết toàn cầu, chúng ta đã có nhiều hình thức và luật mới để giao lưu tình cảm, nhưng những nguyên tắc cơ bản của tình yêu vẫn luôn như thế." Trong bài nói chuyện sôi nổi bàn về mọi khía cạnh phổ quát của tình yêu, ta sẽ hiểu được làm thế nào mà đường truyền internet nhanh hơn có thể tạo ra những mối quan hệ từ tốn và thân mật hơn. Hãy xem đến phút cuối cùng để chứng kiến cuộc thảo luận sôi nổi cùng chuyên gia tư vấn tình cảm Esther Perel.
Helen Fisher - Anthropologist, expert on love
Anthropologist Helen Fisher studies gender differences and the evolution of human emotions. She’s best known as an expert on romantic love. Full bio
Anthropologist Helen Fisher studies gender differences and the evolution of human emotions. She’s best known as an expert on romantic love. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
I was recently traveling
in the Highlands of New Guinea,
in the Highlands of New Guinea,
0
827
3061
Trong chuyến du ngoạn lên vùng
cao nguyên New Guinea,
cao nguyên New Guinea,
00:15
and I was talking with a man
who had three wives.
who had three wives.
1
3912
2494
tôi có nói chuyện với
một người đàn ông có ba vợ.
một người đàn ông có ba vợ.
00:18
I asked him, "How many wives
would you like to have?"
would you like to have?"
2
6905
3089
Tôi hỏi, "Anh muốn lấy
bao nhiêu người vợ?"
bao nhiêu người vợ?"
Rồi chúng tôi im lặng một lúc lâu,
00:22
And there was this long pause,
3
10340
1434
00:23
and I thought to myself,
4
11798
1195
và tôi tự đoán
00:25
"Is he going to say five?
5
13017
1551
"Anh ta muốn có năm,
00:26
Is he going to say 10?
6
14592
1427
mười người,
00:28
Is he going to say 25?"
7
16043
1842
hay 25 người vợ?"
00:29
And he leaned towards me
8
17909
1162
Và anh ta ngả về phía tôi,
00:31
and he whispered, "None."
9
19095
1510
thì thầm "Không."
00:32
(Laughter)
10
20629
2180
(Cười)
00:35
Eighty-six percent of human societies
permit a man to have several wives:
permit a man to have several wives:
11
23514
4375
86% cộng đồng trên thế giới
cho phép đàn ông có nhiều vợ:
cho phép đàn ông có nhiều vợ:
00:39
polygeny.
12
27913
1151
đó là chế độ đa thê.
00:41
But in the vast majority
of these cultures,
of these cultures,
13
29088
2109
Nhưng trong 86% này chỉ có
00:43
only about five or ten percent of men
actually do have several wives.
actually do have several wives.
14
31221
4298
khoảng 5% đến 10%
đàn ông thật sự có nhiều vợ.
đàn ông thật sự có nhiều vợ.
00:47
Having several partners
can be a toothache.
can be a toothache.
15
35543
2347
Có nhiều bạn đời có khi
là một vấn đề nhức nhối.
là một vấn đề nhức nhối.
00:49
In fact, co-wives can
fight with each other,
fight with each other,
16
37914
3120
Thật ra, các bà vợ có thể tị nạnh nhau,
00:53
sometimes they can even poison
each other's children.
each other's children.
17
41058
2937
có khi bà này còn đầu độc cả
con của bà kia.
con của bà kia.
00:56
And you've got to have
a lot of cows, a lot of goats,
a lot of cows, a lot of goats,
18
44455
2651
Và các ông chồng phải có
thật nhiều bò, dê,
thật nhiều bò, dê,
00:59
a lot of money, a lot of land,
19
47130
1965
tiền bạc và đất đai,
01:01
in order to build a harem.
20
49119
1536
để xây cả một "hậu cung" cho mình.
01:03
We are a pair-bonding species.
21
51017
2375
Chúng ta là loài kết đôi.
01:05
Ninety-seven percent of mammals
do not pair up to rear their young;
do not pair up to rear their young;
22
53416
3538
97% động vật có vú không
kết đôi để nuôi con;
kết đôi để nuôi con;
01:08
human beings do.
23
56978
1828
nhưng con người thì có.
01:10
I'm not suggesting that we're not --
24
58830
2150
Tôi không có ý nói
các bạn đừng kết đôi,
các bạn đừng kết đôi,
01:13
that we're necessarily
sexually faithful to our partners.
sexually faithful to our partners.
25
61004
3147
vì chúng ta thật sự là loài
chung thủy với bạn đời.
chung thủy với bạn đời.
01:16
I've looked at adultery in 42 cultures,
26
64175
2748
Tôi đã xem xét vấn đề ngoại tình
ở 42 nền văn hoá khác nhau,
ở 42 nền văn hoá khác nhau,
01:18
I understand, actually,
some of the genetics of it,
some of the genetics of it,
27
66947
2435
và chỉ thật sự thấy được
vài yếu tố liên quan đến gen,
vài yếu tố liên quan đến gen,
01:21
and some of the brain circuitry of it.
28
69406
1848
cũng như về tư duy cho hành vi đó.
01:23
It's very common around the world,
29
71278
1943
Ngoại tình rất phổ biến trên thế giới,
01:25
but we are built to love.
30
73245
1937
nhưng con người
sinh ra là để yêu thương.
sinh ra là để yêu thương.
01:27
How is technology changing love?
31
75716
3316
Công nghệ đang
thay đổi tình yêu như thế nào?
thay đổi tình yêu như thế nào?
01:31
I'm going to say almost not at all.
32
79515
2472
Tôi sẽ nói: gần như không hề.
01:34
I study the brain.
33
82744
1354
Tôi nghiên cứu về não bộ.
01:36
I and my colleagues have put
over 100 people into a brain scanner --
over 100 people into a brain scanner --
34
84122
3730
Tôi và đồng nghiệp đã tiến hành
quét não của hơn 100 người,
quét não của hơn 100 người,
01:39
people who had just
fallen happily in love,
fallen happily in love,
35
87876
3007
gồm những người vừa
bắt đầu tình yêu đẹp,
bắt đầu tình yêu đẹp,
01:42
people who had just been rejected in love
36
90907
2031
những người vừa bị tình yêu chối từ
và những người yêu nhau đã lâu.
01:44
and people who are in love long-term.
37
92962
1873
01:46
And it is possible
to remain "in love" long-term.
to remain "in love" long-term.
38
94859
3187
Và chúng ta có thể
"yêu nhau dài lâu".
"yêu nhau dài lâu".
01:50
And I've long ago maintained
39
98543
1906
Từ lâu, tôi đã xác định được
01:52
that we've evolved three distinctly
different brain systems
different brain systems
40
100473
3025
con người chúng ta có ba hệ
vận hành não riêng biệt
vận hành não riêng biệt
01:55
for mating and reproduction:
41
103522
1837
cho việc kết đôi và sinh sản:
01:57
sex drive,
42
105383
1152
ham muốn tình dục,
01:58
feelings of intense romantic love
43
106559
1936
cảm giác yêu thương mãnh liệt
02:00
and feelings of deep cosmic
attachment to a long-term partner.
attachment to a long-term partner.
44
108519
3746
và sợi dây buộc chặt chúng ta
về mặt tinh thần với bạn tình.
về mặt tinh thần với bạn tình.
02:04
And together, these three brain systems --
45
112289
2436
Và ba hệ thống này
02:06
with many other parts of the brain --
46
114749
2488
cùng với nhiều phần khác của não
02:09
orchestrate our sexual,
our romantic and our family lives.
our romantic and our family lives.
47
117261
5126
sẽ chi phối đời sống tình dục,
tình yêu và gia đình của chúng ta.
tình yêu và gia đình của chúng ta.
02:14
But they lie way below the cortex,
48
122411
2393
Nhưng chúng nằm sâu bên dưới
phần vỏ não,
phần vỏ não,
02:16
way below the limbic system
where we feel our emotions,
where we feel our emotions,
49
124828
4221
sâu bên dưới hệ viền, là phần
điều khiển cảm xúc,
điều khiển cảm xúc,
02:21
generate our emotions.
50
129073
1287
cũng như tạo ra cảm xúc của ta.
02:22
They lie in the most primitive parts
of the brain, linked with energy,
of the brain, linked with energy,
51
130384
4815
Chúng thuộc phần quan trọng
nhất của não, nối với năng lượng,
nhất của não, nối với năng lượng,
02:27
focus, craving, motivation,
wanting and drive.
wanting and drive.
52
135223
5256
sự tập trung, khao khát, động cơ,
ham muốn của chúng ta.
ham muốn của chúng ta.
02:32
In this case,
53
140503
1153
Trong trường hợp này,
02:33
the drive to win life's greatest prize:
54
141680
2531
giải thưởng lớn nhất trong đời chính là:
02:36
a mating partner.
55
144235
1434
một người để ghép đôi.
02:37
They evolved over 4.4 million years ago
among our first ancestors,
among our first ancestors,
56
145693
4517
Từ đời tổ tiên đến nay, chúng đã
được 4,4 triệu tuổi,
được 4,4 triệu tuổi,
02:42
and they're not going to change
if you swipe left or right on Tinder.
if you swipe left or right on Tinder.
57
150234
4462
và sẽ không đổi dù bạn có vuốt
sang phải hay trái khi dùng Tinder.
sang phải hay trái khi dùng Tinder.
02:46
(Laughter)
58
154720
1547
(Cười)
02:48
(Applause)
59
156291
2446
(Vỗ tay)
02:50
There's no question that technology
is changing the way we court:
is changing the way we court:
60
158761
4615
Không có gì lạ khi nói công nghệ
đang thay đổi cách tán tỉnh nhau:
đang thay đổi cách tán tỉnh nhau:
02:55
emailing, texting,
61
163400
1924
thư điện tử, tin nhắn,
02:57
emojis to express your emotions,
62
165348
1975
các biểu tượng ngộ nghĩnh
để bày tỏ cảm xúc,
để bày tỏ cảm xúc,
02:59
sexting,
63
167347
1264
các tin nhắn sex,
03:00
"liking" a photograph, selfies ...
64
168635
2436
bấm "thích" khi thấy hình,
ảnh chụp tự sướng của nhau...
ảnh chụp tự sướng của nhau...
03:03
We're seeing new rules
and taboos for how to court.
and taboos for how to court.
65
171095
4112
Chúng ta đang chứng kiến nhiều
luật và điều cấm mới khi tán tỉnh.
luật và điều cấm mới khi tán tỉnh.
03:07
But, you know --
66
175936
1987
Nhưng, bạn có chắc
03:09
is this actually
dramatically changing love?
dramatically changing love?
67
177947
3144
điều này đang thay đổi tình yêu
một cách chóng mặt không?
một cách chóng mặt không?
03:13
What about the late 1940s,
68
181730
2364
Vậy còn cuối những năm 40,
03:16
when the automobile became very popular
69
184118
2561
khi nhà di động đang là cơn sốt
03:18
and we suddenly had rolling bedrooms?
70
186703
2346
và bỗng nhiên ta có
phòng ngủ di động thì sao?
phòng ngủ di động thì sao?
03:21
(Laughter)
71
189073
1718
(Cười)
03:22
How about the introduction
of the birth control pill?
of the birth control pill?
72
190815
4238
Còn phát minh ra thuốc tránh thai nữa?
03:27
Unchained from the great threat
of pregnancy and social ruin,
of pregnancy and social ruin,
73
195491
5297
Nhờ có nó mà nỗi sợ mang thai
ngoài ý muốn và mất mặt biến mất,
ngoài ý muốn và mất mặt biến mất,
03:32
women could finally express
their primitive and primal sexuality.
their primitive and primal sexuality.
74
200812
4424
cuối cùng phụ nữ đã có thể thể
hiện bản năng tình dục của mình.
hiện bản năng tình dục của mình.
03:37
Even dating sites are not changing love.
75
205724
3017
Kể cả những trang hẹn hò cũng
không thay đổi tình yêu.
không thay đổi tình yêu.
03:40
I'm Chief Scientific Advisor to Match.com,
76
208765
2558
Tôi là trưởng ban tư vấn kỷ thuật
cho trang Ghépđôi.com,
cho trang Ghépđôi.com,
03:43
I've been it for 11 years.
77
211347
1680
cũng được 11 năm rồi.
03:45
I keep telling them
and they agree with me,
and they agree with me,
78
213051
2004
Tôi luôn nói với họ,
và họ cũng đồng ý với tôi,
và họ cũng đồng ý với tôi,
03:47
that these are not dating sites,
79
215079
1539
rằng đây không phải web hẹn hò,
03:48
they are introducing sites.
80
216642
2013
mà chỉ là web giới thiệu mà thôi.
03:51
When you sit down in a bar,
81
219017
2263
Khi bạn vào bar ngồi,
03:53
in a coffee house,
82
221304
1584
hay trong quán cà phê,
03:54
on a park bench,
83
222912
1356
hoặc ghế đá công viên,
03:56
your ancient brain snaps into action
like a sleeping cat awakened,
like a sleeping cat awakened,
84
224292
5005
bộ não cũ kỹ của bạn đột nhiên
tỉnh như con mèo vừa ngủ dậy,
tỉnh như con mèo vừa ngủ dậy,
04:01
and you smile
85
229321
1299
và bạn mỉm cười
04:02
and laugh
86
230644
1158
hay cười lớn
04:03
and listen
87
231826
1182
và lắng nghe
04:05
and parade the way our ancestors
did 100,000 years ago.
did 100,000 years ago.
88
233032
4873
rồi lũ lượt cặp kè nhau như
ông bà ta cách đây trăm ngàn năm.
ông bà ta cách đây trăm ngàn năm.
Chúng tôi có thể giới thiệu
cho bạn nhiều người,
cho bạn nhiều người,
04:10
We can give you various people --
89
238424
1953
04:12
all the dating sites can --
90
240401
1565
nhiều web hẹn hò khác nhau,
04:13
but the only real algorithm
is your own human brain.
is your own human brain.
91
241990
3913
nhưng thuật toán ghép đôi thật
duy nhất ở đây là não người.
duy nhất ở đây là não người.
04:17
Technology is not going to change that.
92
245927
2572
Công nghệ sẽ không thay đổi được nó.
04:21
Technology is also not going to change
who you choose to love.
who you choose to love.
93
249041
4644
Công nghệ sẽ không thay đổi
đối tượng chúng ta chọn để yêu.
đối tượng chúng ta chọn để yêu.
04:25
I study the biology of personality,
94
253709
2696
Tôi nghiên cứu đặc điểm sinh học
của tính cách,
của tính cách,
04:28
and I've come to believe
95
256429
1212
và tôi đã tin
04:29
that we've evolved four very broad
styles of thinking and behaving,
styles of thinking and behaving,
96
257665
4283
bốn kiểu tư duy, hành xử cơ bản
nhất của chúng ta phát triển
nhất của chúng ta phát triển
có liên kết với hệ tác nhân
dopamine, serotonin,
dopamine, serotonin,
04:33
linked with the dopamine, serotonin,
97
261972
1830
04:35
testosterone and estrogen systems.
98
263826
2178
testosterone và estrogen.
04:38
So I created a questionnaire
directly from brain science
directly from brain science
99
266358
4153
Do đó dựa vào khoa học não bộ,
tôi đã làm ra một bảng khảo sát
tôi đã làm ra một bảng khảo sát
04:42
to measure the degree to which
you express the traits --
you express the traits --
100
270535
3142
để đo độ biểu hiện của
các đặc trưng tính cách
các đặc trưng tính cách
04:45
the constellation of traits --
101
273701
1754
xem thử các tính cách của bạn
04:47
linked with each
of these four brain systems.
of these four brain systems.
102
275479
3008
có liên quan bao nhiêu đến
bốn hệ thống trong não bộ.
bốn hệ thống trong não bộ.
04:50
I then put that questionnaire
on various dating sites
on various dating sites
103
278829
4868
Sau đó tôi đăng bài khảo sát đó
lên nhiều web hẹn hò khác nhau
lên nhiều web hẹn hò khác nhau
04:55
in 40 countries.
104
283721
1642
của 40 quốc gia.
04:57
Fourteen million or more people
have now taken the questionnaire,
have now taken the questionnaire,
105
285969
3890
Đã có hơn 14 triệu người
làm bài khảo sát,
làm bài khảo sát,
05:01
and I've been able to watch
who's naturally drawn to whom.
who's naturally drawn to whom.
106
289883
3925
và tôi quan sát được ai sẽ bị ai
thu hút, một cách tự nhiên.
thu hút, một cách tự nhiên.
05:06
And as it turns out,
107
294462
1511
Kết quả thế này,
05:07
those who were very expressive
of the dopamine system
of the dopamine system
108
295997
2569
ai có hệ dopamin
hoạt động mạnh
hoạt động mạnh
05:10
tend to be curious, creative,
spontaneous, energetic --
spontaneous, energetic --
109
298590
3135
có xu hướng tò mò, sáng tạo,
tuỳ hứng, năng nổ.
tuỳ hứng, năng nổ.
05:13
I would imagine there's an awful lot
of people like that in this room --
of people like that in this room --
110
301749
3451
Tôi tưởng tượng căn phòng này
có nhiều người như thế,
có nhiều người như thế,
05:17
they're drawn to people like themselves.
111
305224
1928
họ sẽ để ý những người giống mình.
05:19
Curious, creative people
need people like themselves.
need people like themselves.
112
307176
3383
Những người tò mò, sáng tạo cần
những người giống họ.
những người giống họ.
05:22
People who are very expressive
of the serotonin system
of the serotonin system
113
310583
2638
Còn những ai có hệ thần kinh
tiết nhiều hormone serotonin
tiết nhiều hormone serotonin
05:25
tend to be traditional, conventional,
they follow the rules,
they follow the rules,
114
313245
2879
thường sống theo kiểu
truyền thống, quy củ,
truyền thống, quy củ,
05:28
they respect authority,
115
316148
1878
coi trọng tôn ti trật tự,
05:30
they tend to be religious -- religiosity
is in the serotonin system --
is in the serotonin system --
116
318050
3386
cũng như có niềm tin mãnh liệt,
lòng mộ đạo do serotonin sinh ra.
lòng mộ đạo do serotonin sinh ra.
05:33
and traditional people
go for traditional people.
go for traditional people.
117
321460
3337
Và kiểu người truyền thống sẽ
bị cuốn hút bởi kiểu giống họ.
bị cuốn hút bởi kiểu giống họ.
05:36
In that way, similarity attracts.
118
324821
2664
Hai trường hợp đầu bị thu hút
bởi người giống mình.
bởi người giống mình.
05:39
In the other two cases, opposites attract.
119
327509
2222
Còn hai trường hợp sau, là kiểu
đối lập với mình.
đối lập với mình.
05:41
People very expressive
of the testosterone system
of the testosterone system
120
329755
2297
Những ai có tuyến
testosterone hoạt động mạnh
testosterone hoạt động mạnh
05:44
tend to be analytical,
logical, direct, decisive,
logical, direct, decisive,
121
332076
3923
thường phân tích và suy luận tốt,
thẳng thắn và quyết đoán,
thẳng thắn và quyết đoán,
họ sẽ chú ý tới người
có tính cách đối lập:
có tính cách đối lập:
05:48
and they go for their opposite:
122
336023
1482
05:49
they go for somebody who's high estrogen,
123
337529
2253
là người có hàm lượng estrogen cao,
05:51
somebody who's got very good verbal skills
124
339806
2242
những người không giỏi ăn nói,
05:54
and people skills,
125
342072
1242
không giỏi giao tiếp,
05:55
who's very intuitive
126
343338
1448
những người có trực giác tốt
05:56
and who's very nurturing
and emotionally expressive.
and emotionally expressive.
127
344810
3313
cũng như rất tận tâm và giàu cảm xúc.
06:00
We have natural patterns of mate choice.
128
348519
2572
Bẩm sinh ai cũng có
cách chọn bạn tình riêng.
cách chọn bạn tình riêng.
06:03
Modern technology is not going
to change who we choose to love.
to change who we choose to love.
129
351468
5056
Công nghệ ngày nay sẽ không
thay đổi cách chọn ấy.
thay đổi cách chọn ấy.
06:09
But technology is producing
one modern trend
one modern trend
130
357488
2553
Nhưng công nghệ đang tạo ra
một xu hướng mới
một xu hướng mới
06:12
that I find particularly important.
131
360065
1736
mà tôi thấy là đặc biệt quan trọng.
06:14
It's associated with the concept
of paradox of choice.
of paradox of choice.
132
362151
3688
Nó có liên hệ với cái gọi là
"Mâu thuẫn của chọn lựa"
"Mâu thuẫn của chọn lựa"
06:18
For millions of years,
133
366372
1454
Trong nhiều triệu năm,
06:19
we lived in little hunting
and gathering groups.
and gathering groups.
134
367850
2267
con người sống trong từng nhóm
săn bắt nhỏ.
săn bắt nhỏ.
06:22
You didn't have the opportunity to choose
135
370141
2526
Họ không có cơ hội lựa chọn
06:24
between 1,000 people on a dating site.
136
372691
3110
mình sẽ yêu ai trong số
1000 người trên web hẹn hò.
1000 người trên web hẹn hò.
Sự thật là gần đây tôi nghiên cứu
mâu thuẫn của chọn lựa.
mâu thuẫn của chọn lựa.
06:28
In fact, I've been studying this recently,
137
376261
2057
06:30
and I actually think there's some
sort of sweet spot in the brain;
sort of sweet spot in the brain;
138
378342
3155
và tôi nghĩ trong não chúng ta
có một nơi chứa sự lãng mạn.
có một nơi chứa sự lãng mạn.
06:33
I don't know what it is, but apparently,
from reading a lot of the data,
from reading a lot of the data,
139
381521
3951
Không biết đó là gì, nhưng rõ ràng,
sau khi đọc hàng loạt dữ liệu,
sau khi đọc hàng loạt dữ liệu,
06:37
we can embrace about five
to nine alternatives, and after that,
to nine alternatives, and after that,
140
385496
5151
ta sẽ "khoanh vùng" năm
tới chín đối tượng đặc biệt.
tới chín đối tượng đặc biệt.
06:42
you get into what academics
call "cognitive overload,"
call "cognitive overload,"
141
390671
3220
rồi sau đó rơi vào một trạng thái
gọi là "quá tải nhận thức",
gọi là "quá tải nhận thức",
06:45
and you don't choose any.
142
393915
1801
và rốt cuộc bạn chẳng chọn ai.
06:48
So I've come to think that due
to this cognitive overload,
to this cognitive overload,
143
396175
3146
Nên tôi bắt đầu cho rằng
chính sự quá tải thông tin này
chính sự quá tải thông tin này
06:51
we're ushering in a new form of courtship
144
399345
3311
đã dẫn đến một kiểu hẹn hò mới
06:54
that I call "slow love."
145
402680
1945
mà tôi gọi là "yêu chậm."
06:57
I arrived at this during
my work with Match.com.
my work with Match.com.
146
405219
3547
Tôi nghĩ ra khái niệm này
khi làm cho trang Ghépđôi.com.
khi làm cho trang Ghépđôi.com.
07:01
Every year for the last six years,
147
409400
1681
Mỗi năm trong sáu năm qua,
07:03
we've done a study called
"Singles in America."
"Singles in America."
148
411105
2693
chúng tôi đã nghiên cứu
về "Người độc thân ở Mỹ".
về "Người độc thân ở Mỹ".
07:05
We don't poll the Match population,
149
413822
1808
Thay vì khảo sát người dùng
của trang Match
của trang Match
07:07
we poll the American population.
150
415654
1960
chúng tôi khảo sát công dân Mỹ.
07:09
We use 5,000-plus people,
151
417638
2969
Hơn 5000 người được khảo sát
07:12
a representative sample of Americans
based on the US census.
based on the US census.
152
420631
3897
đủ đại diện cho người Mỹ theo
quy định của phía điều tra dân số.
quy định của phía điều tra dân số.
07:16
We've got data now on over 30,000 people,
153
424552
2892
Chúng tôi thu thập dữ liệu của hơn
30.000 người,
30.000 người,
07:19
and every single year,
154
427468
2467
và cứ qua mỗi năm,
07:21
I see some of the same patterns.
155
429959
2526
tôi lại nhận thấy vài
nét đặc trưng giống nhau.
nét đặc trưng giống nhau.
07:24
Every single year when I ask the question,
156
432509
2779
Mỗi năm trôi qua tôi đều tự hỏi
07:27
over 50 percent of people
have had a one-night stand --
have had a one-night stand --
157
435312
2763
trong hơn 50% số người
trải qua "tình một đêm",
trải qua "tình một đêm",
07:30
not necessarily last year,
but in their lives --
but in their lives --
158
438099
2667
không hẳn là năm ngoái,
chỉ là từng trải qua,
chỉ là từng trải qua,
thì 50% đó đều có một người
bạn để "thoả mãn nhu cầu"
bạn để "thoả mãn nhu cầu"
07:32
50 percent have had
a friends with benefits
a friends with benefits
159
440790
2273
07:35
during the course of their lives,
160
443087
1607
trong cuộc đời của mình,
07:36
and over 50 percent have lived
with a person long-term
with a person long-term
161
444718
3568
và hơn một nửa trong số đó
từng sống chung với bạn tình
từng sống chung với bạn tình
07:40
before marrying.
162
448310
1436
một thời gian dài trước hôn nhân.
07:41
Americans think that this is reckless.
163
449770
2202
Người Mỹ cho rằng đây là
lối sống buông thả.
lối sống buông thả.
07:43
I have doubted that for a long time;
164
451996
2919
Nhưng từ lâu tôi không nghĩ
đây là buông thả,
đây là buông thả,
07:46
the patterns are too strong.
165
454939
1892
vì cách sống này quá đặc thù rồi.
07:48
There's got to be some
Darwinian explanation --
Darwinian explanation --
166
456855
2728
Theo thuyết của Darwin,
có một lời giải thích thế này:
có một lời giải thích thế này:
07:51
Not that many people are crazy.
167
459607
2326
con người sẽ không đồng loạt
cư xử điên rồ như thế.
cư xử điên rồ như thế.
07:53
And I stumbled, then, on a statistic
that really came home to me.
that really came home to me.
168
461957
3888
Rồi tôi đọc được một bài thống kê
giúp tôi ngộ ra mọi thứ.
giúp tôi ngộ ra mọi thứ.
07:58
It was a very interesting academic article
169
466267
2599
Đó là một bài báo chuyên ngành
rất thú vị,
rất thú vị,
08:00
in which I found that 67 percent
of singles in America today
of singles in America today
170
468890
5013
viết rằng trong 67% người độc thân
trên đất Mỹ ngày nay,
trên đất Mỹ ngày nay,
08:05
who are living long-term with somebody,
171
473927
2414
những người đang sống thử
khá lâu với bạn tình,
khá lâu với bạn tình,
08:08
have not yet married because
they are terrified of divorce.
they are terrified of divorce.
172
476365
4087
chưa kết hôn bởi vì sợ phải ly hôn.
08:12
They're terrified of the social,
173
480476
1856
Họ sợ gánh những hậu quả
về mặt xã hội,
về mặt xã hội,
08:14
legal, emotional,
174
482356
1533
về pháp lý, cảm xúc,
08:15
economic consequences of divorce.
175
483913
2869
cũng như về kinh tế, sau khi ly hôn.
08:18
So I came to realize that I don't think
this is recklessness;
this is recklessness;
176
486806
3758
Và tôi nhận ra,
đó không hẳn là buông thả
đó không hẳn là buông thả
08:22
I think it's caution.
177
490588
1676
mà chỉ là thận trọng.
Những người độc thân ngày nay
muốn tìm hiểu cặn kẽ về bạn tình
muốn tìm hiểu cặn kẽ về bạn tình
08:24
Today's singles want to know
every single thing about a partner
every single thing about a partner
178
492791
5022
08:29
before they wed.
179
497837
1629
trước khi tiến tới hôn nhân.
08:31
You learn a lot between the sheets,
180
499490
1929
Bạn tìm đọc rất nhiều về
cẩm nang chăn gối,
cẩm nang chăn gối,
08:33
not only about how somebody makes love,
181
501443
2512
không chỉ xoay quanh
cách họ "yêu",
cách họ "yêu",
08:35
but whether they're kind,
182
503979
1370
mà còn xem họ có tử tế,
08:37
whether they can listen
183
505373
1342
có biết lắng nghe bạn không.
08:38
and at my age,
184
506739
1172
và ở tuổi tôi,
08:39
whether they've got a sense of humor.
185
507935
1778
còn xem họ có biết giỡn không.
08:41
(Laughter)
186
509737
1403
(Cười)
08:43
And in an age where we have
too many choices,
too many choices,
187
511164
3454
Trong thời đại có quá nhiều
chọn lựa như hôm nay,
chọn lựa như hôm nay,
08:47
we have very little fear
of pregnancy and disease
of pregnancy and disease
188
515075
3262
chúng ta ít phải đối mặt với
nỗi sợ mang thai hay bệnh tật
nỗi sợ mang thai hay bệnh tật
08:50
and we've got no feeling of shame
for sex before marriage,
for sex before marriage,
189
518361
3708
và chúng ta chẳng thấy quan hệ
trước hôn nhân là đáng xấu hổ,
trước hôn nhân là đáng xấu hổ,
08:54
I think people are taking
their time to love.
their time to love.
190
522093
3698
Tôi nghĩ chúng ta đang
tập yêu từ từ.
tập yêu từ từ.
Và thật ra điều chúng ta
đang chứng kiến
đang chứng kiến
08:58
And actually, what's happening is,
191
526408
1651
09:00
what we're seeing is a real expansion
of the precommitment stage
of the precommitment stage
192
528083
3861
là sự kéo dài của giai đoạn
"ràng buộc thử"
"ràng buộc thử"
09:03
before you tie the knot.
193
531968
1736
trước khi "ràng buộc thật"
bằng hôn nhân.
bằng hôn nhân.
09:06
Where marriage used to be
the beginning of a relationship,
the beginning of a relationship,
194
534034
2726
Ngày xưa hôn nhân là cột mốc
bắt đầu một mối quan hệ,
bắt đầu một mối quan hệ,
09:08
now it's the finale.
195
536784
1669
giờ đây, nó là cột mốc kết thúc.
09:11
But the human brain --
196
539413
1740
Nhưng não người...
09:13
(Laughter)
197
541177
2009
(Cười)
09:15
The human brain always triumphs,
198
543210
1814
Não người luôn
nhảy múa hân hoan,
nhảy múa hân hoan,
09:17
and indeed, in the United States today,
199
545048
1895
thật vậy, nước Mỹ ngày nay
09:18
86 percent of Americans
will marry by age 49.
will marry by age 49.
200
546967
3498
có 86% người độc thân
sẽ kết hôn ở tuổi 49.
sẽ kết hôn ở tuổi 49.
09:22
And even in cultures around the world
where they're not marrying as often,
where they're not marrying as often,
201
550489
3546
Và ngay cả những nước
có tỉ lệ kết hôn thấp,
có tỉ lệ kết hôn thấp,
09:26
they are settling down eventually
with a long-term partner.
with a long-term partner.
202
554059
3275
họ đang nghĩ đến chuyện
kết hôn với bạn tình của mình.
kết hôn với bạn tình của mình.
09:29
So it began to occur to me:
203
557358
1835
Cho nên, tôi thấy rằng:
09:31
during this long extension
of the precommitment stage,
of the precommitment stage,
204
559217
4567
khi kéo dài giai đoạn
"ràng buộc thử",
"ràng buộc thử",
09:35
if you can get rid of bad
relationships before you marry,
relationships before you marry,
205
563808
3173
nếu chúng ta có thể rời khỏi
những người không hợp,
những người không hợp,
09:39
maybe we're going to see
more happy marriages.
more happy marriages.
206
567005
2447
có lẽ khi kết hôn rồi, chúng ta
sẽ hạnh phúc hơn.
sẽ hạnh phúc hơn.
09:41
So I did a study of 1,100
married people in America --
married people in America --
207
569838
4875
Tôi đã nghiên cứu 1.100
người đã kết hôn ở Mỹ,
người đã kết hôn ở Mỹ,
tất nhiên, không phải
trên trang Match.com
trên trang Match.com
09:46
not on Match.com, of course --
208
574737
1727
09:48
and I asked them a lot of questions.
209
576488
2116
và tôi hỏi họ rất nhiều.
09:50
But one of the questions was,
210
578628
1507
Trong số đó có một câu,
09:52
"Would you re-marry the person
you're currently married to?"
you're currently married to?"
211
580159
4572
"Nếu được kết hôn lại, bạn có
chọn người ở hiện tại không?"
chọn người ở hiện tại không?"
09:56
And 81 percent said, "Yes."
212
584755
2865
Và 81% đã trả lời "Có."
10:00
In fact, the greatest change
in modern romance and family life
in modern romance and family life
213
588613
6479
Thật ra, thay đổi lớn nhất
trong tình yêu và hôn nhân hiện đại
trong tình yêu và hôn nhân hiện đại
10:07
is not technology.
214
595116
1400
không phải là trình độ công nghệ.
10:09
It's not even slow love.
215
597070
1494
Cũng chẳng phải "yêu chậm" nữa.
10:11
It's actually women
piling into the job market
piling into the job market
216
599047
2951
Mà chính là việc phụ nữ có
chỗ đứng trong thị trường việc làm
chỗ đứng trong thị trường việc làm
10:14
in cultures around the world.
217
602022
1423
ở mọi quốc gia trên thế giới.
10:15
For millions of years,
218
603767
1229
Hàng triệu năm trôi qua,
10:17
our ancestors lived
in little hunting and gathering groups.
in little hunting and gathering groups.
219
605020
2970
tổ tiên chúng ta sống theo
từng nhóm săn bắt và hái lượm.
từng nhóm săn bắt và hái lượm.
10:20
Women commuted to work
to gather their fruits and vegetables.
to gather their fruits and vegetables.
220
608014
2905
Công việc của người phụ nữ là
đi hái quả và tìm rau.
đi hái quả và tìm rau.
10:22
They came home with 60 to 80
percent of the evening meal.
percent of the evening meal.
221
610943
3510
Họ đóng góp 60% - 80% cho
bữa tối của gia đình.
bữa tối của gia đình.
10:26
The double-income family was the rule.
222
614477
2693
Vợ chồng đều đi làm
từng là quy luật.
từng là quy luật.
10:29
And women were regarded
as just as economically, socially
as just as economically, socially
223
617194
3941
Và người phụ nữ có vai trò
kinh tế, xã hội
kinh tế, xã hội
10:33
and sexually powerful as men.
224
621159
3115
và giới tính, ngang với nam giới.
10:36
Then the environment changed
some 10,000 years ago,
some 10,000 years ago,
225
624298
3102
Nhưng rồi xã hội thay đổi từ
khoảng 10.000 năm trước,
khoảng 10.000 năm trước,
10:39
we began to settle down on the farm
226
627424
2229
chúng ta bắt đầu định cư ở
các nông trại
các nông trại
10:41
and both men and women
became obliged, really,
became obliged, really,
227
629677
3191
và cả đàn ông lẫn phụ nữ
đều có một ràng buộc thật sự,
đều có một ràng buộc thật sự,
10:44
to marry the right person,
228
632892
1572
phải lấy đúng người,
10:46
from the right background,
229
634488
1430
hợp gia cảnh,
10:47
from the right religion
230
635942
1303
hợp đạo,
10:49
and from the right kin
and social and political connections.
and social and political connections.
231
637269
3538
hợp về dòng dõi, quan hệ xã hội,
chính trị.
chính trị.
Người đàn ông
được xem trọng hơn:
được xem trọng hơn:
10:52
Men's jobs became more important:
232
640831
1594
10:54
they had to move the rocks,
fell the trees, plow the land.
fell the trees, plow the land.
233
642449
2737
họ làm những
công việc đội đá vá trời.
công việc đội đá vá trời.
10:57
They brought the produce
to local markets, and came home
to local markets, and came home
234
645210
2924
Họ mang hàng hoá ra chợ,
rồi về nhà
rồi về nhà
11:00
with the equivalent of money.
235
648158
1514
với một khoản tiền tương xứng.
11:01
Along with this,
236
649696
1546
Rồi cũng chính thay đổi này
11:03
we see a rise of a host of beliefs:
237
651266
2977
khơi nguồn cho những niềm tin
11:06
the belief of virginity at marriage,
238
654267
2182
về chữ "trinh" trước khi lấy chồng,
11:08
arranged marriages --
strictly arranged marriages --
strictly arranged marriages --
239
656473
2943
về những cuộc hôn nhân sắp đặt,
dùng hôn ước để trói buộc;
dùng hôn ước để trói buộc;
11:11
the belief that the man
is the head of the household,
is the head of the household,
240
659440
2527
niềm tin rằng đàn ông
là trụ cột của gia đình,
là trụ cột của gia đình,
11:13
that the wife's place is in the home
241
661991
2239
rằng phụ nữ chỉ nên làm nội trợ
11:16
and most important,
242
664254
1153
và quan trọng nhất,
11:17
honor thy husband,
and 'til death do us part.
and 'til death do us part.
243
665431
3131
là vợ phải yêu kính chồng,
đến khi "cái chết chia lìa đôi ta".
đến khi "cái chết chia lìa đôi ta".
11:20
These are gone.
244
668586
1722
Xưa rồi.
11:22
They are going, and in many places,
245
670332
2549
Những quan niệm này,
ở nhiều nơi
ở nhiều nơi
11:24
they are gone.
246
672905
1388
đang dần và đã bị thủ tiêu.
11:26
We are right now in a marriage revolution.
247
674317
3423
Chúng ta hiện đang trong
thời kì "cách mạng hôn nhân".
thời kì "cách mạng hôn nhân".
11:29
We are shedding 10,000 years
of our farming tradition
of our farming tradition
248
677764
4715
Chúng ta đang bỏ lại sau lưng
10,000 năm văn minh trồng trọt
10,000 năm văn minh trồng trọt
11:34
and moving forward towards egalitarian
relationships between the sexes --
relationships between the sexes --
249
682503
5626
để tiến về một mối quan hệ
quân bình về giới tính,
quân bình về giới tính,
11:40
something I regard as highly compatible
with the ancient human spirit.
with the ancient human spirit.
250
688153
4815
điều mà cá nhân tôi thấy phù hợp
với tinh thần ngày xưa của tổ tiên.
với tinh thần ngày xưa của tổ tiên.
Tôi không phải người
lạc quan hoá mọi thứ;
lạc quan hoá mọi thứ;
11:45
I'm not a Pollyanna;
251
693562
1702
11:47
there's a great deal to cry about.
252
695288
1761
vẫn còn rất nhiều
chuyện đáng buồn.
chuyện đáng buồn.
Tôi đã nghiên cứu về ly hôn
ở 80 nền văn hoá,
ở 80 nền văn hoá,
11:49
I've studied divorce in 80 cultures,
253
697073
1746
11:50
I've studied, as I say,
adultery in many --
adultery in many --
254
698843
2136
về vấn đề ngoại tình của nhiều người.
11:53
there's a whole pile of problems.
255
701003
1816
Có hàng đống vấn đề đằng sau đó.
11:54
As William Butler Yeats,
the poet, once said,
the poet, once said,
256
702843
3192
Như thi hào William Butler Yeats
từng nói,
từng nói,
11:58
"Love is the crooked thing."
257
706059
2465
"Tình yêu là một điều dối lừa."
để tôi bổ sung:
"Không ai hiểu ra mà toàn mạng."
"Không ai hiểu ra mà toàn mạng."
12:01
I would add, "Nobody gets out alive."
258
709131
2790
12:03
(Laughter)
259
711945
1095
(Cười)
12:05
We all have problems.
260
713064
1467
Ai cũng có vấn đề riêng,
12:06
But in fact, I think the poet
Randall Jarrell really sums it up best.
Randall Jarrell really sums it up best.
261
714925
3604
nhưng tôi nghĩ nhà thơ
Randa Jarrell đã tóm gọn nó nhất.
Randa Jarrell đã tóm gọn nó nhất.
12:10
He said, "The dark, uneasy world
of family life --
of family life --
262
718553
4999
Ông nói, "Dưới bầu trời tối tăm,
phiền hà của hôn nhân,
phiền hà của hôn nhân,
12:15
where the greatest can fail,
and the humblest succeed."
and the humblest succeed."
263
723576
4518
ai vĩ đại nhất cũng có thể thất bại,
bé nhỏ nhất cũng có thể thắng lợi."
bé nhỏ nhất cũng có thể thắng lợi."
12:20
But I will leave you with this:
264
728779
1887
Nhưng tôi sẽ để lại một lời này:
12:22
love and attachment will prevail,
265
730690
2728
tình yêu và sự gắn bó
vẫn sẽ chiến thắng,
vẫn sẽ chiến thắng,
12:25
technology cannot change it.
266
733442
2533
công nghệ không thể
thay đổi được.
thay đổi được.
12:27
And I will conclude by saying
267
735999
1838
Và tôi sẽ kết luận rằng
12:29
any understanding of human relationships
must take into account
must take into account
268
737861
5246
mọi quan niệm về quan hệ
con người cần phải cân nhắc
con người cần phải cân nhắc
12:35
one the most powerful determinants
of human behavior:
of human behavior:
269
743131
4225
những điều bất di bất dịch trong
cách cư xử của loài người:
cách cư xử của loài người:
12:39
the unquenchable,
270
747380
1218
chính là khao khát mạnh mẽ
12:41
adaptable
271
749217
1165
nhưng lại mềm dẻo
và căn bản nhất từ khi sinh ra: Yêu.
12:42
and primordial human drive to love.
272
750789
3006
12:45
Thank you.
273
753819
1152
Cám ơn.
12:46
(Applause)
274
754995
3022
(Vỗ tay)
12:51
Kelly Stoetzel: Thank you
so much for that, Helen.
so much for that, Helen.
275
759915
2381
Kelly Stoetzel: cám ơn rất nhiều, Helen.
12:54
As you know, there's another
speaker here with us
speaker here with us
276
762320
2309
chúng ta còn một
diễn giả nữa ở đây
diễn giả nữa ở đây
12:56
that works in your same field.
277
764653
1550
là đồng nghiệp của cô.
12:58
She comes at it
from a different perspective.
from a different perspective.
278
766227
2431
Cô ấy nhìn vấn đề
với quan điểm khác.
với quan điểm khác.
13:00
Esther Perel is a psychotherapist
who works with couples.
who works with couples.
279
768682
4637
Esther Perel là nhà tâm lý trị liệu
cho các cặp đôi.
cho các cặp đôi.
13:05
You study data,
280
773749
1293
Nếu cô phân tích dữ liệu,
13:07
Esther studies the stories
the couples tell her
the couples tell her
281
775066
2500
thì Esther phân tích
câu chuyện của các cặp đôi
câu chuyện của các cặp đôi
13:09
when they come to her for help.
282
777590
2028
khi họ tìm đến cô ấy.
13:11
Let's have her join us on the stage.
283
779642
1724
Hãy mời cô ấy lên đây nào.
13:13
Esther?
284
781390
1151
Esther?
13:14
(Applause)
285
782565
3131
(Vỗ tay)
13:22
So Esther,
286
790249
1246
Nào, Esther,
13:23
when you were watching Helen's talk,
287
791519
2272
khi xem Helen nói chuyện,
13:25
was there any part of it
288
793815
1206
trong đó có điểm nào
13:27
that resonated with you
through the lens of your own work
through the lens of your own work
289
795045
2767
là đồng điệu với góc nhìn của chị
trong công việc
trong công việc
13:29
that you'd like to comment on?
290
797836
1585
mà chị muốn chia sẻ không?
13:32
Esther Perel: It's interesting,
because on the one hand,
because on the one hand,
291
800062
3579
Esther Perel: bài nói chuyện này
rất thú vị, vì một mặt
rất thú vị, vì một mặt
13:35
the need for love
is ubiquitous and universal.
is ubiquitous and universal.
292
803665
3829
yêu là một nhu cầu
mọi lúc mọi nơi của mỗi người.
mọi lúc mọi nơi của mỗi người.
13:39
But the way we love --
293
807965
1964
Nhưng cách chúng ta yêu
13:41
the meaning we make out of it --
294
809953
1530
cách ta nhìn nhận tình yêu,
13:43
the rules that govern
our relationships, I think,
our relationships, I think,
295
811507
2325
những quy luật che lấp tình yêu
13:45
are changing fundamentally.
296
813856
2027
tôi nghĩ về căn bản,
chúng đang thay đổi.
chúng đang thay đổi.
13:47
We come from a model that, until now,
297
815907
2900
Cho đến giờ, chúng ta vẫn
yêu theo một kiểu hình
yêu theo một kiểu hình
13:50
was primarily regulated
around duty and obligation,
around duty and obligation,
298
818831
3463
xây dựng trên nền tảng về
bổn phận và ràng buộc,
bổn phận và ràng buộc,
13:54
the needs of the collective and loyalty.
299
822318
2397
về nhu cầu của mọi người
và lòng chung thuỷ.
và lòng chung thuỷ.
13:56
And we have shifted it
300
824739
1180
Chúng ta dần chuyển sang
13:57
to a model of free choice
and individual rights,
and individual rights,
301
825943
4330
một kiểu hình mới, coi trọng
quyền tự do chọn lựa của cá nhân,
quyền tự do chọn lựa của cá nhân,
14:02
and self-fulfillment and happiness.
302
830297
3076
có lợi cho hạnh phúc của cá nhân.
14:05
And so, that was
the first thing I thought,
the first thing I thought,
303
833397
2320
Do đó, suy nghĩ đầu tiên của tôi
14:07
that the need doesn't change,
304
835741
1768
là nhu cầu được yêu
không thay đổi,
không thay đổi,
14:09
but the context and the way
we regulate these relationships
we regulate these relationships
305
837533
3808
nhưng bối cảnh và cách thức
điều tiết tình yêu của chúng ta
điều tiết tình yêu của chúng ta
14:13
changes a lot.
306
841365
1278
thay đổi rất nhiều.
14:14
On the paradox of choice --
307
842667
1840
Theo mâu thuẫn của chọn lựa,
14:18
you know, on the one hand
we relish the novelty
we relish the novelty
308
846682
2327
một mặt, chúng ta thích cái mới lạ
14:21
and the playfulness, I think,
309
849033
1592
và sự vui vẻ trong tình yêu,
14:22
to be able to have so many options.
310
850649
2711
nên chúng ta muốn có nhiều chọn lựa.
14:25
And at the same time,
311
853384
1361
Nhưng đồng thời,
14:26
as you talk about this cognitive overload,
312
854769
2414
khi chị nói về "quá tải thông tin",
14:29
I see many, many people who ...
313
857207
3448
tôi cũng thấy có rất nhiều người
14:34
who dread the uncertainty and self-doubt
314
862391
4106
sợ phải đối mặt với sự mập mờ,
ngờ vực của bản thân
ngờ vực của bản thân
14:38
that comes with this massa of choice,
315
866521
2549
khi có quá nhiều chọn lựa,
14:41
creating a case of "FOMO"
316
869094
2259
và nỗi sợ có tên là "FOMO" đó
14:43
and then leading us --
317
871377
1642
dắt mũi chúng ta đi.
14:45
FOMO, fear of missed opportunity,
or fear of missing out --
or fear of missing out --
318
873043
3315
"FOMO" là nỗi sợ
bỏ lỡ một điều gì đó,
bỏ lỡ một điều gì đó,
14:48
it's like, "How do I know
I have found 'the one' --
I have found 'the one' --
319
876382
2958
kiểu như "Sao tôi biết được
tôi tìm được "người đó",
tôi tìm được "người đó",
14:51
the right one?"
320
879364
1172
"một nửa hoàn hảo" chưa ?"
14:52
So we've created what I call
this thing of "stable ambiguity."
this thing of "stable ambiguity."
321
880560
3683
Do đó, chúng ta tạo ra trạng thái
"Mập mờ ổn định".
"Mập mờ ổn định".
14:56
Stable ambiguity is when
you are too afraid to be alone
you are too afraid to be alone
322
884600
3705
"Mập mờ ổn định" là khi bạn
quá sợ ở một mình
quá sợ ở một mình
15:00
but also not really willing
to engage in intimacy-building.
to engage in intimacy-building.
323
888329
4035
nhưng lại chưa sẵn sàng xây dựng
mối quan hệ gần gũi với ai.
mối quan hệ gần gũi với ai.
15:04
It's a set of tactics that kind of prolong
the uncertainty of a relationship
the uncertainty of a relationship
324
892388
5294
Đó là thủ thuật duy trì sự "mờ ám"
của một mối quan hệ
của một mối quan hệ
15:09
but also the uncertainty of the breakup.
325
897706
2607
và đồng thời, trì hoãn việc chia tay.
15:12
So, here on the internet
you have three major ones.
you have three major ones.
326
900337
2982
Trên Internet có ba
trạng thái quan hệ chính:
trạng thái quan hệ chính:
15:15
One is icing and simmering,
327
903343
2321
Một là kiểu đóng băng
và sôi tăm,
và sôi tăm,
15:17
which are great stalling tactics
328
905688
2875
chiến thuật trì hoãn thông minh
15:20
that offer a kind of holding pattern
329
908587
2477
cho thấy một kiểu quan hệ
15:23
that emphasizes the undefined
nature of a relationship
nature of a relationship
330
911088
3794
xem trọng bản chất mờ ám,
không định nghĩa được
không định nghĩa được
15:26
but at the same time gives you
enough of a comforting consistency
enough of a comforting consistency
331
914906
4107
nhưng đồng thời luôn tạo cho bạn
đủ cảm giác thoải mái
đủ cảm giác thoải mái
15:31
and enough freedom
of the undefined boundaries.
of the undefined boundaries.
332
919037
2757
và đủ không gian tự do
sau những giới hạn mờ ám đó.
sau những giới hạn mờ ám đó.
15:33
(Laughter)
333
921818
1826
(Cười)
15:36
Yeah?
334
924070
1170
Đúng không?
15:37
And then comes ghosting.
335
925264
1548
Còn có kiểu ma ám.
15:38
And ghosting is, basically,
336
926836
1972
Và "ám" ở đây, căn bản là
15:40
you disappear from this massa
of texts on the spot,
of texts on the spot,
337
928832
4520
bạn không công khai
nhắn tin qua lại cho người kia,
nhắn tin qua lại cho người kia,
15:45
and you don't have to deal with
the pain that you inflict on another,
the pain that you inflict on another,
338
933376
3785
không phải đối diện với
sự dằn vặt bạn gây ra cho họ,
sự dằn vặt bạn gây ra cho họ,
15:49
because you're making it
invisible even to yourself.
invisible even to yourself.
339
937185
2598
vì chính bạn đang tự dằn vặt
bằng nỗi đau vô hình.
bằng nỗi đau vô hình.
15:51
(Laughter)
340
939807
1187
(Cười)
15:53
Yeah?
341
941018
1158
Đúng không?
15:54
So I was thinking -- these words came up
for me as I was listening to you,
for me as I was listening to you,
342
942200
4737
Trong lúc nghe chị nói, những từ
này xuất hiện trong đầu tôi
này xuất hiện trong đầu tôi
15:58
like how a vocabulary
also creates a reality,
also creates a reality,
343
946961
5163
giống như từ ngữ có khả năng
tạo ra thực tế vậy,
tạo ra thực tế vậy,
16:04
and at the same time,
344
952148
1555
và đồng thời,
16:05
that's my question to you:
345
953727
1684
tôi cũng muốn hỏi chị:
16:07
Do you think when the context changes,
346
955435
2940
Chị có nghĩ khi bối cảnh thay đổi,
16:10
it still means that the nature
of love remains the same?
of love remains the same?
347
958399
3640
thì bản chất của tình yêu vẫn
được giữ nguyên không?
được giữ nguyên không?
16:14
You study the brain and I study
people's relationships and stories,
people's relationships and stories,
348
962063
4098
Chị nghiên cứu não, tôi nghiên cứu
các mối quan hệ và câu chuyện,
các mối quan hệ và câu chuyện,
16:18
so I think it's everything you say, plus.
349
966185
3986
nên tôi nghĩ những gì chị nói
là chính xác một phần.
là chính xác một phần.
16:22
But I don't always know the degree
to which a changing context ...
to which a changing context ...
350
970691
3902
Nhưng tôi không biết là bối cảnh
thay đổi bao nhiêu...
thay đổi bao nhiêu...
16:27
Does it at some point begin to change --
351
975451
2530
thì sẽ thay đổi ý nghĩa
của tình yêu.
của tình yêu.
16:30
If the meaning changes,
does it change the need,
does it change the need,
352
978005
2613
Và nếu ý nghĩa của tình yêu
thay đổi, nó có thay đổi nhu cầu
thay đổi, nó có thay đổi nhu cầu
16:32
or is the need clear
of the entire context?
of the entire context?
353
980642
2463
hay nhu cầu yêu không liên quan
gì tới bối cảnh?
gì tới bối cảnh?
16:35
HF: Wow! Well --
354
983797
1420
HF: Wow! À...
16:37
(Laughter)
355
985241
2431
(Cười)
16:39
(Applause)
356
987696
3175
(Vỗ tay)
16:42
Well, I've got three points here, right?
357
990895
2968
Chúng ta có ba điều cần bàn, nhỉ?
16:46
First of all, to your first one:
358
994736
1826
Điều thứ nhất:
rõ ràng chúng ta đã thay đổi, giờ
chúng ta cần một người để yêu,
chúng ta cần một người để yêu,
16:48
there's no question that we've changed,
that we now want a person to love,
that we now want a person to love,
359
996586
3593
16:52
and for thousands of years,
we had to marry the right person
we had to marry the right person
360
1000203
2845
và trải qua hàng ngàn năm,
chúng ta cần lấy đúng người,
chúng ta cần lấy đúng người,
16:55
from the right background
and right connection.
and right connection.
361
1003072
2271
hợp từ gia cảnh cho đến dòng tộc.
Và thật ra, trong nghiên cứu
5.000 người mỗi năm của tôi,
5.000 người mỗi năm của tôi,
16:57
And in fact, in my studies
of 5,000 people every year,
of 5,000 people every year,
362
1005367
3351
Tôi đã hỏi: "Bạn đang tìm kiếm gì?"
17:00
I ask them, "What are you looking for?"
363
1008742
2126
17:02
And every single year,
over 97 percent say --
over 97 percent say --
364
1010892
2758
Và mỗi năm trôi qua,
có hơn 97% số người khảo sát...
có hơn 97% số người khảo sát...
17:05
EP: The list grows --
365
1013674
1210
EF: mong muốn ngày càng nhiều?
17:06
HF: Well, no.
366
1014908
1160
HF: Không phải.
17:08
The basic thing is
over 97 percent of people
over 97 percent of people
367
1016092
3323
Điều căn bản là: hơn 97%
số người khảo sát
số người khảo sát
17:11
want somebody that respects them,
368
1019439
2091
muốn tìm một người trân trọng họ,
17:13
somebody they can trust and confide in,
369
1021554
2288
một người họ có thể tin tưởng
và tâm sự,
và tâm sự,
17:15
somebody who makes them laugh,
370
1023866
1656
một người có thể làm họ cười,
17:17
somebody who makes enough time for them
371
1025546
1882
có thể dành thời gian bên họ,
17:19
and somebody who they find
physically attractive.
physically attractive.
372
1027452
3997
và cũng nên dễ nhìn nữa.
17:23
That never changes.
373
1031473
1283
Luôn luôn là vậy.
17:24
And there's certainly -- you know,
there's two parts --
there's two parts --
374
1032780
3178
Và chắc chắn, có hai phần
17:27
EP: But you know how I call that?
375
1035982
1580
EP: Chị biết tôi gọi đó là gì không?
17:29
That's not what people used to say --
376
1037586
2250
Họ không thường nói như vậy.
17:31
HF: That's exactly right.
377
1039860
1230
HF: Hoàn toàn chính xác.
17:33
EP: They said they wanted somebody
with whom they have companionship,
with whom they have companionship,
378
1041114
3299
EP: Họ nói họ cần một người
có thể luôn bên cạnh họ,
có thể luôn bên cạnh họ,
17:36
economic support, children.
379
1044437
1291
hỗ trợ họ về kinh tế, chăm con.
17:37
We went from a production economy
to a service economy.
to a service economy.
380
1045752
2586
Nền kinh tế chúng ta đi
từ sản xuất tới dịch vụ.
từ sản xuất tới dịch vụ.
17:40
(Laughter)
381
1048362
1009
(Cười)
17:41
We did it in the larger culture,
and we're doing it in marriage.
and we're doing it in marriage.
382
1049395
2981
Nền kinh tế đi theo hướng đó,
và giờ lại áp dụng vào hôn nhân.
và giờ lại áp dụng vào hôn nhân.
17:44
HF: Right, no question about it.
383
1052400
1548
HF: Phải, rõ ràng như vậy.
17:45
But it's interesting, the millennials
actually want to be very good parents,
actually want to be very good parents,
384
1053972
3910
Nhưng thú vị là, trải qua ngàn năm,
ai cũng muốn làm cha mẹ tốt,
ai cũng muốn làm cha mẹ tốt,
17:49
whereas the generation above them
wants to have a very fine marriage
wants to have a very fine marriage
385
1057906
4120
trong khi bề trên lại muốn
ta lấy được người ưng ý
ta lấy được người ưng ý
17:54
but is not as focused
on being a good parent.
on being a good parent.
386
1062050
2222
nhưng cũng không nhiều bằng
muốn làm cha mẹ tốt.
muốn làm cha mẹ tốt.
17:56
You see all of these nuances.
387
1064296
2083
Bạn thấy mọi khía cạnh của
vấn đề này rồi chứ.
vấn đề này rồi chứ.
17:58
There's two basic parts of personality:
388
1066403
2556
Nhân cách có hai phần chính:
18:00
there's your culture -- everything you
grew up to do and believe and say --
grew up to do and believe and say --
389
1068983
3575
thứ nhất là nền văn hoá, nơi mà
bạn lớn lên và học hỏi
bạn lớn lên và học hỏi
18:04
and there's your temperament.
390
1072582
1399
thứ hai, bản chất của bạn.
18:06
Basically, what I've been talking
about is your temperament.
about is your temperament.
391
1074005
2827
Về cơ bản, những gì tôi
muốn nói là bản chất của bạn.
muốn nói là bản chất của bạn.
18:08
And that temperament is certainly
going to change with changing times
going to change with changing times
392
1076856
3318
Và bản chất chắc chắn sẽ thay đổi
khi thời thế thay đổi
khi thời thế thay đổi
và niềm tin trong xã hội thay đổi.
18:12
and changing beliefs.
393
1080198
1301
18:13
And in terms of the paradox of choice,
394
1081891
3147
Nói đến mâu thuẫn của lựa chọn,
18:17
there's no question about it
that this is a pickle.
that this is a pickle.
395
1085062
2407
không cần phải bàn,
vì nó rất hóc búa.
vì nó rất hóc búa.
18:19
There were millions of years
where you found that sweet boy
where you found that sweet boy
396
1087493
2864
Nhiều triệu năm trôi qua,
chỉ cần nhìn thấy một người vừa ý
chỉ cần nhìn thấy một người vừa ý
18:22
at the other side of the water hole,
397
1090381
1725
ở phía bên kia quầy bar,
18:24
and you went for it.
398
1092130
1151
bạn đã "liều mình" rồi.
18:25
EP: Yes, but you --
399
1093305
1151
EP: Thì đúng, nhưng mà...
18:26
HF: I do want to say one more thing.
400
1094480
1747
HF: Tôi muốn nói thêm điều này.
18:28
The bottom line is, in hunting
and gathering societies,
and gathering societies,
401
1096251
2617
Quan trọng là, trong xã hội
săn bắt hái lượm,
săn bắt hái lượm,
18:30
they tended to have two or three partners
during the course of their lives.
during the course of their lives.
402
1098892
3598
một chồng thường có hai,
hoặc ba vợ.
hoặc ba vợ.
Không công bằng chút nào!
18:34
They weren't square!
403
1102514
1158
Và tôi không ủng hộ chế độ đa thê,
18:35
And I'm not suggesting that we do,
404
1103696
1656
nhưng quan trọng là, chúng ta
luôn có lựa chọn khác.
luôn có lựa chọn khác.
18:37
but the bottom line is,
we've always had alternatives.
we've always had alternatives.
405
1105376
3976
Loài người luôn...
18:41
Mankind is always --
406
1109376
1479
18:42
in fact, the brain is well-built
to what we call "equilibrate,"
to what we call "equilibrate,"
407
1110879
3192
sự thật, bộ não được tạo
ra để cân bằng mọi thứ
ra để cân bằng mọi thứ
khi ta nỗ lực và quyết định:
18:46
to try and decide:
408
1114095
1151
18:47
Do I come, do I stay? Do I go, do I stay?
409
1115270
2434
Tôi nên tiến, hay dừng?
Tôi nên ra đi, hay ở lại?
Tôi nên ra đi, hay ở lại?
18:49
What are the opportunities here?
410
1117728
1548
Cơ hội tôi có là gì?
18:51
How do I handle this there?
411
1119300
1302
Tôi sẽ làm sao khi đến đó?
18:52
And so I think we're seeing
another play-out of that now.
another play-out of that now.
412
1120626
2961
Và tôi nghĩ chúng ta đang
hình dung ra kết quả của vấn đề.
hình dung ra kết quả của vấn đề.
18:56
KS: Well, thank you both so much.
413
1124052
1623
KS: Cám ơn hai người rất nhiều.
18:57
I think you're going to have
a million dinner partners for tonight!
a million dinner partners for tonight!
414
1125699
3206
Chắc sẽ có một triệu người
chờ ăn tối cùng hai người đấy!
chờ ăn tối cùng hai người đấy!
19:00
(Applause)
415
1128929
1979
(Vỗ tay)
19:02
Thank you, thank you.
416
1130932
1181
Cám ơn, cám ơn.
ABOUT THE SPEAKER
Helen Fisher - Anthropologist, expert on loveAnthropologist Helen Fisher studies gender differences and the evolution of human emotions. She’s best known as an expert on romantic love.
Why you should listen
Fisher's several books lay bare the mysteries of our most treasured emotion: its evolution, its biochemical foundations and its vital importance to human society. Fisher describes love as a universal human drive (stronger than the sex drive; stronger than thirst or hunger; stronger perhaps than the will to live), and her many areas of inquiry shed light on timeless human mysteries like why we choose one partner over another. Her classic study, Anatomy of Love, first published in 1992, has just been re-issued in a fully updated edition, including her recent neuroimaging research on lust, romantic love and attachment as well as discussions of sexting, hooking up, friends with benefits, other contemporary trends in courtship and marriage, and a dramatic current trend she calls “slow love.”
Helen Fisher | Speaker | TED.com