TEDGlobal 2012
Beau Lotto + Amy O'Toole: Science is for everyone, kids included
بیو لۆتۆ + ئامی ئۆو تێل : زانست بۆ هەموانە، تەنانەت منداڵانیش
Filmed:
Readability: 3.5
1,504,898 views
زانست و یاری لە چ شتێکدا هاوبەشن؟ بیۆلۆتۆ پێی وایە کە هەمووان( تەنانەت منداڵانیش) دەبیت مومارەسەی زانست بکەن و بەناو پڕۆسەی دۆزینەوەدا بڕۆن تاکو دیدەکانیان بگۆڕن، ئامی ئۆو تێلی ١٢ ساڵان لەگەڵیدا بەشدارە کە لەگەڵ ٢٥ هاوپۆلیدا بڵاوکراوەیەکیان دەرکردووە بە ناوی ' پڕۆژەی هەنگەکانی بلاکاوتن' کە بە دەستەواژەی ڕۆژێک لە ڕۆژان دەستپێ دەکات
Beau Lotto - Neuroscientist, Artist
Beau Lotto is founder of Lottolab, a hybrid art studio and science lab. With glowing, interactive sculpture -- and old-fashioned peer-reviewed research--he's illuminating the mysteries of the brain's visual system. Full bioAmy O'Toole - Student
Amy O'Toole is a 12-year-old student who helped run a science experiment inspired by Beau Lotto's participative science approach. At age 10 she became one of the youngest people ever to publish a peer-reviewed science paper. Full bio
Beau Lotto is founder of Lottolab, a hybrid art studio and science lab. With glowing, interactive sculpture -- and old-fashioned peer-reviewed research--he's illuminating the mysteries of the brain's visual system. Full bioAmy O'Toole - Student
Amy O'Toole is a 12-year-old student who helped run a science experiment inspired by Beau Lotto's participative science approach. At age 10 she became one of the youngest people ever to publish a peer-reviewed science paper. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:17
Beau Lotto: So, this game is very simple.
0
1487
2169
بیۆلۆتۆ:لەبەر ئەوە،ئەم یاریە زۆر ئاسانە
00:19
All you have to do is read what you see. Right?
1
3656
4047
هەموو ئەوەی پێویستە بیکەیت خوێندنەوەی ئەوەیە کە ئەیبینیت،وانیە؟
00:23
So, I'm going to count to you, so we don't all do it together.
2
7703
3201
بۆت ئەبژێرم بەڵام هەموویان پێکەوە نابژێرین
00:26
Okay, one, two, three.Audience: Can you read this?
3
10904
2499
باشە،یەک.دوو،سێ ئەتوانی ئەمە بخوێنیتەوە؟
00:29
BL: Amazing. What about this one? One, two, three.Audience: You are not reading this.
4
13403
4379
سەیرە،ئەی ئەمەیان،یەک،دوو،سێ
ئەمە ناخوێنیتەوە
ئەمە ناخوێنیتەوە
00:33
BL: All right. One, two, three. (Laughter)
5
17782
5316
زۆر چاکە.یەک ، دوو ، سێ (هاهاها)
00:38
If you were Portuguese, right? How about this one? One, two, three.
6
23098
4797
ئەگەر پرتوگالی بویتایە،باشە؟ئەی ئەمە چئ؟یەک ، دوو ، سێ
00:43
Audience: What are you reading?
7
27895
1978
چی دەخوێنیتەوە؟
00:45
BL: What are you reading? There are no words there.
8
29873
3458
چی دەخوێنیتەوە؟هیچ وشەیەک نیە
00:49
I said, read what you're seeing. Right?
9
33331
2537
وتم:چی دەبینیت بیخوێنیتەوە باشە؟
00:51
It literally says, "Wat ar ou rea in?" (Laughter) Right?
10
35868
3850
وشە بە وشە دەیڵێت،چی دە خو ێنیتە وە؟هاهاها،باشە؟
00:55
That's what you should have said. Right? Why is this?
11
39718
3828
ئەو یەکە دەبێت ون بێت .ڕاسیە؟بۆچی ئەمە؟
00:59
It's because perception is grounded in our experience.
12
43546
3536
ئەمە لەبەر ئەوەی توانای بینیت لە ئەندامەکاندا گەشەی سەندووە
01:02
Right? The brain takes meaningless information
13
47082
2897
ڕاستە؟مێشی زانیاری بێ مانا دەگرێت
01:05
and makes meaning out of it, which means we never see
14
49979
2959
و مانای لێ دروست دەکات،کە ئەو مانایە هەرگیز نابینین
01:08
what's there, we never see information,
15
52938
2256
ئەوەی لێرەدایە ئەمە هەرگیز زانیاری نابێت
01:11
we only ever see what was useful to see in the past.
16
55194
3275
تەنها ئەوە ئەبێت کە بەسود بووە بۆ بینین لە ڕابردودا
01:14
All right? Which means, when it comes to perception,
17
58469
2736
باشە؟ئەمە مانای ئەوەیە کاتێک توانای تێگەشتن و بینینت ئەبێت
01:17
we're all like this frog.
18
61205
6795
ئێمە هەموومان وەک ئەم بۆقە واین
01:23
(Laughter)
19
68000
912
هاهاها
01:24
Right? It's getting information. It's generating behavior
20
68912
3395
ئاواباشە؟زانیاری وەردەگرێت ئاوا کاردەکات
01:28
that's useful. (Laughter)
21
72307
4468
بەسودە،هاهاها
01:32
(Laughter)
22
76775
7032
پێکەنین
01:39
(Video) Man: Ow! Ow! (Laughter) (Applause)
23
83807
5982
(وێنەی ڤیدۆی)پیاو!ئۆی!ئۆی!هاهاها چەپڵەلێدان
01:45
BL: And sometimes, when things don't go our way,
24
89789
2712
وە هەندێ جار کاتێک شتەکان بە دڵی خۆمان نابێت
01:48
we get a little bit annoyed, right?
25
92501
2259
کەمێک وەڕز دەبین،ڕاستە؟
01:50
But we're talking about perception here, right?
26
94760
2730
بەڵام لێرەدا لەسەر توانای بینین دەدوێین ڕاستە؟
01:53
And perception underpins everything we think, we know,
27
97490
4365
وە توانای بینین هاوکاری هەموو ئەو شتانە دەکات بیری لێدەکەینەوە ،دەزانن
01:57
we believe, our hopes, our dreams, the clothes we wear,
28
101855
2871
باوەڕمان پێیەتی ،هیواکانمان،خەونەکانمان ،ئەو جل و بەرگانەی لەبەری دەکەین
02:00
falling in love, everything begins with perception.
29
104726
3743
کەوتنە خۆشەویستیەوە هەموو ئەم ستانە بە توانای بینین دەست پێ دەکات
02:04
Now if perception is grounded in our history, it means
30
108469
2945
وە ئەگەر ئێستا هەستی پێ کرابێت لە میژوماندا داڕێژرابێت،ئەوە مانای ئەوەیە
02:07
we're only ever responding according to what we've done before.
31
111414
3459
کە ئێمە تەنها بە بە گوێرەی ئەوەی پێشو ئەنجاممان داوە کاردانەوەمان بیۆی دەبێت
02:10
But actually, it's a tremendous problem,
32
114873
3076
بەڵام لە ڕاستیدا،ئەمە کێشەیەکی زۆر گەورەیە
02:13
because how can we ever see differently?
33
117949
3617
لەبەر ئەوەی چۆن دەتوانین تەنانەت بە جیاوزی ببینین
02:17
Now, I want to tell you a story about seeing differently,
34
121566
4063
ئێستا ئەمەوێت چیرۆکێک سەبارەت بە جیاوانی بینین بگێڕمەوە
02:21
and all new perceptions begin in the same way.
35
125629
3988
وە هەموو ئەو هەستی پێزانینە تازانە،بەهەمان شێوە دەست پێ دەکات
02:25
They begin with a question.
36
129617
2582
بە پرسیارێک دەست پێ دەکەن
02:28
The problem with questions is they create uncertainty.
37
132199
3238
کێشەی پرسیارەکان ئەوەیە پرسیارەکان نا دڵنیای دروست دەکەن
02:31
Now, uncertainty is a very bad thing. It's evolutionarily
38
135437
2729
ئێستا،بەدڵنیای شتێکی زۆر خراپە،ئەمەش لە پەرەسەندندایە
02:34
a bad thing. If you're not sure that's a predator, it's too late.
39
138166
3601
شتێکی زۆر خراپە ،ئەگەر دڵنیا نیت کە ئاژەڵێک دڕندەیە ئەوە زۆر درانگە
02:37
Okay? (Laughter)
40
141767
1360
باشە؟هاهاها
02:39
Even seasickness is a consequence of uncertainty.
41
143127
3160
تەنانەت ترسیش لە دەریا لە ئاکامی نا دڵنیاییە
02:42
Right? If you go down below on a boat, your inner ears
42
146287
2252
ئەمە ڕاتە؟ئەگەر بڕۆیت بەژێر برلرمێکدا ناوەوەی گو
یکانت
یکانت
02:44
are you telling you you're moving. Your eyes, because
43
148539
2176
پێت دەڵێن کە تۆ دەجوڵێنەوە چاوەکانت ،چونکە
02:46
it's moving in register with the boat, say I'm standing still.
44
150715
2316
دەجوڵێتەوە دەتگەیەنێتە بەلەمەکە و دەڵێت هێشتا لە جێی خۆم جێگیرم
02:48
Your brain cannot deal with the uncertainty of that information, and it gets ill.
45
153031
4655
مێشکت ناتوانێت لەگەڵ دۆخی ناو دڵنیای ئەو زانیاریەدا بجوڵێتەوە،وە نەخۆش دەکەویت
02:53
The question "why?" is one of the most dangerous things you can do,
46
157686
3929
نیشانەی پرسیار"بۆچی" یەکێکە لە مەترسیدارترین شت کە دەتوانیت بیکەیت
02:57
because it takes you into uncertainty.
47
161615
2992
لەبەر ئەوەی بە زۆر نا دڵنیایت دەبات
03:00
And yet, the irony is, the only way we can ever
48
164607
2879
وە هێشتا گاڵتە جاڕی تەنها شتێکە هەمووشتێکی تازە
03:03
do anything new is to step into that space.
49
167486
3536
بۆ هەنگاو نان بۆ ئەو مەبەستە
03:06
So how can we ever do anything new? Well fortunately,
50
171022
3224
کەواتە جۆن دەتوانیت هەر شتێکی تازە بکەیت؟بەڵێ بە خۆش حاڵی
03:10
evolution has given us an answer, right?
51
174246
3584
پڕعسەی گەشە سەندن وەڵامی پێداوین ،ڕاستە؟
03:13
And it enables us to address even the most difficult
52
177830
3595
وە وامان لێدەکات قسە بکەین تەنانەت لە قورسترین
03:17
of questions. The best questions are the ones that create the most uncertainty.
53
181425
4679
پرسیارەکاندا،باشتین پرسیارەکانیش ئەوانەن کە ئەوپەڕی نادڵنیای دروست دەکەن
03:22
They're the ones that question the things we think to be true already. Right?
54
186104
3956
ئەو پرسیارانە کە پێمان وایە شتەکان پێشتر ڕاستن وایە؟
03:25
It's easy to ask questions about how did life begin,
55
190060
1989
ئاسانە پرسیار کردن دەربارەی ژیان کە جۆن دەستی پێ کرد
03:27
or what extends beyond the universe, but to question what you think to be true already
56
192049
3308
وە یان چ بەرفراوەن بوونێکە لە پشتی گەردوونەوە،بەڵام بۆ پرسیار ئەوەی بیری لێ دەکەیتەوە پێشتر ڕاست بێت
03:31
is really stepping into that space.
57
195357
3001
هەنگاو دەنێیتە ئەو مەبەستەوە
03:34
So what is evolution's answer to the problem of uncertainty?
58
198358
4810
کەواتە وەڵامی پڕۆسەی گەشە سەنسدن چیە بۆ گرفتەکانی نا دڵنیایی
03:39
It's play.
59
203168
1773
شانۆگەریە
03:40
Now play is not simply a process. Experts in play will tell you
60
204941
4193
ئێستا شانۆگەری پڕۆسەیەکی ساکار نیە،پسپۆڕان لەشانۆ گەریدا پێت دەڵێن
03:45
that actually it's a way of being.
61
209134
2615
کە لە ڕاستی ئەوە شێوەی بوونە
03:47
Play is one of the only human endeavors where uncertainty
62
211749
2891
شانۆ گەری یەکیکە لە تەنها هەوڵەکانی مرۆڤ لەو جێیەی کە نا دڵنیای
03:50
is actually celebrated. Uncertainty is what makes play fun.
63
214640
4326
ئاهەنگی تیا گێڕاوە،دڵنیای ئەوەیە کە شانۆ گەریەکە خۆش و پڕ گاڵتەجاڕی دەکات
03:54
Right? It's adaptable to change. Right? It opens possibility,
64
218966
4275
ڕاستە؟بۆ گۆڕان سازاوە؟ڕاستە؟گونجاندن
03:59
and it's cooperative. It's actually how we do our social bonding,
65
223241
4109
وە هاوکارە،لە ڕاستیدا چۆن پەیوەندیە کۆمەڵایەتیەکان بە جێ دێنین
04:03
and it's intrinsically motivated. What that means
66
227350
1726
وە شانۆگەری بە شێوەیەکی جەوهەریەت جۆش دراوە،مەبەست لەمە؟
04:04
is that we play to play. Play is its own reward.
67
229076
4606
ئەوەیە کە ئێمە شانۆ بۆ شانۆ دەکەین ،شانۆ خەڵاتەکەی هەر خۆیەتی
04:09
Now if you look at these five ways of being,
68
233682
3891
ئەگەر ئێستا ئێوە سەیری ئەو پێنج ڕێگای بەبوونە بکەن
04:13
these are the exact same ways of being you need
69
237573
2721
ئەوانە هەمان ئەو ڕێگە بوونەن کە تۆ پێویستە
04:16
in order to be a good scientist.
70
240294
2036
بۆ ئەوەی ببیت بە زانایەی باش
04:18
Science is not defined by the method section of a paper.
71
242330
3027
زانست بەشێوەی بەشی لاپەڕەیەک پێناسە نەگراوە
04:21
It's actually a way of being, which is here, and this is true
72
245357
3140
لەڕاستی دا شێوازی بوونە کە لێرەیە،ئەوەش ڕاستە
04:24
for anything that is creative.
73
248497
2653
بۆ هەر شتێک کە داهێنەر بیت
04:27
So if you add rules to play, you have a game.
74
251150
4203
کەواتە ئەگەر ئێوە ڕێسایەک بۆ شانۆ گەری دابنێن یاریەکت هەیە
04:31
That's actually what an experiment is.
75
255353
2790
لەڕاستیدا ئەزمون خۆی ئەوەیە
04:34
So armed with these two ideas,
76
258143
1919
بەڵام دوو بیرۆکەیە چڕیەک کراوە
04:35
that science is a way of being and experiments are play,
77
260062
4322
کە زانست ڕێگەیەکی بوونە و ئەزموونەکانی شانۆگەرین
04:40
we asked, can anyone become a scientist?
78
264384
3453
پرسیارمان کرد هیچ کەسێک ئەتوانێت ببێت بە زانا؟
04:43
And who better to ask than 25 eight- to 10-year-old children?
79
267837
3500
وە کێ باشترە پرسیاری لێ بکرێت بۆ ئەوە؟منداڵآنی نێوان تەمەنی ١٠ بۆ ٨ ساڵآن؟
04:47
Because they're experts in play. So I took my bee arena
80
271337
3507
لەبەر ئەوەی منداڵان شارەزان لە شانۆدا مەیدانی هەنگەکان
04:50
down to a small school in Devon, and the aim of this
81
274844
3547
بۆ قوتابخانەیەکی بچوک لە (دیڤۆنم)گواستەوە و مەبەست لەمە
04:54
was to not just get the kids to see science differently,
82
278391
4244
نەک تەنها بۆ تێگەشتن بوو بۆ ئەوەی منداڵان زانست بە شێوەکی جیاوەز ببینن
04:58
but, through the process of science, to see themselves differently. Right?
83
282635
4598
بەڵک و لە پڕۆسەی زانستتدا بۆ بینینی خۆیانە بە جیاوازی،ڕاستە؟
05:03
The first step was to ask a question.
84
287233
3408
یەک هەنگاو بۆ پرسیار کردن بوو
05:06
Now, I should say that we didn't get funding for this study
85
290641
2880
ئێستا ئەبێت ئەوە بڵێم کە هاوکاری دارایممان بۆ ئەم لێکۆڵینەیە دەست نەخستووە
05:09
because the scientists said small children couldn't make
86
293521
3330
چونگە زانایان پێیان وایە منداڵانی بچوک ناتوانن
05:12
a useful contribution to science, and the teachers said kids couldn't do it.
87
296851
4302
بەشاری کردنێکی بە سود بۆ زانست بکەن وە مامۆستایانیش هەمان بۆچونیان هەیە
05:17
So we did it anyway. Right? Of course.
88
301153
3734
هەرچۆنێک بێت لێکۆ ڵینەوەکەمان کرد ڕاستە؟بەدڵنیاییەوە
05:20
So, here are some of the questions. I put them in small print
89
304887
2819
لەبەر ئەوە هەندێ پرسیار دێنە ئاراوە لە چاپێکی بچوکدا
05:23
so you wouldn't bother reading it. Point is that five of the questions that the kids came up with
90
307706
4440
کەواتە خۆت بە خوێندنەوەیوە هیلاک ناکەیت مەبەست ئەوەیە پێنج لە پرسیارەکان منداڵان دەریان خستووە
05:28
were actually the basis of science publication the last five to 15 years. Right?
91
312146
4618
لە ڕاستیدا بنچینەی بڵاو بونەوەی زانست بووە لە ٥ تا ١٥ ساڵی ڕابردوو،ڕاستە؟
05:32
So they were asking questions that were significant
92
316764
2660
لەبەر ئەوە پرسیاریان دەکرد کە گرینگ بوون
05:35
to expert scientists.
93
319424
2130
بۆ زانایانی پسپۆڕ
05:37
Now here, I want to share the stage with someone quite special. Right?
94
321554
4134
ئێستا لێرە ئەمەوێت لەگەڵ کەسێکی زۆر تایبەت بەشداری بکەم ڕاستە؟
05:41
She was one of the young people who was involved in this study,
95
325688
2612
ئەو یەکێکە لەو کەسە لاوانەی کە لە ناو باسی ئەم لءکۆڵینەوەیەدا بوو
05:44
and she's now one of the youngest published scientists
96
328300
2334
وە ئێستا ئەم یەکێکە لە گەنجترین زانا ناسراوەکان
05:46
in the world. Right? She will now, once she comes onto stage,
97
330634
3883
لە جیهاندا ڕاستە؟ئەو ئێستا یەک جار دێتە سەر تەختی شانۆ
05:50
will be the youngest person to ever speak at TED. Right?
98
334517
3698
دەێتە گەنج ترین کەس بۆ بەردەوام قسە کردن لەسەر (تی ئی دی)باشە؟
05:54
Now, science and asking questions is about courage.
99
338215
2875
ئێستا زانست و پرسیار کردن بوێری
05:56
Now she is the personification of courage, because she's
100
341090
3200
ئێستا ڕۆڵی کەسایەتی کەسێکی ئازایە چونکە ئەو
06:00
going to stand up here and talk to you all.
101
344290
1387
لە تەختی شانۆ ڕادەوەستێت و قسە بۆ هەمووتان دەکات
06:01
So Amy, would you please come up? (Applause)
102
345677
5254
کەواتە ئامی دێتە ئێرە؟چەپڵەلێدان
06:06
(Applause)
103
350931
7185
چەپڵە لێدان
06:14
So Amy's going to help me tell the story of what we call
104
358116
2519
ئێستا ئامی یارمەتیم دەدات بۆ گێڕانەوەی ئەو چیرۆکەی کە ئێمە پێی دەڵێین
06:16
the Blackawton Bees Project, and first she's going to tell you
105
360635
2666
پڕۆژەی بلاکاوتنی هەنگەکان ،وە ئەو یەکەم جار
06:19
the question that they came up with. So go ahead, Amy.
106
363301
2545
ئەو پرسیارەتان پێ دەڵێت کە ئەوان دەریان خستووە کەواتە بەردەوام بە
06:21
Amy O'Toole: Thank you, Beau. We thought
107
365846
1719
سوپاس پێمان وابوو
06:23
that it was easy to see the link between humans and apes
108
367565
3401
پێمان وابوو ئاسانە ببینین پەیوەدنی نێوان مەیمون و مرۆجەکان
06:26
in the way that we think, because we look alike.
109
370966
3024
بەم جۆرە بیری لێ دەکەینەوە چونکە لە یەک دەچن
06:29
But we wondered if there's a possible link
110
373990
2689
بەڵام ئێمە سەرسام بووین ئەگەر پەیوەندیەکی گوێ هەبێت
06:32
with other animals. It'd be amazing if humans and bees
111
376679
4704
لەگەڵ ئاژەڵيکانی تردا ئەمەش دەێتە مایەی سەرنژ ڕاکێشان ئەگەر مرۆڤ و
06:37
thought similar, since they seem so different from us.
112
381383
4113
هەنگەکان وەک ئەک بیر بکەنەوە چونکە زۆر جیاوازتر لە ئێمە دەردەکەوێت
06:41
So we asked if humans and bees might solve
113
385496
3053
لەبەر ئەوە پرسیارمان کرد ئەگە ر مرۆڤ و هەنگەکان بتوانن بە هەمان
06:44
complex problems in the same way.
114
388549
2407
ئێوە کێشە ئاڵۆزەکان چارەسەر بکەن
06:46
Really, we wanted to know if bees can also adapt
115
390956
3287
بەڕاستی ویستمان بزانین ئەگەر هەنگەکان هەروا بتوانن
06:50
themselves to new situations using previously learned rules
116
394243
3707
خۆیان ڕاسبێنن بۆ حاڵەتی تازە بە بەکارهێنانی ئەو ئەرک و ئەو شانەی کە پێشتر فێربوون
06:53
and conditions. So what if bees can think like us?
117
397950
4214
کەواتە چی دەبێت ئەگەر هەنگەکان وەک و ئێمە بتوانن بیر بکەنەوە
06:58
Well, it'd be amazing, since we're talking about an insect
118
402164
2552
چاکە و سەرنج ڕاکێش دەبێت،چونکە ئێمە دەربارەی مێروویەک
07:00
with only one million brain cells.
119
404716
2525
کە مێشکی لە تەنها یەم ملیۆن خانە پێک هاتووە دەدوێین
07:03
But it actually makes a lot of sense they should,
120
407241
2142
بەڵآم لە ڕاستیدا هەستێکی زۆر دروست دەکات کە دەبێت وابێت
07:05
because bees, like us, can recognize a good flower
121
409383
3277
چونکە هەنگەکان دەتوانن وەک ئێمە گوڵێکی باش
07:08
regardless of the time of day, the light, the weather,
122
412660
3613
بەڵێ کوێرانە کاتی ڕۆر و ڕوناک یو کەش و هەوا بناسنەوە
07:12
or from any angle they approach it from. (Applause)
123
416273
5742
وە یاخود لە هەموو لایەکەوە لێی نزیک ببنەوە
07:17
BL: So the next step was to design an experiment,
124
422015
3782
کەواتە هەنگاوی دواتر بۆ دیزاین کردنی ئەزموونی بووە
07:21
which is a game. So the kids went off and they designed
125
425797
3302
کە یاریە لەم کاتەدا منداڵان ڕۆشتن و دیزاینی بکەم
07:24
this experiment, and so -- well, game -- and so,
126
429099
3301
ئەم ئەرموونەیان کرد وە هتد......باشە وە یاری و .....هەروەها
07:28
Amy, can you tell us what the game was,
127
432400
1466
ئیمی ئەتوانیت پێمان بڵێیت یاریەکە چی بوو؟
07:29
and the puzzle that you set the bees?
128
433866
2143
هەروەها ئەو مەتەڵەی کە دای دەنێت بۆ هەنگەکان
07:31
AO: The puzzle we came up with was an if-then rule.
129
436009
3023
ئەی ئۆ:ئەو مەتەڵەی خستمانە ڕوو بریتیبوو لە یاسایەکی (ئەگەر ئەو)
07:34
We asked the bees to learn not just to go to a certain color,
130
439032
3645
داوامان لە هەنگەکان کرد کە نەک هەر بچن بەرەو ڕەنگێکی دیاری کراو
07:38
but to a certain color flower only
131
442677
2668
بەڵکە تەنها بەرەو گوڵێکی ئەو ڕەنگە دیاری کراوە بچن
07:41
when it's in a certain pattern.
132
445345
1632
کاتێک کە شێوازێکی دیاری کراو هەیە
07:42
They were only rewarded if they went to the yellow flowers
133
446977
3259
خەڵات دەکران ئەگەر بۆ گوڵە زەردەکان بڕۆشتنایە
07:46
if the yellow flowers were surrounded by the blue,
134
450236
3060
ئەگەر غوڵە زەردەکان بە ڕەنگی شین دەورە درابوون
07:49
or if the blue flowers were surrounded by the yellow.
135
453296
3268
وە یان ئەگەر گوڵە شینەکان بە ڕەنگی زەرد دەورە درابوون
07:52
Now there's a number of different rules the bees can learn
136
456564
2585
ئەوا ئێستا کۆمەڵێک یاسای جیاواز هەیە کە هەنگەکان ئەتوانن فێر ببن
07:55
to solve this puzzle. The interesting question is, which?
137
459149
3425
بۆ چارەسەرکردنی ئەم مەتەڵە پرسیارە خۆشەکە ئەمەیە،کامەیە؟
07:58
What was really exciting about this project was we,
138
462574
2780
ئێمە خۆمان سەرنج ڕاکێشتین بەشی ئەم پڕۆژەیە بووین
08:01
and Beau, had no idea whether it would work.
139
465354
2343
وە "بیو"یش نەیدەزانی ئایا سەرکەوتو دەبێت یان نا
08:03
It was completely new, and no one had done it before,
140
467697
2454
بەتەواوی شتێکی تازە بوو وە هیچ کەسێک پێشتر ئەوەی نەکردوە
08:06
including adults. (Laughter)
141
470151
3723
بەپێگەشتوانیشەوە.پێکەنین
08:09
BL: Including the teachers, and that was really hard for the teachers.
142
473874
3464
بە مامۆستایانیشەوە،وە زۆر زەحمەت بو بۆ مامۆستایان
08:13
It's easy for a scientist to go in and not have a clue what he's doing,
143
477338
2904
ئاسانە بۆ زانایەک بەشداری بکات وە هیچ بەڵگەیەکیش نەبێت کە چی دەکات
08:16
because that's what we do in the lab, but for a teacher
144
480242
2544
لەبەر ئەوەی ئەوەیە کە ئێمە لە تاقیگەدا دەیکەین ،بەڵآم مامۆستایەک
08:18
not to know what's going to happen at the end of the day --
145
482786
1625
کە نازانێت چی ڕودەدات لە کۆتای ڕۆژەکەدا
08:20
so much of the credit goes to Dave Strudwick, who was
146
484411
2599
هەروەها زۆر لە ناوانی لیستی بەشداربوو دەبرێت بۆ (داڤی ستریودیک)کە کێ
08:22
the collaborator on this project. Okay?
147
487010
2209
هاوکار بوو لەم پڕۆژەیەدا باشە؟
08:25
So I'm not going to go through the whole details of the study
148
489219
2732
ئێستا بە نیازم بچمە درێژەی تەواوی باسەکەوە
08:27
because actually you can read about it, but the next step
149
491951
2638
چون ئەتوانین دەربارەی ئەو بخوێنینەوە ،بەڵام قۆناغی داهاتوو
08:30
is observation. So here are some of the students
150
494589
3645
بریتیە لە تێبینی کردن کەواتە لێرە هەندێ خوێندکار هەیە
08:34
doing the observations. They're recording the data
151
498234
2768
چاودێرە دەکات ئەوان ئەو زایانەی کە
08:36
of where the bees fly.
152
501002
5044
لەکوێ هەنگەکان دەفڕن تۆماری دەکەن
08:41
(Video) Dave Strudwick: So what we're going to do —Student: 5C.
153
506046
2023
(وێنەی ڤیدۆی)"داڤی ستریودیک" کەواتە ئێمە چی دەکەن؟خوێندکار:پێنج سی
08:43
Dave Strudwick: Is she still going up here?Student: Yeah.
154
508069
3990
ئەو هێشتا لێرەیە؟
خوێنکار:بەڵێ
خوێنکار:بەڵێ
08:47
Dave Strudwick: So you keep track of each.Student: Henry, can you help me here?
155
512059
3597
ئێستا شوێنی هەریەکەیان بپارێزە، خوێندکار:هێنری ئەتوانیت لێرە یارمەتیم بیەیت؟
08:51
BL: "Can you help me, Henry?" What good scientist says that, right?
156
515656
2904
یەتوانیت یارمەتیم بەیت هێنری؟زانای باش ئەوەیە کە ئەوە دەڵێت ،ڕاستە؟
08:54
Student: There's two up there.
157
518560
4710
خوێندکار:لێرەدا دووکەس هەیە
08:59
And three in here.
158
523270
2874
وە لێرەشدا سێ کەس
09:02
BL: Right? So we've got our observations. We've got our data.
159
526144
2275
ڕاستە؟تێبینیەکانمان بەسەست هێنار،زانیاریەکانمان بە دەست خست
09:04
They do the simple mathematics, averaging, etc., etc.
160
528419
3773
ئەوان بیرکاری،بە ڕێژە کردن و هەروەها هەندێ شتی تر ئاسان دەکەن
09:08
And now we want to share. That's the next step.
161
532192
1931
وە ئێستا ئەمانەوێت بەشداری بکەین ،ئەوە هەنگاوی داهاتووە
09:10
So we're going to write this up and try to submit this
162
534123
1608
بە نیازین ئەمە بنوسینەوە و هەوڵ دەدەین بینێرین
09:11
for publication. Right? So we have to write it up.
163
535731
2856
بۆ بڵاوکردنەوە ڕاسە؟کەواتە دەبێت بنووسین
09:14
So we go, of course, to the pub. All right? (Laughter)
164
538587
4513
کەواتە دەڕۆین بە دڵنیاییەوە بۆ بڵاوکردنەوەکە،زۆر باشە؟
09:19
The one on the left is mine, okay? (Laughter)
165
543100
2284
ئەوەی لەلەای چەپەوە هی منە باشە؟پێکەنین
09:21
Now, I tell them, a paper has four different sections:
166
545384
2086
ئێستا پێتان دەڵێم پڕۆژەیەک چوار بەشی جیاوازی هەیە
09:23
an introduction, a methods, a results, a discussion.
167
547470
2807
بریتین لە .پێشەکیەک،شێوازێک،ئەنجامێک،گفتوگۆیەک
09:26
The introduction says, what's the question and why?
168
550277
2604
پێشەکیەکە دەڵێ پرسیارەکە چیەو بۆچی؟
09:28
Methods, what did you do? Results, what was the observation?
169
552881
3119
شێوازەکان دەڵێن چیت کرد؟وە ئەنجامەکنیش تێبینیەکان چیبوو؟
09:31
And the discussion is, who cares? Right?
170
556000
2143
وە گفتو گۆکەش بریتیە لەوەی کێ بایەخ دەدات ،ڕاستە؟
09:34
That's a science paper, basically. (Laughter)
171
558143
2459
بە شێوەیەکی سەرەکی ئەوەیە پڕۆژەیەکی زانستی(پێکەنین)
09:36
So the kids give me the words, right? I put it into a narrative,
172
560602
4529
منداڵەکان وشەکانم دەدنێ،ڕاستە؟منیش لە چیرۆک گێرانەوەکاندا دای دەنێم
09:41
which means that this paper is written in kidspeak.
173
565131
3247
کە مانای ئەوەیە ئەو پەڕەیە لەسەر زاری مناڵان نووسراوە
09:44
It's not written by me. It's written by Amy
174
568378
2528
لەلایەن منەوە نەنوسراوە لە لایەن ئێمیەوە نوسراوە
09:46
and the other students in the class. As a consequence,
175
570906
3320
وە خوێندکارەکانی تر لە پۆلدا وەک و ئەنجام دان
09:50
this science paper begins, "Once upon a time ... " (Laughter)
176
574226
6017
ئەم پەڕە زانستیە بە دەستەواژەی"جارێکیان"دەست پێ دەکات
09:56
The results section, it says: "Training phase, the puzzle ... duh duh duuuuuhhh." Right? (Laughter)
177
580243
5312
بەشی ئەنجامەکان دەڵێت:قۆناغی ڕاهێنان،مەتەڵ ..دەهههههه دەهه دوه هه هه هه ڕاستە؟
10:01
And the methods, it says, "Then we put the bees
178
585555
2196
وە دەبارەت بە شێوازەکان ،شێوازەکە دەڵێ"لەپاشاندا ئێمە هەنگاوەکانمان
10:03
into the fridge (and made bee pie)," smiley face. Right? (Laughter)
179
587751
3317
لەبەفر گردا دانا (وە کردمان بە کولێرەی هەنگ)ڕویەکی خۆش ڕاستە؟پێکەنین
10:06
This is a science paper. We're going to try to get it published.
180
591068
3833
ئەمەیە پەڕەی زانست هەموڵ دەدەین بڵاوی بکەینەوە
10:10
So here's the title page. We have a number of authors there.
181
594901
2834
لێرەدا ناونیشانی لاپەڕەیەکە ئێمە لێرەدا ژمارەیەک دانەرمان هەیە
10:13
All the ones in bold are eight to 10 years old.
182
597735
2851
هەموو ئەوان بە شێوەیەکی بەرچاو لە نێوان تەمەنی ٨ بۆ ١٠ ساڵاندان
10:16
The first author is Blackawton Primary School, because
183
600586
2050
یەکەمین دانە قوتانخانەی بلاکاوتۆنی سەرەتاییە،لەبەر ئەوەی
10:18
if it were ever referenced, it would be "Blackawton et al,"
184
602636
3246
ئەگەر تا ئێستا ئاماژەی پێ کرابێت،دەبوو بە "بلاکاوتۆن ئتی ئال"
10:21
and not one individual. So we submit it to a public access journal,
185
605882
3057
وە نەک بۆ یەک تاکە کەس ،بەڵکە دەینێرین بۆ پاداشتی ڕۆژانەی ڕێپێدراوی گشتی
10:24
and it says this. It said many things, but it said this.
186
608939
3332
وە ئەمە دەڵێت:زۆر شتی وت ،بەڵآم ئەمەی وت
10:28
"I'm afraid the paper fails our initial quality control checks in several different ways." (Laughter)
187
612271
3919
دەترسم گۆڤارەکە بە هەندێ شێوەی جیاواز لە پشکنینە بەراییەکانمان بۆ کۆنترۆڵی چۆرێتی سەرکەوت و نەبێت "پێکەنین"
10:32
In other words, it starts off "once upon a time,"
188
616190
2560
بەواتایەکی تر بە دەستەواژەی "جارێکیان"دەست پێ دەکات
10:34
the figures are in crayon, etc. (Laughter)
189
618750
2526
لەسایەتیەکان بە تەباشیری ڕەنگاو ڕەنگ و شتی تر کێشراون
10:37
So we said, we'll get it reviewed. So I sent it to Dale Purves,
190
621276
4353
کەواتە وتمان، بەسەریا چوینەەوە وە ناردمان بۆ دەیل پیڤیس
10:41
who is at the National Academy of Science, one of the leading neuroscientists in the world,
191
625629
3533
کە لە ئەکادیمی نیشتمانی زانستە ،یەکێکە لە زانا پێشەنگە تازەکان لە جیهاندا
10:45
and he says, "This is the most original science paper I have ever read" — (Laughter) —
192
629162
3449
وە دەڵێ "ئەمە ڕەسنترین گۆڤاری زانستیە تاک و ئێستا خوێندبێتمەوە "(پێکەنین)
10:48
"and it certainly deserves wide exposure."
193
632611
2097
"وە بە دڵنیای شایەنی ئەوەەیە بە شێوەیەکی بەرفراوان باسی بکرێت"
10:50
Larry Maloney, expert in vision, says, "The paper is magnificent.
194
634708
4271
لاری مالۆنی ،پسپۆڕ لە بینیندا ،دەڵێ گۆڤارەکە نایابە
10:54
The work would be publishable if done by adults."
195
638979
3366
کارەکە بڵاو دەبێت ئەگەر لەلایەن پێشکەوتوانەوە بکرێت
10:58
So what did we do? We send it back to the editor.
196
642345
1979
کەواتە چیمان کرد؟ناردمان بۆ نوسەری ڕۆژنامەکە
11:00
They say no.
197
644324
1589
ئەوان دەڵێن نەخێر
11:01
So we asked Larry and Natalie Hempel to write
198
645913
2454
داوامان لە ناتاکی و لاری کرد کە
11:04
a commentary situating the findings for scientists, right,
199
648367
4007
لێدوانێکی تەواوی ئەنجامەکانی بۆ زاناکان بنوسن،باشە؟
11:08
putting in the references, and we submit it to Biology Letters.
200
652374
4128
لەسەرچاوەکاندا دایبنێن،وە پێشکەشی نامەکانی زانستی زیندەوەر زانی دەکەین
11:12
And there, it was reviewed by five independent referees,
201
656502
3327
وە لێرە لەلایەن پێنج دادوەری سەربە خۆوە پیشان درابوو
11:15
and it was published. Okay? (Applause)
202
659829
4421
وە بڵاوبۆتەوە باشە؟چەپڵە لێدان
11:20
(Applause)
203
664250
6000
چەپڵەلێدان
11:26
It took four months to do the science,
204
670250
3021
چوار مانگی خایاند بۆ جێبەجێ کردنی ئەزموونی کرداریە
11:29
two years to get it published. (Laughter)
205
673271
3228
وە دووو ساڵیشی خایاند بۆ بڵارکردنەوەی
11:32
Typical science, actually, right? So this makes Amy and
206
676499
4835
زانستی نمونەی لە ڕاستیدا ،ڕاستە؟هەروەها ئەوە وای
11:37
her friends the youngest published scientists in the world.
207
681334
2433
لە ئیمی و هاوڕێکانی دەکات کە ببنە گەنجترین زانا ناودارەکان لە جیهاندا
11:39
What was the feedback like?
208
683767
2016
هەڵوێستەکە وەک چی بوو؟
11:41
Well, it was published two days before Christmas,
209
685783
2885
چاکە،بە دوو ڕۆژ پێش سەری ساڵ بڵاوبۆوە
11:44
downloaded 30,000 times in the first day, right?
210
688668
4003
وە دابەزاندنی لە یەکەم رۆژدا گەیشتە ٣٠،٠٠٠جار ڕاستە؟
11:48
It was the Editors' Choice in Science, which is a top science magazine.
211
692671
4040
ئەمە هەڵبژاردەی نوسەری ڕۆژنامەکە بوو لە زانستدا کە باشترین گۆڤاری زانستیە
11:52
It's forever freely accessible by Biology Letters.
212
696711
2542
ئەم گۆڤارە بۆهەتا هەتایە لە لایەن نامەکانی زیندەوەر زانیەوە بە خۆڕای بەدەست کەوتووە
11:55
It's the only paper that will ever be freely accessible by this journal.
213
699253
3680
یەمە تاکە گۆڤارێکە کە بە خۆڕای بەدەست کەوتوە لەلایەن ئەم ڕۆژنامەیەوە
11:58
Last year, it was the second-most downloaded paper
214
702933
2699
پارساڵ،دووهەمین گۆڤاری داون لۆد کرابوو
12:01
by Biology Letters, and the feedback from not just scientists
215
705632
4104
بە نوسراوەکانی زانستی زیندەوەر زانی ،وە هەڵوێستە تەنها لە زانستەکان و
12:05
and teachers but the public as well.
216
709736
2548
مامۆستاکان نیە بەڵکو لە هەموو خەڵکەوەیە
12:08
And I'll just read one.
217
712284
1772
وە جارێک دەیخوێنمەوە
12:09
"I have read 'Blackawton Bees' recently. I don't have
218
714056
2490
بادواییانە"بلاکاوتۆن بیس"م خوێندۆتەوە
12:12
words to explain exactly how I am feeling right now.
219
716546
2313
هیچ وشەیەکم نیە بۆڕون کردنەوەی ،کە ئێستا چۆن بە تەواوەتی هەست دەکەم
12:14
What you guys have done is real, true and amazing.
220
718859
2479
کوڕینە ئەوەی ئێوە کردوتانە ڕاستە ،ڕاستە و سەرسوڕهێنەرە
12:17
Curiosity, interest, innocence and zeal are the most basic
221
721338
3109
فزولیەت و ئارەز و پاکیەتی وە پەرۆشی سەرەکیترینن
12:20
and most important things to do science.
222
724447
1724
وە گرینگترین شت بۆ بەجێهێنانی زانست
12:22
Who else can have these qualities more than children?
223
726171
2478
کێی تر لە مناڵان زیاتر ئەوە ئەو گاڕانەی هەیە؟
12:24
Please congratulate your children's team from my side."
224
728649
3541
تکایە لەلایەن منەوە پیرۆزبای دەستەی منداڵان بکە
12:28
So I'd like to conclude with a physical metaphor.
225
732190
3383
هەروەها پێم خۆشە بە مەزاجی جەستەی کۆتای پێ بهێنم
12:31
Can I do it on you? (Laughter)
226
735573
2968
ئایا یەتوانم لەسەر تۆ بیکەم؟پێکەنین
12:34
Oh yeah, yeah, yeah, come on. Yeah yeah. Okay.
227
738541
3093
بەڵێ بەڵێ وەرە،بەڵێ بەڵێ باشە
12:37
Now, science is about taking risks, so this is an incredible risk, right? (Laughter)
228
741634
5177
ئێستا زانست لە جەربەزەکاریدایە موە ئەمە ترسێکی خەیاڵیە ڕاستە؟پێکەنین
12:42
For me, not for him. Right? Because we've only done this once before. (Laughter)
229
746811
6098
بە نیسبەت منەوە نەک ئەو (کوڕ)ڕاستە؟لەبەر ئەوەی ئێمە خۆمان پێشتر یەک جارمان ئەمە کردوە "پێکەنین"
12:48
And you like technology, right?
230
752909
1576
وە تۆ حەزی لە تەکنیکاریە ڕاستە؟ باشە
12:50
Shimon Schocken: Right, but I like myself.
231
754485
2176
ڕاستە ،بەڵام خۆم لا پەسەندە
12:52
BL: This is the epitome of technology. Right. Okay.
232
756661
2951
ئەمە پوختەی تەکنیککاریە ڕاستە باشە؟
12:55
Now ... (Laughter)
233
759612
3608
ئێستا.....پێکەنین
12:59
Okay. (Laughter)
234
763220
2880
باشە ،پێکەنین
13:02
Now, we're going to do a little demonstration, right?
235
766100
4084
ئێستا،کەمێک پیشان دان دەکەین
13:06
You have to close your eyes, and you have to point
236
770184
4019
دەبێت چاوەکان دابخەیت و ئاماژە بدەیت
13:10
where you hear me clapping. All right?
237
774203
3157
لە کوێوە گوێت لێمە چەپڵە لێدەدەم ،باشە؟
13:13
(Clapping)
238
777360
4398
چەپڵەلێدان
13:17
(Clapping)
239
781758
3144
چەپڵەلێدان
13:20
Okay, how about if everyone over there shouts. One, two, three?
240
784902
2903
باشە ئەی چی ئەگەر هەموو کەسێک لێرە هاوار بکات یەک،دوو،سێ
13:23
Audience: (Shouts)
241
787805
2901
بینەران هاوارکردن
13:26
(Laughter)
242
790706
4446
پێکەنین
13:31
(Shouts) (Laughter)
243
795152
3171
"هاوار"پێکەنین
13:34
Brilliant. Now, open your eyes. We'll do it one more time.
244
798323
3641
زۆر زیرەک ئێستا چاوەکانت بکەرەوە،یەک جاری تر دەیکەین
13:37
Everyone over there shout. (Shouts)
245
801964
2802
هەموو کەسێک لەوێ هاوار دەکان (هاوارکردن)
13:40
Where's the sound coming from? (Laughter) (Applause)
246
804766
5932
دەنگەکە لە کوێوە دێ؟(پێکەنین)(چەپڵەلێدان)
13:46
Thank you very much. (Applause)
247
810698
4230
زۆر سوپاستان دەکەم (چەپڵەلێدان)
13:50
What's the point? The point is what science does for us.
248
814928
3713
مەبەست چیە؟مەبەست ئەوەیە کە کار بۆ ئێمە دەکات
13:54
Right? We normally walk through life responding,
249
818641
2406
ڕاستە؟ئێمە بە شێوەیەکی ئاسای بە ناو کاردانەوەی ژیاندا گوزەر دەکەین
13:56
but if we ever want to do anything different, we have to
250
821047
2212
بەڵام ئەگەر بمانەوێت هەرشتێک جیاواز بکەین عێمە پێویستە
13:59
step into uncertainty. When he opened his eyes,
251
823259
2689
هەنگاو بەرەو نادڵنیای بنێین کاتێک چاوەکانی کردەوە
14:01
he was able to see the world in a new way.
252
825948
2382
ئەیتوانی جیهان بە شێوەیەکی تازە ببینێت
14:04
That's what science offers us. It offers the possibility
253
828330
3168
ئەوەیە کە زانست پێشکەشمان دەکات،پێمان دەبەخشێت
14:07
to step on uncertainty through the process of play, right?
254
831498
4016
بۆ هەنگاو نان لە نا دڵنیاییەوە لە میانەی پڕۆسەی شانۆگەری ڕاستە؟
14:11
Now, true science education I think should be about
255
835514
3024
ئێستا پەروەردەی زانست ڕاست پێم وایە دەربارەی
14:14
giving people a voice and enabling to express that voice,
256
838538
3399
پێدانی تواناو دەنگێک بێت بۆ خەڵک بۆ دەربڕینی ئەو دەنگە
14:17
so I've asked Amy to be the last voice in this short story.
257
841937
4369
وە داوام لە ئیمی کرد کە ببێتر دوادەنگ لەم کورتە چیرۆکەدا
14:22
So, Amy?
258
846306
3105
ئاوەها،ئێمی
14:25
AO: This project was really exciting for me,
259
849411
2553
ئەم پڕۆژەیە بۆ من زۆر خۆش بوو
14:27
because it brought the process of discovery to life,
260
851964
2671
چونکە پڕۆژەی دۆزینەوەی بۆ ژیان هێنا
14:30
and it showed me that anyone, and I mean anyone,
261
854635
2911
وە نیشانی دام کە هەرکەسێک ،،وە مەبەست لە هەرکەسێک ئەوەیە
14:33
has the potential to discover something new,
262
857546
2753
کە زانایەکی شاراوەی هەیە بۆ دۆزینەوەی هەندێ شتی تازە
14:36
and that a small question can lead into a big discovery.
263
860299
4072
وە کە پرسیارێکی بچوک بەرەو دۆزینەوەی گەورە هەنگاو دەنێت
14:40
Changing the way a person thinks about something
264
864371
2652
گۆڕینی شێوەی بیرکردنەوەکانی کەسێک دەربارەی هەندێ شت
14:42
can be easy or hard. It all depends on the way the person
265
867023
3712
کەشتی ئاسان یان قورس بێت،هەموو ئەوە پشت دەبەستێت لە شیوەی هەستەکان
14:46
feels about change.
266
870735
1488
کەسەکە لە بارەی گۆڕینەوە
14:48
But changing the way I thought about science was
267
872223
2452
بەڵام گۆڕینی ئەو شێوەیەی بیرم لێ کردەوە لە زانست
14:50
surprisingly easy. Once we played the games
268
874675
2275
ئاسانیەکەی چاوەڕان نەکراو بو ،یەک جار یاریەکەمان کرد
14:52
and then started to think about the puzzle,
269
876950
2418
وە لە دوایدا دەست کرا بە بیر کردنەوە دەربارەی مەتەڵەکە
14:55
I then realized that science isn't just a boring subject,
270
879368
3857
من لە دوایدا درکم بەوە کرد کە ضانست بابەتێکی بێزارکەرینە
14:59
and that anyone can discover something new.
271
883225
3194
وە ئەگەر هەرکەسێک ئەتوانێت هەنسێ شتی تازە بدۆزێتەوە
15:02
You just need an opportunity. My opportunity came
272
886419
3200
تەنها هەلێک پێویستە دەرفەتەکەم
15:05
in the form of Beau, and the Blackawton Bee Project.
273
889619
2636
لە شێوەی "بیاو"دا بۆ هات،وە پڕۆژەی بی بلاکاوتۆن
15:08
Thank you.BL: Thank you very much. (Applause)
274
892255
4361
سوپاستان دەکەم زۆر سوپاست دەکەم (چەپڵەلێدان)
15:12
(Applause)
275
896616
7747
چەپڵەلێدان
ABOUT THE SPEAKERS
Beau Lotto - Neuroscientist, ArtistBeau Lotto is founder of Lottolab, a hybrid art studio and science lab. With glowing, interactive sculpture -- and old-fashioned peer-reviewed research--he's illuminating the mysteries of the brain's visual system.
Why you should listen
"Let there be perception," was evolution's proclamation, and so it was that all creatures, from honeybees to humans, came to see the world not as it is, but as was most useful. This uncomfortable place--where what an organism's brain sees diverges from what is actually out there--is what Beau Lotto and his team at Lottolab are exploring through their dazzling art-sci experiments and public illusions. Their Bee Matrix installation, for example, places a live bee in a transparent enclosure where gallerygoers may watch it seek nectar in a virtual meadow of luminous Plexiglas flowers. (Bees, Lotto will tell you, see colors much like we humans do.) The data captured isn't just discarded, either: it's put to good use in probing scientific papers, and sometimes in more exhibits.
At their home in London’s Science Museum, the lab holds "synesthetic workshops" where kids and adults make abstract paintings that computers interpret into music, and they host regular Lates--evenings of science, music and "mass experiments." Lotto is passionate about involving people from all walks of life in research on perception--both as subjects and as fellow researchers. One such program, called "i,scientist," in fact led to the publication of the first ever peer-reviewed scientific paper written by schoolchildren ("Blackawton Bees," December 2010). It starts, "Once upon a time ..."
These and Lotto's other conjurings are slowly, charmingly bending the science of perception--and our perceptions of what science can be.
Beau Lotto | Speaker | TED.com
Amy O'Toole - Student
Amy O'Toole is a 12-year-old student who helped run a science experiment inspired by Beau Lotto's participative science approach. At age 10 she became one of the youngest people ever to publish a peer-reviewed science paper.
Why you should listen
Amy O'Toole is a 12-year-old student with a peer-reviewed scientific publication under her belt. She took part in a participative science program led by Beau Lotto , called "i, scientist," which inspired a science experiment by a group of 26 primary school students in Blackawton, Devon, UK. O'Toole was never interested in science before this project, but now intends to study the human mind and body. The project led to the publication of the first ever peer-reviewed scientific paper written by schoolchildren ("Blackawton Bees," Royal Society's Biology Letters, December 2010). It starts: "Once upon a time ... ."
Amy O'Toole | Speaker | TED.com