ABOUT THE SPEAKER
Andrew Connolly - Astronomer
Andrew Connolly is helping to build the Large Synoptic Survey Telescope -- as well as tools to handle the massive datasets it will send our way.

Why you should listen
Andrew Connolly's research focuses on understanding the evolution of our universe, by studying how structure forms and evolves on small and large scales -- from the search for asteroids to the clustering of distant galaxies. He's a ten-year veteran of the Large Synoptic Sky Survey, and is now prepping for the unprecedented data streams we could expect from the under-construction Large Synoptic Survey Telescope.
 
Set on an 8,800-foot peak in northern Chile, the LSST will have an 8.4-meter primary mirror, a 10-square-degree field of view and a 3.2 gigapixel camera. It will survey half the sky every three nights, creating about 100 terabytes of data every week. Astronomers, Connolly suggests, will need wholly new tools to wrangle this amount of data -- so he has been helping bring together computer scientists, statisticians and astronomers to develop scalable algorithms for processing massive data streams.
 
On sabbatical from the University of Washington, Connolly led the development of Google Sky, and he's now working with Microsoft to develop affordable digital planetariums.
More profile about the speaker
Andrew Connolly | Speaker | TED.com
TED2014

Andrew Connolly: What's the next window into our universe?

Andrew Connolly: Wat is het volgende venster op ons universum?

Filmed:
1,261,423 views

Big data is overal -- zelfs in de ruimte. In een informatieve talk laat astronoom Andrew Connolly zien hoe grote hoeveelheden data verzameld worden over ons universum en vastgelegd worden op steeds weer andere manieren. Hoe leggen wetenschappers deze beelden vast? Het begint met een reusachtige telescoop...
- Astronomer
Andrew Connolly is helping to build the Large Synoptic Survey Telescope -- as well as tools to handle the massive datasets it will send our way. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:13
So in 1781, an EnglishEngels composercomponist,
0
1119
3471
In 1781 ontdekte de Engelse componist,
00:16
technologisttechnoloog and astronomerastronoom calledriep WilliamWilliam HerschelHerschel
1
4590
3139
technoloog en astronoom William Herschel
00:19
noticedmerkte an objectvoorwerp on the skyhemel that
2
7729
1743
een object aan de hemel dat
00:21
didn't quiteheel moveverhuizing the way the restrust uit of the starssterren did.
3
9472
2868
niet helemaal bewoog
zoals de overige sterren.
00:24
And Herschel'sHerschel van recognitionerkenning
that something was differentverschillend,
4
12340
3094
Herschels besef
dat er iets anders was,
00:27
that something wasn'twas niet quiteheel right,
5
15434
1867
dat er iets niet klopte,
00:29
was the discoveryontdekking of a planetplaneet,
6
17301
1822
was de ontdekking van een planeet,
00:31
the planetplaneet UranusUranus,
7
19123
2077
de planeet Uranus,
een naam waarvan de klank
00:33
a namenaam that has entertainedvermaakt
8
21200
1355
talloze generaties
van Engelstalige kinderen heeft vermaakt.
00:34
countlessontelbaar generationsgeneraties of childrenkinderen,
9
22555
3160
00:37
but a planetplaneet that overnightgedurende de nacht
10
25715
2335
Die planeet verdubbelde plotsklaps
de omvang van het bekende zonnestelsel.
00:40
doubledverdubbelde the sizegrootte of our knownbekend solarzonne- systemsysteem.
11
28050
2616
00:42
Just last monthmaand, NASANASA announcedaangekondigd the discoveryontdekking
12
30666
1855
Net vorige maand
kondigde NASA de ontdekking aan
00:44
of 517 newnieuwe planetsplaneten
13
32521
2329
van 517 nieuwe planeten
in een baan rond nabije sterren,
00:46
in orbitbaan around nearbynabijgelegen starssterren,
14
34850
2126
00:48
almostbijna doublingverdubbeling overnightgedurende de nacht the numberaantal of planetsplaneten
15
36976
2251
bijna een verdubbeling
van het aantal planeten
00:51
we know about withinbinnen our galaxymelkweg.
16
39227
2598
die we kennen in onze melkweg.
00:53
So astronomyastronomie is constantlyvoortdurend beingwezen transformedgetransformeerd by this
17
41825
2632
Astronomie is in constante ontwikkeling
door die capaciteit
om gegevens te verzamelen.
00:56
capacitycapaciteit to collectverzamelen datagegevens,
18
44457
2138
00:58
and with datagegevens almostbijna doublingverdubbeling everyelk yearjaar,
19
46595
2545
Doordat de gegevens
bijna jaarlijks verdubbelen
zullen we misschien
binnen twee decennia
01:01
withinbinnen the nextvolgende two decadestientallen jaren, me maymei even
20
49140
1808
01:02
reachberijk the pointpunt for the first time in historygeschiedenis
21
50948
2318
voor het eerst in de geschiedenis
het punt bereiken
01:05
where we'vewij hebben discoveredontdekt the majoritymeerderheid of the galaxiessterrenstelsels
22
53266
2854
waarop we het grootste deel
van de sterrenstelsels
in het heelal hebben ontdekt.
01:08
withinbinnen the universeuniversum.
23
56120
1724
01:09
But as we enterinvoeren this eratijdperk of biggroot datagegevens,
24
57844
2284
Maar nu we dit tijdperk
van big data binnentreden,
01:12
what we're beginningbegin to find is there's a differenceverschil
25
60128
1980
merken we dat het hebben van
meer data niet alleen beter is;
01:14
betweentussen more datagegevens beingwezen just better
26
62108
3161
meer data hebben kan ook 'anders' zijn.
01:17
and more datagegevens beingwezen differentverschillend,
27
65269
1980
01:19
capablein staat of changingveranderen the questionsvragen we want to askvragen,
28
67249
2891
Dat maakt het mogelijk
andere vragen te stellen.
01:22
and this differenceverschil is not about
how much datagegevens we collectverzamelen,
29
70140
3320
Dit verschil gaat niet over hoeveel
gegevens we verzamelen,
maar of deze gegevens nieuwe vensters
op ons heelal openen
01:25
it's whetherof those datagegevens openOpen newnieuwe windowsramen
30
73460
1689
01:27
into our universeuniversum,
31
75149
1378
en of ze zullen veranderen
hoe we naar de hemel kijken.
01:28
whetherof they changeverandering the way we viewuitzicht the skyhemel.
32
76527
2885
01:31
So what is the nextvolgende windowvenster into our universeuniversum?
33
79412
3439
Wat is het volgende venster
op ons heelal?
01:34
What is the nextvolgende chapterhoofdstuk for astronomyastronomie?
34
82851
2791
Wat is het volgende hoofdstuk
voor de astronomie?
01:37
Well, I'm going to showtonen you some
of the toolsgereedschap and the technologiestechnologieën
35
85642
2655
Ik toon jullie enkele
hulpmiddelen en technologieën
01:40
that we're going to developontwikkelen over the nextvolgende decadedecennium,
36
88297
2564
voor de komende tien jaar,
01:42
and how these technologiestechnologieën,
37
90861
1473
en hoe deze technologieën
01:44
togethersamen with the smartslim use of datagegevens,
38
92334
1868
samen met het slimme gebruik van gegevens,
01:46
maymei onceeen keer again transformtransformeren astronomyastronomie
39
94202
2970
de astronomie weer kunnen veranderen
01:49
by openingopening up a windowvenster into our universeuniversum,
40
97172
2047
door het openen van
een venster op ons heelal,
01:51
the windowvenster of time.
41
99219
1781
het venster van de tijd.
01:53
Why time? Well, time is about originsoorsprongen,
42
101000
2584
Waarom tijd? Tijd gaat
over oorsprong en evolutie.
01:55
and it's about evolutionevolutie.
43
103584
1890
De oorsprong van ons zonnestelsel,
01:57
The originsoorsprongen of our solarzonne- systemsysteem,
44
105474
1496
01:58
how our solarzonne- systemsysteem camekwam into beingwezen,
45
106970
2204
hoe ons zonnestelsel ontstond,
02:01
is it unusualongebruikelijk or specialspeciaal in any way?
46
109174
3409
is het ongewoon of speciaal
op de een of andere manier?
02:04
About the evolutionevolutie of our universeuniversum.
47
112583
1991
Over de evolutie van ons heelal.
02:06
Why our universeuniversum is continuingvoortgezette to expanduitbreiden,
48
114574
3006
Waarom blijft ons heelal uitdijen
en wat is die mysterieuze donkere energie
02:09
and what is this mysteriousmysterieus darkdonker energyenergie
49
117580
1933
02:11
that drivesdrives that expansionuitbreiding?
50
119513
2615
die die uitdijing aandrijft?
02:14
But first, I want to showtonen you how technologytechnologie
51
122128
2764
Maar eerst wil ik laten zien
hoe de technologie
02:16
is going to changeverandering the way we viewuitzicht the skyhemel.
52
124892
2771
de manier waarop we de hemel zien,
gaat veranderen.
02:19
So imaginestel je voor if you were sittingzittend
53
127663
1507
Stel je zit in de bergen
in het noorden van Chili
02:21
in the mountainsbergen of northernnoordelijk ChileChili
54
129170
2092
02:23
looking out to the westwesten
55
131262
1407
en je kijkt naar het westen
02:24
towardsnaar the PacificStille Oceaan OceanOceaan
56
132669
2048
in de richting van de Stille Oceaan,
02:26
a fewweinig hoursuur before sunrisezonsopkomst.
57
134717
2564
een paar uur voor zonsopgang.
02:29
This is the viewuitzicht of the night skyhemel that you would see,
58
137281
3237
Dit is de nachtelijke hemel
die je zou zien.
02:32
and it's a beautifulmooi viewuitzicht,
59
140518
1671
Het is een mooi uitzicht,
02:34
with the MilkyMelkachtig Way just peekinggluren out over the horizonhorizon.
60
142189
2913
met de Melkweg die net
boven de horizon komt gluren.
02:37
but it's alsoook a staticstatische viewuitzicht,
61
145102
2160
Maar het is ook een statische weergave.
Het is in vele opzichten de manier
waarop we denken over ons heelal:
02:39
and in manyveel waysmanieren, this is the
way we think of our universeuniversum:
62
147262
2758
02:42
eternaleeuwige and unchangingonveranderlijke.
63
150020
2394
eeuwig en onveranderlijk.
02:44
But the universeuniversum is anything but staticstatische.
64
152414
1991
Maar het heelal
is allesbehalve statisch.
02:46
It constantlyvoortdurend changesveranderingen on timescalestermijnen of secondsseconden
65
154405
2531
Het verandert voortdurend
op tijdschalen van seconden
02:48
to billionsmiljarden of yearsjaar.
66
156936
1845
tot miljarden jaren.
02:50
GalaxiesMelkwegstelsels mergesamensmelten, they collidein botsing komen
67
158781
1744
Sterrenstelsels fuseren, ze botsen
met honderdduizenden km per uur.
02:52
at hundredshonderden of thousandsduizenden of milesmijlen perper houruur.
68
160525
2655
02:55
StarsSterren are borngeboren, they diedood gaan,
69
163180
2070
Sterren worden geboren, ze sterven;
02:57
they explodeontploffen in these extravagantextravagante displaysdisplays.
70
165250
3150
hun ontploffing vormt
een extravagant schouwspel.
03:00
In factfeit, if we could go back
71
168400
1270
Als we terug konden gaan
03:01
to our tranquilrustige skiesluchten abovebovenstaand ChileChili,
72
169670
2599
naar onze rustige luchten boven Chili,
03:04
and we allowtoestaan time to moveverhuizing forwardvooruit
73
172269
2465
en we lieten de tijd vooruitgaan
03:06
to see how the skyhemel mightmacht changeverandering over the nextvolgende yearjaar,
74
174734
4393
om te zien hoe de hemel
in het komende jaar zou veranderen,
03:11
the pulsationspulsaties that you see
75
179127
2290
dan zijn de pulsaties die je daar ziet
03:13
are supernovaeSupernova, the finallaatste remnantsrestanten of a dyingsterven starster
76
181417
4409
supernova’s, de laatste overblijfselen
van een ontploffende, stervende ster.
03:17
explodingexploderende, brighteningophelderen and then fadingvervagen from viewuitzicht,
77
185826
3747
Ze lichten op en doven dan langzaam uit.
03:21
eachelk one of these supernovaeSupernova
78
189573
1890
Elk van deze supernova’s
03:23
fivevijf billionmiljard timestijden the brightnesshelderheid of our sunzon,
79
191463
3003
is vijf miljard keer
helderder dan onze zon.
03:26
so we can see them to great distancesafstanden
80
194466
2340
Daarom kunnen we ze
op grote afstand zien,
03:28
but only for a shortkort amountbedrag of time.
81
196806
2496
maar voor slechts een korte tijd.
03:31
TenTien supernovasupernova perper secondtweede explodeontploffen somewhereergens
82
199302
2577
Per seconde ontploffen tien supernova’s
ergens in ons heelal.
03:33
in our universeuniversum.
83
201879
1417
03:35
If we could hearhoren it,
84
203296
1420
Als we het horen konden,
03:36
it would be poppingpopping like a bagzak of popcornPopcorn.
85
204716
3699
zou het knetteren als een zak popcorn.
03:40
Now, if we fadevervagen out the supernovaeSupernova,
86
208415
3127
Als we de supernova’s dimmen,
03:43
it's not just brightnesshelderheid that changesveranderingen.
87
211542
3229
verandert niet alleen de helderheid.
03:46
Our skyhemel is in constantconstante motionbeweging.
88
214771
2339
Onze hemel is in constante beweging.
03:49
This swarmzwerm of objectsvoorwerpen you
see streamingstreaming acrossaan de overkant the skyhemel
89
217110
3170
Deze zwerm objecten die je
door de hemel ziet stromen,
03:52
are asteroidsAsteroids as they orbitbaan our sunzon,
90
220280
2658
zijn asteroïden
in een baan rond de zon.
03:54
and it's these changesveranderingen and the motionbeweging
91
222938
1972
Deze veranderingen en bewegingen
03:56
and it's the dynamicsdynamica of the systemsysteem
92
224910
2324
en de dynamiek van het systeem
03:59
that allowtoestaan us to buildbouwen our modelsmodellen for our universeuniversum,
93
227234
2373
stellen ons in staat modellen
van ons heelal te bouwen.
04:01
to predictvoorspellen its futuretoekomst and to explainuitleg geven its pastverleden.
94
229607
4073
Daarmee voorspellen we zijn toekomst
en verklaren we zijn verleden.
04:05
But the telescopestelescopen we'vewij hebben used over the last decadedecennium
95
233680
3094
Maar de telescopen
van het afgelopen decennium
04:08
are not designedontworpen to capturevangst the datagegevens at this scaleschaal.
96
236774
4015
zijn niet bedoeld om op deze schaal
gegevens vast te leggen.
04:12
The HubbleHubble SpaceRuimte TelescopeTelescoop:
97
240789
1620
De Hubble Space Telescope:
04:14
for the last 25 yearsjaar it's been producingproducerende
98
242409
2261
in de laatste 25 jaar maakt hij
04:16
some of the mostmeest detailedgedetailleerde viewskeer bekeken
99
244670
1961
de meest gedetailleerde weergaves
04:18
of our distantafgelegen universeuniversum,
100
246631
1991
van onze verre heelal,
maar als je met de Hubble
een foto van de hele hemel wil maken
04:20
but if you triedbeproefd to use the HubbleHubble to createcreëren an imagebeeld
101
248622
2070
04:22
of the skyhemel, it would take 13 millionmiljoen individualindividu imagesafbeeldingen,
102
250692
4578
zouden er 13 miljoen
afzonderlijke foto’s nodig zijn.
04:27
about 120 yearsjaar to do this just onceeen keer.
103
255270
3712
En zo’n 120 jaar
om dit één keer te doen.
04:30
So this is drivinghet rijden us to newnieuwe technologiestechnologieën
104
258982
2261
Daarom moeten we
naar nieuwe technologieën
04:33
and newnieuwe telescopestelescopen,
105
261243
1847
en nieuwe telescopen,
04:35
telescopestelescopen that can go faintflauw
106
263090
1742
telescopen voor lichtzwakke objecten
04:36
to look at the distantafgelegen universeuniversum
107
264832
1553
om naar het verre heelal te kijken,
04:38
but alsoook telescopestelescopen that can go widebreed
108
266385
2681
maar ook telescopen met een groot blikveld
04:41
to capturevangst the skyhemel as rapidlysnel as possiblemogelijk,
109
269066
2819
om de hemel zo snel mogelijk
vast te leggen.
04:43
telescopestelescopen like the LargeGrote SynopticSynoptische SurveyEnquête TelescopeTelescoop,
110
271885
3561
Zo’n telescoop is
de Large Synoptic Survey Telescope,
04:47
or the LSSTLSST,
111
275446
1879
of LSST,
misschien wel de meest
saaie naam ooit bedacht
04:49
possiblymogelijk the mostmeest boringsaai namenaam ever
112
277325
2340
04:51
for one of the mostmeest fascinatingfascinerend experimentsexperimenten
113
279665
1979
voor een van de meest
fascinerende experimenten
04:53
in the historygeschiedenis of astronomyastronomie,
114
281644
1992
in de geschiedenis van de astronomie,
04:55
in factfeit proofbewijs, if you should need it,
115
283636
2214
Het bewijs dat je ingeval
04:57
that you should never allowtoestaan
a scientistwetenschapper or an engineeringenieur
116
285850
2668
nooit een wetenschapper of een ingenieur
iets een naam moet laten geven,
05:00
to namenaam anything, not even your childrenkinderen.
(LaughterGelach)
117
288518
5831
zelfs niet je kinderen.
(Gelach)
05:06
We're buildinggebouw the LSSTLSST.
118
294349
1465
We bouwen de LSST.
We verwachten dat hij tegen het einde
van dit decennium operationeel wordt.
05:07
We expectverwachten it to startbegin takingnemen datagegevens
by the endeinde of this decadedecennium.
119
295814
3381
05:11
I'm going to showtonen you how we think
120
299195
1699
Ik ga jullie laten zien hoe we denken
05:12
it's going to transformtransformeren
our viewskeer bekeken of the universeuniversum,
121
300894
3577
dat hij onze kijk op het heelal
gaat veranderen.
05:16
because one imagebeeld from the LSSTLSST
122
304471
2374
Eén beeld van de LSST
05:18
is equivalentgelijkwaardig to 3,000 imagesafbeeldingen
123
306845
2385
is gelijk aan 3.000 beelden
05:21
from the HubbleHubble SpaceRuimte TelescopeTelescoop,
124
309230
2126
van de Hubble Space Telescope.
05:23
eachelk imagebeeld threedrie and a halfvoor de helft degreesgraden on the skyhemel,
125
311356
3138
Elk beeld omvat 3,5 graden
van de hemel,
05:26
sevenzeven timestijden the widthbreedte of the fullvol moonmaan.
126
314494
2776
zeven keer de breedte van de volle maan.
05:29
Well, how do you capturevangst an imagebeeld at this scaleschaal?
127
317270
2309
Hoe leg je nu een afbeelding
op deze schaal vast?
05:31
Well, you buildbouwen the largestDe grootste digitaldigitaal cameracamera in historygeschiedenis,
128
319579
4151
Wel, je maakt de grootste digitale
camera in de geschiedenis
05:35
usinggebruik makend van the samedezelfde technologytechnologie you find
in the camerascamera's in your cellcel phonetelefoon
129
323730
3161
met dezelfde technologie
als de camera in je mobiele telefoon
05:38
or in the digitaldigitaal camerascamera's you
can buykopen in the HighHoge StreetStraat,
130
326891
3791
of de digitale camera's
die je in de winkel kunt kopen,
05:42
but now at a scaleschaal that is fivevijf and a halfvoor de helft feetvoeten acrossaan de overkant,
131
330682
3120
maar dan een met 1,7 meter diameter,
05:45
about the sizegrootte of a VolkswagenVolkswagen BeetleKever,
132
333802
2408
ongeveer de grootte
van een Volkswagen Kever.
05:48
where one imagebeeld is threedrie billionmiljard pixelspixels.
133
336210
2958
Eén beeld bevat drie miljard pixels.
05:51
So if you wanted to look at an imagebeeld
134
339168
1338
Om één afbeelding te bekijken
05:52
in its fullvol resolutionresolutie, just a singlesingle LSSTLSST imagebeeld,
135
340506
3229
in volledige resolutie,
één enkel beeld van de LSST,
05:55
it would take about 1,500
high-definitionhoge-definitie TVTV screensscreens.
136
343735
4725
heb je ongeveer 1.500 high-definition
tv-schermen nodig.
06:00
And this cameracamera will imagebeeld the skyhemel,
137
348460
2778
Deze camera zal de hemel in beeld brengen
06:03
takingnemen a newnieuwe pictureafbeelding everyelk 20 secondsseconden,
138
351238
3038
met een nieuwe foto om de 20 seconden.
06:06
constantlyvoortdurend scanninghet scannen the skyhemel
139
354276
2188
Hij scant de hemel continu af.
06:08
so everyelk threedrie nightsovernachtingen, we'llgoed get a completelyhelemaal newnieuwe viewuitzicht
140
356464
2825
Om de drie nachten krijgen we
een volledig nieuw beeld
06:11
of the skiesluchten abovebovenstaand ChileChili.
141
359289
2383
van de hemel boven Chili.
06:13
Over the missionmissie lifetimelevenslang of this telescopetelescoop,
142
361672
2835
Over de levensduur van de missie
van deze telescoop,
06:16
it will detectopsporen 40 billionmiljard starssterren and galaxiessterrenstelsels,
143
364507
3352
zal hij 40 miljard sterren
en sterrenstelsels detecteren.
06:19
and that will be for the first time
144
367859
1500
Voor het eerst zullen we meer objecten
in ons heelal hebben ontdekt
06:21
we'llgoed have detectedgedetecteerd more objectsvoorwerpen in our universeuniversum
145
369359
2775
06:24
than people on the EarthAarde.
146
372134
2689
dan dat er mensen zijn op aarde.
06:26
Now, we can talk about this
147
374823
1215
Nu kunnen we hierover praten
06:28
in termstermen of terabytesterabyte and petabytespetabytes
148
376038
2362
in termen van terabytes en petabytes
en miljarden objecten,
06:30
and billionsmiljarden of objectsvoorwerpen,
149
378400
1519
maar om een ​​gevoel
van de hoeveelheid data te krijgen
06:31
but a way to get a sensezin of the amountbedrag of datagegevens
150
379919
1748
06:33
that will come off this cameracamera
151
381667
1899
die van deze camera komen:
06:35
is that it's like playingspelen everyelk TEDTED Talk ever recordedopgenomen
152
383566
4731
het is als het afspelen
van elke ooit opgenomen TED-talk,
maar dan gelijktijdig,
06:40
simultaneouslygelijktijdig, 24 hoursuur a day,
153
388297
3073
24 uur per dag, zeven dagen per week,
gedurende 10 jaar.
06:43
sevenzeven daysdagen a weekweek, for 10 yearsjaar.
154
391370
2858
06:46
And to processwerkwijze this datagegevens meansmiddelen
155
394228
2261
Deze gegevens verwerken
komt overeen met
06:48
searchingzoeken throughdoor all of those talksgesprekken
156
396489
1924
het doorzoeken van al die talks
06:50
for everyelk newnieuwe ideaidee and everyelk newnieuwe conceptconcept,
157
398413
2249
op elk nieuw idee en elk nieuwe concept,
door te kijken naar elk deel
van de video
06:52
looking at eachelk partdeel of the videovideo-
158
400662
1856
06:54
to see how one framemontuur maymei have changedveranderd
159
402518
2025
om te zien hoe elk frame verandert
06:56
from the nextvolgende.
160
404543
1845
naar het volgende.
Dat verandert de manier
om aan wetenschap te doen,
06:58
And this is changingveranderen the way that we do sciencewetenschap,
161
406388
2351
07:00
changingveranderen the way that we do astronomyastronomie,
162
408739
2255
en om aan astronomie te doen.
07:02
to a placeplaats where softwaresoftware and algorithmsalgoritmen
163
410994
2256
Software en algoritmen
07:05
have to minede mijne throughdoor this datagegevens,
164
413250
1868
moeten in deze gegevens gaan graven.
07:07
where the softwaresoftware is as criticalkritisch to the sciencewetenschap
165
415118
3206
De software zal even cruciaal
zijn voor de wetenschap
07:10
as the telescopestelescopen and the
camerascamera's that we'vewij hebben builtgebouwd.
166
418324
4027
als de telescopen en de camera's
die we hebben gebouwd.
07:14
Now, thousandsduizenden of discoveriesontdekkingen
167
422351
2587
Duizenden ontdekkingen
zullen voortkomen uit dit project,
07:16
will come from this projectproject,
168
424938
1935
maar hier zijn twee ideeën
over oorsprong en evolutie
07:18
but I'm just going to tell you about two
169
426873
1451
07:20
of the ideasideeën about originsoorsprongen and evolutionevolutie
170
428324
2363
die kunnen worden getransformeerd
door onze toegang
07:22
that maymei be transformedgetransformeerd by our accesstoegang
171
430687
2253
07:24
to datagegevens at this scaleschaal.
172
432940
2561
tot gegevens op deze schaal.
07:27
In the last fivevijf yearsjaar, NASANASA has discoveredontdekt
173
435501
2385
In de afgelopen vijf jaar heeft NASA
07:29
over 1,000 planetaryplanetair systemssystemen
174
437886
2261
meer dan 1.000 planetaire systemen
rond nabije sterren ontdekt.
07:32
around nearbynabijgelegen starssterren,
175
440147
2093
07:34
but the systemssystemen we're findingbevinding
176
442240
1930
Maar de systemen die we vinden
07:36
aren'tzijn niet much like our owneigen solarzonne- systemsysteem,
177
444170
2490
lijken niet veel
op ons eigen zonnestelsel.
07:38
and one of the questionsvragen we facegezicht is
178
446660
1575
Een van onze vragen ​​is:
07:40
is it just that we haven'thebben niet been looking hardhard enoughgenoeg
179
448235
2318
hebben we gewoon niet hard genoeg gezocht,
07:42
or is there something specialspeciaal or unusualongebruikelijk
180
450553
1766
of is er iets bijzonders
07:44
about how our solarzonne- systemsysteem formedgevormde?
181
452319
2418
aan hoe ons zonnestelsel werd gevormd?
07:46
And if we want to answerantwoord that questionvraag,
182
454737
2262
Als we die vraag willen beantwoorden,
07:48
we have to know and understandbegrijpen
183
456999
1439
moeten we de geschiedenis
van ons zonnestelsel
07:50
the historygeschiedenis of our solarzonne- systemsysteem in detaildetail-,
184
458438
2836
in detail kennen en begrijpen.
07:53
and it's the detailsgegevens that are crucialbeslissend.
185
461274
2137
Vooral de details zijn
van cruciaal belang.
07:55
So now, if we look back at the skyhemel,
186
463411
3666
We kijken opnieuw naar de hemel,
07:59
at our asteroidsAsteroids that were streamingstreaming acrossaan de overkant the skyhemel,
187
467077
3551
naar de ronddraaiende asteroïden,
08:02
these asteroidsAsteroids are like the
debrispuin of our solarzonne- systemsysteem.
188
470628
4222
die een soort puin
van ons zonnestelsel zijn.
De posities van de asteroïden
08:06
The positionsstanden of the asteroidsAsteroids
189
474850
2008
zijn als een vingerafdruk
van een vroeger tijdstip
08:08
are like a fingerprintvingerafdruk of an earliervroeger time
190
476858
2137
08:10
when the orbitsbanen of NeptuneNeptune and JupiterJupiter
191
478995
1980
toen de banen van Neptunus en Jupiter
08:12
were much closerdichterbij to the sunzon,
192
480975
1895
veel dichter bij de zon waren.
08:14
and as these giantreusachtig planetsplaneten migratedgemigreerd
throughdoor our solarzonne- systemsysteem,
193
482870
3453
Toen deze reuzenplaneten
door ons zonnestelsel migreerden,
verstrooiden ze de asteroïden
in hun kielzog.
08:18
they were scatteringverstrooiing the asteroidsAsteroids in theirhun wakewekken.
194
486323
3330
08:21
So studyingaan het studeren the asteroidsAsteroids
195
489653
1306
Het bestuderen van de asteroïden
08:22
is like performinghet uitvoeren van forensicsForensische geneeskunde,
196
490959
2121
is een beetje als uitvoeren
van forensisch onderzoek
08:25
performinghet uitvoeren van forensicsForensische geneeskunde on our solarzonne- systemsysteem,
197
493080
2558
op ons zonnestelsel.
08:27
but to do this, we need distanceafstand,
198
495638
2702
Daarvoor moeten we afstand kennen,
08:30
and we get the distanceafstand from the motionbeweging,
199
498340
2079
die we krijgen van de beweging
08:32
and we get the motionbeweging because of our accesstoegang to time.
200
500419
4547
gecombineerd met de tijd.
08:36
So what does this tell us?
201
504966
1702
Wat vertelt dit ons?
08:38
Well, if you look at the little yellowgeel asteroidsAsteroids
202
506668
2227
Kijk naar de kleine gele asteroïden
08:40
flittingflitsten acrossaan de overkant the screenscherm,
203
508895
2273
die over het scherm flitsen.
08:43
these are the asteroidsAsteroids that are movingin beweging fastestsnelst,
204
511168
2430
Die asteroïden bewegen het snelst
omdat ze het dichtst bij ons,
het dichtst bij de aarde zijn.
08:45
because they're closestdichtstbijzijnde to us, closestdichtstbijzijnde to EarthAarde.
205
513598
3341
Daar zullen we ruimtevaartuigen
08:48
These are the asteroidsAsteroids we maymei one day
206
516939
1507
08:50
sendsturen spacecraftruimtevaartuig to, to minede mijne them for mineralsmineralen,
207
518446
3398
naartoe sturen om ze
te ontginnen voor mineralen,
maar het zijn ook die asteroïden
die op een dag
08:53
but they're alsoook the asteroidsAsteroids that maymei one day
208
521844
2002
08:55
impactbotsing the EarthAarde,
209
523846
1665
op de aarde kunnen inslaan,
08:57
like happenedgebeurd 60 millionmiljoen yearsjaar agogeleden
210
525511
1291
zoals 60 miljoen jaar geleden
08:58
with the extinctionuitdoving of the dinosaursdinosaurussen,
211
526802
2635
bij het uitsterven van de dinosaurussen,
09:01
or just at the beginningbegin of the last centuryeeuw,
212
529437
1822
of net aan het begin van vorige eeuw,
09:03
when an asteroidasteroïde wipedgeveegd out
213
531259
1332
toen een asteroïde meer dan
09:04
almostbijna 1,000 squareplein milesmijlen of SiberianSiberische forestBos,
214
532591
3589
1.000 vierkante km
Siberische bossen wegvaagde.
09:08
or even just last yearjaar, as one burntverbrand up over RussiaRusland,
215
536180
3088
Of zelfs vorig jaar toen
er een opbrandde boven Rusland,
09:11
releasingvrijgeven the energyenergie of a smallklein nuclearnucleair bombbom.
216
539268
3612
met de energie
van een kleine nucleaire bom.
09:14
So studyingaan het studeren the forensicsForensische geneeskunde of our solarzonne- systemsysteem
217
542880
3622
Het forensisch bestuderen
van ons zonnestelsel
vertelt ons niet alleen
iets over het verleden,
09:18
doesn't just tell us about the pastverleden,
218
546502
2058
09:20
it can alsoook predictvoorspellen the futuretoekomst,
includinginclusief our futuretoekomst.
219
548560
3811
het kan ook de toekomst voorspellen,
met inbegrip van onze toekomst.
09:26
Now when we get distanceafstand,
220
554771
1968
Van op afstand zien we
09:28
we get to see the asteroidsAsteroids
in theirhun naturalnatuurlijk habitatleefgebied,
221
556739
3589
de asteroïden in hun natuurlijke habitat,
09:32
in orbitbaan around the sunzon.
222
560328
1322
in een baan rond de zon.
09:33
So everyelk pointpunt in this visualizationvisualisatie that you can see
223
561650
2907
Elk punt in deze visualisatie
09:36
is a realecht asteroidasteroïde.
224
564557
2763
stelt een echte asteroïde voor.
09:39
Its orbitbaan has been calculatedberekend
from its motionbeweging acrossaan de overkant the skyhemel.
225
567320
4010
Zijn baan is berekend op basis
van zijn beweging langs de hemel.
09:43
The colorskleuren reflectreflecteren the compositionsamenstelling of these asteroidsAsteroids,
226
571330
3341
De kleuren geven de samenstelling
van deze asteroïden,
09:46
drydroog and stonysteenachtig in the centercentrum,
227
574671
2137
droge en steenachtige in het centrum,
09:48
water-richwater-rijke and primitiveprimitief towardsnaar the edgerand,
228
576808
2587
waterrijke en primitieve bij de rand,
09:51
water-richwater-rijke asteroidsAsteroids whichwelke maymei have seededzaadjes
229
579395
2284
waterrijke asteroïden
die mogelijk de bron waren
09:53
the oceansoceanen and the seaszeeën that we find on our planetplaneet
230
581679
3451
voor de oceanen en zeeën
op onze planeet
09:57
when they bombardedgebombardeerd the
EarthAarde at an earliervroeger time.
231
585130
3206
toen ze vroeger de aarde bombardeerden.
10:02
Because the LSSTLSST will be ablein staat to go faintflauw
232
590127
2832
Omdat de LSST ook lichtzwak kan werken
10:04
and not just widebreed,
233
592959
1698
en niet alleen in de breedte,
10:06
we will be ablein staat to see these asteroidsAsteroids
234
594657
1808
zullen we deze asteroïden ver voorbij
10:08
farver beyondvoorbij the innerbinnenste partdeel of our solarzonne- systemsysteem,
235
596465
3187
het binnenste gedeelte
van ons zonnestelsel kunnen zien.
10:11
to asteroidsAsteroids beyondvoorbij the
orbitsbanen of NeptuneNeptune and MarsMars,
236
599652
3813
Zelfs de asteroïden voorbij
de baan van Neptunus en Mars,
10:15
to cometskometen and asteroidsAsteroids that maymei existbestaan
237
603465
2261
zelfs kometen en asteroïden
10:17
almostbijna a lightlicht yearjaar from our sunzon.
238
605726
3230
op bijna een lichtjaar van onze zon.
10:20
And as we increasetoename the detaildetail- of this pictureafbeelding,
239
608956
2609
Als we het detail van deze foto
10:23
increasingtoenemend the detaildetail- by factorsfactoren of 10 to 100,
240
611565
3127
een factor 10 tot 100 vergroten,
10:26
we will be ablein staat to answerantwoord questionsvragen suchzodanig as,
241
614692
2430
zullen we vragen als deze
kunnen beantwoorden:
10:29
is there evidencebewijsmateriaal for planetsplaneten
outsidebuiten the orbitbaan of NeptuneNeptune,
242
617122
3589
is er bewijs voor planeten
buiten de baan van Neptunus
10:32
to find Earth-impactingAarde-invloed asteroidsAsteroids
243
620711
2507
en kunnen we asteroïden vinden
die de aarde bedreigen
10:35
long before they're a dangerGevaar,
244
623218
2535
lang voordat ze een gevaar zijn.
10:37
and to find out whetherof, maybe,
245
625753
1757
Misschien ontdekken we
10:39
our sunzon formedgevormde on its owneigen or in a clusterTROS of starssterren,
246
627510
3180
of onze zon zich op zichzelf vormde
of in een groep van sterren.
10:42
and maybe it's this sun'szon stellarstellaire siblingsbroers en zussen
247
630690
3082
Misschien zijn het die stellaire
verwanten van onze zon
10:45
that influencedbeïnvloed the formationvorming of our solarzonne- systemsysteem,
248
633772
3442
die van invloed waren
op de vorming van ons zonnestelsel.
10:49
and maybe that's one of the reasonsredenen why
solarzonne- systemssystemen like oursDe onze seemlijken to be so rarezeldzaam.
249
637214
5753
Misschien is dat een van de redenen
waarom zonnestelsels als het onze
zo zeldzaam lijken te zijn.
10:54
Now, distanceafstand and changesveranderingen in our universeuniversum
250
642974
4562
Afstand en veranderingen in ons heelal -
10:59
distanceafstand equateskomt overeen to time,
251
647536
3859
afstand is gelijk aan tijd,
11:03
as well as changesveranderingen on the skyhemel.
252
651395
2059
evenals veranderingen aan de hemel.
11:05
EveryElke footvoet of distanceafstand you look away,
253
653454
2790
Elke meter die je verder kijkt,
11:08
or everyelk footvoet of distanceafstand an objectvoorwerp is away,
254
656244
2485
of elke meter die je
van een object verwijderd bent,
11:10
you're looking back about a
billionthMiljardste of a secondtweede in time,
255
658729
3589
betekent enkele miljardsten
van seconden in de tijd.
11:14
and this ideaidee or this notionbegrip of looking back in time
256
662318
2613
Dit idee van terugkijken in de tijd
11:16
has revolutionizedrevolutie our ideasideeën about the universeuniversum,
257
664931
2631
heeft onze ideeën over het heelal
11:19
not onceeen keer but multiplemeerdere timestijden.
258
667562
2280
meerdere keren omver gegooid.
11:21
The first time was in 1929,
259
669842
2812
De eerste keer was dat in 1929,
11:24
when an astronomerastronoom calledriep EdwinEdwin HubbleHubble
260
672654
2092
toen de astronoom Edwin Hubble
11:26
showedtoonden that the universeuniversum was expandinguitbreiden,
261
674746
2249
aantoonde dat het heelal uitdijde,
11:28
leadingleidend to the ideasideeën of the BigGrote BangBang.
262
676995
2713
wat leidde tot het idee van de Big Bang.
11:31
And the observationswaarnemingen were simpleeenvoudig:
263
679708
2582
De waarnemingen waren eenvoudig:
11:34
just 24 galaxiessterrenstelsels
264
682290
2154
slechts 24 sterrenstelsels
11:36
and a hand-drawnhandgetekende pictureafbeelding.
265
684444
3050
en een met de hand getekende grafiek.
11:41
But just the ideaidee that the more distantafgelegen a galaxymelkweg,
266
689124
4660
Maar het idee dat hoe verder
een sterrenstelsel was,
11:45
the fastersneller it was recedingterugwijkende,
267
693784
2070
hoe sneller het zich verwijderde,
11:47
was enoughgenoeg to give risestijgen to modernmodern cosmologykosmologie.
268
695854
3419
was genoeg om
tot de moderne kosmologie te komen.
11:51
A secondtweede revolutionrevolutie happenedgebeurd 70 yearsjaar laterlater,
269
699273
2425
Een tweede revolutie
gebeurde 70 jaar later,
11:53
when two groupsgroepen of astronomersastronomen showedtoonden
270
701698
2072
toen twee groepen astronomen lieten zien
11:55
that the universeuniversum wasn'twas niet just expandinguitbreiden,
271
703770
2433
dat het heelal niet alleen uitdijde,
11:58
it was acceleratingversnellen,
272
706203
1325
maar versnelde.
11:59
a surpriseverrassing like throwinghet werpen up a ballbal into the skyhemel
273
707528
3343
Het was alsof je een bal
in de lucht gooide
12:02
and findingbevinding out the higherhoger that it getskrijgt,
274
710871
2812
en zag dat hoe hoger hij kwam,
12:05
the fastersneller it movesmoves away.
275
713683
1778
hoe sneller hij omhoog vloog.
12:07
And they showedtoonden this
276
715461
1509
Dat toonden ze aan
12:08
by measuringmeten the brightnesshelderheid of supernovaeSupernova,
277
716970
2405
door het meten van de helderheid
van supernova’s:
12:11
and how the brightnesshelderheid of the supernovaeSupernova
278
719375
1834
hoe de helderheid van de supernova
12:13
got fainterzwakker with distanceafstand.
279
721209
2171
afnam met de afstand.
12:15
And these observationswaarnemingen were more complexcomplex.
280
723380
2453
Deze waarnemingen waren complexer.
12:17
They requirednodig newnieuwe technologiestechnologieën and newnieuwe telescopestelescopen,
281
725833
3014
Ze vereisten nieuwe technologieën
en nieuwe telescopen,
12:20
because the supernovaeSupernova were in galaxiessterrenstelsels
282
728847
4050
omdat de supernova’s
zich in sterrenstelsels bevonden
12:24
that were 2,000 timestijden more distantafgelegen
283
732897
1958
die 2.000 maal verder afgelegen waren
12:26
than the onesdegenen used by HubbleHubble.
284
734855
2688
dan degene die gebruikt
werden door Hubble.
12:29
And it tooknam threedrie yearsjaar to find just 42 supernovaeSupernova,
285
737543
5311
Het duurde drie jaar
om slechts 42 supernova’s vinden,
want een supernova ontploft maar eens
12:34
because a supernovasupernova only explodesontploft
286
742854
1754
12:36
onceeen keer everyelk hundredhonderd yearsjaar withinbinnen a galaxymelkweg.
287
744608
3082
in de honderd jaar in een sterrenstelsel.
12:39
ThreeDrie yearsjaar to find 42 supernovaeSupernova
288
747690
2284
Drie jaar om 42 supernova’s te vinden
12:41
by searchingzoeken throughdoor tenstientallen of thousandsduizenden of galaxiessterrenstelsels.
289
749974
4019
door in tienduizenden
sterrenstelsels te zoeken.
12:45
And onceeen keer they'dze zouden collectedverzamelde theirhun datagegevens,
290
753993
1851
Toen ze hun gegevens hadden verzameld,
vonden ze dit.
12:47
this is what they foundgevonden.
291
755844
3748
12:51
Now, this maymei not look impressiveindrukwekkend,
292
759592
2711
Het ziet er misschien
niet indrukwekkend uit,
12:54
but this is what a revolutionrevolutie in physicsfysica lookslooks like:
293
762303
4115
maar zo ziet een revolutie
in de natuurkunde er nu eenmaal uit:
een lijn die de helderheid
van een supernova voorspelt
12:58
a linelijn predictingvoorspellen the brightnesshelderheid of a supernovasupernova
294
766418
2430
13:00
11 billionmiljard lightlicht yearsjaar away,
295
768848
2046
op 11 miljard lichtjaren afstand,
13:02
and a handfulhandvol of pointspoints that don't quiteheel fitpassen that linelijn.
296
770894
3796
en een handvol punten die
niet helemaal op die lijn passen.
13:06
SmallKleine changesveranderingen give risestijgen to biggroot consequencesgevolgen.
297
774690
4113
Kleine veranderingen
leiden tot grote gevolgen.
13:10
SmallKleine changesveranderingen allowtoestaan us to make discoveriesontdekkingen,
298
778803
2948
Kleine veranderingen
maken ontdekkingen mogelijk,
13:13
like the planetplaneet foundgevonden by HerschelHerschel.
299
781751
2823
zoals de planeet gevonden door Herschel.
13:16
SmallKleine changesveranderingen turnbeurt our understandingbegrip
300
784574
2272
Kleine veranderingen zetten ons begrip
13:18
of the universeuniversum on its headhoofd.
301
786846
2401
van het heelal op zijn kop.
13:21
So 42 supernovaeSupernova, slightlylicht too faintflauw,
302
789247
3464
Zo betekenen 42
iets te lichtzwakke supernova's,
13:24
meaningbetekenis slightlylicht furtherverder away,
303
792711
2009
dat ze iets verder weg zijn.
13:26
requiringvereisen that a universeuniversum mustmoet not just be expandinguitbreiden,
304
794720
3160
Dat vereist dat een heelal
niet alleen uitdijt,
13:29
but this expansionuitbreiding mustmoet be acceleratingversnellen,
305
797880
3330
maar dat deze uitdijing ook versnelt
13:33
revealingonthullende a componentbestanddeel of our universeuniversum
306
801210
1946
en onthult iets van ons heelal
13:35
whichwelke we now call darkdonker energyenergie,
307
803156
2486
dat we nu 'donkere energie' noemen,
13:37
a componentbestanddeel that drivesdrives this expansionuitbreiding
308
805642
2509
iets die deze uitdijing aandrijft
13:40
and makesmerken up 68 percentprocent of the energyenergie budgetbegroting
309
808151
3027
en 68 procent van de energie-begroting
13:43
of our universeuniversum todayvandaag.
310
811178
2035
van ons heelal uitmaakt.
13:46
So what is the nextvolgende revolutionrevolutie likelywaarschijnlijk to be?
311
814751
3824
Wat gaat de volgende revolutie
waarschijnlijk zijn?
Nou, wat is die donkere energie
en waarom bestaat ze?
13:50
Well, what is darkdonker energyenergie and why does it existbestaan?
312
818575
2719
13:53
EachElke of these lineslijnen showsshows a differentverschillend modelmodel-
313
821294
2328
Elk van deze lijnen
toont een ander model
13:55
for what darkdonker energyenergie mightmacht be,
314
823622
2843
voor wat donkere energie
zou kunnen zijn,
13:58
showingtonen the propertieseigenschappen of darkdonker energyenergie.
315
826465
2481
de eigenschappen van donkere energie.
14:00
They all are consistentconsequent with the 42 pointspoints,
316
828946
3623
Ze zijn allemaal consistent
met de 42 punten,
14:04
but the ideasideeën behindachter these lineslijnen
317
832569
2227
maar de ideeën achter deze lijnen
14:06
are dramaticallydramatisch differentverschillend.
318
834796
2103
zijn dramatisch anders.
14:08
Some people think about a darkdonker energyenergie
319
836899
2543
Sommige mensen denken
over een donkere energie
14:11
that changesveranderingen with time,
320
839442
1458
die verandert met de tijd,
14:12
or whetherof the propertieseigenschappen of the darkdonker energyenergie
321
840900
2288
of dat de eigenschappen
van de donkere energie
14:15
are differentverschillend dependingafhankelijk on where you look on the skyhemel.
322
843188
2756
verschillend zijn, afhankelijk
van naar welk deel van de hemel je kijkt.
14:17
OthersAnderen make differencesverschillen and changesveranderingen
323
845944
1823
Anderen stellen wijzigingen voor
aan de natuurkunde op subatomair niveau.
14:19
to the physicsfysica at the sub-atomicsub-atomaire levelniveau.
324
847767
3048
14:22
Or, they look at largegroot scalesbalans
325
850815
2790
Of ze kijken naar de grote schaal
en veranderen hoe de zwaartekracht en
de algemene relativiteitstheorie werken,
14:25
and changeverandering how gravityzwaartekracht and generalalgemeen relativityrelativiteit work,
326
853605
3565
14:29
or they say our universeuniversum is just one of manyveel,
327
857170
2791
of ze zeggen dat ons heelal
er slechts één is van vele,
14:31
partdeel of this mysteriousmysterieus multiversemultiverse,
328
859961
2598
een onderdeel van een
mysterieus multiversum.
14:34
but all of these ideasideeën, all of these theoriestheorieën,
329
862559
3161
Maar al deze ideeën, al deze theorieën,
14:37
amazingverbazingwekkend and admittedlytoegegeven some of them a little crazygek,
330
865720
3499
geweldig en sommige
weliswaar een beetje gek,
14:41
but all of them consistentconsequent with our 42 pointspoints.
331
869219
4027
zijn allemaal in overeenstemming
met onze 42 punten.
14:45
So how can we hopehoop to make sensezin of this
332
873246
2182
Hoe kunnen we hopen dat
in de komende tien jaar uit te vissen?
14:47
over the nextvolgende decadedecennium?
333
875428
2272
14:49
Well, imaginestel je voor if I gavegaf you a pairpaar- of diceDobbelsteen,
334
877700
3230
Stel dat ik je een paar dobbelstenen gaf,
en dat je wilde nagaan
of deze dobbelstenen
14:52
and I said you wanted to see whetherof those diceDobbelsteen
335
880930
1999
14:54
were loadedloaded or faireerlijk.
336
882929
1867
geladen of eerlijk waren.
14:56
One rollrollen of the diceDobbelsteen would tell you very little,
337
884796
2934
Eén worp van de dobbelstenen
zou je heel weinig vertellen,
14:59
but the more timestijden you rolledrolde them,
338
887730
1992
maar hoe vaker je ze liet rollen,
15:01
the more datagegevens you collectedverzamelde,
339
889722
1922
hoe meer gegevens je verzamelde,
15:03
the more confidentzelfverzekerd you would becomeworden,
340
891644
2172
hoe zekerder je zou worden,
15:05
not just whetherof they're loadedloaded or faireerlijk,
341
893816
2603
niet alleen of ze
geladen of eerlijk waren,
15:08
but by how much, and in what way.
342
896419
3898
maar ook hoeveel en op welke manier.
15:12
It tooknam threedrie yearsjaar to find just 42 supernovaeSupernova
343
900317
3802
Het duurde drie jaar
om slechts 42 supernova’s vinden
15:16
because the telescopestelescopen that we builtgebouwd
344
904119
3047
omdat de telescopen die we bouwden
15:19
could only surveyenquête a smallklein partdeel of the skyhemel.
345
907166
3693
slechts een klein deel van de hemel
konden overzien.
15:22
With the LSSTLSST, we get a completelyhelemaal newnieuwe viewuitzicht
346
910859
2665
Met de LSST krijgen we elke drie nachten
een volledig nieuw overzicht
15:25
of the skiesluchten abovebovenstaand ChileChili everyelk threedrie nightsovernachtingen.
347
913524
3622
van de hemel boven Chili.
15:29
In its first night of operationoperatie,
348
917146
2463
In de eerste nacht dat hij zal werken,
15:31
it will find 10 timestijden the numberaantal of supernovaeSupernova
349
919609
3150
zal hij 10 maal
het aantal supernova’s vinden
15:34
used in the discoveryontdekking of darkdonker energyenergie.
350
922759
3141
die nodig waren
voor de ontdekking van donkere energie.
15:37
This will increasetoename by 1,000
351
925900
1809
Dit zal met 1000 toenemen
15:39
withinbinnen the first fourvier monthsmaanden:
352
927709
2493
in de eerste vier maanden:
15:42
1.5 millionmiljoen supernovaeSupernova by the endeinde of its surveyenquête,
353
930202
4784
1.500.000 supernova’s
tegen het einde van zijn onderzoek,
15:46
eachelk supernovasupernova a rollrollen of the diceDobbelsteen,
354
934986
3185
iedere supernova
één worp van de dobbelstenen,
15:50
eachelk supernovasupernova testingtesting whichwelke theoriestheorieën of darkdonker energyenergie
355
938171
3442
iedere supernova test
de theorieën over donkere energie:
15:53
are consistentconsequent, and whichwelke onesdegenen are not.
356
941613
4128
welke zijn consistent en welke niet?
15:57
And so, by combiningcombineren these supernovasupernova datagegevens
357
945741
3803
Door deze supernova-data te combineren
16:01
with other measuresmaatregelen of cosmologykosmologie,
358
949544
2276
met andere metingen in de kosmologie,
16:03
we'llgoed progressivelyprogressief ruleregel out the differentverschillend ideasideeën
359
951820
2890
zullen we geleidelijk
verschillende ideeën
en theorieën van de donkere energie
kunnen uitsluiten.
16:06
and theoriestheorieën of darkdonker energyenergie
360
954710
1976
16:08
untiltot hopefullyhopelijk at the endeinde of this surveyenquête around 2030,
361
956686
7142
Zodat we aan het einde
van dit onderzoek rond 2030
16:15
we would expectverwachten to hopefullyhopelijk see
362
963828
2614
hopelijk een theorie voor ons heelal,
16:18
a theorytheorie for our universeuniversum,
363
966442
2142
een fundamentele theorie
voor de fysica van ons heelal,
16:20
a fundamentalfundamenteel theorytheorie for the physicsfysica of our universeuniversum,
364
968584
2539
16:23
to graduallygeleidelijk emergeopduiken.
365
971123
2757
geleidelijk zien ontstaan.
16:26
Now, in manyveel waysmanieren, the questionsvragen that I posedstelde
366
974950
2392
In veel opzichten zijn
de vragen die ik stelde
16:29
are in realityrealiteit the simplesteenvoudigste of questionsvragen.
367
977342
4361
in werkelijkheid
de meest eenvoudige vragen.
16:33
We maymei not know the answersantwoorden,
368
981703
1754
Misschien kunnen we
de antwoorden niet vinden,
16:35
but we at leastminst know how to askvragen the questionsvragen.
369
983457
3852
maar we hebben in elk geval
de vragen leren stellen.
16:39
But if looking throughdoor tenstientallen of thousandsduizenden of galaxiessterrenstelsels
370
987309
3118
Grasduinen door
tienduizenden sterrenstelsels
16:42
revealedonthuld 42 supernovaeSupernova that turnedgedraaid
371
990427
2938
leverde 42 supernova’s op.
16:45
our understandingbegrip of the universeuniversum on its headhoofd,
372
993365
3479
Dat zette ons begrip
van het heelal op zijn kop.
16:48
when we're workingwerkend with billionsmiljarden of galaxiessterrenstelsels,
373
996844
2914
Als we miljarden sterrenstelsels
gaan onderzoeken,
16:51
how manyveel more timestijden are we going to find
374
999758
1777
hoeveel keer gaan we
dan 42 punten vinden
16:53
42 pointspoints that don't quiteheel matchbij elkaar passen what we expectverwachten?
375
1001535
5648
die niet helemaal overeenkomen
met wat we verwachten?
16:59
Like the planetplaneet foundgevonden by HerschelHerschel
376
1007183
2757
Zoals de planeet van Herschel
17:01
or darkdonker energyenergie
377
1009940
2417
of de donkere energie
17:04
or quantumquantum mechanicsmechanica or generalalgemeen relativityrelativiteit,
378
1012357
3843
of de kwantummechanica
en de algemene relativiteitstheorie:
17:08
all ideasideeën that camekwam because the datagegevens
379
1016200
2344
allemaal nieuwe ideeën
die voortkwamen
17:10
didn't quiteheel matchbij elkaar passen what we expectedverwacht.
380
1018544
3455
uit gegevens die afweken
van wat we verwacht hadden.
17:13
What's so excitingopwindend about the nextvolgende decadedecennium of datagegevens
381
1021999
3261
Het spannende van astronomische gegevens
van de komende tien jaar
17:17
in astronomyastronomie is,
382
1025260
1670
is dat we niet eens weten
hoeveel antwoorden
17:18
we don't even know how manyveel answersantwoorden
383
1026930
2211
17:21
are out there waitingaan het wachten,
384
1029141
1800
op ons liggen te wachten,
17:22
answersantwoorden about our originsoorsprongen and our evolutionevolutie.
385
1030941
3881
antwoorden over onze oorsprong
en onze evolutie.
Hoeveel antwoorden zijn er
17:26
How manyveel answersantwoorden are out there
386
1034822
1095
17:27
that we don't even know the questionsvragen
387
1035917
3294
waarvan we niet eens weten
17:31
that we want to askvragen?
388
1039211
2011
welke vragen we erover willen stellen?
17:33
Thank you.
389
1041222
1947
Dankjewel.
(Applaus)
17:35
(ApplauseApplaus)
390
1043169
3702
Translated by Rik Delaet
Reviewed by Axel Saffran

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Andrew Connolly - Astronomer
Andrew Connolly is helping to build the Large Synoptic Survey Telescope -- as well as tools to handle the massive datasets it will send our way.

Why you should listen
Andrew Connolly's research focuses on understanding the evolution of our universe, by studying how structure forms and evolves on small and large scales -- from the search for asteroids to the clustering of distant galaxies. He's a ten-year veteran of the Large Synoptic Sky Survey, and is now prepping for the unprecedented data streams we could expect from the under-construction Large Synoptic Survey Telescope.
 
Set on an 8,800-foot peak in northern Chile, the LSST will have an 8.4-meter primary mirror, a 10-square-degree field of view and a 3.2 gigapixel camera. It will survey half the sky every three nights, creating about 100 terabytes of data every week. Astronomers, Connolly suggests, will need wholly new tools to wrangle this amount of data -- so he has been helping bring together computer scientists, statisticians and astronomers to develop scalable algorithms for processing massive data streams.
 
On sabbatical from the University of Washington, Connolly led the development of Google Sky, and he's now working with Microsoft to develop affordable digital planetariums.
More profile about the speaker
Andrew Connolly | Speaker | TED.com