ABOUT THE SPEAKER
Sam Harris - Neuroscientist, philosopher
Sam Harris's work focuses on how our growing understanding of ourselves and the world is changing our sense of how we should live.

Why you should listen

Sam Harris is the author of five New York Times bestsellers. His books include The End of FaithLetter to a Christian Nation, The Moral Landscape, Free Will, Lying, Waking Up and Islam and the Future of Tolerance (with Maajid Nawaz). The End of Faith won the 2005 PEN Award for Nonfiction. Harris's writing and public lectures cover a wide range of topics -- neuroscience, moral philosophy, religion, spirituality, violence, human reasoning -- but generally focus on how a growing understanding of ourselves and the world is changing our sense of how we should live.

Harris's work has been published in more than 20 languages and has been discussed in the New York Times, Time, Scientific American, Nature, Newsweek, Rolling Stone and many other journals. He has written for the New York Times, the Los Angeles Times, The Economist, The Times (London), the Boston Globe, The Atlantic, The Annals of Neurology and elsewhere. Harris also regularly hosts a popular podcast.

Harris received a degree in philosophy from Stanford University and a Ph.D. in neuroscience from UCLA.

More profile about the speaker
Sam Harris | Speaker | TED.com
TED2010

Sam Harris: Science can answer moral questions

Sam Harris: Wetenschap kan morele vraagstukken beantwoorden.

Filmed:
6,257,604 views

Vragen over goed en kwaad vallen traditioneel buiten het bereik van de wetenschap. Sam Harris beargumenteert echter dat de wetenschap wel een stem heeft en moet hebben in morele vraagstukken, menselijke waarden en het goede leven.
- Neuroscientist, philosopher
Sam Harris's work focuses on how our growing understanding of ourselves and the world is changing our sense of how we should live. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:15
I'm going to speakspreken todayvandaag about the relationshipverhouding
0
0
3000
Vandaag spreek ik over de verhouding
00:18
betweentussen sciencewetenschap and humanmenselijk valueswaarden.
1
3000
4000
tussen wetenschap en menselijke waarden.
00:22
Now, it's generallyalgemeen understoodbegrijpelijk that
2
7000
2000
Over het algemeen wordt aangenomen dat
00:24
questionsvragen of moralitymoraliteit --
3
9000
2000
vragen over moraal,
00:26
questionsvragen of good and evilonheil and right and wrongfout --
4
11000
2000
vragen over goed en kwaad,
00:28
are questionsvragen about whichwelke sciencewetenschap officiallyofficieel has no opinionmening.
5
13000
3000
vragen zijn waarover de wetenschap geen mening heeft.
00:31
It's thought that sciencewetenschap can help us
6
16000
3000
Wetenschap kan ons helpen
00:34
get what we valuewaarde,
7
19000
2000
om krijgen wat we waarderen,
00:36
but it can never tell us what we oughtmoeten to valuewaarde.
8
21000
3000
maar niet kan vertellen wat we moeten waarderen.
00:39
And, consequentlyBijgevolg, mostmeest people -- I think mostmeest people
9
24000
2000
Het gevolg is dat de meeste mensen, ook hier,
00:41
probablywaarschijnlijk here -- think that sciencewetenschap will never answerantwoord
10
26000
3000
denken dat de wetenschap geen antwoord heeft
00:44
the mostmeest importantbelangrijk questionsvragen in humanmenselijk life:
11
29000
3000
op de belangrijkste vragen in het menselijke leven.
00:47
questionsvragen like, "What is worthwaard livingleven for?"
12
32000
2000
"Wat is het waard om voor te leven?"
00:49
"What is worthwaard dyingsterven for?"
13
34000
2000
"Wat is het waard om ervoor te sterven?"
00:51
"What constitutesvormt a good life?"
14
36000
2000
"Wat is een goed leven?"
00:53
So, I'm going to argueargumenteren
15
38000
2000
Volgens mij is dat onderscheid
00:55
that this is an illusionillusie -- that the separationscheiding betweentussen
16
40000
2000
tussen wetenschap en menselijke waarden
00:57
sciencewetenschap and humanmenselijk valueswaarden is an illusionillusie --
17
42000
2000
een illusie.
00:59
and actuallywerkelijk quiteheel a dangerousgevaarlijk one
18
44000
3000
Een behoorlijk gevaarlijke illusie
01:02
at this pointpunt in humanmenselijk historygeschiedenis.
19
47000
2000
op dit moment in de menselijke geschiedenis.
01:04
Now, it's oftenvaak said that sciencewetenschap
20
49000
2000
Het is vaak gezegd dat wetenschap
01:06
cannotkan niet give us a foundationfundament for moralitymoraliteit and humanmenselijk valueswaarden,
21
51000
3000
geen basis kan geven voor menselijke waarden
01:09
because sciencewetenschap dealsaanbiedingen with factsfeiten,
22
54000
3000
omdat wetenschap zich richt op feiten.
01:12
and factsfeiten and valueswaarden seemlijken to belongbehoren to differentverschillend spheresbollen.
23
57000
4000
Feiten en waarden lijken tot verschillende werelden te behoren.
01:16
It's oftenvaak thought that there's no descriptionBeschrijving
24
61000
3000
Vaak wordt aangenomen dat er geen beschrijving
01:19
of the way the worldwereld- is
25
64000
2000
van de wereld beschikbaar is
01:21
that can tell us how the worldwereld- oughtmoeten to be.
26
66000
4000
die ons kan vertellen hoe de wereld zou moeten zijn.
01:25
But I think this is quiteheel clearlyduidelijk untrueONWAAR.
27
70000
2000
Maar ik denk dat dit duidelijk niet waar is.
01:27
ValuesWaarden are a certainzeker kindsoort of factfeit.
28
72000
4000
Waarden zijn op een bepaalde manier ook feiten.
01:31
They are factsfeiten about the well-beingwelzijn of consciousbewust creaturesschepsels.
29
76000
4000
Ze zijn feiten over het welzijn van bewuste wezens.
01:35
Why is it that we don't have ethicalethisch obligationsverplichtingen towardin de richting van rocksrotsen?
30
80000
4000
Waarom hebben we geen ethische verplichtingen ten opzichte van stenen?
01:39
Why don't we feel compassionmededogen for rocksrotsen?
31
84000
3000
Waarom leven we niet mee met een steen?
01:42
It's because we don't think rocksrotsen can sufferlijden. And if we're more
32
87000
2000
Omdat we denken dat stenen niet kunnen lijden.
01:44
concernedbezorgd about our fellowkameraad primatesprimaten
33
89000
2000
We maken ons meer zorgen maken
01:46
than we are about insectsinsecten, as indeedinderdaad we are,
34
91000
3000
over onze medeprimaten dan over insecten
01:49
it's because we think they're exposedblootgesteld to a greatergroter rangereeks
35
94000
2000
omdat we denken dat ze gevoeliger zijn
01:51
of potentialpotentieel happinessgeluk and sufferinglijden.
36
96000
3000
voor mogelijk geluk en lijden.
01:54
Now, the crucialbeslissend thing to noticekennisgeving here
37
99000
3000
Het cruciale punt is
01:57
is that this is a factualfeitelijke claimvordering:
38
102000
2000
dat dit een feitelijke claim is.
01:59
This is something that we could be right or wrongfout about. And if we
39
104000
2000
Dit kan juist of onjuist zijn.
02:01
have misconstruedverkeerd begrepen the relationshipverhouding betweentussen biologicalbiologisch complexityingewikkeldheid
40
106000
3000
Door een verkeerd inzicht in de verhouding tussen biologische complexiteit
02:04
and the possibilitiesmogelijkheden of experienceervaring
41
109000
3000
en de mogelijkheid van een bewuste ervaring
02:07
well then we could be wrongfout about the innerbinnenste liveslevens of insectsinsecten.
42
112000
3000
zouden we het innerlijk leven van insecten onjuist begrijpen.
02:10
And there's no notionbegrip,
43
115000
4000
Er is geen definitie,
02:14
no versionversie of humanmenselijk moralitymoraliteit
44
119000
2000
geen enkele menselijke moraliteit
02:16
and humanmenselijk valueswaarden that I've ever come acrossaan de overkant
45
121000
3000
en menselijke waarden die ik ooit tegen ben gekomen
02:19
that is not at some pointpunt reducibleproever
46
124000
2000
die niet op enig manier terug te brengen zijn
02:21
to a concernbezorgdheid about consciousbewust experienceervaring
47
126000
3000
tot zorgen over een bewustzijn
02:24
and its possiblemogelijk changesveranderingen.
48
129000
2000
en de mogelijke verandering daarin.
02:26
Even if you get your valueswaarden from religiongodsdienst,
49
131000
3000
Zelfs wanneer je je waarden krijgt van een religie,
02:29
even if you think that good and evilonheil ultimatelytenslotte
50
134000
2000
zelfs wanneer je denkt dat goed en kwaad uiteindelijk
02:31
relatebetrekking hebben to conditionsvoorwaarden after deathdood --
51
136000
2000
verband houden met een leven na de dood,
02:33
eithereen van beide to an eternityeeuwigheid of happinessgeluk with God
52
138000
3000
zoals eeuwig geluk met God
02:36
or an eternityeeuwigheid of sufferinglijden in hellhel --
53
141000
2000
of eeuwig lijden in de hel,
02:38
you are still concernedbezorgd about consciousnessbewustzijn and its changesveranderingen.
54
143000
4000
je maakt je nog steeds zorgen over het bewustzijn en wat daarin verandert.
02:42
And to say that suchzodanig changesveranderingen can persistblijven bestaan after deathdood
55
147000
3000
Beweren dat zulke veranderingen gevolgen hebben na de dood
02:45
is itselfzelf a factualfeitelijke claimvordering,
56
150000
2000
is op zichzelf al een feitelijke claim,
02:47
whichwelke, of courseCursus, maymei or maymei not be truewaar.
57
152000
3000
die juist of onjuist kan zijn.
02:50
Now, to speakspreken about the conditionsvoorwaarden of well-beingwelzijn
58
155000
3000
Wat betreft de voorwaarden voor een goed leven
02:53
in this life, for humanmenselijk beingswezens,
59
158000
2000
in dit leven, een mensenleven,
02:55
we know that there is a continuumcontinuüm of suchzodanig factsfeiten.
60
160000
3000
weten we dat er een groot bereik van zulke feiten bestaat.
02:58
We know that it's possiblemogelijk to liveleven in a failedmislukt statestaat,
61
163000
3000
Het is mogelijk om te leven in een staat met een falende overheid,
03:01
where everything that can go wrongfout does go wrongfout --
62
166000
2000
waar wat fout kan gaan ook fout gaat,
03:03
where mothersmoeders cannotkan niet feedeten geven theirhun childrenkinderen,
63
168000
3000
waar moeders hun kinderen niet te eten kunnen geven,
03:06
where strangersonbekenden cannotkan niet find the basisbasis for peacefulvredig collaborationsamenwerking,
64
171000
4000
waar onbekenden onmogelijk in vrede kunnen samenwerken,
03:10
where people are murderedvermoord indiscriminatelyzonder aanzien des persoons.
65
175000
3000
waar mensen zonder onderscheid vermoord worden.
03:13
And we know that it's possiblemogelijk to moveverhuizing alonglangs this continuumcontinuüm
66
178000
3000
En we weten dat we ons binnen dit bereik voortbewegen
03:16
towardsnaar something quiteheel a bitbeetje more idyllicidyllische,
67
181000
2000
in de richting van iets idyllischer,
03:18
to a placeplaats where a conferenceconferentie like this is even conceivabledenkbaar.
68
183000
5000
naar een plek waar een conferentie als deze mogelijk is.
03:23
And we know -- we know --
69
188000
3000
En we weten, we weten,
03:26
that there are right and wrongfout answersantwoorden
70
191000
2000
dat er juiste en onjuiste antwoorden zijn
03:28
to how to moveverhuizing in this spaceruimte.
71
193000
2000
hoe ons in deze ruimte te gedragen.
03:30
Would addingtoe te voegen choleracholera to the waterwater be a good ideaidee?
72
195000
6000
Is cholera aan drinkwater toevoegen een goed idee?
03:36
ProbablyWaarschijnlijk not.
73
201000
2000
Waarschijnlijk niet.
03:38
Would it be a good ideaidee for everyoneiedereen to believe in the evilonheil eyeoog,
74
203000
3000
Is het een goed idee om te geloven in het kwade oog,
03:41
so that when badslecht things happenedgebeurd to them
75
206000
2000
zodat, wanneer je iets slechts overkomt,
03:43
they immediatelyper direct blameschuld theirhun neighborsburen? ProbablyWaarschijnlijk not.
76
208000
4000
je meteen de buren de schuld geeft? Waarschijnlijk niet.
03:47
There are truthswaarheden to be knownbekend
77
212000
2000
Er zijn waarheden te ontdekken
03:49
about how humanmenselijk communitiesgemeenschappen flourishfloreren,
78
214000
3000
over hoe samenlevingen tot bloei komen,
03:52
whetherof or not we understandbegrijpen these truthswaarheden.
79
217000
2000
of we deze waarheden begrijpen of niet.
03:54
And moralitymoraliteit relatesbetrekking to these truthswaarheden.
80
219000
3000
Moraal heeft een relatie met deze waarheden.
03:57
So, in talkingpratend about valueswaarden we are talkingpratend about factsfeiten.
81
222000
4000
Wanneer je over waarden spreekt, spreek je dus over feiten.
04:01
Now, of courseCursus our situationsituatie in the worldwereld- can be understoodbegrijpelijk at manyveel levelslevels --
82
226000
3000
Onze toestand in de wereld kan op vele niveaus begrepen worden:
04:04
from the levelniveau of the genomegenoom
83
229000
2000
vanuit het niveau van het menselijk DNA
04:06
on up to the levelniveau of economiceconomisch systemssystemen
84
231000
2000
tot het niveau van economische systemen
04:08
and politicalpolitiek arrangementsregelingen.
85
233000
2000
en politieke akkoorden.
04:10
But if we're going to talk about humanmenselijk well-beingwelzijn
86
235000
2000
Maar wanneer we spreken over een mensenleven
04:12
we are, of necessitynoodzaak, talkingpratend about the humanmenselijk brainhersenen.
87
237000
3000
hebben we het natuurlijk over het menselijk brein.
04:15
Because we know that our experienceervaring of the worldwereld- and of ourselvesonszelf withinbinnen it
88
240000
3000
We weten dat ons bewustzijn van de wereld en onszelf
04:18
is realizedrealiseerde in the brainhersenen --
89
243000
3000
tot stand komt in het brein,
04:21
whateverwat dan ook happensgebeurt after deathdood.
90
246000
2000
wat er ook gebeurt na de dood.
04:23
Even if the suicidezelfmoord bomberbommenwerper does get 72 virginsmaagden in the afterlifeAfterlife,
91
248000
5000
Zelfs als de zelfmoordterrorist 72 maagden krijgt in het leven na de dood,
04:28
in this life, his personalitypersoonlijkheid --
92
253000
3000
is in dit leven zijn persoonlijkheid,
04:31
his ratherliever unfortunateongelukkige personalitypersoonlijkheid --
93
256000
2000
zijn nogal ongelukkige persoonlijkheid,
04:33
is the productartikel of his brainhersenen.
94
258000
3000
het product van zijn brein.
04:36
So the contributionsbijdragen of culturecultuur --
95
261000
3000
De bijdrage van cultuur is dus
04:39
if culturecultuur changesveranderingen us, as indeedinderdaad it does,
96
264000
2000
dat cultuur ons verandert
04:41
it changesveranderingen us by changingveranderen our brainshersenen.
97
266000
2000
door ons brein te veranderen.
04:43
And so thereforedaarom whateverwat dan ook culturalcultureel variationvariatie there is
98
268000
3000
Elke culturele variatie
04:46
in how humanmenselijk beingswezens flourishfloreren
99
271000
2000
in de manier waarop mensen zich ontwikkelen,
04:48
can, at leastminst in principlebeginsel, be understoodbegrijpelijk
100
273000
2000
kan dus begrepen worden
04:50
in the contextcontext of a maturingrijpen sciencewetenschap of the mindgeest --
101
275000
3000
in de context van de wetenschap van het verstand:
04:53
neuroscienceneurowetenschappen, psychologypsychologie, etcenz.
102
278000
3000
neurologie, psychologie, ....
04:56
So, what I'm arguingarguing is that
103
281000
2000
Ik bepleit dus
04:58
value'swaarde van reducedgereduceerd to factsfeiten --
104
283000
2000
de reductie van waarden tot feiten,
05:00
to factsfeiten about the consciousbewust experienceervaring
105
285000
2000
feiten over bewuste ervaringen
05:02
of consciousbewust beingswezens.
106
287000
3000
van bewuste wezens.
05:05
And we can thereforedaarom visualizevisualiseren a spaceruimte
107
290000
3000
We kunnen ons een ruimte voorstellen
05:08
of possiblemogelijk changesveranderingen in the experienceervaring of these beingswezens.
108
293000
3000
van mogelijke veranderingen in het bewustzijn van deze wezens.
05:11
And I think of this as kindsoort of a moralMoreel landscapelandschap,
109
296000
2000
Ik beschouw dit als een moreel landschap
05:13
with peakspieken and valleysvalleien that correspondovereenkomen met
110
298000
2000
met pieken en dalen
05:15
to differencesverschillen in the well-beingwelzijn of consciousbewust creaturesschepsels,
111
300000
3000
zoals de toestand van bewuste wezens,
05:18
bothbeide personalpersoonlijk and collectivecollectief.
112
303000
2000
zowel persoonlijk als collectief.
05:20
And one thing to noticekennisgeving is that perhapsmisschien
113
305000
2000
Het valt op dat
05:22
there are statesstaten of humanmenselijk well-beingwelzijn
114
307000
2000
gelukkige momenten bestaan
05:24
that we rarelyzelden accesstoegang, that fewweinig people accesstoegang.
115
309000
3000
die we slechts zelden bereiken.
05:27
And these awaitwachten op our discoveryontdekking.
116
312000
2000
Die willen we ontdekken.
05:29
PerhapsMisschien some of these statesstaten can be appropriatelyop gepaste wijze calledriep
117
314000
2000
We noemen deze momenten
05:31
mysticalmystieke or spiritualgeestelijk.
118
316000
2000
het best mystiek of spiritueel.
05:33
PerhapsMisschien there are other statesstaten that we can't accesstoegang
119
318000
2000
Misschien bestaan voor ons onbereikbare ervaringen
05:35
because of how our mindsgeesten are structuredgestructureerde
120
320000
3000
vanwege de structuur van ons verstand.
05:38
but other mindsgeesten possiblymogelijk could accesstoegang them.
121
323000
4000
Een ander verstand bereikt deze ervaring misschien wel.
05:42
Now, let me be clearduidelijk about what I'm not sayinggezegde. I'm not sayinggezegde
122
327000
2000
Laat me duidelijk vertellen wat ik niet bedoel.
05:44
that sciencewetenschap is guaranteedgegarandeerd to mapkaart this spaceruimte,
123
329000
5000
Ik zeg niet dat wetenschap deze ruimte in kaart kan brengen
05:49
or that we will have scientificwetenschappelijk answersantwoorden to everyelk
124
334000
2000
of dat wetenschappelijke antwoorden mogelijk zijn
05:51
conceivabledenkbaar moralMoreel questionvraag.
125
336000
2000
op elk mogelijk moreel vraagstuk.
05:53
I don't think, for instanceaanleg, that you will one day consultConsult
126
338000
2000
Ik denk niet dat op een dag
05:55
a supercomputersupercomputer to learnleren whetherof you should have a secondtweede childkind,
127
340000
4000
een supercomputer kan vertellen of je een tweede kind moet krijgen,
05:59
or whetherof we should bombbom Iran'sIrans nuclearnucleair facilitiesuitrusting,
128
344000
4000
of we de kernfabrieken van Iran moeten bombarderen
06:03
or whetherof you can deductaftrekken the fullvol costkosten of TEDTED as a businessbedrijf expensekosten.
129
348000
4000
of dat je de kosten voor TED als zakelijke uitgave kan aftrekken.
06:07
(LaughterGelach)
130
352000
2000
(gelach)
06:09
But if questionsvragen affectaantasten humanmenselijk well-beingwelzijn
131
354000
2000
Maar wanneer vragen mensenlevens beïnvloeden
06:11
then they do have answersantwoorden, whetherof or not we can find them.
132
356000
3000
dan bestaat een antwoord, of wij dat kunnen vinden of niet.
06:14
And just admittingtoelaten this --
133
359000
2000
Dit toegeven,
06:16
just admittingtoelaten that there are right and wrongfout answersantwoorden
134
361000
2000
gewoon toegeven dat goede en foute antwoorden bestaan
06:18
to the questionvraag of how humansmensen flourishfloreren --
135
363000
2000
op de vraag hoe mensen tot bloei komen,
06:20
will changeverandering the way we talk about moralitymoraliteit,
136
365000
2000
verandert hoe we over moraliteit spreken,
06:22
and will changeverandering our expectationsverwachtingen
137
367000
2000
en verandert onze verwachtingen
06:24
of humanmenselijk cooperationsamenwerking in the futuretoekomst.
138
369000
4000
tegenover menselijke samenwerking in de toekomst.
06:28
For instanceaanleg, there are 21 statesstaten in our countryland
139
373000
4000
Er zijn bijvoorbeeld 21 staten in de VS
06:32
where corporalKorporaal punishmentstraf in the classroomklas is legalwettelijk,
140
377000
3000
waar lijfstraffen in het klas toegestaan zijn.
06:35
where it is legalwettelijk for a teacherleraar to beatovertreffen a childkind with a woodenhouten boardboord, hardhard,
141
380000
6000
Een leraar mag een kind slaan met een houten lat.
06:41
and raisingverheffing largegroot bruiseskneuzingen and blistersblaren and even breakingbreken the skinhuid.
142
386000
4000
met grote blauwe plekken, blaren en zelfs open wonden tot gevolg.
06:45
And hundredshonderden of thousandsduizenden of childrenkinderen, incidentallybijkomstig,
143
390000
2000
Honderdduizenden kinderen per jaar
06:47
are subjectedonderworpen to this everyelk yearjaar.
144
392000
2000
overkomt dit regelmatig.
06:49
The locationslocaties of these enlightenedverlicht districtsdistricten, I think, will failmislukken to surpriseverrassing you.
145
394000
5000
De locaties van deze verlichte staten zullen u niet verbazen.
06:54
We're not talkingpratend about ConnecticutConnecticut.
146
399000
3000
We hebben het niet over Connecticut.
06:57
And the rationalemotivering for this behaviorgedrag is explicitlyuitdrukkelijk religiousreligieus.
147
402000
4000
De achterliggende gedachte voor dit gedrag is expliciet religieus.
07:01
The creatorSchepper of the universeuniversum himselfzichzelf
148
406000
2000
De schepper van het universum heeft zelf gezegd
07:03
has told us not to spareReserve the rodhengel,
149
408000
2000
dat we de roede niet mogen sparen,
07:05
lestopdat we spoilverwennen the childkind --
150
410000
2000
anders verpesten we het kind.
07:07
this is in ProverbsSpreuken 13 and 20, and I believe, 23.
151
412000
5000
Dit staat in Spreuken 13 en 20 en, geloof ik, in 23.
07:12
But we can askvragen the obviousduidelijk questionvraag:
152
417000
2000
Stellen we dan de voor de hand liggende vraag?
07:14
Is it a good ideaidee, generallyalgemeen speakingsprekend,
153
419000
4000
Is het een goed idee
07:18
to subjectonderwerpen childrenkinderen to painpijn
154
423000
3000
om kinderen bloot te stellen
07:21
and violencegeweld and publicopenbaar humiliationvernedering
155
426000
3000
aan pijn, geweld en publieke vernedering
07:24
as a way of encouragingbemoedigend healthygezond emotionalemotioneel developmentontwikkeling
156
429000
2000
om emotionele ontwikkeling en goed gedrag
07:26
and good behaviorgedrag?
157
431000
2000
te stimuleren?
07:28
(LaughterGelach)
158
433000
1000
(gelach)
07:29
Is there any doubttwijfel
159
434000
4000
Kun je eraan twijfelen
07:33
that this questionvraag has an answerantwoord,
160
438000
2000
dat deze vraag een antwoord heeft
07:35
and that it mattersaangelegenheden?
161
440000
3000
en dat het een belangrijk antwoord is?
07:38
Now, manyveel of you mightmacht worryzorgen
162
443000
2000
Velen van u kunnen opmerken
07:40
that the notionbegrip of well-beingwelzijn is trulywerkelijk undefinedundefined,
163
445000
3000
dat "gelukkig leven" geen echte definitie heeft
07:43
and seeminglyschijnbaar perpetuallyvoortdurend openOpen to be re-construedopnieuw uitgelegd.
164
448000
3000
en schijnbaar altijd open staat voor herdefinitie.
07:46
And so, how thereforedaarom can there be an
165
451000
2000
Dus rijst de vraag:
07:48
objectivedoelstelling notionbegrip of well-beingwelzijn?
166
453000
3000
Wat kan "gelukkig leven" objectief zijn?
07:51
Well, consideroverwegen by analogyanalogie, the conceptconcept of physicalfysiek healthGezondheid.
167
456000
3000
Vergelijk met het concept "gezond leven".
07:54
The conceptconcept of physicalfysiek healthGezondheid is undefinedundefined.
168
459000
3000
Het concept "fysieke gezondheid" is niet gedefinieerd,
07:57
As we just heardgehoord from MichaelMichael SpecterSpecter, it has changedveranderd over the yearsjaar.
169
462000
3000
zoals Michael Specter zojuist vertelde. Het is veranderd in de loop der jaren.
08:00
When this statuestandbeeld was carvedgesneden
170
465000
2000
Toen dit standbeeld werd gemaakt
08:02
the averagegemiddelde life expectancyverwachting was probablywaarschijnlijk 30.
171
467000
3000
was de leeftijdsverwachting wellicht 30 jaar.
08:05
It's now around 80 in the developedontwikkelde worldwereld-.
172
470000
3000
Dat is nu 80 jaar in de ontwikkelde wereld.
08:08
There maymei come a time when we meddleMeddle with our genomesgenomen
173
473000
3000
In de toekomst kunnen we met ons DNA rommelen
08:11
in suchzodanig a way that not beingwezen ablein staat to runrennen a marathonMarathon
174
476000
3000
zodat geen marathon kunnen lopen op je 200ste
08:14
at ageleeftijd 200 will be consideredbeschouwd a profounddiepgaand disabilityhandicap.
175
479000
4000
als een serieuze handicap wordt beschouwd.
08:18
People will sendsturen you donationsdonaties when you're in that conditionstaat.
176
483000
3000
Mensen zouden geld geven wanneer je zo ongezond bent.
08:21
(LaughterGelach)
177
486000
2000
(gelach)
08:23
NoticeAankondiging that the factfeit that the conceptconcept of healthGezondheid
178
488000
4000
Let op: het concept gezondheid is
08:27
is openOpen, genuinelyecht openOpen for revisionherziening,
179
492000
3000
open gedefinieerd
08:30
does not make it vacuousinhoudsloze.
180
495000
2000
maar het is niet leeg.
08:32
The distinctiononderscheid betweentussen a healthygezond personpersoon
181
497000
3000
Het onderscheid tussen een gezond persoon
08:35
and a deaddood one
182
500000
2000
en een dood persoon
08:37
is about as clearduidelijk and consequentialgevolgschade as any we make in sciencewetenschap.
183
502000
3000
is zo duidelijk als elk onderscheid in de wetenschap.
08:43
AnotherEen ander thing to noticekennisgeving is there maymei be manyveel peakspieken on the moralMoreel landscapelandschap:
184
508000
3000
Bemerk ook dat vele pieken in het morele landschap bestaan.
08:46
There maymei be equivalentgelijkwaardig waysmanieren to thrivetieren;
185
511000
3000
Er kunnen gelijkwaardige alternatieven zijn om te bloeien,
08:49
there maymei be equivalentgelijkwaardig waysmanieren to organizeorganiseren a humanmenselijk societymaatschappij
186
514000
2000
om een samenleving zo te organiseren
08:51
so as to maximizemaximaliseren humanmenselijk flourishingbloeiende.
187
516000
2000
dat mensen zich maximaal ontwikkelen.
08:53
Now, why wouldn'tzou het niet this
188
518000
2000
Waarom zou dit niet
08:55
undermineondermijnen an objectivedoelstelling moralitymoraliteit?
189
520000
4000
een objectieve moraliteit ondermijnen?
08:59
Well think of how we talk about foodeten:
190
524000
3000
Denk aan hoe we praten over eten.
09:02
I would never be temptedgeneigd to argueargumenteren to you
191
527000
3000
Ik zou je nooit overtuigen
09:05
that there mustmoet be one right foodeten to eateten.
192
530000
2000
dat er maar één juiste voeding bestaat.
09:07
There is clearlyduidelijk a rangereeks of materialsmaterialen
193
532000
2000
Heel veel producten zijn
09:09
that constitutevormen healthygezond foodeten.
194
534000
2000
duidelijk gezond voedsel.
09:11
But there's neverthelessniettemin a clearduidelijk distinctiononderscheid
195
536000
2000
Toch bestaat een onderscheid
09:13
betweentussen foodeten and poisonvergiftigen.
196
538000
2000
tussen eten en gif.
09:15
The factfeit that there are manyveel right answersantwoorden
197
540000
3000
Het feit dat meerdere juiste antwoorden bestaan
09:18
to the questionvraag, "What is foodeten?"
198
543000
2000
op de vraag "Wat is voedsel?"
09:20
does not temptverleiden us
199
545000
3000
betekent niet dat
09:23
to say that there are no truthswaarheden to be knownbekend about humanmenselijk nutritionvoeding.
200
548000
5000
er geen waarheden bestaan over menselijke voeding.
09:28
ManyVeel people worryzorgen
201
553000
2000
Veel mensen maken zich zorgen
09:30
that a universaluniverseel moralitymoraliteit would requirevereisen
202
555000
3000
dat een universele moraal noodzakelijk
09:33
moralMoreel preceptsvoorschriften that admittoegeven of no exceptionsuitzonderingen.
203
558000
3000
geen uitzonderingen aanvaardt.
09:36
So, for instanceaanleg, if it's really wrongfout to lieliggen,
204
561000
2000
Als je bijvoorbeeld niet mag liegen,
09:38
it mustmoet always be wrongfout to lieliggen,
205
563000
2000
mag je nooit liegen.
09:40
and if you can find an exceptionuitzondering,
206
565000
2000
Wanneer je een uitzondering hierop vindt,
09:42
well then there's no suchzodanig thing as moralMoreel truthwaarheid.
207
567000
3000
dan bestaat er geen morele waarheid.
09:45
Why would we think this?
208
570000
2000
Waarom zouden we dit denken?
09:47
ConsiderOverwegen, by analogyanalogie, the gamespel of chessschaak.
209
572000
3000
Vergelijk met het schaakspel.
09:50
Now, if you're going to playspelen good chessschaak,
210
575000
2000
Wanneer je goed wilt schaken
09:52
a principlebeginsel like, "Don't loseverliezen your QueenKoningin,"
211
577000
2000
is het principe "raak je koningin niet kwijt"
09:54
is very good to followvolgen.
212
579000
2000
heel verstandig.
09:56
But it clearlyduidelijk admitstoegeeft some exceptionsuitzonderingen.
213
581000
2000
Maar hierop zijn uitzonderingen.
09:58
There are momentsmomenten when losingverliezen your QueenKoningin is a brilliantbriljant thing to do.
214
583000
3000
Soms is je koningin opofferen een briljante zet.
10:01
There are momentsmomenten when it is the only good thing you can do.
215
586000
4000
Soms is het zelfs de enige juiste zet.
10:05
And yetnog, chessschaak is a domaindomein of perfectperfect objectivityobjectiviteit.
216
590000
4000
En toch is het schaakspel volledig objectief.
10:09
The factfeit that there are exceptionsuitzonderingen here does not
217
594000
2000
Het feit dat er uitzonderingen zijn
10:11
changeverandering that at all.
218
596000
3000
verandert dit niet.
10:14
Now, this bringsbrengt us to the sortssoorten of movesmoves
219
599000
3000
Dit brengt ons bij het menselijk gedrag
10:17
that people are aptapt to make in the moralMoreel spheregebied.
220
602000
3000
op het morele vlak.
10:20
ConsiderOverwegen the great problemprobleem of women'svrouwen bodieslichamen:
221
605000
5000
Beschouw het grote probleem van het vrouwelijk lichaam.
10:25
What to do about them?
222
610000
2000
Wat moet je er mee?
10:27
Well this is one thing you can do about them:
223
612000
2000
Dit is één van de mogelijkheden.
10:29
You can coverdeksel them up.
224
614000
2000
Je kan het bedekken.
10:31
Now, it is the positionpositie, generallyalgemeen speakingsprekend, of our intellectualintellectueel communitygemeenschap
225
616000
2000
Het standpunt van onze intellectuele gemeenschap is,
10:33
that while we maymei not like this,
226
618000
4000
ondanks dat we dit niet leuk vinden,
10:37
we mightmacht think of this as "wrongfout"
227
622000
2000
en dit verkeerd vinden
10:39
in BostonBoston or PaloPalo AltoAlto,
228
624000
2000
in Boston of Palo Alto,
10:41
who are we to say
229
626000
2000
dat het niet aan ons is om te zeggen
10:43
that the proudtrots denizensbewoners of an ancientoude culturecultuur
230
628000
3000
dat de trotse afstammelingen van een eeuwenoude cultuur
10:46
are wrongfout to forcedwingen theirhun wivesvrouwen and daughtersdochters
231
631000
3000
fout zijn door hun vrouwen en dochters te dwingen
10:49
to liveleven in clothdoek bagstassen?
232
634000
2000
in stoffen zakken te leven?
10:51
And who are we to say, even, that they're wrongfout
233
636000
2000
En wie zijn wij om te beweren dat het fout is
10:53
to beatovertreffen them with lengthslengtes of steelstaal cablekabel,
234
638000
2000
om ze te slaan met staalkabels
10:55
or throwGooi batteryaccu acidzuur in theirhun facesgezichten
235
640000
2000
of batterijzuur in hun gezicht te gooien,
10:57
if they declineafwijzen the privilegevoorrecht of beingwezen smotheredgesmoord in this way?
236
642000
4000
wanneer ze het privilege weigeren om zo ingepakt te worden?
11:01
Well, who are we not to say this?
237
646000
3000
Of wie zijn wij om dit niet te zeggen?
11:04
Who are we to pretenddoen alsof
238
649000
2000
Wie zijn wij om te doen
11:06
that we know so little about humanmenselijk well-beingwelzijn
239
651000
4000
alsof we zo weinig weten over menselijk welzijn
11:10
that we have to be non-judgmentalniet-oordelende about a practicepraktijk like this?
240
655000
4000
dat we niet kunnen oordelen over dit soort praktijken.
11:14
I'm not talkingpratend about voluntaryvrijwillig wearingvervelend of a veilsluier --
241
659000
4000
Ik bedoel niet het vrijwillig dragen van een hoofddoek.
11:18
womenvrouw should be ablein staat to wearslijtage whateverwat dan ook they want, as farver as I'm concernedbezorgd.
242
663000
2000
Vrouwen moeten kunnen dragen wat ze willen.
11:20
But what does voluntaryvrijwillig mean
243
665000
3000
Maar wat betekent vrijwillig
11:23
in a communitygemeenschap where,
244
668000
2000
in een samenleving waar,
11:25
when a girlmeisje getskrijgt rapedverkracht,
245
670000
3000
wanneer een meisje verkracht wordt,
11:28
her father'svader first impulseimpuls,
246
673000
2000
de eerste impuls van haar vader vaak is
11:30
ratherliever oftenvaak, is to murdermoord her out of shameschande?
247
675000
5000
haar vermoorden uit schaamte?
11:35
Just let that factfeit detonateontploffen in your brainhersenen for a minuteminuut:
248
680000
7000
Laat dat feit eventjes in je brein doordringen.
11:42
Your daughterdochter getskrijgt rapedverkracht,
249
687000
2000
Je dochter wordt verkracht,
11:44
and what you want to do is killdoden her.
250
689000
3000
en haar doden is het eerste wat je wil.
11:52
What are the chanceskansen that representsvertegenwoordigt
251
697000
2000
Is dit misschien
11:54
a peakhoogtepunt of humanmenselijk flourishingbloeiende?
252
699000
5000
een hoogtepunt in de menselijke ontwikkeling?
12:02
Now, to say this is not to say that we have got the
253
707000
2000
Dit betekent niet dat
12:04
perfectperfect solutionoplossing in our owneigen societymaatschappij.
254
709000
4000
wij de perfecte oplossing in onze samenleving hebben.
12:08
For instanceaanleg,
255
713000
2000
Dit is bijvoorbeeld
12:10
this is what it's like to go to a newsstandkiosk almostbijna anywhereoveral
256
715000
2000
wat je ziet in bijna elke krantenwinkel
12:12
in the civilizedbeschaafd worldwereld-.
257
717000
2000
in de ontwikkelde wereld.
12:14
Now, grantedtoegekend, for manyveel menmannen
258
719000
2000
Toegegeven, veel mannen hebben
12:16
it maymei requirevereisen a degreemate in philosophyfilosofie to see something wrongfout with these imagesafbeeldingen.
259
721000
3000
een studie filosofie nodig om het probleem met deze prentjes te zien.
12:19
(LaughterGelach)
260
724000
3000
(gelach)
12:22
But if we are in a reflectivereflecterende moodhumeur,
261
727000
3000
Maar wanneer we in een kritische stemming zijn,
12:25
we can askvragen,
262
730000
2000
kunnen we ons afvragen:
12:27
"Is this the perfectperfect expressionuitdrukking
263
732000
2000
"Is dit de perfecte uitdrukking
12:29
of psychologicalpsychologisch balancebalans
264
734000
2000
van psychologisch evenwicht
12:31
with respecteerbied to variablesvariabelen like youthjeugd and beautyschoonheid and women'svrouwen bodieslichamen?"
265
736000
3000
tussen jeugd, schoonheid en het vrouwelijk lichaam?"
12:34
I mean, is this the optimaloptimale environmentmilieu
266
739000
2000
Is dit de optimale omgeving
12:36
in whichwelke to raiseverhogen our childrenkinderen?
267
741000
4000
om je kinderen op te voeden?
12:40
ProbablyWaarschijnlijk not. OK, so perhapsmisschien there's some placeplaats
268
745000
2000
Waarschijnlijk niet. Misschien bestaat een plek
12:42
on the spectrumspectrum
269
747000
2000
in het spectrum
12:44
betweentussen these two extremesuitersten
270
749000
2000
tussen deze twee extremen
12:46
that representsvertegenwoordigt a placeplaats of better balancebalans.
271
751000
3000
met een beter evenwicht.
12:49
(ApplauseApplaus)
272
754000
8000
(applaus)
12:57
PerhapsMisschien there are manyveel suchzodanig placesplaatsen --
273
762000
2000
Misschien zijn er vele plekken.
12:59
again, givengegeven other changesveranderingen in humanmenselijk culturecultuur
274
764000
3000
Nogmaals, gelet op andere veranderingen in de menselijke cultuur
13:02
there maymei be manyveel peakspieken on the moralMoreel landscapelandschap.
275
767000
2000
bestaan vele pieken in het morele landschap.
13:04
But the thing to noticekennisgeving is that there will be
276
769000
2000
Het is opvallend dat
13:06
manyveel more waysmanieren not to be on a peakhoogtepunt.
277
771000
5000
veel meer manieren bestaan om niet op een piek te zijn.
13:11
Now the ironyironie, from my perspectiveperspectief,
278
776000
2000
De ironie, vanuit mijn perspectief,
13:13
is that the only people who seemlijken to generallyalgemeen agreemee eens with me
279
778000
3000
is dat de enige mensen, die het met mij eens zijn
13:16
and who think that there are right and wrongfout answersantwoorden to moralMoreel questionsvragen
280
781000
3000
en die denken dat juiste en onjuiste antwoorden op morele vragen bestaan,
13:19
are religiousreligieus demagoguesdemagogen of one formformulier or anothereen ander.
281
784000
3000
op een of andere manier religieuze demagogen zijn.
13:22
And of courseCursus they think they have right answersantwoorden to moralMoreel questionsvragen
282
787000
3000
Zij denken natuurlijk dat zij de juiste antwoorden op morele vragen hebben
13:25
because they got these answersantwoorden from a voicestem in a whirlwindwervelwind,
283
790000
4000
omdat ze die gekregen hebben van een stem in een wervelwind,
13:29
not because they madegemaakt an intelligentintelligent analysisanalyse of the causesoorzaken
284
794000
2000
niet omdat ze een analyse hebben gemaakt
13:31
and conditionstaat of humanmenselijk and animaldier well-beingwelzijn.
285
796000
4000
van oorzaken en voorwaarden van menselijk en dierlijk welzijn.
13:35
In factfeit, the enduranceuithoudingsvermogen of religiongodsdienst
286
800000
2000
Religie is voortdurend
13:37
as a lenslens throughdoor whichwelke mostmeest people viewuitzicht moralMoreel questionsvragen
287
802000
4000
een lens waardoor de meeste mensen morele vraagstukken bekijken.
13:41
has separatedgescheiden mostmeest moralMoreel talk
288
806000
3000
De meeste morele gesprekken gaan niet meer
13:44
from realecht questionsvragen of humanmenselijk and animaldier sufferinglijden.
289
809000
4000
over echte vragen over menselijk en dierlijk lijden.
13:48
This is why we spendbesteden our time
290
813000
2000
Dit is de reden dat we veel discussiëren
13:50
talkingpratend about things like gayhomoseksueel marriagehuwelijk
291
815000
2000
over bijvoorbeeld het homohuwelijk
13:52
and not about genocidegenocide or nuclearnucleair proliferationproliferatie
292
817000
4000
en niet over genocide, of verspreiding van kernwapens,
13:56
or povertyarmoede or any other hugelyenorm consequentialgevolgschade issuekwestie.
293
821000
5000
of armoede, of een ander uiterst belangrijk onderwerp.
14:01
But the demagoguesdemagogen are right about one thing: We need
294
826000
2000
Maar de demagogen hebben gelijk over één ding:
14:03
a universaluniverseel conceptionopvatting of humanmenselijk valueswaarden.
295
828000
4000
de behoefte aan een universeel begrip van menselijke waarden.
14:07
Now, what standsstands in the way of this?
296
832000
2000
Waarom gebeurt dit niet?
14:09
Well, one thing to noticekennisgeving is that we
297
834000
2000
Bemerk dat we anders handelen
14:11
do something differentverschillend when talkingpratend about moralitymoraliteit --
298
836000
2000
wanneer we over moraliteit spreken,
14:13
especiallyvooral secularseculiere, academicacademische, scientistwetenschapper typestypes.
299
838000
4000
vooral seculiere, academische, wetenschappelijke types.
14:17
When talkingpratend about moralitymoraliteit we valuewaarde differencesverschillen of opinionmening
300
842000
3000
Wanneer we over moraal praten, respecteren we verschillende meningen
14:20
in a way that we don't in any other areaGebied of our liveslevens.
301
845000
3000
op een manier dat we over andere onderwerpen niet doen.
14:23
So, for instanceaanleg the DalaiDalai LamaLama getskrijgt up everyelk morningochtend-
302
848000
2000
De Dalai Lama staat elke ochtend op
14:25
meditatingmediteren on compassionmededogen,
303
850000
2000
en hij mediteert over medeleven.
14:27
and he thinksdenkt that helpinghelpen other humanmenselijk beingswezens is an integralintegraal componentbestanddeel
304
852000
2000
Hij denkt dat andere mensen helpen
14:29
of humanmenselijk happinessgeluk.
305
854000
3000
een integraal onderdeel van menselijk geluk is.
14:32
On the other handhand-, we have someoneiemand like TedTed BundyBundy;
306
857000
2000
Aan de andere kant hebben we Ted Bundy.
14:34
TedTed BundyBundy was very fonddol op of abductingABDUCTING and rapingverkrachten
307
859000
2000
Ted Bundy hield van ontvoering en verkrachting.
14:36
and torturingmartelen and killingdoden youngjong womenvrouw.
308
861000
2000
Hij martelde en vermoordde jonge vrouwen.
14:38
So, we appearverschijnen to have a genuineoprecht differenceverschil of opinionmening
309
863000
2000
Dit is een oprecht meningsverschil
14:40
about how to profitablywinstgevend use one'séén is time.
310
865000
3000
over hoe we onze tijd optimaal moeten besteden.
14:43
(LaughterGelach)
311
868000
2000
(gelach)
14:45
MostDe meeste WesternWestern intellectualsintellectuelen
312
870000
2000
De meeste westerse intellectuelen
14:47
look at this situationsituatie
313
872000
2000
kijken naar deze situatie
14:49
and say, "Well, there's nothing for the DalaiDalai LamaLama
314
874000
2000
en ze zeggen: "Er is niets
14:51
to be really right about -- really right about --
315
876000
3000
waarover de Dalai Lama echt gelijk heeft,
14:54
or for TedTed BundyBundy to be really wrongfout about
316
879000
3000
of waarover Ted Bundy echt ongelijk heeft
14:57
that admitstoegeeft of a realecht argumentargument
317
882000
4000
dat een reëel argument geeft,
15:01
that potentiallymogelijk fallsfalls withinbinnen the purviewgezichtsveld of sciencewetenschap.
318
886000
3000
dat kan vallen binnen het bereik van de wetenschap."
15:04
He likessympathieën chocolatechocola, he likessympathieën vanillavanille.
319
889000
3000
Hij houdt van chocolade, hij houdt van vanille.
15:07
There's nothing that one should be ablein staat to say to the other
320
892000
3000
De een kan niets tegen de ander zeggen
15:10
that should persuadeoverhalen the other."
321
895000
3000
wat de ander zou kunnen overtuigen.
15:13
NoticeAankondiging that we don't do this in sciencewetenschap.
322
898000
3000
Zo werkt wetenschap niet.
15:16
On the left you have EdwardEdward WittenWitten.
323
901000
2000
Links staat Edward Witten.
15:18
He's a stringdraad theoristtheoreticus.
324
903000
3000
Hij houdt zich bezig met de snaartheorie.
15:21
If you askvragen the smartestslimste physicistsnatuurkundigen around
325
906000
2000
Als je de slimste natuurkundigen vraagt
15:23
who is the smartestslimste physicistnatuurkundige around,
326
908000
2000
wie de slimste natuurkundige is,
15:25
in my experienceervaring halfvoor de helft of them will say EdEd WittenWitten.
327
910000
3000
dan antwoordt de helft Ed Witten.
15:28
The other halfvoor de helft will tell you they don't like the questionvraag.
328
913000
3000
De andere helft zegt dat ze de vraag niet apprecieert.
15:31
(LaughterGelach)
329
916000
3000
(gelach)
15:34
So, what would happengebeuren if I showedtoonden up at a physicsfysica conferenceconferentie
330
919000
4000
Wat zou er gebeuren als ik op een natuurkundig congres verschijn
15:38
and said,"StringTekenreeks theorytheorie is bogusnep.
331
923000
2000
en zeg: "Snaartheorie is onzin!"
15:40
It doesn't resonateresoneren with me. It's not how I chosekoos to
332
925000
2000
"Het blijft niet hangen. Ik wil het universum
15:42
viewuitzicht the universeuniversum at a smallklein scaleschaal.
333
927000
3000
niet op zo'n kleine schaal beschouwen."
15:45
I'm not a fanventilator."
334
930000
2000
"Ik ben geen fan."
15:47
(LaughterGelach)
335
932000
3000
(gelach)
15:50
Well, nothing would happengebeuren because I'm not a physicistnatuurkundige;
336
935000
2000
Niets gebeurt omdat ik geen natuurkundige ben.
15:52
I don't understandbegrijpen stringdraad theorytheorie.
337
937000
2000
Ik begrijp de snaartheorie niet.
15:54
I'm the TedTed BundyBundy of stringdraad theorytheorie.
338
939000
2000
Ik ben de Ted Bundy van de snaartheorie.
15:56
(LaughterGelach)
339
941000
3000
(gelach)
15:59
I wouldn'tzou het niet want to belongbehoren to any stringdraad theorytheorie clubclub that would have me as a memberlid.
340
944000
3000
Ik wil geen lid zijn van een snaartheorieclub die mij als lid wil hebben.
16:02
But this is just the pointpunt.
341
947000
2000
En dit is juist het punt.
16:04
WheneverWanneer we are talkingpratend about factsfeiten
342
949000
3000
Wanneer we over feiten spreken,
16:07
certainzeker opinionsmeningen mustmoet be excludeduitgesloten.
343
952000
2000
moeten we bepaalde meningen uitsluiten.
16:09
That is what it is to have a domaindomein of expertiseexpertise.
344
954000
3000
Dat is nodig om een expertisegebied te kunnen hebben.
16:12
That is what it is for knowledgekennis to counttellen.
345
957000
3000
Dat is nodig om kennis mee te laten tellen.
16:15
How have we convincedovertuigd ourselvesonszelf
346
960000
3000
Hoe hebben we onszelf overtuigd
16:18
that in the moralMoreel spheregebied there is no suchzodanig thing as moralMoreel expertiseexpertise,
347
963000
4000
dat in het morele domein geen expertise bestaat,
16:22
or moralMoreel talenttalent, or moralMoreel geniusgenie even?
348
967000
3000
of moreel talent, of zelfs morele genialiteit?
16:25
How have we convincedovertuigd ourselvesonszelf
349
970000
2000
Hoe hebben we onszelf overtuigd
16:27
that everyelk opinionmening has to counttellen?
350
972000
2000
dat elke mening moet kunnen?
16:29
How have we convincedovertuigd ourselvesonszelf
351
974000
2000
Hoe hebben we onszelf overtuigd
16:31
that everyelk culturecultuur has a pointpunt of viewuitzicht
352
976000
2000
dat elke cultuur een morele visie heeft,
16:33
on these subjectsvakken worthwaard consideringgezien het feit?
353
978000
3000
die het overwegen waard is?
16:36
Does the TalibanTaliban
354
981000
2000
Heeft de Taliban
16:38
have a pointpunt of viewuitzicht on physicsfysica
355
983000
2000
een visie op natuurkunde
16:40
that is worthwaard consideringgezien het feit? No.
356
985000
3000
die het overwegen waard is? Nee!
16:43
(LaughterGelach)
357
988000
5000
(gelach)
16:48
How is theirhun ignoranceonwetendheid any lessminder obviousduidelijk
358
993000
3000
Hoe kan hun onwetendheid duidelijker zijn
16:51
on the subjectonderwerpen of humanmenselijk well-beingwelzijn?
359
996000
2000
dan over het menselijk welzijn.
16:53
(ApplauseApplaus)
360
998000
6000
(applaus)
16:59
So, this, I think, is what the worldwereld- needsbehoefte aan now.
361
1004000
4000
Dit heeft de wereld nu nodig:
17:03
It needsbehoefte aan people like ourselvesonszelf to admittoegeven
362
1008000
3000
mensen, zoals wij, die toegeven
17:06
that there are right and wrongfout answersantwoorden
363
1011000
3000
dat juiste en onjuiste antwoorden bestaan
17:09
to questionsvragen of humanmenselijk flourishingbloeiende,
364
1014000
2000
op vragen over menselijke ontwikkeling.
17:11
and moralitymoraliteit relatesbetrekking
365
1016000
2000
Moraliteit heeft een relatie met
17:13
to that domaindomein of factsfeiten.
366
1018000
2000
dat domein van feiten.
17:15
It is possiblemogelijk
367
1020000
2000
Het is mogelijk
17:17
for individualsindividuen, and even for wholegeheel culturesculturen,
368
1022000
4000
voor individuen, en zelfs voor hele culturen
17:21
to carezorg about the wrongfout things,
369
1026000
2000
om te geven om de verkeerde dingen.
17:23
whichwelke is to say that it's possiblemogelijk for them
370
1028000
3000
Het is mogelijk voor ze
17:26
to have beliefsovertuigingen and desiresverlangens that reliablybetrouwbaar leadlood
371
1031000
2000
om overtuigingen en verlangens te hebben
17:28
to needlessonnodig humanmenselijk sufferinglijden.
372
1033000
2000
die zorgen voor onnodig menselijk lijden.
17:30
Just admittingtoelaten this will transformtransformeren our discourseredevoering about moralitymoraliteit.
373
1035000
5000
Dit toegeven is genoeg om de discussie over moraliteit te veranderen.
17:35
We liveleven in a worldwereld- in whichwelke
374
1040000
3000
We leven in een wereld waarin
17:38
the boundariesgrenzen betweentussen nationslanden mean lessminder and lessminder,
375
1043000
3000
grenzen tussen landen steeds minder betekenen.
17:41
and they will one day mean nothing.
376
1046000
3000
Op een dag zullen ze niets meer betekenen.
17:44
We liveleven in a worldwereld- filledgevulde with destructivedestructieve technologytechnologie,
377
1049000
2000
Onze wereld is gevuld met vernietigende technologie,
17:46
and this technologytechnologie cannotkan niet be uninventeduninvented;
378
1051000
2000
die we niet ongedaan kunnen maken.
17:48
it will always be easiergemakkelijker
379
1053000
2000
Het zal altijd makkelijker zijn
17:50
to breakbreken things than to fixrepareren them.
380
1055000
4000
dingen te breken dan ze te herstellen.
17:54
It seemslijkt to me, thereforedaarom, patentlyoverduidelijk obviousduidelijk
381
1059000
2000
Het lijkt mij daarom overduidelijk
17:56
that we can no more
382
1061000
4000
dat we niet kunnen
18:00
respecteerbied and toleratetolereren
383
1065000
2000
respecteren en tolereren
18:02
vastgroot differencesverschillen in notionsnoties of humanmenselijk well-beingwelzijn
384
1067000
4000
dat er grote verschillen zijn over menselijk welzijn,
18:06
than we can respecteerbied or toleratetolereren vastgroot differencesverschillen
385
1071000
3000
zoals we niet tolereren dat verschillende opvattingen zijn
18:09
in the notionsnoties about how diseaseziekte spreadsspreads,
386
1074000
3000
over de manier waarop ziektes zich verspreiden,
18:12
or in the safetyveiligheid standardsstandaarden of buildingsgebouwen and airplanesvliegtuigen.
387
1077000
3000
of over veiligheidsstandaarden van gebouwen en vliegtuigen.
18:15
We simplyeenvoudigweg mustmoet convergeconvergeren
388
1080000
3000
We moeten dichter bij elkaar komen
18:18
on the answersantwoorden we give to the mostmeest importantbelangrijk questionsvragen in humanmenselijk life.
389
1083000
4000
wat betreft de antwoorden op de belangrijkste levensvragen.
18:22
And to do that, we have to admittoegeven that these questionsvragen have answersantwoorden.
390
1087000
5000
Daarvoor moeten we toegeven dat er antwoorden zijn op deze vragen.
18:27
Thank you very much.
391
1092000
2000
Dankuwel.
18:29
(ApplauseApplaus)
392
1094000
23000
(applaus)
18:52
ChrisChris AndersonAnderson: So, some combustiblebrandbare materialmateriaal there.
393
1117000
4000
C. A. : Zo, dat was een gevoelig onderwerp.
18:56
WhetherOf in this audiencepubliek or people elsewhereelders in the worldwereld-,
394
1121000
3000
Hier in het publiek of ergens anders op aarde,
18:59
hearinggehoor some of this, maymei well be doing the
395
1124000
2000
zouden sommige mensen tijdens de lezing
19:01
screaming-with-rageschreeuwen-met-rage thing, after as well, some of them.
396
1126000
5000
het misschien willen uitschreeuwen van woede.
19:06
LanguageTaal seemslijkt to be really importantbelangrijk here.
397
1131000
2000
Taal lijkt hier heel belangrijk.
19:08
When you're talkingpratend about the veilsluier,
398
1133000
2000
Wanneer je praat over de hoofddoek,
19:10
you're talkingpratend about womenvrouw dressedgekleed in clothdoek bagstassen.
399
1135000
3000
spreek je over vrouwen gekleed in stoffen zakken.
19:13
I've livedleefden in the MuslimMoslim worldwereld-, spokenmondeling with a lot of MuslimMoslim womenvrouw.
400
1138000
4000
Ik heb geleefd in de moslimwereld, gesproken met veel moslimvrouwen.
19:17
And some of them would say something elseanders. They would say,
401
1142000
2000
Sommige van hen zouden iets anders zeggen.
19:19
"No, you know, this is a celebrationviering
402
1144000
3000
"Nee, weet je, dit is een viering
19:22
of femalevrouw specialnessbijzondere,
403
1147000
3000
van onze speciale vrouwelijkheid."
19:25
it helpshelpt buildbouwen that and it's a resultresultaat of the factfeit that" --
404
1150000
2000
"het helpt dat op te bouwen en het is een gevolg van ... "
19:27
and this is arguablyaantoonbaar a sophisticatedgeavanceerde psychologicalpsychologisch viewuitzicht --
405
1152000
4000
en dit is, maar daar valt over te twisten, een genuanceerde psychologische visie
19:31
"that malemannetje lustlust is not to be trustedvertrouwd."
406
1156000
3000
"dat mannelijke lust niet te vertrouwen is."
19:34
I mean, can you engagebezighouden in a conversationgesprek
407
1159000
3000
Kun jij een gesprek aangaan met zo'n vrouw
19:37
with that kindsoort of womanvrouw withoutzonder seemingschijn kindsoort of culturalcultureel imperialistimperialistische?
408
1162000
5000
zonder over te komen als een culturele kolonist?
19:42
SamSam HarrisHarris: Yeah, well I think I triedbeproefd to broachBroach this in a sentencezin,
409
1167000
3000
Sam Harris: Ik probeerde dat kort uit te leggen
19:45
watchingkijken the clockklok tickingtikkende,
410
1170000
2000
terwijl de tijd op de klok wegtikte.
19:47
but the questionvraag is:
411
1172000
2000
De hoofdvraag is:
19:49
What is voluntaryvrijwillig in a contextcontext
412
1174000
3000
wat is vrijwillig in een situatie
19:52
where menmannen have certainzeker expectationsverwachtingen,
413
1177000
2000
waar mannen verwachtingen hebben,
19:54
and you're guaranteedgegarandeerd to be treatedbehandelde in a certainzeker way
414
1179000
4000
en jij zeker op een bepaalde manier behandeld wordt
19:58
if you don't veilsluier yourselfjezelf?
415
1183000
2000
wanneer je jezelf niet bedekt?
20:00
And so, if anyoneiedereen in this roomkamer
416
1185000
2000
Wanneer iemand in deze zaal
20:02
wanted to wearslijtage a veilsluier,
417
1187000
2000
een hoofddoek wil dragen,
20:04
or a very funnygrappig hathoed, or tattooTattoo theirhun facegezicht --
418
1189000
3000
of een gekke hoed, of zijn gezicht wil tatoeëren --
20:07
I think we should be freegratis to voluntarilyvrijwillig do whateverwat dan ook we want,
419
1192000
3000
we moeten vrij zijn om te doen wat we willen,
20:10
but we have to be honesteerlijk about
420
1195000
3000
maar we moeten eerlijk zijn over
20:13
the constraintsbeperkingen that these womenvrouw are placedgeplaatst underonder.
421
1198000
2000
de beperkingen opgelegd aan deze vrouwen.
20:15
And so I think we shouldn'tmoet niet be so eagerenthousiast
422
1200000
3000
Daarom denk ik dat we niet te voortvarend moeten zijn
20:18
to always take theirhun wordwoord for it,
423
1203000
2000
om ze op hun woord te vertrouwen,
20:20
especiallyvooral when it's 120 degreesgraden out
424
1205000
2000
vooral wanneer het buiten 50 ºC is
20:22
and you're wearingvervelend a fullvol burqaboerka.
425
1207000
3000
en jij een volledige burka draagt.
20:25
CACA: A lot of people want to believe in this
426
1210000
2000
C.A.: Veel mensen willen geloven
20:27
conceptconcept of moralMoreel progressvooruitgang.
427
1212000
2000
in dit concept van morele vooruitgang.
20:29
But can you reconcileverzoenen that?
428
1214000
2000
Maar kan jij dat verzoenen met,
20:31
I think I understoodbegrijpelijk you to say that you could
429
1216000
2000
ik begreep dat je kon verzoenen
20:33
reconcileverzoenen that with a worldwereld- that doesn't becomeworden
430
1218000
2000
met een wereld die niet eendimensionaal wordt,
20:35
one dimensionaldimensionale, where we all have to think the samedezelfde.
431
1220000
3000
waar we allemaal hetzelfde moeten denken?
20:38
PaintVerf your pictureafbeelding of what
432
1223000
2000
Geef eens een schets van,
20:40
rollingrollend the clockklok 50 yearsjaar forwardvooruit,
433
1225000
3000
wanneer je klok 50 of 100 jaar vooruitdraait,
20:43
100 yearsjaar forwardvooruit, how you would like to think of
434
1228000
2000
hoe jij graag denk over de wereld,
20:45
the worldwereld-, balancingBalancing moralMoreel progressvooruitgang
435
1230000
3000
waarin morele vooruitgang in evenwicht is
20:48
with richnessrijkheid.
436
1233000
3000
met financiële voorspoed.
20:51
SHSH: Well, I think onceeen keer you admittoegeven
437
1236000
2000
Ik denk dat wanneer je toegeeft
20:53
that we are on the pathpad towardin de richting van understandingbegrip our mindsgeesten
438
1238000
3000
dat we stilaan onze breinen begrijpen
20:56
at the levelniveau of the brainhersenen in some importantbelangrijk detaildetail-,
439
1241000
3000
op het niveau van de hersenen, in alle details,
20:59
then you have to admittoegeven
440
1244000
2000
dat je dan moet toegeven
21:01
that we are going to understandbegrijpen all of the positivepositief
441
1246000
4000
dat we een veel scherper zicht zullen krijgen
21:05
and negativenegatief qualitieskwaliteiten
442
1250000
2000
op alle positieve en negatieve kwaliteiten
21:07
of ourselvesonszelf in much greatergroter detaildetail-.
443
1252000
2000
waarover we beschikken.
21:09
So, we're going to understandbegrijpen positivepositief socialsociaal emotionemotie
444
1254000
2000
We krijgen inzicht in positieve sociale emoties,
21:11
like empathyempathie and compassionmededogen,
445
1256000
2000
zoals inlevingsvermogen en medeleven.
21:13
and we're going to understandbegrijpen the factorsfactoren
446
1258000
2000
We zullen de factoren begrijpen
21:15
that encourageaanmoedigen it -- whetherof they're geneticgenetisch,
447
1260000
2000
die dit bevorderen: een genetische aanleg
21:17
whetherof they're how people talk to one anothereen ander,
448
1262000
2000
de manier waarop mensen met elkaar praten,
21:19
whetherof they're economiceconomisch systemssystemen,
449
1264000
2000
of economische systemen.
21:21
and insofarvoor zover as we beginbeginnen to shineschijnen lightlicht on that
450
1266000
3000
Wanneer we beginnen om hier licht op te werpen
21:24
we are inevitablyonvermijdelijk going to convergeconvergeren
451
1269000
2000
zullen we onvermijdbaar elkaar benaderen
21:26
on that factfeit spaceruimte.
452
1271000
2000
voor wat betreft die feiten.
21:28
So, everything is not going to be up for grabsGrabs.
453
1273000
2000
Niet alles ligt voor het oprapen.
21:30
It's not going to be like
454
1275000
3000
Het zal niet zo zijn dat
21:33
veilingveiling my daughterdochter from birthgeboorte
455
1278000
2000
mijn dochter sluieren
21:35
is just as good as teachingonderwijs her
456
1280000
3000
net zo goed is als haar leren
21:38
to be confidentzelfverzekerd and well-educatedgoed opgeleide
457
1283000
4000
zelfvertrouwen en een goed opgeleiding te hebben
21:42
in the contextcontext of menmannen who do desireverlangen womenvrouw.
458
1287000
3000
in de context van mannen die verlangen naar vrouwen.
21:45
I mean I don't think we need an NSFNSF grantverlenen to know
459
1290000
4000
Ik denk niet dat we een subsidie nodig hebben om te ontdekken
21:49
that compulsoryverplichte veilingveiling is a badslecht ideaidee --
460
1294000
3000
dat verplichte hoofddoeken een slecht idee zijn.
21:52
but at a certainzeker pointpunt
461
1297000
2000
Maar op een bepaald moment
21:54
we're going to be ablein staat to scanscannen the brainshersenen of everyoneiedereen involvedbetrokken
462
1299000
3000
kunnen we de hersenen van alle betrokkenen scannen
21:57
and actuallywerkelijk interrogateondervragen them.
463
1302000
3000
en ze daadwerkelijk ondervragen.
22:00
Do people love theirhun daughtersdochters
464
1305000
3000
Houden mensen in deze systemen
22:03
just as much in these systemssystemen?
465
1308000
3000
net zoveel van hun dochters?
22:06
And I think there are clearlyduidelijk right answersantwoorden to that.
466
1311000
2000
Ik denk dat er overduidelijk juiste antwoorden zijn.
22:08
CACA: And if the resultsuitslagen come out that actuallywerkelijk they do,
467
1313000
3000
C.A.: Wanneer uit de resultaten blijkt dat ze dat inderdaad doen,
22:11
are you preparedbereid to shiftverschuiving your instinctiveinstinctief currentactueel judgmentoordeel
468
1316000
3000
ben jij dan bereid je huidige instinctieve oordeel aan te passen
22:14
on some of these issueskwesties?
469
1319000
2000
over sommige zaken?
22:16
SHSH: Well yeah, moduloRestbepaling bij deling one obviousduidelijk factfeit,
470
1321000
3000
S.H.: Ja, een voor de hand liggend feit
22:19
that you can love someoneiemand
471
1324000
2000
dat je van iemand kan houden
22:21
in the contextcontext of a trulywerkelijk delusionalwaanvoorstellingen beliefgeloof systemsysteem.
472
1326000
3000
in de context van een volledig gestoord geloofssysteem.
22:24
So, you can say like, "Because I knewwist my gayhomoseksueel sonzoon
473
1329000
2000
"Ik wist dat mijn homoseksuele zoon
22:26
was going to go to hellhel if he foundgevonden a boyfriendvriendje,
474
1331000
3000
naar de hel gaat, wanneer hij een vriend vindt."
22:29
I choppedgehakt his headhoofd off. And that was the mostmeest compassionateschrijnende gevallen thing I could do."
475
1334000
3000
"Daarom heb ik zijn hoofd afgehakt. Dat was het beste voor hem."
22:32
If you get all those partsonderdelen aligneduitgelijnd,
476
1337000
2000
Wanneer je al deze delen uitgelijnd krijgt,
22:34
yes I think you could probablywaarschijnlijk be feelinggevoel the emotionemotie of love.
477
1339000
3000
dan kun je waarschijnlijk spreken van de emotie liefde.
22:37
But again, then we have to talk about
478
1342000
2000
Maar we moeten het dan hebben
22:39
well-beingwelzijn in a largergrotere contextcontext.
479
1344000
2000
over welzijn in een grotere context.
22:41
It's all of us in this togethersamen,
480
1346000
2000
We zitten allemaal in deze situatie.
22:43
not one man feelinggevoel ecstasyextase
481
1348000
4000
Het gaat niet om één man in extase,
22:47
and then blowingblowing himselfzichzelf up on a busbus.
482
1352000
2000
die zich vervolgens opblaast in een bus.
22:49
CACA: SamSam, this is a conversationgesprek I would actuallywerkelijk love to
483
1354000
2000
C.A.: Ik zou graag over dit onderwerp
22:51
continuevoortzetten for hoursuur.
484
1356000
2000
nog uren verder willen praten met je.
22:53
We don't have that, but maybe anothereen ander time. Thank you for comingkomt eraan to TEDTED.
485
1358000
2000
Misschien een volgende keer. Bedankt voor je komst.
22:55
SHSH: Really an honoreer. Thank you.
486
1360000
2000
S.H.: Het was een eer. Dankjewel.
22:57
(ApplauseApplaus)
487
1362000
3000
(applaus)
Translated by Jeroen Bakker
Reviewed by Pascal Lacroix

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Sam Harris - Neuroscientist, philosopher
Sam Harris's work focuses on how our growing understanding of ourselves and the world is changing our sense of how we should live.

Why you should listen

Sam Harris is the author of five New York Times bestsellers. His books include The End of FaithLetter to a Christian Nation, The Moral Landscape, Free Will, Lying, Waking Up and Islam and the Future of Tolerance (with Maajid Nawaz). The End of Faith won the 2005 PEN Award for Nonfiction. Harris's writing and public lectures cover a wide range of topics -- neuroscience, moral philosophy, religion, spirituality, violence, human reasoning -- but generally focus on how a growing understanding of ourselves and the world is changing our sense of how we should live.

Harris's work has been published in more than 20 languages and has been discussed in the New York Times, Time, Scientific American, Nature, Newsweek, Rolling Stone and many other journals. He has written for the New York Times, the Los Angeles Times, The Economist, The Times (London), the Boston Globe, The Atlantic, The Annals of Neurology and elsewhere. Harris also regularly hosts a popular podcast.

Harris received a degree in philosophy from Stanford University and a Ph.D. in neuroscience from UCLA.

More profile about the speaker
Sam Harris | Speaker | TED.com