TED2007
Maira Kalman: The illustrated woman
Maira Kalman, zilustrowana kobieta
Filmed:
Readability: 3.2
805,010 views
Maira Kalman, pisarka i ilustratorka, opowiada o swoim życiu i pracy, począwszy od jej okładek dla czasopisma The New Yorker, a skończywszy na książkach dla dzieci i dorosłych. W rzeczywistości jest tak samo cudowna, mądra i wyśmienicie ekstrawagancka jak w swoich pracach.
Maira Kalman - Illustrator, author
Maira Kalman's wise, witty drawings have appeared on numberless New Yorker covers, in a dozen children's books, and throughout the pages of the Elements of Style. Her latest book, The Principles of Uncertainty, is the result of a year-long illustrated blog she kept for the New York Times. Full bio
Maira Kalman's wise, witty drawings have appeared on numberless New Yorker covers, in a dozen children's books, and throughout the pages of the Elements of Style. Her latest book, The Principles of Uncertainty, is the result of a year-long illustrated blog she kept for the New York Times. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:25
What I am always thinking about
0
0
3000
Zawsze myślę o tym,
00:28
is what this session is about, which is called simplicity.
1
3000
4000
o czym ma być sesja, jest to tzw. prostota.
00:32
And almost, I would almost call it being simple-minded,
2
7000
4000
I prawie nazwałabym to prostolinijnością,
00:36
but in the best sense of the word.
3
11000
2000
ale w lepszym znaczeniu tego słowa.
00:38
I'm trying to figure out two very simple things:
4
13000
3000
Próbuję zrozumieć dwie proste rzeczy:
00:42
how to live and how to die, period.
5
17000
2000
jak żyć i jak umrzeć, koniec kropka.
00:44
That's all I'm trying to do, all day long.
6
19000
2000
Właśnie tym zajmuję się całymi dniami.
00:46
And I'm also trying to have some meals, and have some snacks,
7
21000
3000
Czasem próbuję też coś zjeść,
00:49
and, you know, and yell at my children, and do all the normal things
8
24000
4000
krzyczę na dzieci i robię wiele normalnych rzeczy,
00:53
that keep you grounded.
9
28000
2000
dzięki którym stoję mocno na ziemi.
00:56
So, I was fortunate enough to be born a very dreamy child.
10
31000
7000
Miałam to szczęście, że już w dzieciństwie dużo marzyłam.
01:03
My older sister was busy torturing my parents,
11
38000
4000
Moja starsza siostra torturowała naszych rodziców,
01:07
and they were busy torturing her.
12
42000
2000
a oni byli zajęci torturowaniem jej.
01:09
I was lucky enough to be completely ignored,
13
44000
3000
Mnie, na szczęście, wszyscy ignorowali,
01:12
which is a fabulous thing, actually, I want to tell you.
14
47000
2000
co jest wspaniałe i o czym chciałabym Wam opowiedzieć.
01:14
So, I was able to completely daydream my way through my life.
15
49000
4000
Tak więc całe moje życie mogłam sobie spokojnie fantazjować.
01:20
And I finally daydreamed my way into NYU, at a very good time, in 1967,
16
55000
6000
I w końcu spełniło się moje marzenie - w 1967 r. dostałam się na Uniwersytet Nowojorski,
01:27
where I met a man who was trying to blow up the math building of NYU.
17
62000
5000
gdzie poznałam faceta, który chciał wysadzić budynek matematyki.
01:33
And I was writing terrible poetry and knitting sweaters for him.
18
68000
4000
Dla niego pisałam okropne wiersze i dziergałam swetry.
01:37
And feminists hated us, and the whole thing was wretched
19
72000
5000
Feministki nienawidziły nas,
01:42
from beginning to end.
20
77000
2000
a ten związek od początku nie miał przyszłości.
01:44
But I kept writing bad poetry, and he didn't blow up the math building,
21
79000
4000
Ale ja dalej pisałam straszną poezję, a on nie wysadził tego budynku,
01:48
but he went to Cuba.
22
83000
1000
tylko wyjechał na Kubę.
01:49
But I gave him the money, because I was from Riverdale
23
84000
2000
Ale to ja dałam mu pieniądze, bo byłam z Riverdale,
01:51
so I had more money than he did.
24
86000
2000
więc byłam bogatsza niż on.
01:53
(Laughter)
25
88000
1000
(Śmiech)
01:54
And that was a good thing to help, you know, the cause.
26
89000
3000
No i pomogliśmy w jakiś sposób tej sprawie.
01:58
But, then he came back, and things happened,
27
93000
4000
A potem on wrócił i zdarzyło się to,
02:02
and I decided I really hated my writing,
28
97000
3000
i uznałam, że nienawidzę mojej twórczości,
02:05
that it was awful, awful, purple prose.
29
100000
4000
mojej okropnej, przekombinowanej prozy.
02:09
And I decided that I wanted to tell --
30
104000
2000
Zdecydowałam, że dalej chcę opowiadać,
02:11
but I still wanted to tell a narrative story
31
106000
2000
ale wciąż chciałam napisać jakieś opowiadanie,
02:13
and I still wanted to tell my stories.
32
108000
2000
i chciałam wymyślać moje historie.
02:15
So I decided that I would start to draw. How hard could that be?
33
110000
3000
Postanowiłam, że zacznę rysować. To nie mogło być przecież trudne.
02:18
And so what happened was that I started
34
113000
5000
No więc na początku
02:23
just becoming an editorial illustrator through, you know,
35
118000
3000
zaczęłam rysować ilustracje dla czasopism
02:26
sheer whatever, sheer ignorance.
36
121000
3000
dzięki kompletnej niewiedzy, ignorancji.
02:29
And we started a studio.
37
124000
2000
I założyliśmy własne studio --
02:31
Well, Tibor really started the studio, called M&Co.
38
126000
2000
no dobra, to Tibor założył studio, nazwał je M & Company.
02:33
And the premise of M&Co was, we don't know anything,
39
128000
4000
Naszym założeniem było to, że nic nie wiemy,
02:37
but that's all right, we're going to do it anyway.
40
132000
2000
ale nic nie szkodzi, bo i tak damy radę.
02:39
And as a matter of fact, it's better not to know anything,
41
134000
2000
Prawdę mówiąc, lepiej nie wiedzieć nic,
02:41
because if you know too much, you're stymied.
42
136000
3000
bo jeśli wiesz za dużo, wtedy jest ci o wiele trudniej.
02:44
So, the premise in the studio was,
43
139000
3000
Więc założeniem studia było to,
02:47
there are no boundaries, there is no fear.
44
142000
3000
że nie ma granic, nie ma strachu.
02:50
And I -- and my full-time job, I landed the best job on Earth,
45
145000
3000
I w ten sposób znalazłam najlepszą pracę na świecie,
02:53
was to daydream, and to actually come up with absurd ideas
46
148000
5000
mogłam śnić na jawie, przedstawiać najdziksze pomysły,
02:58
that -- fortunately, there were enough people there,
47
153000
2000
które -- na szczęście było tam dosyć ludzi --
03:00
and it was a team, it was a collective,
48
155000
2000
byliśmy drużyną, zbiorem osób,
03:02
it was not just me coming up with crazy ideas.
49
157000
2000
nie tylko ja miałam absurdalne pomysły.
03:04
But the point was that I was there as myself, as a dreamer.
50
159000
5000
Ale chodzi mi o to, że mogłam być sobą, marzycielką.
03:09
And so some of the things -- I mean, it was a long history of M&Co,
51
164000
3000
I tak niektóre z tych rzeczy -- tzn. M & Company istniało na rynku dosyć długo,
03:12
and clearly we also needed to make some money,
52
167000
4000
a oczywiście musieliśmy też zarabiać,
03:16
so we decided we would create a series of products.
53
171000
4000
więc postanowiliśmy stworzyć serię produktów.
03:20
And some of the watches there,
54
175000
3000
I niektóre z tych tutaj zegarków
03:23
attempting to be beautiful and humorous --
55
178000
2000
próbujących być pięknymi i zabawnymi --
03:25
maybe not attempting, hopefully succeeding.
56
180000
3000
a może one naprawdę są piękne i zabawne?
03:28
That to be able to talk about content,
57
183000
3000
Ważna dla nas była rozmowa o treści,
03:31
to break apart what you normally expect, to use humor and surprise,
58
186000
4000
zerwanie z tym, co przewidywalne, użycie humoru i zaskoczenia,
03:35
elegance and humanity in your work was really important to us.
59
190000
5000
a także elegancja i jakieś takie człowieczeństwo w naszych pracach.
03:40
It was a very high, it was a very impersonal time in design
60
195000
5000
To był bardzo bezosobowy czas w historii projektowania,
03:45
and we wanted to say, the content is what's important,
61
200000
4000
a my chcieliśmy powiedzieć, że liczy się zawartość,
03:49
not the package, not the wrapping.
62
204000
2000
a nie opakowanie.
03:51
You really have to be journalists, you have to be inventors,
63
206000
3000
Naprawdę trzeba być dziennikarzem, wynalazcą,
03:54
you have to use your imagination more importantly than anything.
64
209000
4000
trzeba używać przede wszystkim wyobraźni.
03:58
So, the good news is that I have a dog
65
213000
5000
Dobra wiadomość to ta, że mam psa
04:03
and, though I don't know if I believe in luck --
66
218000
2000
i, chociaż nie wiem, czy wierzę w szczęście --
04:05
I don't know what I believe in, it's a very complicated question,
67
220000
2000
nie wiem, w co wierzę, to bardzo skomplikowane --
04:07
but I do know that before I go away, I crank his tail seven times.
68
222000
4000
ale wiem, że zanim wychodzę z domu, kręcę jego ogonem 7 razy.
04:11
So, whenever he sees a suitcase in the house,
69
226000
2000
Więc zawsze, kiedy on widzi walizkę w domu,
04:13
because everybody's always, you know, leaving,
70
228000
3000
ponieważ każdy zawsze gdzieś wychodzi
04:16
they're always cranking this wonderful dog's tail,
71
231000
2000
i zawsze kręci ogonem tego wspaniałego psa,
04:18
and he runs to the other room.
72
233000
2000
on ucieka do innego pokoju.
04:20
But I am able to make the transition from working for children and --
73
235000
5000
Ale potrafię pracować raz z dziećmi,
04:25
from working for adults to children, and back and forth,
74
240000
3000
raz z dorosłymi i vice versa,
04:28
because, you know, I can say that I'm immature,
75
243000
2000
ponieważ, wiecie, można powiedzieć, że jestem niedojrzała
04:30
and in a way, that's true.
76
245000
3000
i w pewnym stopniu jest to prawdą.
04:33
I don't really -- I mean, I could tell you that I didn't understand,
77
248000
4000
Tak naprawdę -- to znaczy, mogę się do tego przyznać --
04:38
I'm not proud of it, but I didn't understand
78
253000
2000
nie jest to powód do dumy, ale nie zrozumiałam
04:40
let's say 95 percent of the talks at this conference.
79
255000
3000
jakichś 95% z tego, co powiedziano na tej konferencji.
04:43
But I have been taking beautiful notes of drawings
80
258000
2000
Zamiast tego szkicowałam sobie
04:45
and I have a gorgeous onion from Murray Gell-Mann's talk.
81
260000
3000
i mam teraz śliczną cebulę z mowy Murraya Gell-Manna.
04:48
And I have a beautiful page of doodles from Jonathan Woodham's talk.
82
263000
4000
Mam też stronę pięknych bazgrołów stworzoną podczas mowy Jonathana Woodhama.
04:52
So, good things come out of, you know, incomprehension --
83
267000
3000
Z nierozumienia mogą powstać dobre rzeczy --
04:55
(Laughter)
84
270000
2000
(Śmiech)
04:57
-- which I will do a painting of, and then it will end up in my work.
85
272000
3000
-- które ja namaluję i umieszczę w moim portfolio.
05:00
So, I'm open to the possibilities of not knowing
86
275000
4000
Jestem otwarta na możliwość niewiedzy
05:04
and finding out something new.
87
279000
2000
i odkrywania czegoś nowego.
05:06
So, in writing for children, it seems simple, and it is.
88
281000
5000
Wydaje się to proste, jeśli chodzi o pisanie dla dzieci, i takie też jest.
05:11
You have to condense a story into 32 pages, usually.
89
286000
4000
Zwykle trzeba jakąś historię streścić do 32 stron.
05:15
And what you have to do is, you really have to edit down to what you want to say.
90
290000
3000
I tak naprawdę redagujesz to, co chcesz powiedzieć,
05:18
And hopefully, you're not talking down to kids
91
293000
3000
najlepiej jeśli nie zagadujesz przy tym dzieci
05:21
and you're not talking in such a way that you,
92
296000
2000
i nie mówisz w sposób, który pokazałby,
05:23
you know, couldn't stand reading it after one time.
93
298000
3000
że nie zniósłbyś przeczytania tej opowieści kolejny raz.
05:26
So, I hopefully am writing, you know,
94
301000
2000
Tak więc mam nadzieję,
05:28
books that are good for children and for adults.
95
303000
2000
że piszę książki dobre i dla dzieci, i dla dorosłych.
05:30
But the painting reflects --
96
305000
2000
Ale mój sposób malowania pokazuje,
05:32
I don't think differently for children than I do for adults.
97
307000
2000
że myślę tak samo, pracując dla obu tych grup.
05:34
I try to use the same kind of imagination, the same kind of whimsy,
98
309000
3000
Próbuję używać tego samego rodzaju wyobraźni, tej samej fantazji,
05:37
the same kind of love of language.
99
312000
3000
tej samej miłości do języka.
05:40
So, you know, and I have lots of wonderful-looking friends.
100
315000
4000
Mam wielu cudownie wyglądających przyjaciół.
05:44
This is Andrew Gatz, and he walked in through the door and I said,
101
319000
2000
To jest Andrew Gatz, który wszedł przez drzwi, a ja na to:
05:46
"You! Sit down there." You know, I take lots of photos.
102
321000
2000
"Usiądź tam" i zrobiłam mu mnóstwo zdjęć.
05:49
And the Bertoia chair in the background is my favorite chair.
103
324000
2000
A to krzesło w tle, Bertoia, jest moim ulubionym.
05:52
So, I get to put in all of the things that I love.
104
327000
2000
Muszę więc zebrać wszystko, co kocham,
05:55
Hopefully, a dialog between adults and children will happen on many different levels,
105
330000
4000
wierzę, że na wielu poziomach pojawi się dialog między dorosłymi i dziećmi
05:59
and hopefully different kinds of humor will evolve.
106
334000
3000
i powstaną z tego różne rodzaje humoru.
06:03
And the books are really journals of my life.
107
338000
2000
Książki naprawdę są dziennikami mojego życia.
06:05
I never -- I don't like plots.
108
340000
2000
Nigdy -- Nie lubię fabuł.
06:07
I don't know what a plot means.
109
342000
2000
Nie wiem, czym jest fabuła.
06:09
I can't stand the idea of anything that starts in the beginning,
110
344000
3000
Nie znoszę pomysłu, że coś zaczyna się we wstępie,
06:12
you know, beginning, middle and end. It really scares me,
111
347000
2000
wiecie, wstęp, rozwinięcie i zakończenie przerażają mnie,
06:14
because my life is too random and too confused,
112
349000
3000
ponieważ moje życie jest zbyt przypadkowe i pomieszane,
06:17
and I enjoy it that way.
113
352000
1000
i takie właśnie mi się podoba.
06:18
But anyway, so we were in Venice,
114
353000
4000
Ale byliśmy w Wenecji
06:23
and this is our room. And I had this dream
115
358000
2000
i to jest nasz pokój. Raz mi się śniło,
06:25
that I was wearing this fantastic green gown,
116
360000
2000
że byłam ubrana w tę cudną, zieloną sukienkę
06:27
and I was looking out the window,
117
362000
2000
i wyglądałam przez okno,
06:29
and it was really a beautiful thing.
118
364000
2000
to było naprawdę piękne.
06:31
And so, I was able to put that into this story, which is an alphabet,
119
366000
3000
Udało mi się zawrzeć to w tej opowieści, czyli alfabecie,
06:34
and hopefully go on to something else.
120
369000
3000
może zmienię ją w coś innego.
06:37
The letter C had other things in it.
121
372000
2000
Litera "C" zawierała w sobie inne rzeczy.
06:39
I was fortunate also, to meet the man who's sitting on the bed,
122
374000
3000
Miałam to szczęście, że spotkałam mężczyznę siedzącego na łóżku,
06:42
though I gave him hair over here and he doesn't have hair.
123
377000
3000
dodałam mu włosy, a on jest łysy --
06:45
Well, he has some hair but -- well, he used to have hair.
124
380000
3000
no może ma trochę włosów albo kiedyś je miał.
06:48
And with him, I was able to do a project that was really fantastic.
125
383000
5000
Z nim mogłam zrealizować naprawdę fantastyczny projekt.
06:53
I work for the New Yorker, and I do covers, and 9/11 happened
126
388000
5000
Pracuję dla New Yorkera, rysuję okładki i wtedy przyszedł 11 września,
06:58
and it was, you know, a complete and utter end of the world as we knew it.
127
393000
5000
i to był, jak wiecie, definitywny koniec znanego nam świata.
07:03
And Rick and I were on our way to a party in the Bronx,
128
398000
4000
Rick i ja byliśmy w drodze na przyjęcie w Bronksie
07:07
and somebody said Bronxistan,
129
402000
2000
i ktoś powiedział "Bronxistan",
07:09
and somebody said Ferreristan,
130
404000
1000
ktoś inny: "Fareerristan",
07:10
and we came up with this New Yorker cover,
131
405000
3000
i wymyśliliśmy tę okładkę New Yorkera,
07:13
which we were able to -- we didn't know what we were doing.
132
408000
2000
którą mogliśmy -- nie wiedzieliśmy, co robimy,
07:15
We weren't trying to be funny, we weren't trying to be --
133
410000
3000
nie próbowaliśmy być zabawni...
07:18
well, we were trying to be funny actually, that's not true.
134
413000
2000
właściwie to chcieliśmy być zabawni, to fakt.
07:20
We hoped we'd be funny, but we didn't know it would be a cover,
135
415000
3000
Marzyliśmy o byciu zabawnym, ale nie sądziliśmy, że to będzie okładka,
07:23
and we didn't know that that image, at the moment that it happened,
136
418000
4000
nie wiedzieliśmy, że ten obrazek w tym momencie
07:27
would be something that would be so wonderful for a lot of people.
137
422000
4000
będzie czymś tak wspaniałym dla wielu ludzi.
07:31
And it really became the -- I don't know, you know,
138
426000
2000
I naprawdę stał się -- nie wiem,
07:33
it was one of those moments people started laughing at what was going on.
139
428000
3000
to była jedna z chwil, kiedy ludzie zaśmiali się.
07:36
And from, you know, Fattushis, to Taxistan to, you know,
140
431000
5000
Wiecie, od Fattushis przez Taxistan
07:41
for the Fashtoonks, Botoxia, Pashmina, Khlintunisia, you know,
141
436000
4000
do Fashtoonksu, Botoxii, Pashminy, Khlintunesii,
07:45
we were able to take the city
142
440000
2000
zdołaliśmy wziąć to miasto
07:47
and make fun of this completely foreign, who are -- what's going on over here?
143
442000
4000
i zażartować z tych zupełnie obcych -- co się tu dzieje?
07:51
Who are these people? What are these tribes?
144
446000
3000
Kim są ci ludzie? Co to za plemiona?
07:54
And David Remnick, who was really wonderful about it,
145
449000
3000
I David Remnick, który podszedł do tego z entuzjazmem,
07:57
had one problem. He didn't like Al Zheimers,
146
452000
5000
miał jeden problem: nie podobał mu się Al Zheimer i jego mieszkańcy,
08:02
because he thought it would insult people with Alzheimer's.
147
457000
3000
bo według niego, obraziłoby to ludzi z Alzheimerem.
08:05
But you know, we said, "David, who's going to know?
148
460000
2000
Ale powiedzieliśmy: "Davis, kto się dowie?
08:07
They're not."
149
462000
2000
Oni z pewnością nie."
08:09
(Laughter)
150
464000
2000
(Śmiech)
08:11
So it stayed in, and it was, and, you know, it was a good thing.
151
466000
6000
Więc nazwa została i dobrze, że tak się stało.
08:19
You know, in the course of my life, I never know what's going to happen
152
474000
3000
Wiecie, w ciągu mojego życia nigdy nie wiedziałam, co się stanie,
08:22
and that's kind of the beauty part.
153
477000
2000
i to właśnie jest piękne.
08:24
And we were on Cape Cod, a place, obviously, of great inspiration,
154
479000
4000
Byliśmy na Cape Cod, bardzo inspirującym miejscu,
08:28
and I picked up this book, "The Elements of Style," at a yard sale.
155
483000
4000
i na wyprzedaży garażowej podniosłam książkę "Elementy stylu",
08:32
And I didn't -- and I'd never used it in school,
156
487000
2000
nigdy nie korzystałam z niej w szkole,
08:34
because I was too busy writing poems, and flunking out,
157
489000
3000
bo zamiast tego pisałam wiersze i olewałam szkołę,
08:37
and I don't know what, sitting in cafes.
158
492000
2000
i, nie wiem, przesiadywałam w kawiarniach.
08:39
But I picked it up and I started reading it and I thought, this book is amazing.
159
494000
3000
Ale podniosłam ją, zaczęłam czytać i pomyślałam, że jest zdumiewająca.
08:42
I said, people should know about this book.
160
497000
3000
Powiedziałam, że ludzie powinni się dowiedzieć o tej książce.
08:45
(Laughter)
161
500000
3000
(Śmiech)
08:48
So I decided it needed a few -- it needed a lift, it needed a few illustrations.
162
503000
3000
Uznałam, że potrzeba jej jakiejś odnowy, paru ilustracji.
08:51
And basically, I called the, you know, I convinced the White Estate,
163
506000
4000
Skontaktowałam się ze spadkobiercami White'a i przekonałam ich,
08:55
and what an intersection of like, you know,
164
510000
2000
to było dziwne spotkanie, wiecie,
08:57
Polish Jew, you know, main WASP family. Here I am, saying,
165
512000
6000
polskiej Żydówki i wpływowej rodziny białych protestantów,
09:03
I'd like to do something to this book.
166
518000
2000
i ja mówię, że chciałabym coś zrobić z tą książką.
09:05
And they said yes, and they left me completely alone,
167
520000
2000
A oni się zgodzili i zostawili mnie zupełnie samą,
09:07
which was a gorgeous, wonderful thing.
168
522000
3000
co było naprawdę przecudowne z ich strony.
09:10
And I took the examples that they gave,
169
525000
4000
Wzięłam przykłady, które mi dali,
09:14
and just did 56 paintings, basically.
170
529000
2000
i po prostu narysowałam 56 ilustracji.
09:16
So, this is, I don't know if you can read this.
171
531000
2000
Tutaj, nie wiem, czy się rozczytacie, jest napisane:
09:18
"Well, Susan, this is a fine mess you are in."
172
533000
2000
"Susan, chyba wpadłaś w tarapaty."
09:20
And when you're dealing with grammar,
173
535000
2000
I kiedy bierzecie się za gramatykę,
09:22
which is, you know, incredibly dry,
174
537000
2000
która, jak wiecie, jest strasznie sucha,
09:24
E.B. White wrote such wonderful, whimsical -- and actually, Strunk --
175
539000
4000
E.B. White, a właściwie Strunk, napisał taki cudowny i dziwaczny --
09:28
and then you come to the rules and, you know,
176
543000
2000
a potem dochodzicie do zasad
09:30
there are lots of grammar things. "Do you mind me asking a question?
177
545000
3000
i pojawia się wiele rzeczy: "Czy masz coś przeciwko temu, że zadam pytanie?
09:33
Do you mind my asking a question?"
178
548000
3000
Czy masz coś przeciwko zadaniu przeze mnie pytania?"
09:36
"Would, could, should, or would, should, could."
179
551000
2000
"Byłby, mógłby, powinien czy byłby, powinien, mógłby."
09:38
And "would" is Coco Chanel's lover, "should" is Edith Sitwell,
180
553000
4000
"Byłby" to kochanek Coco Chanel, "powinien" to Edith Sitwell,
09:42
and "could" is an August Sander subject.
181
557000
3000
a "mógłby" to temat Augusta Sandera.
09:45
And, "He noticed a large stain in the center of the rug."
182
560000
2000
I: "Zauważył wielką plamę na środku dywanu".
09:47
(Laughter)
183
562000
2000
(Śmiech)
09:49
So, there's a kind of British understatement, murder-mystery theme
184
564000
3000
Jest tu to brytyjskie niedopowiedzenie, temat tajemniczego morderstwa,
09:52
that I really love very much.
185
567000
2000
które tak uwielbiam.
09:54
And then, "Be obscure clearly! Be wild of tongue in a way we can understand."
186
569000
4000
A potem: "Bądź jasno niejasny! Niech Twój język plącze się tak, byśmy mogli Cię zrozumieć."
09:58
E.B. White wrote us a number of rules,
187
573000
2000
E.B. White napisał wiele reguł,
10:00
which can either paralyze you and make you loathe him
188
575000
2000
które albo cię sparaliżują i sprawią, że go znienawidzisz
10:02
for the rest of time, or you can ignore them, which I do,
189
577000
5000
do końca życia, albo zrobisz to, co ja, i je zignorujesz.
10:07
or you can, I don't know what, you know, eat a sandwich.
190
582000
3000
Możesz też, nie wiem co, zjeść kanapkę.
10:10
So, what I did when I was painting was I started singing,
191
585000
3000
Kiedy malowałam, zaczęłam śpiewać,
10:13
because I really adore singing,
192
588000
2000
bo uwielbiam śpiew
10:15
and I think that music is the highest form of all art.
193
590000
3000
i uważam, że muzyka jest najwyższą formą sztuki.
10:18
So, I commissioned a wonderful composer, Nico Muhly,
194
593000
3000
Wynajęłam fantastycznego kompozytora, Nico Muhliego,
10:21
who wrote nine songs using the text,
195
596000
4000
który napisał dziewięć utworów, używając tego tekstu,
10:25
and we performed this fantastic evening of --
196
600000
4000
i wykonaliśmy tego niesamowitego wieczoru --
10:29
he wrote music for both amateurs and professionals.
197
604000
3000
on napisał muzykę dla amatorów i profesjonalistów.
10:32
I played the clattering teacup and the slinky
198
607000
2000
Ja brzdękałam w filiżankę, z której wydobywał się wysoki dźwięk,
10:34
in the main reading room of the New York Public Library,
199
609000
3000
byliśmy w głównej czytelni Nowojorskiej Biblioteki Publicznej,
10:37
where you're supposed to be very, very quiet,
200
612000
2000
gdzie powinno się zachowywać bardzo, bardzo cicho.
10:39
and it was a phenomenally wonderful event,
201
614000
2000
To było naprawdę fenomenalne
10:41
which we hopefully will do some more.
202
616000
2000
i mam nadzieję, że to jeszcze powtórzymy.
10:45
Who knows? The New York TimesSelect, the op-ed page,
203
620000
4000
Kto wie? Opiniotwórcza strona z "The New York Times"
10:49
asked me to do a column, and they said, you can do whatever you want.
204
624000
3000
poprosiła mnie o pisanie artykułów, zostawiono mi wolną rękę.
10:52
So, once a month for the last year,
205
627000
1000
Tak więc od roku co miesiąc
10:53
I've been doing a column called "The Principles of Uncertainty,"
206
628000
4000
pisałam artykuły w kolumnie zatytułowanej "Zasady nieoznaczoności".
10:57
which, you know, I don't know who Heisenberg is,
207
632000
2000
Nie wiem, kim jest Heisenberg,
10:59
but I know I can throw that around now. You know,
208
634000
2000
ale wiem, że mogę teraz przeczytać jego pracę
11:01
it's the principles of uncertainty, so, you know.
209
636000
3000
o, jak wiadomo, zasadach nieoznaczoności.
11:04
I'm going to read quickly -- and probably I'm going to edit some,
210
639000
3000
Postaram się czytać szybko -- prawdopodobnie coś zmienię,
11:07
because I don't have that much time left -- a few of the columns.
211
642000
3000
bo nie mam za dużo czasu -- parę kolumn.
11:10
And basically, I was so, you know, it was so amusing,
212
645000
3000
To było naprawdę zabawne,
11:13
because I said, "Well, how much space do I have?"
213
648000
1000
ponieważ spytałam, ile mi dadzą miejsca.
11:14
And they said, "Well, you know, it's the Internet."
214
649000
2000
A oni: "Wiesz, to będzie w Internecie".
11:16
And I said, "Yes, but how much space do I have?"
215
651000
2000
A ja: "Tak, ale ile będę mieć miejsca?"
11:18
And they said, "It's unlimited, it's unlimited."
216
653000
2000
A oni na to: "Nie ma limitów."
11:20
OK. So, the first one I was very timid, and I'll begin.
217
655000
5000
OK. Więc teraz zacznę -- na początku byłam bardzo nieśmiała.
11:25
"How can I tell you everything that is in my heart?
218
660000
2000
"Jak mogę Ci powiedzieć o wszystkim, co jest w moim sercu?
11:27
Impossible to begin. Enough. No. Begin with the hapless dodo."
219
662000
3000
Nie da się zacząć. Dość. Nie. Zacznij od nieszczęsnego dodo."
11:30
And I talk about the dodo, and how the dodo became extinct,
220
665000
4000
I mówię o dodo, i jak ten ptak wymarł,
11:34
and then I talk about Spinoza.
221
669000
2000
a potem o Spinozie.
11:36
"As the last dodo was dying, Spinoza was looking for a rational explanation
222
671000
4000
"Kiedy ostatni dodo umierał, Spinoza szukał racjonalnego wyjaśnienia
11:40
for everything, called eudaemonia.
223
675000
2000
wszystkich rzeczy, to tzw. eudaimonia.
11:42
And then he breathed his last, with loved ones around him,
224
677000
3000
A potem jego ostatnie tchnienie wśród kochających go bliskich
11:45
and I know that he had chicken soup also, as his last meal."
225
680000
2000
i wiem, że jego ostatnim posiłkiem był rosół z kury."
11:47
I happen to know it for a fact.
226
682000
2000
Wiem, że to prawda.
11:49
And then he died, and there was no more Spinoza. Extinct.
227
684000
3000
Następnie umarł i nie było już Spinozy, wymarł.
11:53
And then, we don't have a stuffed Spinoza,
228
688000
2000
Nie mamy wypchanego Spinozy,
11:55
but we do have a stuffed Pavlov's dog,
229
690000
2000
ale mamy wypchanego psa Pawłowa,
11:57
and I visited him in the Museum of Hygiene in St. Petersburg, in Russia.
230
692000
4000
którego odwiedziłam w Muzeum Higieny w St. Petersburgu w Rosji.
12:01
And there he is, with this horrible electrical box on his rump
231
696000
5000
Stoi tak z tym okropnym, elektrycznym pudełkiem na zadzie
12:06
in this fantastic, decrepit palace.
232
701000
2000
w tym fantastycznym i zniszczonym pałacu.
12:10
"And I think it must have been a very, very dark day
233
705000
2000
"Myślę, że to musiał być bardzo ciemny dzień,
12:12
when the Bolsheviks arrived.
234
707000
1000
kiedy Bolszewicy przybyli.
12:13
Maybe amongst themselves they had a few good laughs,
235
708000
2000
Może w swoim towarzystwie potrafili się śmiać,
12:15
but Stalin was a paranoid man, even more than my father."
236
710000
4000
ale Stalin był paranoikiem, większym nawet niż mój ojciec."
12:19
(Laughter)
237
714000
1000
(Śmiech)
12:20
You don't even know.
238
715000
1000
Nawet nie wiecie.
12:21
"And decided his top people had to be extinctified."
239
716000
5000
"I zdecydował, że jego najlepsi ludzie muszą wymrzeć."
12:26
Which I think I made up, which is a good thing.
240
721000
2000
To chyba ja to wymyśliłam i podoba mi się to.
12:28
And so, this is a chart of, you know, just a small chart,
241
723000
3000
A to jest tablica, wiecie, mała tablica,
12:31
because the chart would go on forever of all the people that he killed.
242
726000
2000
bo jeśli pokazalibyśmy wszystkich, których zabił, zajęłoby nam to wieki.
12:33
So, shot dead, smacked over the head, you know, thrown away.
243
728000
4000
Więc zastrzelony, uderzony w głowę, tego się pozbyto.
12:39
"Nabokov's family fled Russia. How could the young Nabokov,
244
734000
3000
"Rodzina Nabokova uciekła z Rosji. Jak mógł młody Nabokov,
12:42
sitting innocently and elegantly in a red chair,
245
737000
2000
siedzący niewinnie i elegancko w czerwonym fotelu,
12:44
leafing through a book and butterflies,
246
739000
2000
przerzucający kartki książki o motylach,
12:46
imagine such displacement, such loss?"
247
741000
3000
wyobrazić sobie taką zmianę, taką stratę."
12:50
And then I want to tell you that this is a map.
248
745000
2000
Chcę Wam powiedzieć, że to jest mapa.
12:52
So, "My beautiful mother's family fled Russia as well.
249
747000
4000
Więc: "Rodzina mojej pięknej matki też uciekła z Rosji,
12:56
Too many pogroms.
250
751000
2000
było zbyt wiele pogromów.
12:58
Leaving the shack, the wild blueberry woods, the geese, the River Sluch,
251
753000
3000
Zostawiwszy chatkę, las z dzikimi jagodami, gęsi, rzekę Słucz,
13:01
they went to Palestine and then America."
252
756000
3000
dostali się do Palestyny, a później do Ameryki."
13:04
And my mother drew this map for me of the United States of America,
253
759000
2000
Moja mama narysowała mi tę mapę USA,
13:06
and that is my DNA over here, because that person who I grew up with
254
761000
9000
tutaj jest moje DNA, ponieważ osoba, z którą dorastałam,
13:15
had no use for facts whatsoever.
255
770000
2000
w ogóle nie uznawała faktów.
13:17
Facts were actually banished from our home.
256
772000
3000
Fakty były właściwie zakazane w naszym domu.
13:20
And so, if you see that Texas -- you know, Texas and California
257
775000
4000
I jeśli widzicie, że Teksas -- wiecie, Teksas i Kalifornia
13:24
are under Canada, and that South Carolina is on top of North Carolina,
258
779000
3000
są pod Kanadą, a Karolina Płd. jest nad Karoliną Płn.,
13:27
this is the home that I grew up in, OK?
259
782000
2000
tak wyglądał dom, w którym się wychowywałam, OK?
13:29
So, it's a miracle that I'm here today.
260
784000
2000
Tak więc to cud, że jestem tu dzisiaj.
13:31
But actually, it's not. It's actually a wonderful thing.
261
786000
3000
Ale właściwie to nie, tak naprawdę to wspaniała sprawa.
13:35
But then she says Tel Aviv and Lenin,
262
790000
2000
A potem wspomina o Tel Avivie i Leninie,
13:37
which is the town they came from, and, "Sorry, the rest unknown, thank you."
263
792000
3000
czyli mieście, z którego pochodzą, i przykro mi, ale reszta jest nieznana, dziękuję.
13:40
But in her lexicon, "sorry, the rest unknown, thank you" is
264
795000
2000
Ale w jej słowniku "przykro mi, reszta jest nieznana"
13:42
"sorry, the rest unknown, go to hell,"
265
797000
2000
znaczy "przykro mi, reszta jest nieznana, idź do diabła",
13:44
because she couldn't care less.
266
799000
1000
ponieważ ją to po prostu nie obchodziło.
13:45
(Laughter)
267
800000
1000
(Śmiech)
13:46
"The Impossibility of February"
268
801000
2000
Luty jest niemożliwy pod tym względem,
13:48
is that February's a really wretched month in New York
269
803000
3000
że w Nowym Jorku jest naprawdę nieprzyjemny,
13:51
and the images for me conjure up these really awful things.
270
806000
3000
a te obrazki przywołują te naprawdę okropne rzeczy --
13:54
Well, not so awful.
271
809000
2000
no dobrze, nie tak znowu okropne.
13:56
I received a box in the mail and it was wrapped with newspaper
272
811000
3000
Dostałam pocztą paczkę owiniętą gazetą,
13:59
and there was the picture of the man on the newspaper and he was dead.
273
814000
4000
na której widniało zdjęcie zmarłego mężczyzny.
14:03
And I say, "I hope he's not really dead,
274
818000
2000
I mówię: "Mam nadzieję, że on nie jest na serio nieżywy,
14:05
just enjoying a refreshing lie-down in the snow,
275
820000
2000
tylko cieszy się odświeżającym odpoczynkiem w śniegu,
14:07
but the caption says he is dead."
276
822000
2000
ale nagłówek mówi, że jednak nie żyje."
14:09
And actually, he was. I think he's dead, though I don't know,
277
824000
3000
I właściwie on był, myślę, że jest nieżywy, chociaż nie wiem,
14:12
maybe he's not dead.
278
827000
2000
możliwe, że żyje.
14:14
"And this woman leans over in anguish, not about that man,
279
829000
2000
"A ta kobieta pochyla się w cierpieniu, ale nie cierpi przez tego mężczyznę,
14:16
but about all sad things. It happens quite often in February."
280
831000
4000
tylko przez te wszystkie smutne rzeczy, które przytrafiają się dość często w lutym."
14:21
There's consoling.
281
836000
2000
To jest pocieszanie.
14:23
This man is angry because somebody threw onions all over the staircase,
282
838000
4000
Ten mężczyzna jest zły, ponieważ ktoś rozrzucił cebule na całej klatce schodowej,
14:27
and basically -- you know, I guess onions are a theme here.
283
842000
3000
a w zasadzie -- wiecie, cebule są tu chyba tematem --
14:30
And he says, "It is impossible not to lie.
284
845000
2000
i on mówi: "Nie da się nie kłamać.
14:32
It is February and not lying is impossible."
285
847000
2000
Jest luty i niekłamanie jest niemożliwe".
14:34
And I really spend a lot of time wondering,
286
849000
2000
Wiele czasu poświęcam na zastanawianie się,
14:36
how much truth do we tell?
287
851000
2000
ile jest prawdy w tym, co mówimy.
14:38
What is it that we're actually -- what story are we actually telling?
288
853000
3000
Co tak naprawdę przekazujemy?
14:41
How do we know when we are ourselves?
289
856000
2000
Jak poznać, kiedy jesteśmy sobą?
14:43
How do we actually know that these sentences coming out of our mouths
290
858000
3000
Skąd wiemy, że sentencje, które powtarzamy,
14:46
are real stories, you know, are real sentences?
291
861000
2000
są prawdziwymi sentencjami?
14:48
Or are they fake sentences that we think we ought to be saying?
292
863000
3000
Może są fałszywymi sentencjami, które powtarzamy, bo tak trzeba?
14:51
I'm going to quickly go through this.
293
866000
2000
Spróbuję się streszczać.
14:54
A quote by Bertrand Russell,
294
869000
2000
Cytat z Bertranda Russella:
14:56
"All the labor of all the ages, all the devotion, all the inspiration,
295
871000
4000
Cała praca wszystkich wieków, całe poświęcenie, inspiracja,
15:00
all the noonday brightness of human genius
296
875000
3000
cała jasność ludzkiego geniuszu
15:03
are destined to extinction.
297
878000
2000
są skazane na wymarcie.
15:05
So now, my friends, if that is true,
298
880000
2000
Moi przyjaciele, jeśli jest to prawdą,
15:07
and it is true, what is the point?"
299
882000
3000
a wiadomo, że jest, co ma w takim razie sens?"
15:10
A complicated question.
300
885000
1000
Skomplikowane pytanie.
15:11
And so, you know, I talk to my friends
301
886000
3000
No więc rozmawiam z moimi przyjaciółmi
15:14
and I go to plays where they're singing Russian songs.
302
889000
3000
i chodzę na sztuki, gdzie śpiewa się rosyjskie pieśni --
15:17
Oh my God, you know what?
303
892000
2000
Mój Boże, wiecie co?
15:19
Could we have -- no, we don't have time.
304
894000
2000
Moglibyśmy -- nie, nie mamy czasu.
15:21
I taped my aunt. I taped my aunt singing a song in Russian from the --
305
896000
2000
Nagrałam moją ciotkę śpiewającą pieśń po rosyjsku z --
15:23
you know, could we have it for a second?
306
898000
3000
Moglibyśmy tego posłuchać?
15:26
Do you have that?
307
901000
2000
Macie to?
15:28
(Music)
308
903000
18000
(Muzyka)
15:47
OK. I taped my -- my aunt used to swim in the ocean
309
922000
3000
OK, nagrałam moja ciotkę, która codziennie pływa w oceanie
15:50
every day of the year until she was about 85.
310
925000
5000
aż nie skończyła 85 lat.
15:57
So -- and that's a song about how everybody's miserable
311
932000
2000
I to jest pieśń o tym, jak wszyscy są nieszczęśliwi,
15:59
because, you know, we're from Russia.
312
934000
2000
ponieważ jesteśmy z Rosji.
16:01
(Laughter)
313
936000
1000
(Śmiech)
16:02
I went to visit Kitty Carlisle Hart, and she is 96,
314
937000
2000
Odwiedziłam 90-letnią Kitty Carlisle Hart
16:04
and when I brought her a copy of "The Elements of Style,"
315
939000
3000
i kiedy wręczyłam jej kopię "Elementów stylu",
16:07
she said she would treasure it.
316
942000
2000
powiedziała, że to będzie jej skarb.
16:09
And then I said -- oh, and she was talking about Moss Hart, and I said,
317
944000
2000
Potem ja westchnęłam, a ona zaczęła mówić o Mossie Hart i powiedziałam,
16:11
"When you met him, you knew it was him."
318
946000
2000
że kiedy go poznała, wiedziała, że to on jest TYM mężczyzną,
16:13
And she said, "I knew it was he."
319
948000
1000
a ona na to, że wiedziała, że on jest mężczyzną.
16:14
(Laughter)
320
949000
3000
(Śmiech)
16:17
So, I was the one who should have kept the book, but it was a really wonderful moment.
321
952000
3000
To ja więc powinnam była zatrzymać tę książkę, ale to była naprawdę niezapomniana chwila.
16:20
And she dated George Gershwin, so, you know, get out.
322
955000
3000
A ona zaczęła się spotykać z Georgem Gershwinem.
16:23
Gershwin died at the age of 38.
323
958000
3000
Gershwin zmarł w wieku 38 lat.
16:26
He's buried in the same cemetery as my husband.
324
961000
3000
Jest pochowany na tym samym cmentarzu co mój mąż.
16:29
I don't want to talk about that now.
325
964000
2000
Nie chcę teraz o tym mówić.
16:31
I do want to talk -- the absolute icing on this cemetery cake
326
966000
2000
Chcę mówić o tym, że idealną polewą na tym cmentarnym torcie
16:33
is the Barricini family mausoleum nearby.
327
968000
3000
jest mauzoleum rodziny Barricini stojące w pobliżu.
16:36
I think the Barricini family should open a store there and sell chocolate.
328
971000
3000
Uważam, że rodzina Barricini powinna kiedyś otworzyć tam sklep z czekoladą.
16:39
(Laughter)
329
974000
1000
(Śmiech)
16:40
And I would like to run it for them.
330
975000
1000
Chciałabym go za nich prowadzić.
16:41
And I went to visit Louise Bourgeoise,
331
976000
2000
I odwiedziłam Louise Bourgeoise,
16:43
who's also still working, and I looked at her sink,
332
978000
2000
nadal pracującą, i popatrzyłam na jej zlew,
16:45
which is really amazing, and left.
333
980000
2000
który jest naprawdę wspaniały, i wyszłam.
16:47
And then I photograph and do a painting of a sofa on the street.
334
982000
3000
A potem sfotografowałam i namalowałam sofę stojącą na ulicy.
16:50
And a woman who lives on our street, Lolita.
335
985000
3000
I kobietę, która mieszka na naszej ulicy, Lolitę.
16:53
And then I go and have some tea.
336
988000
2000
Następnie wypiłam herbatę.
16:55
And then my Aunt Frances dies, and before she died,
337
990000
3000
Potem umarła moja ciotka Frances i zanim umarła,
16:58
she tried to pay with Sweet'N Low packets for her bagel.
338
993000
3000
próbowała zapłacić paczkami słodzika Sweet'n Low za swojego bajgla.
17:01
(Laughter)
339
996000
2000
(Śmiech)
17:03
And I wonder what the point is and then I know, and I see
340
998000
2000
I myślę, o co chodzi, i nagle wiem, i widzę,
17:05
that Hy Meyerowitz, Rick Meyerowitz's father,
341
1000000
2000
że Hy Meyerowitz, ojciec Ricka Meyerowitza,
17:07
a dry-cleaning supply salesman from the Bronx,
342
1002000
2000
sprzedawca proszków do prania z Bronxu,
17:09
won the Charlie Chaplin look-alike contest in 1931.
343
1004000
4000
w 1931 r. wygrał konkurs na sobowtóra Charliego Chaplina.
17:14
That's actually Hy.
344
1009000
2000
To jest właśnie Hy.
17:16
And I look at a beautiful bowl of fruit,
345
1011000
2000
I patrzę na piękną miskę owoców
17:19
and I look at a dress that I sewed for friends of mine.
346
1014000
3000
i na sukienkę, którą uszyłam dla moich przyjaciół.
17:22
And it says, "Ich habe genug," which is a Bach cantata,
347
1017000
2000
I jest na niej napisane "Ich habe genug", to z kantaty Bacha.
17:24
which I once thought meant "I've had it, I can't take it anymore,
348
1019000
3000
Dawniej myślałam, że to znaczy "Dość, już więcej nie wytrzymam,
17:27
give me a break," but I was wrong.
349
1022000
3000
robię sobie przerwę", ale się myliłam.
17:30
It means "I have enough." And that is utterly true.
350
1025000
3000
To oznacza "Mam wystarczająco dużo" - co jest prawdą.
17:33
I happen to be alive, end of discussion. Thank you.
351
1028000
2000
Żyję, koniec dyskusji. Dziękuję.
17:35
(Applause)
352
1030000
3000
(Brawa)
ABOUT THE SPEAKER
Maira Kalman - Illustrator, authorMaira Kalman's wise, witty drawings have appeared on numberless New Yorker covers, in a dozen children's books, and throughout the pages of the Elements of Style. Her latest book, The Principles of Uncertainty, is the result of a year-long illustrated blog she kept for the New York Times.
Why you should listen
Children know Maira Kalman for her series of Max storybooks, adults for her New Yorker covers and the gotta-have-it illustrated version of the Elements of Style -- simple proof that her sensibility blends a childlike delight with a grownup's wry take on the world.
With her husband, the legendary designer and art director Tibor Kalman, Maira spent several decades designing objets and assembling books like (un)FASHION. But after Tibor's untimely death in 1999, Maira herself became a cultural force. Her colorful, faux-naif illustrations -- and her very perspective -- tap a desire in all of us to look at the world the way she does.
Her latest book, The Principles of Uncertainty, is perhaps the most complete expression of Maira's worldview. Based on a monthly blog she kept for the New York Times website for one year, it is filled with carefully observed moments and briskly captured thoughts, an omnivore's view of life in the modern world.
Maira Kalman | Speaker | TED.com