TED2013
James Flynn: Why our IQ levels are higher than our grandparents'
James Flynn: Dlaczego mamy wyższe IQ niż nasi dziadkowie
Filmed:
Readability: 3.9
4,330,212 views
Zjawisko osiągania przez każde kolejne pokolenie wyższych wyników w testach IQ nazywa się efektem Flynna. Czy rzeczywiście stajemy się coraz mądrzejsi, czy tylko myślimy inaczej? Podczas tej szybkiej wycieczki przez historię poznawczą XX wieku etyk James Flynn sugeruje, że zmiany w sposobie myślenia mają zaskakujące (i nie zawsze pozytywne) konsekwencje.
James Flynn - Moral philosopher
James Flynn challenges our fundamental assumptions about intelligence. Full bio
James Flynn challenges our fundamental assumptions about intelligence. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
We are going to take a quick voyage
0
791
2399
Zrobimy sobie szybką wycieczkę
00:15
over the cognitive history of the 20th century,
1
3190
3507
przez historię poznawczą XX wieku,
00:18
because during that century,
2
6697
1789
bo w tym wieku
00:20
our minds have altered dramatically.
3
8486
2914
nasze umysły drastycznie się zmieniły.
00:23
As you all know, the cars that people drove in 1900
4
11400
3324
Samochody używane w roku 1900
00:26
have altered because the roads are better
5
14724
2074
zmieniły się, bo mamy lepsze drogi
00:28
and because of technology.
6
16798
2355
i inną technikę.
00:31
And our minds have altered, too.
7
19153
1969
Nasze umysły też się zmieniły.
00:33
We've gone from people who confronted a concrete world
8
21122
3944
Zamiast zmagać się z konkretnym światem,
00:37
and analyzed that world primarily in terms
9
25066
3399
analizując go głównie
00:40
of how much it would benefit them
10
28465
2233
pod kątem potencjalnych korzyści,
00:42
to people who confront a very complex world,
11
30698
4592
zaczęliśmy stawiać czoła złożonemu światu,
00:47
and it's a world where we've had to develop
12
35290
2209
który wymagał rozwinięcia
00:49
new mental habits, new habits of mind.
13
37499
3495
nowych nawyków myślowych.
00:52
And these include things like
14
40994
1997
Dotyczą one spraw takich,
00:54
clothing that concrete world with classification,
15
42991
4014
jak ubranie tego konkretnego świata w kategorie,
00:59
introducing abstractions that we try to make
16
47005
2922
wprowadzenie abstrakcji,
01:01
logically consistent,
17
49927
2196
którym staramy się nadać logiczną spójność,
01:04
and also taking the hypothetical seriously,
18
52123
2830
i branie na poważnie tego, co hipotetyczne,
01:06
that is, wondering about what might have been
19
54953
2250
czyli rozważanie tego, co mogłoby być,
01:09
rather than what is.
20
57203
2392
zamiast tego, co jest.
01:11
Now, this dramatic change was drawn to my attention
21
59595
3552
Na tę drastyczną zmianę
zwróciły moją uwagę
zwróciły moją uwagę
01:15
through massive I.Q. gains over time,
22
63147
3760
znaczące przyrosty
01:18
and these have been truly massive.
23
66907
2369
ilorazu inteligencji w ostatnim czasie.
01:21
That is, we don't just get a few more questions right
24
69276
4411
Nie chodzi o kilka więcej poprawnych odpowiedzi
01:25
on I.Q. tests.
25
73687
1473
na testach IQ.
01:27
We get far more questions right on I.Q. tests
26
75160
3459
Odpowiadamy dużo lepiej,
01:30
than each succeeding generation
27
78619
2248
niż każde poprzednie pokolenie,
01:32
back to the time that they were invented.
28
80867
2910
odkąd wynaleziono testy na inteligencję.
01:35
Indeed, if you score the people a century ago
29
83777
3298
W przeliczeniu na dzisiejsze normy
01:39
against modern norms,
30
87075
1548
ludzie sprzed 100 lat,
01:40
they would have an average I.Q. of 70.
31
88623
3371
uzyskaliby średnią 70 punktów IQ.
01:43
If you score us against their norms,
32
91994
2725
Przeliczając nasze wyniki na ich normy,
01:46
we would have an average I.Q. of 130.
33
94719
3599
uzyskalibyśmy średnią 130 punktów.
01:50
Now this has raised all sorts of questions.
34
98318
3357
To nasuwa wiele pytań.
01:53
Were our immediate ancestors
35
101675
1905
Czy nasi bezpośredni przodkowie
01:55
on the verge of mental retardation?
36
103580
3235
byli niemal umysłowo zacofani?
01:58
Because 70 is normally the score for mental retardation.
37
106815
4075
70 punktów IQ to próg klasyfikacji
dla niedorozwoju umysłowego.
dla niedorozwoju umysłowego.
02:02
Or are we on the verge of all being gifted?
38
110890
3032
Czy może to my wszyscy mamy wysokie IQ?
02:05
Because 130 is the cutting line for giftedness.
39
113922
4236
130 punktów IQ to próg klasyfikacji
dla wysokiej inteligencji.
dla wysokiej inteligencji.
02:10
Now I'm going to try and argue for a third alternative
40
118158
3120
Spróbuję przedstawić trzecią opcję,
02:13
that's much more illuminating than either of those,
41
121278
4053
która tłumaczy o wiele więcej,
niż dwie poprzednie.
niż dwie poprzednie.
02:17
and to put this into perspective,
42
125331
2622
Żeby nabrać odpowiedniej perspektywy,
02:19
let's imagine that a Martian came down to Earth
43
127953
2905
wyobraźmy sobie,
że Marsjanin przyleciał na Ziemię
że Marsjanin przyleciał na Ziemię
02:22
and found a ruined civilization.
44
130858
2835
i znalazł zniszczoną cywilizację.
02:25
And this Martian was an archaeologist,
45
133693
2407
Marsjanin był archeologiem.
02:28
and they found scores, target scores,
46
136100
2887
Znalazł tarcze,
02:30
that people had used for shooting.
47
138987
2923
których używano do ćwiczeń w strzelaniu.
02:33
And first they looked at 1865,
48
141910
2503
Najpierw spojrzał na te z 1865 roku
02:36
and they found that in a minute,
49
144413
2071
i odkrył, że ludziom w ciągu minuty
02:38
people had only put one bullet in the bullseye.
50
146484
3709
udawało się trafić w dziesiątkę tylko raz.
02:42
And then they found, in 1898,
51
150193
2317
Potem odkrył, że w 1898 roku
02:44
that they'd put about five bullets in the bullseye in a minute.
52
152510
3784
trafiano w środek już 5 razy na minutę.
02:48
And then about 1918 they put a hundred bullets in the bullseye.
53
156294
5227
W 1918 r. doszło do 100 strzałów.
02:53
And initially, that archaeologist would be baffled.
54
161521
3855
Na początku archeolog byłby zdumiony.
02:57
They would say, look, these tests were designed
55
165376
2597
Powiedziałby: "Te testy miały sprawdzić,
02:59
to find out how much people were steady of hand,
56
167973
3598
stabilność ręki, ostrość wzroku
03:03
how keen their eyesight was,
57
171571
2775
stabilność ręki, ostrość wzroku
03:06
whether they had control of their weapon.
58
174346
2338
i umiejętność panowania nad bronią.
03:08
How could these performances have escalated
59
176684
3021
Jak to możliwe, że ich wyniki
03:11
to this enormous degree?
60
179705
2182
tak niesamowicie się poprawiły?".
03:13
Well we now know, of course, the answer.
61
181887
2275
My oczywiście znamy odpowiedź.
03:16
If that Martian looked at battlefields,
62
184162
2812
Gdyby Marsjanin spojrzał na pola bitew,
03:18
they would find that people had only muskets
63
186974
2824
odkryłby, że w czasie wojny secesyjnej
03:21
at the time of the Civil War
64
189798
2064
ludzie mieli tylko muszkiety.
03:23
and that they had repeating rifles
65
191862
1807
W czasie wojny amerykańsko-hiszpańskiej
03:25
at the time of the Spanish-American War,
66
193669
3185
mieli karabiny powtarzalne,
03:28
and then they had machine guns
67
196854
1736
a do czasów I Wojny Światowej
03:30
by the time of World War I.
68
198590
2815
dorobili się karabinów maszynowych.
03:33
And, in other words, it was the equipment
69
201405
2551
Innymi słowy, za postęp odpowiadał sprzęt,
03:35
that was in the hands of the average soldier
70
203956
2167
a nie przeciętny żołnierz,
03:38
that was responsible, not greater keenness of eye
71
206123
3063
bystrość wzroku,
03:41
or steadiness of hand.
72
209186
2173
i stabilność ręki.
03:43
Now what we have to imagine is the mental artillery
73
211359
3320
Wyobraźmy sobie umysłową artylerię,
03:46
that we have picked up over those hundred years,
74
214679
3493
którą zdobyliśmy w ciągu stulecia,
03:50
and I think again that another thinker will help us here,
75
218172
4063
Chyba pomoże nam w tym inny myśliciel,
03:54
and that's Luria.
76
222235
2135
którym jest Aleksandr Łurija.
03:56
Luria looked at people
77
224370
2144
Przyglądał się on ludziom
03:58
just before they entered the scientific age,
78
226514
3653
tuż przed rozpoczęciem wieku nauki
04:02
and he found that these people
79
230167
1997
i odkrył, że niechętnie klasyfikują
04:04
were resistant to classifying the concrete world.
80
232164
3657
świat konkretów.
04:07
They wanted to break it up
81
235821
1054
Chcieli go rozbijać
04:08
into little bits that they could use.
82
236875
2590
na przydatne dla nich, małe kawałki.
04:11
He found that they were resistant
83
239465
2290
Odkrył, że niechętnie
04:13
to deducing the hypothetical,
84
241755
3501
rozważają hipotezy
04:17
to speculating about what might be,
85
245256
2677
czy spekulują o tym, co może się wydarzyć.
04:19
and he found finally that they didn't deal well
86
247933
2637
Odkrył też, że kiepsko
radzą sobie z abstraktami
radzą sobie z abstraktami
04:22
with abstractions or using logic on those abstractions.
87
250570
4397
i stosowaniu do nich logiki.
04:26
Now let me give you a sample of some of his interviews.
88
254967
3140
Przytoczę kilka wywiadów, które przeprowadził.
04:30
He talked to the head man of a person
89
258107
2366
Rozmawiał z człowiekiem
04:32
in rural Russia.
90
260473
1832
w rosyjskiej wsi.
04:34
They'd only had, as people had in 1900,
91
262305
2474
Tamtejsi ludzie w 1900 roku
04:36
about four years of schooling.
92
264779
2181
chodzili do szkoły może 4 lata.
04:38
And he asked that particular person,
93
266960
2360
Zapytał tego człowieka,
04:41
what do crows and fish have in common?
94
269320
3470
co mają ze sobą wspólnego kruki i ryby.
04:44
And the fellow said, "Absolutely nothing.
95
272790
3067
Facet odpowiedział: "Kompletnie nic.
04:47
You know, I can eat a fish. I can't eat a crow.
96
275857
2993
Mogę zjeść rybę, ale nie kruka.
04:50
A crow can peck at a fish.
97
278850
2326
Kruk może złowić rybę,
04:53
A fish can't do anything to a crow."
98
281176
2851
ale ryba nic mu nie może zrobić".
04:56
And Luria said, "But aren't they both animals?"
99
284027
3226
Łurija zapytał, czy oba nie są zwierzętami.
04:59
And he said, "Of course not.
100
287253
1410
Człowiek odparł: "Oczywiście, że nie.
05:00
One's a fish.
101
288663
1987
Jedno jest rybą,
05:02
The other is a bird."
102
290650
1772
a drugie ptakiem".
05:04
And he was interested, effectively,
103
292422
2022
Interesowało go tylko to,
05:06
in what he could do with those concrete objects.
104
294444
3668
co może zrobić z konkretnymi obiektami.
05:10
And then Luria went to another person,
105
298112
2878
Łurija udał się do kolejnej osoby
05:12
and he said to them,
106
300990
2183
i powiedział:
05:15
"There are no camels in Germany.
107
303173
2696
"W Niemczech nie ma wielbłądów.
05:17
Hamburg is a city in Germany.
108
305869
2411
Hamburg to miasto w Niemczech.
05:20
Are there camels in Hamburg?"
109
308280
2543
Czy w Hamburgu są wielbłądy?".
05:22
And the fellow said,
110
310823
891
Człowiek powiedział:
05:23
"Well, if it's large enough, there ought to be camels there."
111
311714
4219
"Jeśli jest wystarczająco duży,
powinny tam być wielbłądy".
powinny tam być wielbłądy".
05:27
And Luria said, "But what do my words imply?"
112
315933
3894
Łurija spytał: "Ale co sugerują moje słowa?".
05:31
And he said, "Well, maybe it's a small village,
113
319827
2277
Człowiek odparł: "Może to mała wioska
05:34
and there's no room for camels."
114
322104
2569
i nie ma tam miejsca dla wielbłądów".
05:36
In other words, he was unwilling to treat this
115
324673
2263
Rozmówca chciał to traktować
05:38
as anything but a concrete problem,
116
326936
2797
tylko jako konkretny problem.
05:41
and he was used to camels being in villages,
117
329733
2558
Był przyzwyczajony,
że w wioskach są wielbłądy,
że w wioskach są wielbłądy,
05:44
and he was quite unable to use the hypothetical,
118
332291
3933
i nie potrafił użyć hipotezy,
05:48
to ask himself what if there were no camels in Germany.
119
336224
4907
że w Niemczech może nie być wielbłądów.
05:53
A third interview was conducted
120
341131
2813
Trzeci wywiad został przeprowadzony
05:55
with someone about the North Pole.
121
343944
2984
na temat bieguna północnego.
05:58
And Luria said, "At the North Pole, there is always snow.
122
346928
4105
Łurija powiedział: "Na biegunie północnym
zawsze leży śnieg.
zawsze leży śnieg.
06:03
Wherever there is always snow, the bears are white.
123
351033
3955
Tam, gdzie zawsze leży śnieg,
niedźwiedzie są białe.
niedźwiedzie są białe.
06:06
What color are the bears at the North Pole?"
124
354988
3279
Jakiego koloru są niedźwiedzie
na biegunie północnym?".
na biegunie północnym?".
06:10
And the response was, "Such a thing
125
358267
2402
Odpowiedź brzmiała:
06:12
is to be settled by testimony.
126
360669
2310
"Trzeba to ustalić przez świadków.
06:14
If a wise person came from the North Pole
127
362979
2824
Gdyby ktoś mądry przyjechał stamtąd
06:17
and told me the bears were white,
128
365803
1851
i powiedział, że niedźwiedzie są tam białe,
06:19
I might believe him,
129
367654
1479
może bym mu uwierzył,
06:21
but every bear that I have seen is a brown bear."
130
369133
4205
ale ja widziałem tylko brązowe niedźwiedzie".
06:25
Now you see again, this person has rejected
131
373338
2984
Rozmówca znów nie chciał
06:28
going beyond the concrete world
132
376322
2195
wyjść poza świat konkretów,
06:30
and analyzing it through everyday experience,
133
378517
3173
analizując go przez codzienne doświadczenia.
06:33
and it was important to that person
134
381690
1866
Było dla niego istotne,
06:35
what color bears were --
135
383556
1562
jakiego koloru są niedźwiedzie,
06:37
that is, they had to hunt bears.
136
385118
2281
bo na nie polowano.
06:39
They weren't willing to engage in this.
137
387399
2409
Ludzie niechętnie angażowali się
w te rozważania.
w te rozważania.
06:41
One of them said to Luria,
138
389808
1837
Jeden z nich zapytał Łuriję,
06:43
"How can we solve things that aren't real problems?
139
391645
3500
"Jak można rozwiązać coś,
co nie jest rzeczywistym problemem?
co nie jest rzeczywistym problemem?
06:47
None of these problems are real.
140
395145
1891
Żadna z tych kwestii nie jest prawdziwa.
06:49
How can we address them?"
141
397036
2643
Jak możemy się do nich odnieść?".
06:51
Now, these three categories --
142
399679
3545
Czy te trzy kategorie,
06:55
classification,
143
403224
1491
klasyfikacja,
06:56
using logic on abstractions,
144
404715
2141
logika w stosunku do abstraktów
06:58
taking the hypothetical seriously --
145
406856
2769
i poważne podeście do hipotez,
07:01
how much difference do they make in the real world
146
409625
2438
mają znaczenie w świecie rzeczywistym,
07:04
beyond the testing room?
147
412063
1893
poza laboratorium?
07:05
And let me give you a few illustrations.
148
413956
2970
Podam wam kilka przykładów.
07:08
First, almost all of us today get a high school diploma.
149
416926
3389
Dziś prawie każdy ma dyplom szkoły średniej.
07:12
That is, we've gone from four to eight years of education
150
420315
3397
Czyli z 4 do 8 lat kształcenia
07:15
to 12 years of formal education,
151
423712
2777
przeszliśmy do 12 lat formalnej edukacji,
07:18
and 52 percent of Americans
152
426489
1901
a 52% Amerykanów
07:20
have actually experienced some type of tertiary education.
153
428390
3820
miało też styczność
z jakąś formą wyższego kształcenia.
z jakąś formą wyższego kształcenia.
07:24
Now, not only do we have much more education,
154
432210
4032
Nasza obecna edukacja
07:28
and much of that education is scientific,
155
436242
2693
jest też znacznie bardziej naukowa,
07:30
and you can't do science without classifying the world.
156
438935
4010
a do nauki nie można podejść
bez klasyfikowania świata.
bez klasyfikowania świata.
07:34
You can't do science without proposing hypotheses.
157
442945
3859
Nie można się przy niej obyć
bez stawiania hipotez.
bez stawiania hipotez.
07:38
You can't do science without making it logically consistent.
158
446804
4174
Nauka musi być logicznie spójna.
07:42
And even down in grade school, things have changed.
159
450978
3810
Sprawy zmieniły się nawet
w szkołach podstawowych.
w szkołach podstawowych.
07:46
In 1910, they looked at the examinations
160
454788
2934
W 1910 roku wszystkie egzaminy
07:49
that the state of Ohio gave to 14-year-olds,
161
457722
3820
dla 14-latków w stanie Ohio
07:53
and they found that they were all
162
461542
1606
sprawdzały znajomość
07:55
for socially valued concrete information.
163
463148
3435
społecznie cenionych, konkretnych informacji.
07:58
They were things like,
164
466583
1331
Były to takie rzeczy,
07:59
what are the capitals of the 44 or 45 states
165
467914
2887
jak znajomość stolic
08:02
that existed at that time?
166
470801
2374
ówcześnie istniejących stanów.
08:05
When they looked at the exams
167
473175
1578
Egzaminy przeprowadzane
08:06
that the state of Ohio gave in 1990,
168
474753
3147
w stanie Ohio w 1990 roku
08:09
they were all about abstractions.
169
477900
2386
w całości skupiały się na abstraktach,
08:12
They were things like,
170
480286
1593
jak: "czemu największe miasto
08:13
why is the largest city of a state rarely the capital?
171
481879
5134
danego stanu rzadko jest jego stolicą".
08:19
And you were supposed to think, well,
172
487013
1564
Trzeba było pomyśleć,
08:20
the state legislature was rural-controlled,
173
488577
3214
że kontrolę nad ustawodawstwem
mieli ludzie ze wsi,
mieli ludzie ze wsi,
08:23
and they hated the big city,
174
491791
2098
którzy nienawidzili wielkich miast.
08:25
so rather than putting the capital in a big city,
175
493889
2593
Zamiast ustanawiać stolicą duże miasto,
08:28
they put it in a county seat.
176
496482
1438
umieszczali ją w siedzibie hrabstwa.
08:29
They put it in Albany rather than New York.
177
497920
2736
Wybrali Albany zamiast Nowego Jorku,
08:32
They put it in Harrisburg rather than Philadelphia.
178
500656
3056
Harrisburg zamiast Filadelfii,
08:35
And so forth.
179
503712
1935
i tak dalej.
08:37
So the tenor of education has changed.
180
505647
2431
Zmieniła się więc istota edukacji.
08:40
We are educating people to take the hypothetical seriously,
181
508078
4034
Uczymy ludzi serio traktować hipotezy,
08:44
to use abstractions, and to link them logically.
182
512112
3578
używać abstraktów i logicznie je łączyć.
08:47
What about employment?
183
515690
2381
Co z zatrudnieniem?
08:50
Well, in 1900, three percent of Americans
184
518071
3900
W 1900 roku 3% Amerykanów
08:53
practiced professions that were cognitively demanding.
185
521971
3542
wykonywało wymagające poznawczo zawody.
08:57
Only three percent were lawyers or doctors or teachers.
186
525513
4055
Tylko 3% ludzi było prawnikami,
lekarzami czy nauczycielami.
lekarzami czy nauczycielami.
09:01
Today, 35 percent of Americans
187
529568
2863
Dzisiaj wymagające poznawczo zawody
09:04
practice cognitively demanding professions,
188
532431
3319
wykonuje 35% Amerykanów.
09:07
not only to the professions proper like lawyer
189
535750
2626
Są to nie tylko zawody właściwe,
09:10
or doctor or scientist or lecturer,
190
538376
2549
takie jak lekarz, naukowiec czy wykładowca,
09:12
but many, many sub-professions
191
540925
1818
ale też wiele zawodów wspierających,
09:14
having to do with being a technician,
192
542743
1941
takich jak technik
09:16
a computer programmer.
193
544684
2025
czy programista.
09:18
A whole range of professions now make cognitive demands.
194
546709
4324
Dziś wiele zajęć
stawia wymagania poznawcze.
stawia wymagania poznawcze.
09:23
And we can only meet the terms of employment
195
551033
2930
A wymaganiom współczesnego rynku pracy
09:25
in the modern world by being cognitively
196
553963
2497
możemy sprostać tylko
09:28
far more flexible.
197
556460
2261
przez większą elastyczność poznawczą.
09:30
And it's not just that we have many more people
198
558721
3223
Nie tylko więcej osób
09:33
in cognitively demanding professions.
199
561944
2990
wykonuje wymagające poznawczo zawody.
09:36
The professions have been upgraded.
200
564934
2403
Te zawody też się rozwinęły.
09:39
Compare the doctor in 1900,
201
567337
2111
Porównajcie lekarza z 1900 roku,
09:41
who really had only a few tricks up his sleeve,
202
569448
3049
który tak naprawdę
znał po prostu kilka sztuczek,
znał po prostu kilka sztuczek,
09:44
with the modern general practitioner or specialist,
203
572497
2808
ze współczesnym internistą czy specjalistą,
09:47
with years of scientific training.
204
575305
2679
po wielu latach nauki.
09:49
Compare the banker in 1900,
205
577984
2269
Porównajcie bankiera z 1900 roku,
09:52
who really just needed a good accountant
206
580253
2413
któremu potrzebny był tylko dobry księgowy
09:54
and to know who was trustworthy in the local community
207
582666
3176
i wiedza o tym, komu w okolicy można wierzyć,
09:57
for paying back their mortgage.
208
585842
2291
że spłaci kredyt.
10:00
Well, the merchant bankers who brought the world to their knees
209
588133
3229
Korporacyjni bankierzy,
którzy doprowadzili świat do ruiny,
którzy doprowadzili świat do ruiny,
10:03
may have been morally remiss,
210
591362
1766
byli może na bakier z moralnością,
10:05
but they were cognitively very agile.
211
593128
3139
ale byli bardzo sprawni umysłowo.
10:08
They went far beyond that 1900 banker.
212
596267
4611
Znacznie przewyższali bankierów z 1900 roku.
10:12
They had to look at computer projections
213
600878
2167
Musieli analizować prognozy
10:15
for the housing market.
214
603045
2000
dla rynku nieruchomości.
10:17
They had to get complicated CDO-squared
215
605045
3905
Musieli budować skomplikowane pakiety
10:20
in order to bundle debt together
216
608950
2450
obligacji zabezpieczonych długiem,
10:23
and make debt look as if it were actually a profitable asset.
217
611400
3759
żeby dług wyglądał
na zyskowny składnik aktywów.
na zyskowny składnik aktywów.
10:27
They had to prepare a case to get rating agencies
218
615159
3100
Musieli przekonać agencje ratingowe,
10:30
to give it a AAA,
219
618259
1111
żeby dały im ocenę AAA,
10:31
though in many cases, they had virtually bribed the rating agencies.
220
619370
4234
chociaż w wielu przypadkach
w zasadzie je przekupili.
w zasadzie je przekupili.
10:35
And they also, of course, had to get people
221
623604
2029
Musieli też oczywiście przekonać ludzi
10:37
to accept these so-called assets
222
625633
2687
do akceptacji tych tak zwanych "aktywów"
10:40
and pay money for them
223
628320
1500
i do ich kupna,
10:41
even though they were highly vulnerable.
224
629820
2587
pomimo wysokiego ryzyka.
10:44
Or take a farmer today.
225
632407
1590
Weźmy współczesnego rolnika.
10:45
I take the farm manager of today as very different
226
633997
3280
Dzisiejszy zarządca gospodarstwa rolnego
10:49
from the farmer of 1900.
227
637277
2491
mocno się różni od rolnika z 1900 roku.
10:51
So it hasn't just been the spread
228
639768
1838
Czyli nie tylko mamy więcej
10:53
of cognitively demanding professions.
229
641606
3191
wymagających poznawczo zawodów.
10:56
It's also been the upgrading of tasks
230
644797
2380
Chodzi też o rozwój takich zajęć,
10:59
like lawyer and doctor and what have you
231
647177
2567
jak prawnik, lekarz, stawiających wymagania
11:01
that have made demands on our cognitive faculties.
232
649744
3777
naszym zdolnościom poznawczym.
11:05
But I've talked about education and employment.
233
653521
3159
Wróćmy do wykształcenia i rynku pracy.
11:08
Some of the habits of mind that we have developed
234
656680
3339
Niektóre z nawyków umysłowych,
11:12
over the 20th century
235
660019
1607
które wykształciliśmy w XX wieku,
11:13
have paid off in unexpected areas.
236
661626
2595
opłaciły się w nieoczekiwany sposób.
11:16
I'm primarily a moral philosopher.
237
664221
2271
Jestem przede wszystkim etykiem,
11:18
I merely have a holiday in psychology,
238
666492
3688
mam tylko urlop od psychologii.
11:22
and what interests me in general is moral debate.
239
670180
4408
Zasadniczo interesuje mnie
debata na temat etyki.
debata na temat etyki.
11:26
Now over the last century,
240
674588
2731
W ciągu ostatniego stulecia
11:29
in developed nations like America,
241
677319
2350
w krajach rozwiniętych, takich jak USA,
11:31
moral debate has escalated
242
679669
1981
ta debata wzmogła się,
11:33
because we take the hypothetical seriously,
243
681650
3339
bo zaczęto poważnie traktować hipotezy
11:36
and we also take universals seriously
244
684989
3215
oraz uogólnienia,
11:40
and look for logical connections.
245
688204
2796
i szukać logicznych powiązań.
11:43
When I came home in 1955 from university
246
691000
3735
Kiedy w 1955 r. wróciłem
po studiach do domu,
po studiach do domu,
11:46
at the time of Martin Luther King,
247
694735
2307
w czasach Martina Luthera Kinga,
11:49
a lot of people came home at that time
248
697042
2322
do domu wróciło też wielu innych.
11:51
and started having arguments with their parents and grandparents.
249
699364
3750
Zaczęli kłócić się z rodzicami i dziadkami.
11:55
My father was born in 1885,
250
703114
3228
Mój ojciec urodził się w 1885 roku
11:58
and he was mildly racially biased.
251
706342
2563
i nie był zbytnio uprzedzony do innych ras.
12:00
As an Irishman, he hated the English so much
252
708905
2103
Jako Irlandczyk nienawidził Anglików tak,
12:03
he didn't have much emotion for anyone else.
253
711008
2321
że nie starczało mu uczuć dla innych.
12:05
(Laughter)
254
713329
3271
(Śmiech)
12:08
But he did have a sense that black people were inferior.
255
716600
4508
Jednak czuł, że rasa czarna jest gorsza.
12:13
And when we said to our parents and grandparents,
256
721108
2848
Kiedy zapytaliśmy rodziców i dziadków,
12:15
"How would you feel if tomorrow morning you woke up black?"
257
723956
4493
jak poczuliby się, gdyby jutro
obudzili się czarni,
obudzili się czarni,
12:20
they said that is the dumbest thing you've ever said.
258
728449
3621
odparli, że to największa głupota,
jaką od nas słyszeli.
jaką od nas słyszeli.
12:24
Who have you ever known who woke up in the morning --
259
732070
2502
Znacie kogoś, kto rano obudził się...
12:26
(Laughter) --
260
734572
2402
(Śmiech)
12:28
that turned black?
261
736974
1230
i stwierdził, że jest czarny?
12:30
In other words, they were fixed in the concrete
262
738204
3516
Czyli koncentrowali się
12:33
mores and attitudes they had inherited.
263
741720
3513
na konkretnych, odziedziczonych
przekonaniach i postawach.
przekonaniach i postawach.
12:37
They would not take the hypothetical seriously,
264
745233
3011
Nie brali hipotez na poważnie,
12:40
and without the hypothetical,
265
748244
1484
a bez hipotez
12:41
it's very difficult to get moral argument off the ground.
266
749728
4019
ciężko prowadzić moralną debatę.
12:45
You have to say, imagine you were
267
753747
2635
Musisz powiedzieć: "Wyobraź sobie,
12:48
in Iran, and imagine that your relatives
268
756382
5585
że jesteś w Iranie,
12:53
all suffered from collateral damage
269
761967
2700
a twoja rodzina ucierpiała,
12:56
even though they had done no wrong.
270
764667
1946
chociaż nie zrobili nic złego.
12:58
How would you feel about that?
271
766613
2061
Jakbyś się czuł?".
13:00
And if someone of the older generation says,
272
768674
2720
Jeśli ktoś ze starszego pokolenia odpowie,
13:03
well, our government takes care of us,
273
771394
1930
że przecież rząd o nas dba,
13:05
and it's up to their government to take care of them,
274
773324
2943
a więc o nich powinien zadbać ich rząd,
13:08
they're just not willing to take the hypothetical seriously.
275
776267
4068
to znaczy, że nie chce
poważnie rozpatrywać hipotez.
poważnie rozpatrywać hipotez.
13:12
Or take an Islamic father whose daughter has been raped,
276
780335
3367
Weźmy islamskiego ojca,
którego córkę zgwałcono,
którego córkę zgwałcono,
13:15
and he feels he's honor-bound to kill her.
277
783702
3210
i który uważa, że trzeba ją zabić
w imię honoru.
w imię honoru.
13:18
Well, he's treating his mores
278
786912
2360
Traktuje swoje przekonania
13:21
as if they were sticks and stones and rocks that he had inherited,
279
789272
3900
jak odziedziczone kije i kamienie.
13:25
and they're unmovable in any way by logic.
280
793172
2645
Nie porusza ich żadna logika.
13:27
They're just inherited mores.
281
795817
2576
To po prostu odziedziczone konwencje.
13:30
Today we would say something like,
282
798393
2201
Dzisiaj powiedzielibyśmy może:
13:32
well, imagine you were knocked unconscious and sodomized.
283
800594
3577
"Wyobraź sobie, że pobito cię
do nieprzytomności i zgwałcono.
do nieprzytomności i zgwałcono.
13:36
Would you deserve to be killed?
284
804171
1673
Zasługiwałbyś na śmierć?".
13:37
And he would say, well that's not in the Koran.
285
805844
2895
Odparłby: "Koran o tym nie mówi.
13:40
That's not one of the principles I've got.
286
808739
4022
To nie jest jedna z moich zasad".
13:44
Well you, today, universalize your principles.
287
812761
2841
Dzisiaj uogólniacie zasady.
13:47
You state them as abstractions and you use logic on them.
288
815602
3557
Formułujecie je jako abstrakty,
i myślicie o nich logicznie.
i myślicie o nich logicznie.
13:51
If you have a principle such as,
289
819159
2273
Jeśli wyznajecie zasadę,
13:53
people shouldn't suffer unless they're guilty of something,
290
821432
3646
że ludzie nie powinni niewinnie cierpieć,
13:57
then to exclude black people
291
825078
2096
to żeby wykluczyć czarnych,
13:59
you've got to make exceptions, don't you?
292
827174
2498
musielibyście stworzyć wyjątki.
14:01
You have to say, well, blackness of skin,
293
829672
2988
Musielibyście stwierdzić, że sam kolor skóry
14:04
you couldn't suffer just for that.
294
832660
2623
nie wystarcza, by za niego cierpieć.
14:07
It must be that blacks are somehow tainted.
295
835283
3263
Czarni muszą być czymś splamieni.
14:10
And then we can bring empirical evidence to bear, can't we,
296
838546
3167
Wtedy można przytoczyć empiryczne przykłady.
14:13
and say, well how can you consider all blacks tainted
297
841713
2916
Jak czarni mogą być splamieni,
14:16
when St. Augustine was black and Thomas Sowell is black.
298
844629
3794
skoro święty Augustyn
i Thomas Sowell są czarni.
i Thomas Sowell są czarni.
14:20
And you can get moral argument off the ground, then,
299
848423
3425
Można zacząć dyskusję moralną,
14:23
because you're not treating moral principles as concrete entities.
300
851848
4554
bo zasady moralne
przestają być konkretnymi zapisami.
przestają być konkretnymi zapisami.
14:28
You're treating them as universals,
301
856402
1937
Traktujemy je całościowo,
14:30
to be rendered consistent by logic.
302
858339
2779
a są spójne dzięki logice.
14:33
Now how did all of this arise out of I.Q. tests?
303
861118
3130
Jak doszliśmy do tego,
wychodząc od testów na inteligencję?
wychodząc od testów na inteligencję?
14:36
That's what initially got me going on cognitive history.
304
864248
4010
Właśnie dlatego zainteresowałem się
historią poznawczą.
historią poznawczą.
14:40
If you look at the I.Q. test,
305
868258
1885
Testy IQ pokazują,
14:42
you find the gains have been greatest in certain areas.
306
870143
3985
w jakich dziedzinach
nastąpiły największe postępy.
nastąpiły największe postępy.
14:46
The similarities subtest of the Wechsler
307
874128
2603
Test podobieństw Wechslera
14:48
is about classification,
308
876731
2269
dotyczy klasyfikacji
14:51
and we have made enormous gains
309
879000
2080
i to właśnie tutaj
14:53
on that classification subtest.
310
881080
3110
zrobiliśmy największe postępy.
14:56
There are other parts of the I.Q. test battery
311
884190
3281
Część testów IQ
14:59
that are about using logic on abstractions.
312
887471
3096
dotyczy logiki w stosunku do abstraktów.
15:02
Some of you may have taken Raven's Progressive Matrices,
313
890567
3474
Może rozwiązywaliście
test matryc Ravena,
test matryc Ravena,
15:06
and it's all about analogies.
314
894041
2538
który w całości opiera się na analogiach.
15:08
And in 1900, people could do simple analogies.
315
896579
3856
W 1900 r. rozpoznawano proste analogie.
15:12
That is, if you said to them, cats are like wildcats.
316
900435
4345
Jeśli powiedziało im się,
że koty są podobne do żbików,
że koty są podobne do żbików,
15:16
What are dogs like?
317
904780
1576
i zapytało, do jakich zwierząt
podobne są psy,
podobne są psy,
15:18
They would say wolves.
318
906356
2092
odpowiadali, że do wilków.
15:20
But by 1960, people could attack Raven's
319
908448
3544
Ale już w 1960 roku
15:23
on a much more sophisticated level.
320
911992
2650
potrafiono dostrzec
bardziej skomplikowane analogie.
bardziej skomplikowane analogie.
15:26
If you said, we've got two squares followed by a triangle,
321
914642
4507
Jeśli usłyszeli, że po dwóch kwadratach
występuje trójkąt,
występuje trójkąt,
15:31
what follows two circles?
322
919149
2236
na pytanie, co wystąpi po dwóch kołach,
15:33
They could say a semicircle.
323
921385
2287
odpowiadali, że półkole.
15:35
Just as a triangle is half of a square,
324
923672
2178
Tak, jak trójkąt jest połową kwadratu,
15:37
a semicircle is half of a circle.
325
925850
2718
tak półkole połową koła.
15:40
By 2010, college graduates, if you said
326
928568
3593
W 2010 roku absolwenci uczelni,
15:44
two circles followed by a semicircle,
327
932161
3235
zapytani, co nastąpi po dwóch 16,
15:47
two sixteens followed by what,
328
935396
2790
skoro po dwóch kołach następuje półkole,
15:50
they would say eight, because eight is half of 16.
329
938186
3736
odpowiadali, że 8, bo osiem to połowa 16.
15:53
That is, they had moved so far from the concrete world
330
941922
2866
Czyli odeszli od świata konkretów
na tyle daleko,
na tyle daleko,
15:56
that they could even ignore
331
944788
2293
że potrafili nawet zignorować
15:59
the appearance of the symbols that were involved in the question.
332
947081
4523
różnice w symbolach,
które pojawiły się w pytaniu.
które pojawiły się w pytaniu.
16:03
Now, I should say one thing that's very disheartening.
333
951604
3164
Powiem teraz o jednej
przygnębiającej rzeczy.
przygnębiającej rzeczy.
16:06
We haven't made progress on all fronts.
334
954768
2872
Nie rozwinęliśmy się na wszystkich polach.
16:09
One of the ways in which we would like to deal
335
957640
2764
Jednym ze sposobów radzenia sobie
16:12
with the sophistication of the modern world
336
960404
2198
ze skomplikowanym współczesnym światem,
16:14
is through politics,
337
962602
2036
jest polityka.
16:16
and sadly you can have humane moral principles,
338
964638
3335
Można mieć humanitarne zasady moralne,
16:19
you can classify, you can use logic on abstractions,
339
967973
4420
umiejętność klasyfikacji
i stosowania logiki do abstraktów,
i stosowania logiki do abstraktów,
16:24
and if you're ignorant of history and of other countries,
340
972393
2930
ale bez znajomości historii i innych krajów
16:27
you can't do politics.
341
975323
2427
nie można uprawiać polityki.
16:29
We've noticed, in a trend among young Americans,
342
977750
3020
Młodzi Amerykanie czytają coraz mniej
16:32
that they read less history and less literature
343
980770
2875
książek historycznych i literatury,
16:35
and less material about foreign lands,
344
983645
2610
mniej materiałów na temat zagranicy.
16:38
and they're essentially ahistorical.
345
986255
1695
Zasadniczo są oderwani od historii.
16:39
They live in the bubble of the present.
346
987950
2117
Żyją w bańce mydlanej teraźniejszości.
16:42
They don't know the Korean War from the war in Vietnam.
347
990067
2856
Nie odróżniają wojny koreańskiej
od wojny w Wietnamie.
od wojny w Wietnamie.
16:44
They don't know who was an ally of America in World War II.
348
992923
4183
Nie wiedzą, kto był sojusznikiem USA
w II wojnie światowej.
w II wojnie światowej.
16:49
Think how different America would be
349
997106
2621
Pomyślcie, jak inna byłaby Ameryka,
16:51
if every American knew that this is the fifth time
350
999727
3596
gdyby każdy obywatel wiedział,
16:55
Western armies have gone to Afghanistan to put its house in order,
351
1003323
4094
że wojska zachodnie
już piąty raz wkraczają do Afganistanu,
już piąty raz wkraczają do Afganistanu,
16:59
and if they had some idea of exactly what had happened
352
1007417
3364
i gdyby miał pojęcie o tym, co się stało
17:02
on those four previous occasions.
353
1010781
2325
przy poprzednich czterech razach.
17:05
(Laughter)
354
1013106
950
(Śmiech)
17:06
And that is, they had barely left,
355
1014056
1948
Mianowicie, że tuż po wycofaniu
17:08
and there wasn't a trace in the sand.
356
1016004
2332
nie został po nich nawet ślad na piasku.
17:10
Or imagine how different things would be
357
1018336
3208
Albo pomyślcie jak wyglądałyby sprawy,
17:13
if most Americans knew that we had been lied
358
1021544
2756
gdyby większość Amerykanów wiedziała,
17:16
into four of our last six wars.
359
1024300
2925
że okłamywano ich
w czterech z ostatnich sześciu wojen.
w czterech z ostatnich sześciu wojen.
17:19
You know, the Spanish didn't sink the battleship Maine,
360
1027225
2934
Hiszpanie nie zatopili
okrętu wojennego Maine,
okrętu wojennego Maine,
17:22
the Lusitania was not an innocent vessel
361
1030159
2258
Lusitania nie była niewinnym statkiem,
17:24
but was loaded with munitions,
362
1032417
2633
tylko przewoziła amunicję.
17:27
the North Vietnamese did not attack the Seventh Fleet,
363
1035050
4078
Północny Wietnam nie zaatakował Siódmej Floty,
17:31
and, of course, Saddam Hussein hated al Qaeda
364
1039128
3568
a Saddam Hussein nienawidził Al Kaidy
17:34
and had nothing to do with it,
365
1042696
1909
i nie miał z nią nic wspólnego.
17:36
and yet the administration convinced 45 percent of the people
366
1044605
3803
Mimo to rząd przekonał 45% obywateli,
17:40
that they were brothers in arms,
367
1048408
1544
że byli w komitywie,
17:41
when he would hang one from the nearest lamppost.
368
1049952
3879
choć jeden powiesiłby drugiego na latarni.
17:45
But I don't want to end on a pessimistic note.
369
1053831
3469
Nie chcę jednak kończyć na smutno.
17:49
The 20th century has shown enormous cognitive reserves
370
1057300
4518
XX wiek pokazał ogromne rezerwy
zdolności poznawczych,
zdolności poznawczych,
17:53
in ordinary people that we have now realized,
371
1061818
3653
tkwiące w zwykłych ludziach,
17:57
and the aristocracy was convinced
372
1065471
2064
podczas gdy arystokracja była przekonana,
17:59
that the average person couldn't make it,
373
1067535
2179
że przeciętny człowiek nigdy nie da rady
18:01
that they could never share their mindset
374
1069714
2966
myśleć tak, jak oni,
18:04
or their cognitive abilities.
375
1072680
2606
ani mieć podobnych zdolności poznawczych.
18:07
Lord Curzon once said
376
1075286
1714
Lord Curzon,
18:09
he saw people bathing in the North Sea,
377
1077000
2264
widząc ludzi kąpiących się
w Morzu Północnym,
w Morzu Północnym,
18:11
and he said, "Why did no one tell me
378
1079264
1663
zapytał: "Dlaczego nikt nie powiedział mi,
18:12
what white bodies the lower orders have?"
379
1080927
2976
że pospólstwo ma tak białe ciała?".
18:15
As if they were a reptile.
380
1083903
2351
Tak, jakby byli gadami.
18:18
Well, Dickens was right and he was wrong. [Correction: Rudyard Kipling]
381
1086254
3050
Dickens i mylił się i nie.
[Korekta: Rudyard Kipling]
[Korekta: Rudyard Kipling]
18:21
[Kipling] said, "The colonel's lady and Judy O'Grady
382
1089304
3710
mówiąc: "Dama pułkownika i Judy O'Grady
18:25
are sisters underneath the skin."
383
1093014
3209
są w środku siostrami".
18:28
(Applause)
384
1096223
4000
(Oklaski)
ABOUT THE SPEAKER
James Flynn - Moral philosopherJames Flynn challenges our fundamental assumptions about intelligence.
Why you should listen
Year over year, people fare better on standardized tests, a global phenomenon known as the Flynn Effect. James Flynn, the New Zealand-based researcher who discovered this, believes that environmental factors play a greater role in intelligence than genetics does.
His latest findings, discussed in his 2012 book Are We Getting Smarter?, also suggest that women are not only as intelligent as men, but superior when it comes to executive function. “Women, when exposed to modernity, do equal men for IQ,” Flynn said to TV ONE’s Greg Boyed. “But in the formal educational setting where they apply their intelligence, they’re outperforming men all hollow.”
Flynn, a retired university professor, has written extensively about the connection between ongoing equality and IQ gains, democracy and human rights. He also wrote a compelling book about books, The Torchlight List, in which he lists 200 must-reads.
James Flynn | Speaker | TED.com