TED2013
James Flynn: Why our IQ levels are higher than our grandparents'
Џејмс Флин: Зошто нашиот коефициент на интелигенција (IQ) е поголем од оној на нашите баби и дедовци
Filmed:
Readability: 3.9
4,330,212 views
Се нарекува "ефектот на Флин" -- фактот дека секоја генерација постигнува повисоки резултати на тестовите за интелигенција во споредба со претходната генерација. Дали всушност стануваме попаметни или пак само размислуваме поинаку? Во ова брзо патешествие низ когнитивната историја на 20от век, моралниот филозоф Џејмс Флин сугерира дека промените во начинот на кој размислуваме довеле до изненадувачки (и не секогаш позитивни) последици.
James Flynn - Moral philosopher
James Flynn challenges our fundamental assumptions about intelligence. Full bio
James Flynn challenges our fundamental assumptions about intelligence. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
We are going to take a quick voyage
0
791
2399
Ќе одиме на брзо патување
00:15
over the cognitive history of the 20th century,
1
3190
3507
низ когнитивната историја на 20от век,
00:18
because during that century,
2
6697
1789
оти во текот на тој век,
00:20
our minds have altered dramatically.
3
8486
2914
нашите умови се променија драматично.
00:23
As you all know, the cars that people drove in 1900
4
11400
3324
Како што сите знаете, автомобилите кои луѓето ги возеле во 1900та
00:26
have altered because the roads are better
5
14724
2074
се променија бидејќи патиштата се подобри,
00:28
and because of technology.
6
16798
2355
но и заради технологијата.
00:31
And our minds have altered, too.
7
19153
1969
Исто така, и нашите умови се променија.
00:33
We've gone from people who confronted a concrete world
8
21122
3944
Во почетокот бевме луѓе кои се соочени со конкретен свет,
00:37
and analyzed that world primarily in terms
9
25066
3399
луѓе кои го анализираат тој свет примарно
00:40
of how much it would benefit them
10
28465
2233
за да проценат колку корист ќе имаат од него,
00:42
to people who confront a very complex world,
11
30698
4592
а сега сме луѓе кои се соочени со многу сложен свет,
00:47
and it's a world where we've had to develop
12
35290
2209
свет во кој моравме да изградиме
00:49
new mental habits, new habits of mind.
13
37499
3495
нови ментални навики, нови умствени навики.
00:52
And these include things like
14
40994
1997
Тоа подразбира
00:54
clothing that concrete world with classification,
15
42991
4014
класификување на конкретниот свет,
00:59
introducing abstractions that we try to make
16
47005
2922
создавање на апстракции кои се обидуваме да ги
01:01
logically consistent,
17
49927
2196
направиме логички конзистентни,
01:04
and also taking the hypothetical seriously,
18
52123
2830
и давање големо значење на хипотетичкото,
01:06
that is, wondering about what might have been
19
54953
2250
односно, се занимаваме со она што би можело да биде,
01:09
rather than what is.
20
57203
2392
а не со она што è.
01:11
Now, this dramatic change was drawn to my attention
21
59595
3552
Оваа драматична промена ја забележав преку
01:15
through massive I.Q. gains over time,
22
63147
3760
огромното зголемувања на коефициентот на интелигенција низ времето,
01:18
and these have been truly massive.
23
66907
2369
и зголемувањето е навистина огромно.
01:21
That is, we don't just get a few more questions right
24
69276
4411
Односно, не само што постигнуваме подобри резултати
01:25
on I.Q. tests.
25
73687
1473
на тестовите за интелигенција,
01:27
We get far more questions right on I.Q. tests
26
75160
3459
туку ова подобрување е огромно доколку се направи
01:30
than each succeeding generation
27
78619
2248
споредба со сите досегашни генерации
01:32
back to the time that they were invented.
28
80867
2910
кои датираат од времето кога овие тестови се создадени.
01:35
Indeed, if you score the people a century ago
29
83777
3298
Навистина, ако ги оцените луѓето од пред еден век
01:39
against modern norms,
30
87075
1548
наспроти модерните норми,
01:40
they would have an average I.Q. of 70.
31
88623
3371
тие би имале просечен I.Q. од 70.
01:43
If you score us against their norms,
32
91994
2725
Ако ние се оцениме според нивните норми,
01:46
we would have an average I.Q. of 130.
33
94719
3599
ние би имале просечен I.Q. од 130.
01:50
Now this has raised all sorts of questions.
34
98318
3357
Ова покрена еден куп прашања.
01:53
Were our immediate ancestors
35
101675
1905
Дали нашите непосредни предци
01:55
on the verge of mental retardation?
36
103580
3235
биле на работ на ментална ретардација?
01:58
Because 70 is normally the score for mental retardation.
37
106815
4075
Бидејќи скорот 70 обично означува ментална ретардација.
02:02
Or are we on the verge of all being gifted?
38
110890
3032
Или можеби сите сме на работ на надареност?
02:05
Because 130 is the cutting line for giftedness.
39
113922
4236
Бидејќи од 130 започнува надареноста.
02:10
Now I'm going to try and argue for a third alternative
40
118158
3120
Ќе ви претставам аргументи за една трета алтернатива
02:13
that's much more illuminating than either of those,
41
121278
4053
која е многу посоодветна отколку претходните две,
02:17
and to put this into perspective,
42
125331
2622
а за да го ставиме ова во перспектива,
02:19
let's imagine that a Martian came down to Earth
43
127953
2905
ајде да замислиме дека Марсовец дошол на Земјата
02:22
and found a ruined civilization.
44
130858
2835
и открил пропадната цивилизација.
02:25
And this Martian was an archaeologist,
45
133693
2407
Овој Марсовец бил археолог,
02:28
and they found scores, target scores,
46
136100
2887
и открил резултати од стрелаштво,
02:30
that people had used for shooting.
47
138987
2923
односно мети во кои било стрелано.
02:33
And first they looked at 1865,
48
141910
2503
Најпрвин погледнал во 1865,
02:36
and they found that in a minute,
49
144413
2071
и открил дека за една минута,
02:38
people had only put one bullet in the bullseye.
50
146484
3709
луѓето ја погодиле метата само со еден куршум.
02:42
And then they found, in 1898,
51
150193
2317
Потоа открил, во 1898,
02:44
that they'd put about five bullets in the bullseye in a minute.
52
152510
3784
дека за една минута метата била погодена со пет куршуми.
02:48
And then about 1918 they put a hundred bullets in the bullseye.
53
156294
5227
А во 1918 метата била погодена со сто куршуми.
02:53
And initially, that archaeologist would be baffled.
54
161521
3855
На почеток, археологот би бил збунет.
02:57
They would say, look, these tests were designed
55
165376
2597
Би си помислил, овие тестови се направени
02:59
to find out how much people were steady of hand,
56
167973
3598
за да откријат колку им е стабилна раката на луѓето,
03:03
how keen their eyesight was,
57
171571
2775
колку им е остар видот,
03:06
whether they had control of their weapon.
58
174346
2338
дали имаат контрола над оружјето.
03:08
How could these performances have escalated
59
176684
3021
Како е можно резултатите да се подобрат
03:11
to this enormous degree?
60
179705
2182
до толку голем степен?
03:13
Well we now know, of course, the answer.
61
181887
2275
Ние сега, се разбира, го знаеме одговорот.
03:16
If that Martian looked at battlefields,
62
184162
2812
Ако тој Марсовец погледне на бојните полиња,
03:18
they would find that people had only muskets
63
186974
2824
тој ќе открие дека за време на Граѓанската Војна
03:21
at the time of the Civil War
64
189798
2064
луѓето имале само мускети,
03:23
and that they had repeating rifles
65
191862
1807
дека имале пушки на репетирање
03:25
at the time of the Spanish-American War,
66
193669
3185
за време на Шпанско-Американската Војна,
03:28
and then they had machine guns
67
196854
1736
и дека имале митралези
03:30
by the time of World War I.
68
198590
2815
за време на Првата Светска Војна.
03:33
And, in other words, it was the equipment
69
201405
2551
И, со други зборови, одговорна била опремата
03:35
that was in the hands of the average soldier
70
203956
2167
која била во рацете на просечниот војник,
03:38
that was responsible, not greater keenness of eye
71
206123
3063
а не поголемата острина на видот
03:41
or steadiness of hand.
72
209186
2173
и стабилноста на раката.
03:43
Now what we have to imagine is the mental artillery
73
211359
3320
Сега треба да размислиме за менталната артилерија
03:46
that we have picked up over those hundred years,
74
214679
3493
која сме ја стекнале во текот на овие сто години,
03:50
and I think again that another thinker will help us here,
75
218172
4063
и овде мислам дека ќе ни помогне еден друг мислител,
03:54
and that's Luria.
76
222235
2135
а тоа е Лурија.
03:56
Luria looked at people
77
224370
2144
Лурија ги проучувал луѓето
03:58
just before they entered the scientific age,
78
226514
3653
токму пред влезот во научната ера,
04:02
and he found that these people
79
230167
1997
и открил дека овие луѓе
04:04
were resistant to classifying the concrete world.
80
232164
3657
одбиваат да го класификуваат конкретниот свет.
04:07
They wanted to break it up
81
235821
1054
Тие сакале да го разглобат
04:08
into little bits that they could use.
82
236875
2590
во мали делчиња кои ќе можат да ги користат.
04:11
He found that they were resistant
83
239465
2290
Открил дека тие одбиваат да користат
04:13
to deducing the hypothetical,
84
241755
3501
хипотетички заклучоци,
04:17
to speculating about what might be,
85
245256
2677
да шпекулираат за она што би можело да биде,
04:19
and he found finally that they didn't deal well
86
247933
2637
и открил дека не се справуваат добро
04:22
with abstractions or using logic on those abstractions.
87
250570
4397
со апстракции или пак со логиката која треба да се примени врз нив.
04:26
Now let me give you a sample of some of his interviews.
88
254967
3140
Дозволете ми да ви прикажам еден дел од неговите интервјуа.
04:30
He talked to the head man of a person
89
258107
2366
Тој зборувал со еден поглавар
04:32
in rural Russia.
90
260473
1832
во рурална Русија.
04:34
They'd only had, as people had in 1900,
91
262305
2474
Тогаш, во 1900та луѓето имале
04:36
about four years of schooling.
92
264779
2181
околу четири години образование.
04:38
And he asked that particular person,
93
266960
2360
И го прашал тој човек,
04:41
what do crows and fish have in common?
94
269320
3470
што имаат заедничко враните и рибите?
04:44
And the fellow said, "Absolutely nothing.
95
272790
3067
Човекот му рекол, "Апсолутно ништо.
04:47
You know, I can eat a fish. I can't eat a crow.
96
275857
2993
Знаеш, можам да јадам риба. Ама не и врана.
04:50
A crow can peck at a fish.
97
278850
2326
Враната може да ја колва рибата.
04:53
A fish can't do anything to a crow."
98
281176
2851
А рибата ништо не може да ѝ направи на враната."
04:56
And Luria said, "But aren't they both animals?"
99
284027
3226
И Лурија рекол, "Но зарем не се и двете животни?'
04:59
And he said, "Of course not.
100
287253
1410
А човекот му рекол, "Се разбира не.
05:00
One's a fish.
101
288663
1987
Едното е риба.
05:02
The other is a bird."
102
290650
1772
Другото е птица."
05:04
And he was interested, effectively,
103
292422
2022
Него го интересирало, како може
05:06
in what he could do with those concrete objects.
104
294444
3668
практично да ги употреби тие конкретни предмети.
05:10
And then Luria went to another person,
105
298112
2878
Потоа Лурија отишол кај друг човек,
05:12
and he said to them,
106
300990
2183
и му рекол,
05:15
"There are no camels in Germany.
107
303173
2696
"Во Германија нема камили.
05:17
Hamburg is a city in Germany.
108
305869
2411
Хамбург е град во Германија.
05:20
Are there camels in Hamburg?"
109
308280
2543
Дали има камили во Хамбург?"
05:22
And the fellow said,
110
310823
891
И човекот му рекол,
05:23
"Well, if it's large enough, there ought to be camels there."
111
311714
4219
"Епа, ако е доволно голем, тогаш мора да има камили."
05:27
And Luria said, "But what do my words imply?"
112
315933
3894
А Лурија рекол, "Но што наговестуваат моите зборови?"
05:31
And he said, "Well, maybe it's a small village,
113
319827
2277
И тој рекол, "Епа, можеби е мало село,
05:34
and there's no room for camels."
114
322104
2569
и нема простор за камили."
05:36
In other words, he was unwilling to treat this
115
324673
2263
Со други зборови, тој на ова гледал исклучиво
05:38
as anything but a concrete problem,
116
326936
2797
како на конкретен проблем,
05:41
and he was used to camels being in villages,
117
329733
2558
и бил навикнат камилите да бидат во село,
05:44
and he was quite unable to use the hypothetical,
118
332291
3933
и не бил способен да го користи хипотетичкото,
05:48
to ask himself what if there were no camels in Germany.
119
336224
4907
да се запраша, а што ако нема камили во Германија.
05:53
A third interview was conducted
120
341131
2813
Направил и трето интервју
05:55
with someone about the North Pole.
121
343944
2984
кое било поврзано со Северниот Пол.
05:58
And Luria said, "At the North Pole, there is always snow.
122
346928
4105
Лурија рекол, "На Северниот Пол постојано има снег.
06:03
Wherever there is always snow, the bears are white.
123
351033
3955
Секаде онаму каде постојано има снег, мечките се бели.
06:06
What color are the bears at the North Pole?"
124
354988
3279
Каква боја имаат мечките на Северниот Пол?"
06:10
And the response was, "Such a thing
125
358267
2402
А одговорот бил, "Морам да видам
06:12
is to be settled by testimony.
126
360669
2310
со свои очи за да ти одговорам.
06:14
If a wise person came from the North Pole
127
362979
2824
И да дојдеше некој мудрец од Северниот Пол
06:17
and told me the bears were white,
128
365803
1851
и ми кажеше дека мечките се бели,
06:19
I might believe him,
129
367654
1479
можеби ќе му поверував,
06:21
but every bear that I have seen is a brown bear."
130
369133
4205
но секоја мечка што сум ја видел е кафеава мечка."
06:25
Now you see again, this person has rejected
131
373338
2984
Гледате уште еднаш, овој човек одбил
06:28
going beyond the concrete world
132
376322
2195
да го напушти конкретниот свет
06:30
and analyzing it through everyday experience,
133
378517
3173
и продолжил да го користи секојдневното искуство,
06:33
and it was important to that person
134
381690
1866
и на тој човек му било важно
06:35
what color bears were --
135
383556
1562
каква боја имаат мечките --
06:37
that is, they had to hunt bears.
136
385118
2281
односно, тој бил ловец на мечки.
06:39
They weren't willing to engage in this.
137
387399
2409
Не сакале да се занимаваат со овие работи.
06:41
One of them said to Luria,
138
389808
1837
Еден од нив му рекол на Лурија,
06:43
"How can we solve things that aren't real problems?
139
391645
3500
"Како да решиме нешто што не е реален проблем?
06:47
None of these problems are real.
140
395145
1891
Ниту еден од овие проблем не е реален.
06:49
How can we address them?"
141
397036
2643
Како да ги решиме?"
06:51
Now, these three categories --
142
399679
3545
Сега, овие три категории --
06:55
classification,
143
403224
1491
класифицирање,
06:56
using logic on abstractions,
144
404715
2141
употреба на логика врз апстракции,
06:58
taking the hypothetical seriously --
145
406856
2769
давање големо значење на хипотетичкото --
07:01
how much difference do they make in the real world
146
409625
2438
колкаво значење имаат тие во реалниот свет
07:04
beyond the testing room?
147
412063
1893
надвор од собата за тестирање?
07:05
And let me give you a few illustrations.
148
413956
2970
Дозволете ми да ви дадам неколку примери.
07:08
First, almost all of us today get a high school diploma.
149
416926
3389
Прво, денеска речиси секој завршува средно училиште.
07:12
That is, we've gone from four to eight years of education
150
420315
3397
Односно, преминавме од четири на осум години образование,
07:15
to 12 years of formal education,
151
423712
2777
па отидовме на 12 години формално образование,
07:18
and 52 percent of Americans
152
426489
1901
и 52 проценти од Американците
07:20
have actually experienced some type of tertiary education.
153
428390
3820
всушност имаат поминато низ некаков вид на терцијарно образование.
07:24
Now, not only do we have much more education,
154
432210
4032
Сега, не само што имаме многу подолго образование,
07:28
and much of that education is scientific,
155
436242
2693
туку поголемиот дел од тоа образование е научно,
07:30
and you can't do science without classifying the world.
156
438935
4010
и не можете да се занимавате со наука без да го класификувате светот.
07:34
You can't do science without proposing hypotheses.
157
442945
3859
Нема наука без поставување на хипотези.
07:38
You can't do science without making it logically consistent.
158
446804
4174
Нема наука во која не се бара логичка конзистенција.
07:42
And even down in grade school, things have changed.
159
450978
3810
Дури и во основно училиште, работите се сменети.
07:46
In 1910, they looked at the examinations
160
454788
2934
Беа разгледани тестови од Охајо, кои датираат од 1910г.,
07:49
that the state of Ohio gave to 14-year-olds,
161
457722
3820
тестовите биле користени за 14-годишни деца,
07:53
and they found that they were all
162
461542
1606
и открија дека сите од нив испитуваат
07:55
for socially valued concrete information.
163
463148
3435
конкретни информации кои тогаш биле сметани за важни.
07:58
They were things like,
164
466583
1331
Имало работи како,
07:59
what are the capitals of the 44 or 45 states
165
467914
2887
кои се главните градови на 44те или 45те држави
08:02
that existed at that time?
166
470801
2374
кои постоеле тогаш?
08:05
When they looked at the exams
167
473175
1578
Кога беа разгледани тестовите
08:06
that the state of Ohio gave in 1990,
168
474753
3147
кои државата Охајо ги користела во 1990та,
08:09
they were all about abstractions.
169
477900
2386
тестовите се однесуваа само на апстракции.
08:12
They were things like,
170
480286
1593
Имаше работи како,
08:13
why is the largest city of a state rarely the capital?
171
481879
5134
зошто најголемиот град во државата, ретко е и главен град?
08:19
And you were supposed to think, well,
172
487013
1564
Па треба да размислувате, добро,
08:20
the state legislature was rural-controlled,
173
488577
3214
законодавната власт била во рацете на селата,
08:23
and they hated the big city,
174
491791
2098
а тие ги мразеле големите градови,
08:25
so rather than putting the capital in a big city,
175
493889
2593
па наместо да го стават главниот град во голем град,
08:28
they put it in a county seat.
176
496482
1438
тие го ставале во седиштето на некој округ.
08:29
They put it in Albany rather than New York.
177
497920
2736
Го ставиле во Албани наместо во Њујорк.
08:32
They put it in Harrisburg rather than Philadelphia.
178
500656
3056
Го ставиле во Харизбург наместо во Филаделфија.
08:35
And so forth.
179
503712
1935
И така натаму.
08:37
So the tenor of education has changed.
180
505647
2431
Значи содржината на образованието е сменета.
08:40
We are educating people to take the hypothetical seriously,
181
508078
4034
Ги едуцираме луѓето да му даваат големо значење на хипотетичкото,
08:44
to use abstractions, and to link them logically.
182
512112
3578
да користат апстракции и да ги поврзуваат логички.
08:47
What about employment?
183
515690
2381
Што е со работните занимања?
08:50
Well, in 1900, three percent of Americans
184
518071
3900
Во 1900та, три проценти од Американците
08:53
practiced professions that were cognitively demanding.
185
521971
3542
се занимавале со професии кои барале високи умствени способности.
08:57
Only three percent were lawyers or doctors or teachers.
186
525513
4055
Само три проценти биле адвокати, доктори или наставници.
09:01
Today, 35 percent of Americans
187
529568
2863
Денес, 35 проценти од Американците
09:04
practice cognitively demanding professions,
188
532431
3319
практикуваат високо умствени професии,
09:07
not only to the professions proper like lawyer
189
535750
2626
тука не мислам само на адвокатите,
09:10
or doctor or scientist or lecturer,
190
538376
2549
докторите, научниците или предавачите,
09:12
but many, many sub-professions
191
540925
1818
туку и многу, многу суб-професии
09:14
having to do with being a technician,
192
542743
1941
како што се техничар,
09:16
a computer programmer.
193
544684
2025
компјутерски програмер.
09:18
A whole range of professions now make cognitive demands.
194
546709
4324
Денеска многу професии бараат умствени способности.
09:23
And we can only meet the terms of employment
195
551033
2930
А условите за вработување, во модерниот свет,
09:25
in the modern world by being cognitively
196
553963
2497
можеме да ги задоволиме само ако имаме
09:28
far more flexible.
197
556460
2261
поголема ментална флексибилност.
09:30
And it's not just that we have many more people
198
558721
3223
И не само што имаме многу повеќе луѓе во
09:33
in cognitively demanding professions.
199
561944
2990
умствените професии.
09:36
The professions have been upgraded.
200
564934
2403
Туку професиите се усовршија.
09:39
Compare the doctor in 1900,
201
567337
2111
Споредете го докоторот од 1900та,
09:41
who really had only a few tricks up his sleeve,
202
569448
3049
кој знаел само неколку финти,
09:44
with the modern general practitioner or specialist,
203
572497
2808
со денешниот општ лекар или специјалист,
09:47
with years of scientific training.
204
575305
2679
кој поминува години во научна обука.
09:49
Compare the banker in 1900,
205
577984
2269
Споредете го банкарот од 1990та,
09:52
who really just needed a good accountant
206
580253
2413
на кого му требало само еден добар сметководител
09:54
and to know who was trustworthy in the local community
207
582666
3176
и да знае на кого може да му се верува во локалната заедница,
09:57
for paying back their mortgage.
208
585842
2291
кога станува збор за отплаќање на хипотеката.
10:00
Well, the merchant bankers who brought the world to their knees
209
588133
3229
Банкарите кои го кутнаа светот на колена,
10:03
may have been morally remiss,
210
591362
1766
можеби биле несовесни,
10:05
but they were cognitively very agile.
211
593128
3139
но сепак покажаа умствена агилност.
10:08
They went far beyond that 1900 banker.
212
596267
4611
Тие се далеку понапредни од банкарот од 1900та.
10:12
They had to look at computer projections
213
600878
2167
Мораа да ги земат во предвид компјутерските проекции
10:15
for the housing market.
214
603045
2000
за пазарот на домување и
10:17
They had to get complicated CDO-squared
215
605045
3905
колатерално долговните хартии од вредност
10:20
in order to bundle debt together
216
608950
2450
за да го спојат долгот
10:23
and make debt look as if it were actually a profitable asset.
217
611400
3759
и да направат долгот да изгледа како профитабилен ресурс.
10:27
They had to prepare a case to get rating agencies
218
615159
3100
Мораа да подготват аргументи за да ги натераат рејтинг агенциите
10:30
to give it a AAA,
219
618259
1111
да им дадат ААА,
10:31
though in many cases, they had virtually bribed the rating agencies.
220
619370
4234
иако во многу случаи, тие буквално ги поткупуваат рејтинг агенциите.
10:35
And they also, of course, had to get people
221
623604
2029
И мораа, се разбира, да ги убедат луѓето
10:37
to accept these so-called assets
222
625633
2687
да ги прифатат овие т.н. ресурси,
10:40
and pay money for them
223
628320
1500
да платат пари за нив
10:41
even though they were highly vulnerable.
224
629820
2587
и покрај тоа што тие беа многу ранливи.
10:44
Or take a farmer today.
225
632407
1590
Или земете го денешниот земјоделец.
10:45
I take the farm manager of today as very different
226
633997
3280
Денешниот земјоделски управител е многу поразличен
10:49
from the farmer of 1900.
227
637277
2491
од земјоделецот од 1900та.
10:51
So it hasn't just been the spread
228
639768
1838
Значи не зборуваме само за ширење
10:53
of cognitively demanding professions.
229
641606
3191
на умствените професии.
10:56
It's also been the upgrading of tasks
230
644797
2380
Туку зборуваме и за усовршување на задачите
10:59
like lawyer and doctor and what have you
231
647177
2567
кои ги вршат адвокатите, докторите и другите,
11:01
that have made demands on our cognitive faculties.
232
649744
3777
задачи кои се предизвик за нашите когнитивни способности.
11:05
But I've talked about education and employment.
233
653521
3159
Но јас ви зборував за образованието и работата.
11:08
Some of the habits of mind that we have developed
234
656680
3339
Некои од умствените навики кои ги стекнавме
11:12
over the 20th century
235
660019
1607
во текот на 20от век
11:13
have paid off in unexpected areas.
236
661626
2595
се покажаа како корисни во неочекувани области.
11:16
I'm primarily a moral philosopher.
237
664221
2271
Јас сум примарно морален филозоф.
11:18
I merely have a holiday in psychology,
238
666492
3688
Имам неколку допирни точки со психологијата,
11:22
and what interests me in general is moral debate.
239
670180
4408
и во глобала ме интересира дебатата за моралот.
11:26
Now over the last century,
240
674588
2731
Во текот на изминатиов век,
11:29
in developed nations like America,
241
677319
2350
во развиените земји како Америка,
11:31
moral debate has escalated
242
679669
1981
дебатата за моралот ескалираше
11:33
because we take the hypothetical seriously,
243
681650
3339
оти му даваме големо значење на хипотетичкото,
11:36
and we also take universals seriously
244
684989
3215
исто така големо значење им даваме и на универзалиите
11:40
and look for logical connections.
245
688204
2796
и воедно бараме логички врски.
11:43
When I came home in 1955 from university
246
691000
3735
Во 1955, кога си дојдов дома од факултет
11:46
at the time of Martin Luther King,
247
694735
2307
во времето на Мартин Лутер Кинг,
11:49
a lot of people came home at that time
248
697042
2322
многу луѓе си дојдоа дома во тоа време
11:51
and started having arguments with their parents and grandparents.
249
699364
3750
и почнаа да се расправаат со нивните родители, баби и дедовци.
11:55
My father was born in 1885,
250
703114
3228
Татко ми е роден во 1885,
11:58
and he was mildly racially biased.
251
706342
2563
и беше малку пристрасен во поглед на расата.
12:00
As an Irishman, he hated the English so much
252
708905
2103
Како Ирец, тој толку многу ги мразеше Англичаните
12:03
he didn't have much emotion for anyone else.
253
711008
2321
што немаше доволно емоции за другите.
12:05
(Laughter)
254
713329
3271
(Смеа)
12:08
But he did have a sense that black people were inferior.
255
716600
4508
Но имаше чувство дека црните луѓе се инфериорни.
12:13
And when we said to our parents and grandparents,
256
721108
2848
И кога им рековме на родителите и на бабите и дедовците,
12:15
"How would you feel if tomorrow morning you woke up black?"
257
723956
4493
"Како ќе се чувствуваш ако утре наутро се разбудиш црн/а?"
12:20
they said that is the dumbest thing you've ever said.
258
728449
3621
ми рекоа дека тоа е најглупавата работа која некогаш сум ја кажал.
12:24
Who have you ever known who woke up in the morning --
259
732070
2502
Дали познаваш некој кој се разбудил рано наутро -
12:26
(Laughter) --
260
734572
2402
(Смеа) --
12:28
that turned black?
261
736974
1230
и станал црн?
12:30
In other words, they were fixed in the concrete
262
738204
3516
Со други зборови, тие беа фиксирани во конкретните
12:33
mores and attitudes they had inherited.
263
741720
3513
обичаи и ставови кои ги наследиле.
12:37
They would not take the hypothetical seriously,
264
745233
3011
Одбиваа да му дадат значење на хипотетичкото,
12:40
and without the hypothetical,
265
748244
1484
а без хипотетичкото,
12:41
it's very difficult to get moral argument off the ground.
266
749728
4019
многу е тешко да започнеш морална дебата.
12:45
You have to say, imagine you were
267
753747
2635
Мораш да речеш, замисли дека си
12:48
in Iran, and imagine that your relatives
268
756382
5585
во Иран, и замисли дека сите твои роднини
12:53
all suffered from collateral damage
269
761967
2700
настрадале како колатерална штета
12:56
even though they had done no wrong.
270
764667
1946
иако не направиле ништо лошо.
12:58
How would you feel about that?
271
766613
2061
Како би се чувствувал/а во врска со тоа?
13:00
And if someone of the older generation says,
272
768674
2720
И ако некој од постарата генерација ви каже,
13:03
well, our government takes care of us,
273
771394
1930
епа, нашата влада се грижи за нас,
13:05
and it's up to their government to take care of them,
274
773324
2943
а нивната влада треба да се грижи за нив,
13:08
they're just not willing to take the hypothetical seriously.
275
776267
4068
тоа значи дека едноставно одбиваат да му дадат значење на хипотетичкото.
13:12
Or take an Islamic father whose daughter has been raped,
276
780335
3367
Или да земеме еден татко Муслиман чијашто ќерка била силувана,
13:15
and he feels he's honor-bound to kill her.
277
783702
3210
и кој смета дека мора да ја убие за да си ја спаси честа.
13:18
Well, he's treating his mores
278
786912
2360
Тој ги третира своите обичаи
13:21
as if they were sticks and stones and rocks that he had inherited,
279
789272
3900
како тие да се стапови, камења и карпи кои ги има наследено,
13:25
and they're unmovable in any way by logic.
280
793172
2645
и нив логиката не може да ги помести никако.
13:27
They're just inherited mores.
281
795817
2576
Тие се едноставно наследени обичаи.
13:30
Today we would say something like,
282
798393
2201
Во денешно време би му рекле,
13:32
well, imagine you were knocked unconscious and sodomized.
283
800594
3577
замисли дека те онесвестиле и те подложиле на содомизација.
13:36
Would you deserve to be killed?
284
804171
1673
Дали заслужуваш да бидеш убиен?
13:37
And he would say, well that's not in the Koran.
285
805844
2895
А тој ќе ви одговори, ама тоа го нема во Куранот.
13:40
That's not one of the principles I've got.
286
808739
4022
Јас немам таков принцип.
13:44
Well you, today, universalize your principles.
287
812761
2841
Во денешно време, ги воопштувате своите принципи.
13:47
You state them as abstractions and you use logic on them.
288
815602
3557
Ги изнесувате како апстракции и врз нив користите логика.
13:51
If you have a principle such as,
289
819159
2273
Доколку имате принцип дека
13:53
people shouldn't suffer unless they're guilty of something,
290
821432
3646
луѓето не треба да страдаат освен ако не се виновни за нешто,
13:57
then to exclude black people
291
825078
2096
тогаш за да ги изземете црните луѓе
13:59
you've got to make exceptions, don't you?
292
827174
2498
ќе морате да направите исклучок од правилото, така?
14:01
You have to say, well, blackness of skin,
293
829672
2988
Ќе мора да речете, добро, не можете да страдате
14:04
you couldn't suffer just for that.
294
832660
2623
само заради црната кожа.
14:07
It must be that blacks are somehow tainted.
295
835283
3263
Но сигурно црнците се некако расипани.
14:10
And then we can bring empirical evidence to bear, can't we,
296
838546
3167
И тогаш ќе можеме да се повикаме на емпириските докази,
14:13
and say, well how can you consider all blacks tainted
297
841713
2916
и ќе речеме, добро како можеш да сметаш дека сите црнци се расипани
14:16
when St. Augustine was black and Thomas Sowell is black.
298
844629
3794
кога Св.Августин и Томас Соуел биле црнци.
14:20
And you can get moral argument off the ground, then,
299
848423
3425
И тогаш ќе можеш да започнеш морална дебата,
14:23
because you're not treating moral principles as concrete entities.
300
851848
4554
бидејќи моралните принципи не ги третираш како конкретни ентитети.
14:28
You're treating them as universals,
301
856402
1937
Ги третираш како универзалии
14:30
to be rendered consistent by logic.
302
858339
2779
кои треба да имаат логичка конзистенција.
14:33
Now how did all of this arise out of I.Q. tests?
303
861118
3130
Како е поврзано сето ова со тестовите за интелигенција?
14:36
That's what initially got me going on cognitive history.
304
864248
4010
Тоа е и причината зошто се зафатив со когнитивната историја.
14:40
If you look at the I.Q. test,
305
868258
1885
Ако ги погледнете тестовите за интелигенција,
14:42
you find the gains have been greatest in certain areas.
306
870143
3985
ќе видите дека подобрувањата се најголеми во одредени области.
14:46
The similarities subtest of the Wechsler
307
874128
2603
Векслеровиот субтест за сличности
14:48
is about classification,
308
876731
2269
се однесува на класификувањето,
14:51
and we have made enormous gains
309
879000
2080
и токму на тој субтест
14:53
on that classification subtest.
310
881080
3110
имаме огромен напредок.
14:56
There are other parts of the I.Q. test battery
311
884190
3281
Други делови од тестовната батерија за интелигенција
14:59
that are about using logic on abstractions.
312
887471
3096
мерат како ја користиме логиката врз апстракции.
15:02
Some of you may have taken Raven's Progressive Matrices,
313
890567
3474
Некои од вас можеби ги решавал Равеновите Прогресивни Матрици,
15:06
and it's all about analogies.
314
894041
2538
овој тест целиот е со аналогии.
15:08
And in 1900, people could do simple analogies.
315
896579
3856
А во 1900та, луѓето можеле да прават едноставни аналогии.
15:12
That is, if you said to them, cats are like wildcats.
316
900435
4345
Односно, ако им речете, мачките се како дивите мачки.
15:16
What are dogs like?
317
904780
1576
Како што се кучињата?
15:18
They would say wolves.
318
906356
2092
Тие би ви рекле, како волците.
15:20
But by 1960, people could attack Raven's
319
908448
3544
Но до 1960та, луѓето му пристапувале на Равен
15:23
on a much more sophisticated level.
320
911992
2650
на многу пософистициран начин.
15:26
If you said, we've got two squares followed by a triangle,
321
914642
4507
Ако ги прашате, имаме два квадрата после кои следи триаголник,
15:31
what follows two circles?
322
919149
2236
што следи после два круга?
15:33
They could say a semicircle.
323
921385
2287
Ќе ви речат полукруг.
15:35
Just as a triangle is half of a square,
324
923672
2178
Како што триаголникот е половината од квадрат,
15:37
a semicircle is half of a circle.
325
925850
2718
така и полукругот е половината од круг.
15:40
By 2010, college graduates, if you said
326
928568
3593
Во 2010та, ако им речевте на дипломците,
15:44
two circles followed by a semicircle,
327
932161
3235
после два круга следи полукруг,
15:47
two sixteens followed by what,
328
935396
2790
што следи после две шеснаесетки,
15:50
they would say eight, because eight is half of 16.
329
938186
3736
тие ќе ви речат осум, оти осум е половината од 16.
15:53
That is, they had moved so far from the concrete world
330
941922
2866
Односно, тие толку многу се оддалечиле од конкретниот свет
15:56
that they could even ignore
331
944788
2293
што дури и можат да го игнорираат
15:59
the appearance of the symbols that were involved in the question.
332
947081
4523
изгледот на симболите кои биле дел од прашањето.
16:03
Now, I should say one thing that's very disheartening.
333
951604
3164
Сега, сакам да кажам нешто што е многу разочарувачко.
16:06
We haven't made progress on all fronts.
334
954768
2872
Не напредувавме на сите фронтови.
16:09
One of the ways in which we would like to deal
335
957640
2764
Еден од начините преку кои пробуваме да се справиме
16:12
with the sophistication of the modern world
336
960404
2198
со сложеноста на модерниот свет
16:14
is through politics,
337
962602
2036
е политиката,
16:16
and sadly you can have humane moral principles,
338
964638
3335
и за жал можете да имате хумани морални принципи,
16:19
you can classify, you can use logic on abstractions,
339
967973
4420
можете да класификувате, да користите логика врз апстракции,
16:24
and if you're ignorant of history and of other countries,
340
972393
2930
но ако не ја знаете историјата на другите земји,
16:27
you can't do politics.
341
975323
2427
тогаш не можете да се занимавате со политика.
16:29
We've noticed, in a trend among young Americans,
342
977750
3020
Забележавме една појава меѓу младите Американци,
16:32
that they read less history and less literature
343
980770
2875
дека тие читаат сè помалку историја и литература
16:35
and less material about foreign lands,
344
983645
2610
и сè помалку содржини за странските земји,
16:38
and they're essentially ahistorical.
345
986255
1695
и во основа не ја познаваат историјата.
16:39
They live in the bubble of the present.
346
987950
2117
Живеат во меурот на сегашноста.
16:42
They don't know the Korean War from the war in Vietnam.
347
990067
2856
Не прават разлика помеѓу корејската војна и војната во Виетнам.
16:44
They don't know who was an ally of America in World War II.
348
992923
4183
Не ги знаат сојузниците на Америка за време на Втората Светска Војна.
16:49
Think how different America would be
349
997106
2621
Помислете само колку поразлична би била Америка
16:51
if every American knew that this is the fifth time
350
999727
3596
ако секој Американец знаеше дека ова е петти пат
16:55
Western armies have gone to Afghanistan to put its house in order,
351
1003323
4094
како Западните војски одат во Авганистан за да го доведат во ред,
16:59
and if they had some idea of exactly what had happened
352
1007417
3364
но само ако знаеја што точно се случи
17:02
on those four previous occasions.
353
1010781
2325
претходните четири пати.
17:05
(Laughter)
354
1013106
950
(Смеа)
17:06
And that is, they had barely left,
355
1014056
1948
Едвај да оставија некаква трага,
17:08
and there wasn't a trace in the sand.
356
1016004
2332
не оставија никаква трага во песокот.
17:10
Or imagine how different things would be
357
1018336
3208
Или замислете колку поразлични би биле работите
17:13
if most Americans knew that we had been lied
358
1021544
2756
ако повеќето Американци знаеја дека сме излажани
17:16
into four of our last six wars.
359
1024300
2925
за четири од последните шест војни.
17:19
You know, the Spanish didn't sink the battleship Maine,
360
1027225
2934
Знаете, воениот брод "Мејн" не беше потопен од Шпанците,
17:22
the Lusitania was not an innocent vessel
361
1030159
2258
"Луситанија" не беше невин брод,
17:24
but was loaded with munitions,
362
1032417
2633
туку беше полн со муниција,
17:27
the North Vietnamese did not attack the Seventh Fleet,
363
1035050
4078
Северновиетнамците не ја нападнаа Седмата Флота,
17:31
and, of course, Saddam Hussein hated al Qaeda
364
1039128
3568
и, се разбира, Садам Хусеин ја мразеше Ал Каеда
17:34
and had nothing to do with it,
365
1042696
1909
и немаше никаква врска со неа,
17:36
and yet the administration convinced 45 percent of the people
366
1044605
3803
но сепак владата убеди 45 проценти од луѓето
17:40
that they were brothers in arms,
367
1048408
1544
дека тие се соборци,
17:41
when he would hang one from the nearest lamppost.
368
1049952
3879
незнаејќи дека Садам би ги обесил по бандери.
17:45
But I don't want to end on a pessimistic note.
369
1053831
3469
За крај не сакам да бидам песимистичен.
17:49
The 20th century has shown enormous cognitive reserves
370
1057300
4518
20от век покажа дека во обичните луѓе лежат огромни когнитивни
17:53
in ordinary people that we have now realized,
371
1061818
3653
резерви кои сега почнавме да ги откриваме,
17:57
and the aristocracy was convinced
372
1065471
2064
а аристократијата била убедена
17:59
that the average person couldn't make it,
373
1067535
2179
дека просечниот човек нема способности,
18:01
that they could never share their mindset
374
1069714
2966
дека никогаш нема да го има нивниот светоглед,
18:04
or their cognitive abilities.
375
1072680
2606
односно нивните умствени способности.
18:07
Lord Curzon once said
376
1075286
1714
Лордот Курзон еднаш
18:09
he saw people bathing in the North Sea,
377
1077000
2264
видел луѓе како се капат во Северното Moре,
18:11
and he said, "Why did no one tell me
378
1079264
1663
и рекол, "Зошто никој не ми кажа
18:12
what white bodies the lower orders have?"
379
1080927
2976
какви бели тела имаат пониските слоеви?"
18:15
As if they were a reptile.
380
1083903
2351
Божем тие се рептили.
18:18
Well, Dickens was right and he was wrong. [Correction: Rudyard Kipling]
381
1086254
3050
Дикенс бил во право, но и грешел.
[Исправка: Рудјард Киплинг]
[Исправка: Рудјард Киплинг]
18:21
[Kipling] said, "The colonel's lady and Judy O'Grady
382
1089304
3710
[Киплинг] рекол, Дамата на полковникот и Џуди О'Грејди
18:25
are sisters underneath the skin."
383
1093014
3209
под кожата се сестри."
18:28
(Applause)
384
1096223
4000
(Аплауз)
ABOUT THE SPEAKER
James Flynn - Moral philosopherJames Flynn challenges our fundamental assumptions about intelligence.
Why you should listen
Year over year, people fare better on standardized tests, a global phenomenon known as the Flynn Effect. James Flynn, the New Zealand-based researcher who discovered this, believes that environmental factors play a greater role in intelligence than genetics does.
His latest findings, discussed in his 2012 book Are We Getting Smarter?, also suggest that women are not only as intelligent as men, but superior when it comes to executive function. “Women, when exposed to modernity, do equal men for IQ,” Flynn said to TV ONE’s Greg Boyed. “But in the formal educational setting where they apply their intelligence, they’re outperforming men all hollow.”
Flynn, a retired university professor, has written extensively about the connection between ongoing equality and IQ gains, democracy and human rights. He also wrote a compelling book about books, The Torchlight List, in which he lists 200 must-reads.
James Flynn | Speaker | TED.com