TED2014
Sara Lewis: The loves and lies of fireflies
Sara Lewis: Miłostki i zdrady świetlików
Filmed:
Readability: 4.7
1,025,796 views
Biolożka Sara Lewis spędziła ostatnie 20 lat, zgłębiając pełen magii świat świetlików. W tej uroczej prelekcji opowiada, jak i dlaczego żuczki wytwarzają ciche iskierki, co dzieje się, gdy dwa świetliki uprawiają seks, oraz dlaczego jedna grupa samic nazywana jest świetlikowymi wampirzycami. (To dosyć straszne!). Dodatkowe zdumiewające fakty znajdziecie poniżej w przypisach Pani Lewis.
Sara Lewis - Firefly specialist
Evolutionary ecologist Sara Lewis digs deep into firefly mating rituals to uncover a world of secret languages and strange gifts in these silent sparks. Full bio
Evolutionary ecologist Sara Lewis digs deep into firefly mating rituals to uncover a world of secret languages and strange gifts in these silent sparks. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
As a scientist, and also as a human being,
0
877
3243
Jako naukowiec, ale również jako człowiek,
00:16
I've been trying to make myself
1
4120
2004
staram się być otwarta na cuda.
00:18
susceptible to wonder.
2
6124
3375
00:21
I think Jason Webley last night called it
3
9499
2869
Zdaje się, że Jason Webley nazwał to
00:24
"conspiring to be part of the magic."
4
12368
4027
"dokładaniem się do tworzenia magii".
00:28
So it's fortunate that my career as a biologist
5
16395
2821
Dobrze się więc składa, że jako biolożka,
00:31
lets me dive deeply into the lives
6
19216
2644
mogę zgłębiać życie
prawdziwie cudownych stworzeń,
prawdziwie cudownych stworzeń,
00:33
of some truly wondrous creatures
7
21860
2518
00:36
that share our planet:
8
24378
2379
które zamieszkują naszą planetę:
00:38
fireflies.
9
26757
1695
świetlików.
00:40
Now, for many of you, I know that fireflies
10
28452
2283
Wiem, że świetliki potrafią przywołać
cudowne wspomnienia:
cudowne wspomnienia:
00:42
might conjure up some really great memories:
11
30735
2743
00:45
childhood, summertime,
12
33478
3054
dzieciństwo, wakacje,
00:48
even other TED Talks.
13
36532
1770
lub nawet inne prelekcje TED.
00:50
Maybe something like this.
14
38302
4140
A może coś takiego.
00:57
My seduction into the world of fireflies
15
45360
2455
Świat świetlików zaczął mnie kusić,
00:59
began when I was back in graduate school.
16
47815
3849
kiedy byłam jeszcze na studiach.
01:03
One evening, I was sitting out in my backyard
17
51664
2824
Pewnego wieczoru siedziałam w ogródku
w Północnej Karolinie,
w Północnej Karolinie,
01:06
in North Carolina,
18
54488
1938
01:08
and suddenly, these silent sparks
19
56426
5299
gdy nagle, te bezszelestne iskierki
01:13
rose up all around me,
20
61725
1854
wypełniły ciemność wokół mnie
01:15
and I began to wonder:
21
63579
1382
i zaczęłam się zastanawiać:
01:16
How do these creatures make light,
22
64961
2690
W jaki sposób te istoty tworzą światło
01:19
and what's with all this flashing?
23
67651
1690
i po to to całe migotanie?
01:21
Are they talking to one another?
24
69341
1839
Czy one tak ze sobą rozmawiają?
01:23
And what happens after the lights go out?
25
71180
3191
A co się dzieje, kiedy ich światła gasną?
01:26
I've been lucky enough to answer
26
74371
1291
Szczęśliwie odnalazłam
odpowiedzi na niektóre te pytania
odpowiedzi na niektóre te pytania
01:27
some of these questions
27
75662
1368
01:29
as I've explored this nocturnal world.
28
77030
4091
podczas badań nad tym nocnym światem.
01:33
Now if you've ever seen
29
81121
2339
Jeśli kiedykolwiek widzieliście świetliki,
czy nawet tylko o nich czytaliście,
czy nawet tylko o nich czytaliście,
01:35
or even heard about fireflies,
30
83460
2101
01:37
then you'll know how magically they can transform
31
85561
2646
to wiecie, że potrafią w magiczny sposób
01:40
our everyday landscape into something
32
88207
2391
przekształcić zwyczajny krajobraz w coś
ulotnego i nieziemskiego.
ulotnego i nieziemskiego.
01:42
ethereal and otherworldly,
33
90598
1903
01:44
and this happens around the globe,
34
92501
1941
I dzieje się tak wszędzie na świecie.
01:46
like this hillside in the Smoky Mountains
35
94442
2090
Zobaczcie wzgórze w Smoky Mountains
01:48
that I saw transformed into a living cascade of light
36
96532
4086
zmieniające się w żywą kaskadę świateł
01:52
by the eerie glows of these blue ghost fireflies,
37
100618
4360
tworzoną przez upiorne "niebieskie duchy".
01:56
or a roadside river that I visited in Japan
38
104978
3020
A oto rzeka w Japonii podczas narodzin
01:59
as it was giving birth to the slow, floating flashes
39
107998
4106
leniwie unoszących się światełek
świetlików Genji.
świetlików Genji.
02:04
of these Genji fireflies,
40
112104
2631
02:06
or in Malaysia, the mangrove trees
41
114735
2562
Albo drzewa namorzynowe w Malezji,
02:09
that I watched blossom nightly
42
117297
2328
które co noc obsypują się nie kwiatami,
02:11
not with flowers
43
119625
1430
02:13
but with the lights of a thousand —
(Bleep! Bleep!) — fireflies,
(Bleep! Bleep!) — fireflies,
44
121055
2868
ale światłem tysięcy świetlików,
02:15
all blinking together
45
123923
1330
mrugających wspólnie,
02:17
in stunning synchrony.
46
125253
3158
w oszałamiającej synchronizacji.
02:20
These luminous landscapes
47
128411
2096
Te świetliste krajobrazy
nadal wprawiają mnie w zachwyt
nadal wprawiają mnie w zachwyt
02:22
still fill me with wonder,
48
130507
2392
02:24
and they keep me connected to the magic
49
132899
2520
i wypełniają magią naturalnego świata.
02:27
of the natural world.
50
135419
2408
02:29
And I find it amazing that they're created
51
137827
1616
Nadal nie mogę wyjść z podziwu,
że tworzą je malutkie owady.
że tworzą je malutkie owady.
02:31
by these tiny insects.
52
139443
3288
02:34
In person, fireflies are charming.
53
142731
2891
Prywatnie, świetliki są urocze.
02:37
They're charismatic.
54
145622
1813
Pełne charyzmy.
02:39
They've been celebrated in art
55
147435
1684
Czci się je w sztuce
oraz poezji od wieków.
oraz poezji od wieków.
02:41
and in poetry for centuries.
56
149119
2475
02:43
As I've traveled around the world,
57
151594
1398
Podczas moich podróży
spotkałam wielu mądrych ludzi,
spotkałam wielu mądrych ludzi,
02:44
I've met many thoughtful people
58
152992
2018
02:47
who have told me that God put fireflies on Earth
59
155010
2829
którzy twierdzili, że Bóg
stworzył świetliki ku uciesze ludzi.
stworzył świetliki ku uciesze ludzi.
02:49
for humans to enjoy.
60
157839
2151
02:51
Other creatures can enjoy them too.
61
159990
2396
Inne istoty również mogą je podziwiać.
02:54
I think these graceful insects are truly miraculous
62
162386
4329
Myślę, że te wdzięczne owady są cudowne,
02:58
because they so beautifully illuminate
63
166715
4005
ponieważ tak pięknie rozświetlają
03:02
the creative improvisation of evolution.
64
170720
4231
twórczą improwizację ewolucji.
03:06
They've been shaped by two powerful
65
174951
1810
Kształt nadały im dwie potężne
siły ewolucji:
siły ewolucji:
03:08
evolutionary forces:
66
176761
1531
03:10
natural selection, the struggle for survival,
67
178292
3660
selekcja naturalna - walka o przetrwanie
03:13
and sexual selection,
68
181952
2149
i selekcja seksualna,
03:16
the struggle for reproductive opportunity.
69
184101
4061
czyli walka o możliwość rozmnażania się.
03:20
As a firefly junkie, the past 20 years
70
188162
2351
Dla maniaczki świetlików minione 20 lat
to bardzo ekscytujący okres.
to bardzo ekscytujący okres.
03:22
have been quite an exciting ride.
71
190513
2486
03:24
Together with my students at Tufts University
72
192999
2497
Wraz z moimi studentami z Tufts University
03:27
and other colleagues,
73
195496
1016
i współpracownikami
03:28
we've made lots of new discoveries about fireflies:
74
196512
3607
dokonaliśmy wielu nowych odkryć
na temat świetlików,
na temat świetlików,
03:32
their courtship and sex lives,
75
200119
2009
o ich zalotach i współżyciu,
03:34
their treachery and murder.
76
202128
2894
o ich zdradach i morderstwach.
03:37
So today I'd like to share with you
77
205022
1817
Więc dzisiaj chcę się z wami podzielić
tylko paroma historiami,
tylko paroma historiami,
03:38
just a couple of tales that we've brought back
78
206839
2471
z naszych wspólnych wypraw
w ten ukryty świat.
w ten ukryty świat.
03:41
from our collective adventures
79
209310
2478
03:43
into this hidden world.
80
211788
3710
03:47
Fireflies belong to a very beautiful
81
215498
3162
Świetliki należą do przepięknej
i różnorodnej grupy owadów, do chrząszczy.
03:50
and diverse group of insects, the beetles.
82
218660
4238
Na całym świecie istnieje ponad
2 000 gatunków świetlików,
2 000 gatunków świetlików,
03:54
Worldwide, there are more than 2,000 firefly species,
83
222898
4613
03:59
and these have evolved remarkably diverse
84
227511
2160
a każdy z nich wykształcił odrębne
sygnały zalotów,
sygnały zalotów,
04:01
courtship signals,
85
229671
1355
04:03
that is, different ways to find and attract mates.
86
231026
3634
czyli różne sposoby znalezienia partnera.
04:06
Around 150 million years ago,
87
234660
2256
Około 150 milionów lat temu,
04:08
the very first fireflies probably looked like this.
88
236916
3129
świetliki prawdopodobnie wyglądały tak.
04:12
They flew during the daytime
89
240045
1357
Były aktywne w ciągu dnia
04:13
and they didn't light up.
90
241402
2263
i nie świeciły.
04:15
Instead, males used their fantastic antennae
91
243665
3173
Samce używały swoich fantastycznych czułek
do wywąchiwania perfum samic.
04:18
to sniff out perfumes given off by their females.
92
246838
4111
04:22
In other fireflies, it's only the females who light up.
93
250949
3606
U innych gatunków świecą tylko samice.
04:26
They are attractively plump and wingless,
94
254555
4342
Są atrakcyjnie pulchne
i nie mają skrzydeł,
i nie mają skrzydeł,
04:30
so every night, they climb up onto perches
95
258897
1924
więc każdej nocy odbywają wspinaczkę
04:32
and they glow brightly for hours
96
260821
1968
i tlą się godzinami, aby zanęcić
04:34
to attract their flying but unlit males.
97
262789
5191
swych latających, choć ciemnych samców.
04:39
In still other fireflies, both sexes
98
267980
1850
U jeszcze innych obie płcie
04:41
use quick, bright flashes to find their mates.
99
269830
3387
nęcą partnerów szybkimi, jasnymi błyskami.
04:45
Here in North America,
100
273217
1471
Tu, w Ameryce Północnej,
04:46
we have more than 100 different kinds of firefly
101
274688
3141
mamy ponad 100 gatunków świetlików,
04:49
that have the remarkable ability to shine energy
102
277829
3577
które mają niezwykłą zdolność uwalniania
energii ze swoich ciał
energii ze swoich ciał
04:53
out from their bodies
103
281406
2238
04:55
in the form of light.
104
283644
2326
w formie światła.
04:57
How do they do that?
105
285970
2450
Jak one to robią?
05:00
It seems totally magical,
106
288420
2033
Wydaje się, że to magia,
05:02
but these bioluminescent signals
107
290453
1283
ale bioluminescencyjne sygnały
05:03
arise from carefully orchestrated chemical reactions
108
291736
3304
powstają ze starannie zgranych
reakcji chemicznych,
reakcji chemicznych,
05:07
that happen inside the firefly lantern.
109
295040
2894
zachodzących w środku
świetlikowej żarówki.
świetlikowej żarówki.
05:09
The main star is an enzyme called luciferase,
110
297934
3307
Bohaterem jest enzym zwany lucyferazą,
05:13
which in the course of evolution
111
301241
1755
który podczas ewolucji odkrył sposób,
05:14
has figured out a way to wrap its tiny arms
112
302996
3194
by objąć swymi malutkimi ramionami
05:18
around an even smaller molecule called luciferin,
113
306190
3590
jeszcze mniejszą cząstkę zwaną lucyferyną
05:21
in the process getting it so excited
114
309780
2677
i stać się przez to tak podekscytowany,
05:24
that it actually gives off light.
115
312457
3374
że wydziela światło.
05:27
Incredible.
116
315831
1675
Niesamowite.
05:29
But how could these bright lights
117
317506
1828
Ale jak na tych jasnych światełkach
skorzystali protoplaści świetlików?
skorzystali protoplaści świetlików?
05:31
have benefited some proto-firefly?
118
319334
4145
05:35
To answer this question, we need to flip back
119
323479
2110
Odpowiedź znajdziemy, cofając się
do czasów niemowlęcych.
do czasów niemowlęcych.
05:37
in the family album to some baby pictures.
120
325589
4364
Gdy rosną, świetliki bardzo się zmieniają.
05:41
Fireflies completely reinvent
their bodies as they grow.
their bodies as they grow.
121
329953
3712
05:45
They spend the vast majority of their lifetime,
122
333665
2301
Większą część życia,
05:47
up to two years,
123
335966
1743
czyli około 2 lata,
05:49
in this larval form.
124
337709
2861
spędzają jako larwy.
05:52
Their main goal here, like my teenagers,
125
340570
2253
Ich głównym celem jako nastolatków
jest jedzenie i wzrost.
jest jedzenie i wzrost.
05:54
is to eat and grow.
126
342823
3155
05:57
And firefly light first originated
127
345978
2452
Światło świetlików pojawia się
właśnie u młodzików.
właśnie u młodzików.
06:00
in these juveniles.
128
348430
2047
06:02
Every single firefly larva can light up,
129
350477
2430
Każda larwa świetlika potrafi świecić,
06:04
even when their adults can't.
130
352907
2879
nawet jeśli nie robią tego jako dorośli.
06:07
But what's the point
131
355786
1092
Ale po co tak zwracać na siebie uwagę?
06:08
to being so conspicuous?
132
356878
3637
06:12
Well, we know that these juveniles
133
360515
1618
Wiemy, że larwy wytwarzają
wstrętnie smakujące substancje
wstrętnie smakujące substancje
06:14
make nasty-tasting chemicals
134
362133
1980
06:16
that help them survive their extended childhood,
135
364113
3618
pozwalające przetrwać długie dzieciństwo.
06:19
so we think these lights first evolved as a warning,
136
367731
3830
Pierwotnie światło było ostrzeżeniem,
06:23
a neon sign that says, "Toxic! Stay away!"
137
371561
4559
jak neon "Uwaga! Toksyczne!"
06:28
to any would-be predators.
138
376120
2894
skierowany do drapieżników.
06:31
It took many millions of years
139
379014
2950
Musiały minąć miliony lat
06:33
before these bright lights
140
381964
1399
zanim te jasne światełka
stały się narzędziem komunikacji
stały się narzędziem komunikacji
06:35
evolved into a smart communication tool
141
383363
2538
06:37
that could be used not just to
ward off potential predators
ward off potential predators
142
385901
3015
nie tylko odstraszającym drapieżników,
06:40
but to bring in potential mates.
143
388916
2970
ale również zachęcającym kochanków.
06:43
Driven now by sexual selection,
144
391886
2801
Napędzane przez dobór płciowy,
06:46
some adult fireflies
145
394687
1890
niektóre dorosłe świetliki,
06:48
like this proud male
146
396577
2396
jak na przykład ten dumny samiec,
06:50
evolved a shiny new glow-in-the-dark lantern
147
398973
3792
wytworzyły nowy typ latarenki,
06:54
that would let them take courtship
148
402765
1844
która przeniosła ich zaloty
na zupełnie nowy poziom.
na zupełnie nowy poziom.
06:56
to a whole new level.
149
404609
3780
07:00
These adults only live a few weeks,
150
408389
2452
Dorosłe osobniki żyją tylko kilka tygodni
07:02
and now they're single-mindedly focused on sex,
151
410841
4916
i skupione są wyłącznie na seksie,
07:07
that is, on propelling their genes
152
415757
1970
czyli przekazaniu swoich genów
następnym pokoleniom świetlików.
następnym pokoleniom świetlików.
07:09
into the next firefly generation.
153
417727
2776
07:12
So we can follow this male out into the field
154
420503
3264
Towarzyszymy więc temu samcowi,
07:15
as he joins hundreds of other males
155
423767
3024
gdy razem z setkami innych samców
07:18
who are all showing off their new courtship signals.
156
426791
4378
popisuje się swoimi sygnałami godowymi.
07:23
It's amazing to think that the luminous displays
157
431169
2992
To niesamowite, że te świetlne pokazy,
07:26
we admire
158
434161
1684
które podziwiamy tu i na całym świecie,
07:27
here and in fact everywhere around the world
159
435845
2435
07:30
are actually the silent love songs
160
438280
4196
są bezgłośnymi serenadami
07:34
of male fireflies.
161
442476
2977
męskich świetlików.
07:37
They're flying and flashing their hearts out.
162
445453
4087
Wybłyskują w locie całą swoją miłość.
07:41
I still find it very romantic.
163
449540
3540
Uważam to za szalenie romantyczne.
07:45
But meanwhile, where are all the females?
164
453080
3417
Ale, gdzie w tym czasie są samice?
07:48
Well, they're lounging down below
165
456497
1595
Wylegują się na dole,
przeglądając dostępne opcje.
przeglądając dostępne opcje.
07:50
surveying their options.
166
458092
1738
07:51
They have plenty of males to choose from,
167
459830
1928
Mają ogromny wybór,
07:53
and these females turn out to be very picky.
168
461758
4092
więc mogą być bardzo wybredne.
07:57
When a female sees a flash
169
465850
2365
Gdy samica zobaczy błysk
bardzo atrakcyjnego dla niej samca,
bardzo atrakcyjnego dla niej samca,
08:00
from an especially attractive male,
170
468215
2647
08:02
she'll aim her lantern in his direction,
171
470862
2981
zwraca do niego swą latarenkę
08:05
and give him a flash back.
172
473843
2527
i wysyła mu błysk zwrotny.
08:08
It's her "come hither" sign.
173
476370
3401
To jakby mówiła "Zbliż się".
08:11
So he flies closer and he flashes again.
174
479771
3595
Więc on podlatuje i mruga znowu.
08:15
If she still likes him,
175
483366
1126
Jeśli ona nadal go lubi,
nawiązują rozmowę.
nawiązują rozmowę.
08:16
they'll strike up a conversation.
176
484492
3211
08:19
These creatures speak their love
177
487703
2692
Te stworzenia wyrażają miłość
w języku światła.
w języku światła.
08:22
in the language of light.
178
490395
2903
08:25
So what exactly do these females consider sexy?
179
493298
4897
Ale co dokładnie pociąga samice?
08:30
We decided to conduct some firefly opinion polls
180
498195
2745
Postanowiliśmy przeprowadzić
świetlikowy sondaż.
świetlikowy sondaż.
08:32
to find out.
181
500940
1762
08:34
When we tested females using blinking LED lights,
182
502702
3208
Testy na samicach przy użyciu lampek LED
08:37
we discovered they prefer males
183
505910
2315
wykazały, że wolą one samców,
których światło trwa dłużej.
których światło trwa dłużej.
08:40
who give longer-lasting flashes.
184
508225
4055
(Śmiech) (Brawa)
08:44
(Laughter) (Applause)
185
512280
3611
Wiem, że się zastanawiacie,
co sprawia, że samce są seksowne?
co sprawia, że samce są seksowne?
08:47
I know you're wondering,
186
515891
1179
08:49
what gives these males their sex appeal?
187
517070
3203
Zobaczymy teraz co się dzieje,
gdy gasną światła.
gdy gasną światła.
08:52
Now we get to see what happens
188
520273
1375
08:53
when the lights go out.
189
521648
2561
08:56
The first thing we discovered
190
524209
1469
Po pierwsze, odkrywamy,
że gdy świetliki połączą się w parę,
że gdy świetliki połączą się w parę,
08:57
is that once a male and female hook up like this,
191
525678
2769
09:00
they stay together all night long,
192
528447
2745
spędzają, że sobą całą noc.
09:03
and when we looked inside
193
531192
1227
A gdy zajrzymy głębiej,
09:04
to see what might be happening,
194
532419
1434
by zobaczyć, co się dzieje,
09:05
we discovered a surprising new twist
195
533853
2288
jesteśmy świadkami nowego zwrotu
w seksie świetlików.
w seksie świetlików.
09:08
to firefly sex.
196
536141
1964
09:10
While they're mating,
197
538105
1170
Podczas współżycia
09:11
the male is busy giving the female
198
539275
1804
samiec przekazuje samicy
nie tylko swoją spermę,
nie tylko swoją spermę,
09:13
not just his sperm
199
541079
1971
09:15
but also a nutrient-filled package
200
543050
4106
ale też ładunek składników odżywczych,
09:19
called a nuptial gift.
201
547156
4621
nazywanych prezentem ślubnym.
09:23
We can zoom in to look more closely
202
551777
1934
Zajrzyjmy do środka kopulującej pary.
09:25
inside this mating pair.
203
553711
1563
09:27
We can actually see the gift —
204
555274
1693
Widzimy wyraźnie podarunek,
09:28
it's shown here in red —
205
556967
1412
zaznaczony tu na czerwono,
09:30
as it's being passed from the male to the female.
206
558379
3950
gdy przekazywany jest samicy.
09:34
What makes this gift so valuable
207
562329
3135
Prezent ten jest tak cenny,
09:37
is that it's packed with protein
208
565464
1856
ponieważ składa się z protein,
09:39
that the female will use to provision her eggs.
209
567320
4461
w które samice zaopatrują jajeczka.
09:43
So females are keeping their eyes on this prize
210
571781
3870
Więc samice szukają najlepszego prezentu,
09:47
as they size up potential mates.
211
575651
2272
oceniając potencjalnych partnerów.
09:49
We discovered that females use male flash signals
212
577923
2869
Odkryliśmy, że samice przez błyski
samców samice przewidują,
samców samice przewidują,
09:52
to try to predict which males
213
580792
2047
który pan da im największy prezent,
09:54
have the biggest gifts to offer,
214
582839
2070
09:56
because this bling helps the female lay more eggs
215
584909
4837
ponieważ dzięki niemu złożą więcej jaj,
10:01
and ultimately launch more of her own offspring
216
589746
3251
czyli wydadzą większą ilość potomstwa
w przyszłe pokolenie.
w przyszłe pokolenie.
10:04
into the next generation.
217
592997
2750
10:09
So it's not all sweetness and light.
218
597687
2008
Więc to nie tylko słodycz i błyskotki.
10:11
Firefly romance is risky.
219
599695
2771
Miłość świetlików jest ryzykowna.
10:14
For the most part, these adult fireflies
220
602466
2477
Dorosłe świetliki rzadko zostają pożarte,
10:16
don't get eaten because like their juveniles
221
604943
2684
ponieważ jako młode produkują toksyny
10:19
they can manufacture toxins that are repellent
222
607627
2936
10:22
to birds and other insectivores,
223
610563
3057
odstraszające ptaki oraz inne drapieżniki.
10:25
but somewhere along the line,
224
613620
2500
Jednak gdzieś po drodze
10:28
one particular group of fireflies
225
616120
2320
jedna szczególna grupa świetlików
10:30
somehow lost the metabolic machinery
226
618440
3127
straciła metaboliczny mechanizm
potrzebny do wytwarzania obronnych toksyn.
potrzebny do wytwarzania obronnych toksyn.
10:33
needed to make their own protective toxins.
227
621567
3803
10:37
This evolutionary flaw,
228
625370
2280
Ten ewolucyjny defekt,
10:39
which was discovered by my colleague Tom Eisner,
229
627650
2706
odkryty przez mojego kolegę Toma Eisnera,
10:42
has driven these fireflies
230
630356
1943
zmusił te świetliki,
10:44
to take their bright lights out into the night
231
632299
3398
żeby używały rozświetlających noc lampek
w zdradzieckim celu.
w zdradzieckim celu.
10:47
with treacherous intent.
232
635697
3683
10:51
Dubbed "femme fatales"
233
639380
1630
Przydomek "femme fatale"
10:53
by Jim Lloyd, another colleague,
234
641010
2485
nadał im inny mój kolega, Jim Lloyd.
10:55
these females have figured out how to target
235
643495
2918
Te samice znalazły sposób na skuszenie
samców innych gatunków świetlików.
samców innych gatunków świetlików.
10:58
the males of other firefly species.
236
646413
3811
11:02
So the hunt begins with the predator —
237
650224
1900
Polowanie zaczyna się, gdy drapieżnik,
11:04
she's shown here in the lower left —
238
652124
2047
pokazany tu po lewej,
11:06
where she's sitting quietly
239
654171
2047
przyczajony cichutko
podsłuchuje romantyczne wyznania
podsłuchuje romantyczne wyznania
11:08
and eavesdropping on the courtship conversation
240
656218
3132
11:11
of her intended prey,
241
659350
1440
swojej upatrzonej zdobyczy.
11:12
and here's how it might go.
242
660790
2013
A wszystko może potoczyć się tak.
11:14
First the prey male flashes, "Do you love me?"
243
662803
3870
Najpierw samiec mruga "Kochasz mnie?"
11:18
His own female responds, "Maybe."
244
666673
4106
Jego samica odpowiada "Być może".
11:22
So then he flashes again.
245
670779
2826
Więc on mruga znowu.
11:25
But this time, the predator sneaks in a reply
246
673605
3553
Odpowiada mu jednak drapieżna samica,
11:29
that cleverly mimics exactly
what the other female just said.
what the other female just said.
247
677158
5676
sprytnie naśladując mowę poprzedniczki.
11:34
She's not looking for love: she's looking for toxins.
248
682834
4466
Ona nie szuka miłości, ona pragnie toksyn.
11:39
If she's good, she can lure this male close enough
249
687300
3881
Jeśli jest sprytna, zwabi samca
na tyle blisko, żeby go chwycić.
na tyle blisko, żeby go chwycić.
11:43
to reach out and grab him,
250
691181
2991
11:46
and he's not just a light snack.
251
694172
2441
A nie jest on szybką przekąską.
11:48
Over the next hour, she slowly
252
696613
2835
Przez następne kilka godzin
bez pośpiechu będzie go wysysać,
bez pośpiechu będzie go wysysać,
11:51
exsanguinates this male
253
699448
2859
11:54
leaving behind just some gory remains.
254
702307
3693
aż zostaną tylko krwawe szczątki.
11:58
Unable to make their own toxins,
255
706000
2751
Nie mogąc wytworzyć własnych toksyn,
12:00
these females resort to drinking the blood
256
708751
2337
te samice zmuszone są pić krew
12:03
of other fireflies to get these protective chemicals.
257
711088
4695
innych świetlików by zdobyć te substancje.
12:07
So a firefly vampire,
258
715783
5845
Jak świecący wampir,
12:13
brought to you by natural selection.
259
721628
4352
stworzony przez naturalną selekcję.
12:17
We still have a lot to learn about fireflies,
260
725980
3181
Świetliki kryją jeszcze wiele tajemnic,
12:21
but it looks like many stories will remain untold,
261
729161
3383
których być może nigdy nie odkryjemy,
12:24
because around the world, firefly populations
262
732544
2429
ponieważ populacja świetlików gaśnie.
12:26
are blinking out.
263
734973
2655
12:29
The main culprit: habitat loss.
264
737628
2588
Główny winowajca: ginący ekosystem.
12:32
Pretty much everywhere, the fields and forests,
265
740216
2486
Wszędzie, na polach i w lasach,
12:34
the mangroves and meadows
that fireflies need to survive,
that fireflies need to survive,
266
742702
2947
w namorzynach i na łąkach,
12:37
are giving way to development and to sprawl.
267
745649
3632
świetliki muszą ustąpić miejsca postępowi.
12:41
Here's another problem: we've conquered darkness,
268
749281
4189
Ponadto człowiek przezwyciężył ciemność,
12:45
but in the process, we spill so
much extra light out into the night
much extra light out into the night
269
753470
3494
i tak rozświetlił noc,
12:48
that it disrupts the lives of other creatures,
270
756964
3126
że zakłócił życie innych stworzeń.
12:52
and fireflies are especially sensitive to light pollution
271
760090
3444
Świetliki są szczególnie wrażliwe
na tę zmianę,
na tę zmianę,
12:55
because it obscures the signals
272
763534
2621
bo zakłóca ona sygnały
tak potrzebne do odnalezienia partnera.
tak potrzebne do odnalezienia partnera.
12:58
that they use to find their mates.
273
766155
4459
13:02
Do we really need fireflies?
274
770614
1978
Ale po co nam świetliki?
13:04
After all, they're just one tiny bit
275
772592
2039
Przecież to tylko mała część
ziemskiej różnorodności.
ziemskiej różnorodności.
13:06
of Earth's biodiversity.
276
774631
2269
13:08
Yet every time a species is lost,
277
776900
3308
Jednak, gdy ginie jakiś gatunek,
13:12
it's like extinguishing a room full of candles
278
780208
2689
to tak jakby w pokoju pełnym świec
gasła jedna po drugiej.
gasła jedna po drugiej.
13:14
one by one.
279
782897
2928
13:17
You might not notice
280
785825
946
Nie zauważymy,
kiedy zgaśnie pierwszy płomień,
kiedy zgaśnie pierwszy płomień,
13:18
when the first few flames flicker out,
281
786771
3290
13:22
but in the end, you're left sitting in darkness.
282
790061
4374
jednak w końcu ogarnia nas ciemność.
13:31
As we work together to craft a planetary future,
283
799591
4820
Mam nadzieję, że pracując wspólnie
nad przyszłością planety,
nad przyszłością planety,
13:36
I hope we can find a way
284
804411
2464
znajdziemy sposób,
13:38
to keep these bright lights shining.
285
806875
3453
żeby te światełka nigdy nie zgasły.
13:42
Thank you.
286
810328
2036
Dziękuję
(Brawa)
13:44
(Applause)
287
812364
2308
ABOUT THE SPEAKER
Sara Lewis - Firefly specialistEvolutionary ecologist Sara Lewis digs deep into firefly mating rituals to uncover a world of secret languages and strange gifts in these silent sparks.
Why you should listen
Before Sara Lewis lifted the lid on the unexplored lives of fireflies, much of the sexual intrigue behind their flashing displays was a mystery. Although initially focused on sea creatures, Lewis became hooked on these enigmatic insects, realizing that when it came to firefly mating habits, "we had no idea what went on once the lights went out," as she told the New York Times.
Her fascination has led Lewis, a professor at Tufts University, to pursue field and laboratory studies of fireflies around the world. In the course of her groundbreaking research, she’s illuminated many surprising twists of firefly behavior: including elaborate flash dances, predatory eavesdropping and deceit, and “wedding gift” delivery services (video).
More profile about the speakerHer fascination has led Lewis, a professor at Tufts University, to pursue field and laboratory studies of fireflies around the world. In the course of her groundbreaking research, she’s illuminated many surprising twists of firefly behavior: including elaborate flash dances, predatory eavesdropping and deceit, and “wedding gift” delivery services (video).
Sara Lewis | Speaker | TED.com