Mission Blue II
Anote Tong: My country will be underwater soon -- unless we work together
Anote Tong: Mój kraj wkrótce zatonie, jeśli nie zaczniemy współpracować
Filmed:
Readability: 3.7
1,133,033 views
W Kiribati zmiana klimatu nie jest przedmiotem dyskusji – to codzienność. Z powodu podnoszącego się poziomu morza to nisko położone państwo wyspiarskie może wkrótce znaleźć się pod wodą. W rozmowie z kuratorem TED Chrisem Andersonem prezydent Kiribati Anote Tong opowiada o katastrofie klimatycznej, która już dotyka jego kraj, oraz o jego zagrożonej przyszłości: „W walce ze zmianą klimatu konieczne są poświęcenia i zaangażowanie. Musimy uzmysłowić innym, że świat się zmienił”.
Anote Tong - President of the Republic of Kiribati
Anote Tong has built worldwide awareness of the potentially devastating impacts of climate change. Full bio
Anote Tong has built worldwide awareness of the potentially devastating impacts of climate change. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
Chris Anderson: Perhaps we could start
by just telling us about your country.
by just telling us about your country.
0
760
3656
Chris Anderson: Najpierw
powiedzmy coś o pańskim kraju.
powiedzmy coś o pańskim kraju.
00:16
It's three dots there on the globe.
Those dots are pretty huge.
Those dots are pretty huge.
1
4440
3856
To te trzy bardzo duże kropki na globusie.
Każda jest wielkości stanu Kalifornia.
00:20
I think each one
is about the size of California.
is about the size of California.
2
8320
2656
00:23
Tell us about Kiribati.
3
11000
1856
Proszę nam opowiedzieć o Kiribati.
00:25
Anote Tong: Well, let me first begin
by saying how deeply grateful I am
by saying how deeply grateful I am
4
12880
4496
Anote Tong: Najpierw muszę powiedzieć,
że jestem niezmiernie wdzięczny za to,
że jestem niezmiernie wdzięczny za to,
00:29
for this opportunity to share my story
with people who do care.
with people who do care.
5
17400
4136
że mogę opowiedzieć o swoim kraju
ludziom, których to interesuje.
ludziom, których to interesuje.
00:33
I think I've been sharing my story with
a lot of people who don't care too much.
a lot of people who don't care too much.
6
21560
5576
Opowiedziałem ją wielu osobom,
których jego los nie obchodzi.
których jego los nie obchodzi.
00:39
But Kiribati is comprised
of three groups of islands:
of three groups of islands:
7
27160
3856
Kiribati składa się z trzech archipelagów:
00:43
the Gilbert Group on the west,
8
31040
2816
Wyspy Gilberta na zachodzie,
pośrodku Feniks,
00:46
we have the Phoenix Islands in the middle,
9
33880
3336
00:49
and the Line Islands in the east.
10
37240
4416
a na wschodzie wyspy Line.
00:53
And quite frankly, Kiribati
is perhaps the only country
is perhaps the only country
11
41680
3096
Kiribati to chyba jedyne państwo
położone w czterech stronach świata,
00:57
that is actually
in the four corners of the world,
in the four corners of the world,
12
44800
2341
bo leży na półkuli północnej,
półkuli południowej,
półkuli południowej,
00:59
because we are in the Northern Hemisphere,
in the Southern Hemisphere,
in the Southern Hemisphere,
13
47166
3299
a także na wschód i na zachód
od linii zmiany daty.
od linii zmiany daty.
01:02
and also in the east and the west
of the International Date Line.
of the International Date Line.
14
50490
3055
01:05
These islands are entirely
made up of coral atolls,
made up of coral atolls,
15
53570
6326
Wszystkie te wyspy to koralowe atole
o średniej wysokości dwóch metrów
nad poziomem morza.
nad poziomem morza.
01:12
and on average about
two meters above sea level.
two meters above sea level.
16
59920
4935
01:17
And so this is what we have.
17
64879
3457
Tak to wygląda.
Większość nie przekracza
dwóch kilometrów szerokości.
dwóch kilometrów szerokości.
01:20
Usually not more
than two kilometers in width.
than two kilometers in width.
18
68360
4816
01:25
And so, on many occasions,
I've been asked by people,
I've been asked by people,
19
73200
2936
Często ludzie pytają mnie:
01:28
"You know, you're suffering,
why don't you move back?"
why don't you move back?"
20
76160
2536
"Skoro jest wam źle,
dlaczego nie odsuniecie się od morza?".
dlaczego nie odsuniecie się od morza?".
01:30
They don't understand.
21
78720
1216
Oni nie rozumieją istoty problemu.
01:32
They have no concept
of what it is that's involved.
of what it is that's involved.
22
79960
3696
01:35
With the rising sea, they say,
"Well, you can move back."
"Well, you can move back."
23
83680
3576
Radzą, żebyśmy odsunęli się od morza.
01:39
And so this is what I tell them.
24
87280
1576
Mówię wtedy, że jeśli się odsuniemy,
to wpadniemy do wody z drugiej strony.
to wpadniemy do wody z drugiej strony.
01:41
If we move back, we will fall off
on the other side of the ocean. OK?
on the other side of the ocean. OK?
25
88880
4336
01:45
But these are the kinds of issues
that people don't understand.
that people don't understand.
26
93240
4776
Ludzie nie rozumieją tego typu problemów.
01:50
CA: So certainly this is
just a picture of fragility there.
just a picture of fragility there.
27
98040
4216
CA: Widać ten problem na tym zdjęciu.
Kiedy uświadomił pan sobie,
że Kiribati zagraża niebezpieczeństwo?
że Kiribati zagraża niebezpieczeństwo?
01:54
When was it that you yourself realized
28
102280
2536
01:57
that there might be
impending peril for your country?
impending peril for your country?
29
104840
3616
02:00
AT: Well, the story of climate change
has been one that has been going on
has been one that has been going on
30
108480
3456
AT: Zmiana klimatu zaczęła się
kilkadziesiąt lat temu.
kilkadziesiąt lat temu.
02:04
for quite a number of decades.
31
111960
1456
02:05
And when I came into office in 2003,
32
113440
4736
Kiedy zostałem prezydentem w 2003 roku,
02:10
I began talking about climate change
at the United Nations General Assembly,
at the United Nations General Assembly,
33
118200
4256
zacząłem mówić o zmianie klimatu
na Zgromadzeniu Ogólnym ONZ,
na Zgromadzeniu Ogólnym ONZ,
02:14
but not with so much passion,
34
122480
2736
ale bez wielkiego zaangażowania,
bo wśród naukowców nie było zgody,
bo wśród naukowców nie było zgody,
02:17
because then there was still
this controversy among the scientists
this controversy among the scientists
35
125240
3616
czy zmiana klimatu jest spowodowana
działalnością człowieka,
działalnością człowieka,
02:21
whether it was human-induced,
whether it was real or it wasn't.
whether it was real or it wasn't.
36
128880
5256
czy w ogóle ma miejsce.
02:26
But I think that that debate
was fairly much concluded in 2007
was fairly much concluded in 2007
37
134160
6136
Debata zakończyła się w 2007 roku,
02:32
with the Fourth Assessment
Report of the IPCC,
Report of the IPCC,
38
140320
5576
kiedy opublikowano Czwarty Raport IPCC.
02:38
which made a categorical statement
that it is real, it's human-induced,
that it is real, it's human-induced,
39
145920
6856
W raporcie stwierdzono kategorycznie,
że to prawdziwe zjawisko
że to prawdziwe zjawisko
spowodowane działalnością człowieka.
02:45
and it's predicting
some very serious scenarios
some very serious scenarios
40
152800
3936
Przedstawiono też czarne scenariusze
dla krajów takich jak mój.
dla krajów takich jak mój.
02:48
for countries like mine.
41
156760
2536
02:51
And so that's when I got very serious.
42
159320
3256
Wtedy zająłem się tym na poważnie.
02:54
In the past, I talked about it.
43
162600
3976
Mówiłem o tym wcześniej,
byliśmy zaniepokojeni.
byliśmy zaniepokojeni.
02:58
We were worried.
44
166600
1216
03:00
But when the scenarios,
the predictions came in 2007,
the predictions came in 2007,
45
167840
3736
Ale uznaliśmy to za prawdziwy problem,
gdy w 2007 roku pojawiły się te prognozy.
gdy w 2007 roku pojawiły się te prognozy.
03:03
it became a real issue for us.
46
171600
2336
03:06
CA: Now, those predictions are,
I think, that by 2100,
I think, that by 2100,
47
173960
5616
CA: Raport przewiduje, że do roku 2100
03:11
sea levels are forecast to rise
perhaps three feet.
perhaps three feet.
48
179600
2776
poziom morza podniesie się o około 90 cm.
03:14
There's scenarios where
it's higher than that, for sure,
it's higher than that, for sure,
49
182400
2620
W pewnych scenariuszach
ta liczba jest jeszcze większa.
ta liczba jest jeszcze większa.
03:17
but what would you say
to a skeptic who said,
to a skeptic who said,
50
185044
2136
Co odpowiedziałby pan
sceptykowi, który mówi:
sceptykowi, który mówi:
03:19
"What's three feet?
51
187204
1172
"Co to takiego 90 cm?
03:20
You're on average
six feet above sea level.
six feet above sea level.
52
188400
2176
Przecież Kiribati jest średnio
180 cm nad poziomem morza".
180 cm nad poziomem morza".
03:22
What's the problem?"
53
190600
1576
03:24
AT: Well, I think
it's got to be understood
it's got to be understood
54
192200
2056
AT: Trzeba zrozumieć,
że minimalne podniesienie poziomu morza
03:26
that a marginal rise in sea level
55
194280
2056
03:28
would mean a loss of a lot of land,
56
196360
2576
to duża utrata lądu,
03:31
because much of the land is low.
57
198960
3256
ponieważ większość lądu
jest położona nisko.
jest położona nisko.
03:34
And quite apart from that,
we are getting the swells at the moment.
we are getting the swells at the moment.
58
202240
5096
Oprócz tego dochodzą do nas fale przyboju.
Nie chodzi więc
o kilkadziesiąt centymetrów.
o kilkadziesiąt centymetrów.
03:39
So it's not about getting two feet.
59
207360
2176
03:41
I think what many people do not understand
60
209560
3016
Wiele osób myśli, że zmiana klimatu
będzie miała miejsce w przyszłości.
będzie miała miejsce w przyszłości.
03:44
is they think climate change is something
that is happening in the future.
that is happening in the future.
61
212600
6176
My jesteśmy na samym dole spektrum.
03:51
Well, we're at the very
bottom end of the spectrum.
bottom end of the spectrum.
62
218800
2816
Już widzimy efekty zmiany klimatu.
03:53
It's already with us.
63
221640
1256
03:55
We have communities
who already have been dislocated.
who already have been dislocated.
64
222920
3816
Niektóre społeczności
były zmuszone do przesiedlenia.
były zmuszone do przesiedlenia.
03:58
They have had to move,
and every parliament session,
and every parliament session,
65
226760
3936
W czasie każdej sesji parlamentarnej
otrzymuję skargi od różnych społeczności,
otrzymuję skargi od różnych społeczności,
04:02
I'm getting complaints
from different communities
from different communities
66
230720
2336
prośby o wsparcie
w budowie opasek brzegowych,
w budowie opasek brzegowych,
04:05
asking for assistance to build seawalls,
67
233080
3056
o ochronę niszczonych
rezerwuarów wody słodkiej.
rezerwuarów wody słodkiej.
04:08
to see what we can do
about the freshwater lens
about the freshwater lens
68
236160
2536
04:10
because it's being destroyed,
69
238720
1816
04:12
and so in my trips
to the different islands,
to the different islands,
70
240560
2736
Podróżując po różnych wyspach Kiribati,
04:15
I'm seeing evidence of communities
71
243320
2696
widzę, jak społeczności muszą
radzić sobie z utratą roślin uprawnych,
radzić sobie z utratą roślin uprawnych,
04:18
which are now having to cope
with the loss of food crops,
with the loss of food crops,
72
246040
3616
zanieczyszczeniem rezerwuarów wody,
04:21
the contamination of the water lenses,
73
249680
3576
04:25
and I see these communities
perhaps leaving, having to relocate,
perhaps leaving, having to relocate,
74
253280
4336
a pewnie w ciągu 5 do 10 lat
będą musiały się przenieść.
będą musiały się przenieść.
04:29
within five to 10 years.
75
257640
2336
CA: Przez Kiribati przeszedł
pierwszy cyklon, jest to jakoś powiązane?
pierwszy cyklon, jest to jakoś powiązane?
04:32
CA: And then, I think the country
suffered its first cyclone,
suffered its first cyclone,
76
260000
3936
04:36
and this is connected, yes?
What happened here?
What happened here?
77
263960
3536
04:39
AT: Well, we're on the equator,
78
267520
2696
AT: Jesteśmy na równiku,
04:42
and I'm sure many of you understand
that when you're on the equator,
that when you're on the equator,
79
270240
4416
a więc nie powinniśmy mieć cyklonów.
04:46
it's supposed to be in the doldrums.
We're not supposed to get the cyclones.
We're not supposed to get the cyclones.
80
274680
3576
My tworzymy cyklony, ale potem
wysyłamy je na północ albo południe.
wysyłamy je na północ albo południe.
04:50
We create them, and then we send them
either north or south.
either north or south.
81
278280
2810
(Śmiech)
04:53
(Laughter)
82
281114
1382
04:54
But they aren't supposed to come back.
83
282520
1856
One nie mają do nas wracać.
04:56
But for the first time,
at the beginning of this year,
at the beginning of this year,
84
284400
2524
Na początku tego roku
pierwszy raz wrócił do nas cyklon.
pierwszy raz wrócił do nas cyklon.
04:59
the Cyclone Pam,
which destroyed Vanuatu,
which destroyed Vanuatu,
85
286948
3668
Cyklon Pam, który zniszczył Vanuatu,
05:02
and in the process,
the very edges of it actually touched
the very edges of it actually touched
86
290640
3456
musnął dwie wyspy Kiribati
najbardziej wysunięte na południe.
najbardziej wysunięte na południe.
05:06
our two southernmost islands,
87
294120
2376
05:08
and all of Tuvalu was underwater
when Hurricane Pam struck.
when Hurricane Pam struck.
88
296520
5376
Cała wyspa Tuvalu znalazła się pod wodą.
05:14
But for our two southernmost islands,
89
301920
3696
Na dwóch wyspach
fale przykrywały połowę lądu.
fale przykrywały połowę lądu.
05:17
we had waves come over half the island,
90
305640
3336
05:21
and so this has never happened before.
91
309000
2456
Nic takiego nie zdarzyło się dotąd.
05:23
It's a new experience.
92
311480
1576
05:25
And I've just come back
from my own constituency,
from my own constituency,
93
313080
5336
W innym miejscu piękne drzewa,
które miały kilkadziesiąt lat,
które miały kilkadziesiąt lat,
05:30
and I've seen these beautiful trees
which had been there for decades,
which had been there for decades,
94
318440
3336
zostały kompletnie zniszczone.
05:34
they've been totally destroyed.
95
321800
1976
05:36
So this is what's happening,
96
323800
1696
Tak to wygląda, ale kiedy mowa
rosnącym poziomie morza
rosnącym poziomie morza
05:37
but when we talk
about the rising sea level,
about the rising sea level,
97
325520
3856
05:41
we think it's something
that happens gradually.
that happens gradually.
98
329400
3096
to wydaje nam się, że to stopniowa zmiana.
Tymczasem wiąże się to
z wiatrami, z przybojami,
z wiatrami, z przybojami,
05:44
It comes with the winds,
it comes with the swells,
it comes with the swells,
99
332520
3056
05:47
and so they can be magnified,
100
335600
1936
co pogarsza sytuację.
05:49
but what we are beginning to witness
is the change in the weather pattern,
is the change in the weather pattern,
101
337560
6176
Zaczynają się zmieniać cykle pogodowe
i to jest pilniejszy problem.
i to jest pilniejszy problem.
05:55
which is perhaps the more urgent challenge
102
343760
2736
05:58
that we will face sooner
than perhaps the rising sea level.
than perhaps the rising sea level.
103
346520
4536
Będziemy musieli zająć się nim
wcześniej niż podniesieniem poziomu morza.
wcześniej niż podniesieniem poziomu morza.
06:03
CA: So the country
is already seeing effects now.
is already seeing effects now.
104
351080
3256
CA: Kiribati doświadcza skutków już teraz.
06:06
As you look forward,
105
354360
2176
Jaka przyszłość was czeka,
co możecie zrobić?
co możecie zrobić?
06:08
what are your options
as a country, as a nation?
as a country, as a nation?
106
356560
3936
06:12
AT: Well, I've been telling
this story every year.
this story every year.
107
360520
2656
AT: Co roku opowiadam tę historię.
06:15
I think I visit a number of --
108
363200
1429
Podróżuję po świecie i opowiadam,
żeby ludzie zrozumieli ten problem.
żeby ludzie zrozumieli ten problem.
06:16
I've been traveling the world
to try and get people to understand.
to try and get people to understand.
109
364653
4963
Myślę, że mamy plan.
06:21
We have a plan, we think we have a plan.
110
369640
2456
06:24
And on one occasion,
I think I spoke in Geneva
I think I spoke in Geneva
111
372120
3416
Ktoś już zadał mi to pytanie,
kiedy byłem w Genewie.
kiedy byłem w Genewie.
06:27
and there was a gentleman
who was interviewing me
who was interviewing me
112
375560
4176
podczas podobnej rozmowy.
06:31
on something like this,
113
379760
1736
06:33
and I said, "We are looking
at floating islands,"
at floating islands,"
114
381520
2336
Powiedziałem:
"Myślimy o pływających wyspach".
"Myślimy o pływających wyspach".
06:36
and he thought it was funny,
but somebody said,
but somebody said,
115
383880
2216
To go rozbawiło, ale ktoś powiedział:
06:38
"No, this is not funny.
These people are looking for solutions."
These people are looking for solutions."
116
386120
3936
"To nie zabawa.
Ci ludzie szukają rozwiązań".
Ci ludzie szukają rozwiązań".
06:42
And so I have been looking
at floating islands.
at floating islands.
117
390080
3536
A więc myślimy o pływających wyspach,
06:45
The Japanese are interested
in building floating islands.
in building floating islands.
118
393640
3736
Japończycy chcieliby takie budować.
06:49
But, as a country,
we have made a commitment
we have made a commitment
119
397400
2936
Jako kraj zobowiązaliśmy się
zrobić wszystko,
zrobić wszystko,
06:52
that no matter what happens,
we will try as much as possible
we will try as much as possible
120
400360
3696
aby zostać na Kiribati
i pozostać jednym narodem.
i pozostać jednym narodem.
06:56
to stay and continue to exist as a nation.
121
404080
4176
07:00
What that will take,
122
408280
1536
Będzie to wymagało
ogromnego nakładu pracy.
ogromnego nakładu pracy.
07:02
it's going to be
something quite significant,
something quite significant,
123
409840
3416
To będzie poważne przedsięwzięcie.
07:05
very, very substantial.
124
413280
2016
Albo zamieszkamy na pływających wyspach,
07:07
Either we live on floating islands,
125
415320
1776
07:09
or we have to build up the islands
to continue to stay out of the water
to continue to stay out of the water
126
417120
3976
albo podwyższymy poziom wysp,
żeby nie dosięgała nas woda,
żeby nie dosięgała nas woda,
07:13
as the sea level rises
and as the storms get more severe.
and as the storms get more severe.
127
421120
4736
kiedy podniesie się poziom morza,
a sztormy przybiorą na sile.
a sztormy przybiorą na sile.
07:18
But even that, it's going to be
very, very difficult
very, very difficult
128
425880
2429
Niezwykle trudno będzie
pozyskać na to fundusze.
pozyskać na to fundusze.
07:20
to get the kind of resourcing
that we would need.
that we would need.
129
428333
2843
07:23
CA: And then the only recourse
is some form of forced migration.
is some form of forced migration.
130
431200
3856
CA: Jedyną alternatywą
byłaby przymusowa migracja.
byłaby przymusowa migracja.
07:27
AT: Well, we are also looking at that
131
435080
2216
AT: O tym również myślimy.
07:29
because in the event
that nothing comes forward
that nothing comes forward
132
437320
2896
Przygotowujemy się na brak pomocy
od społeczności międzynarodowej.
od społeczności międzynarodowej.
07:32
from the international community,
133
440240
1816
07:34
we are preparing,
134
442080
1256
07:35
we don't want to be caught
like what's happening in Europe.
like what's happening in Europe.
135
443360
3216
Nie chcemy być nieprzygotowani
jak imigranci w Europie.
jak imigranci w Europie.
07:38
OK? We don't want to mass migrate
at some point in time.
at some point in time.
136
446600
2696
Nie chcemy masowej migracji.
07:41
We want to be able
to give the people the choice today,
to give the people the choice today,
137
449320
3416
Chcemy dać wybór
mieszkańcom Kiribati już teraz.
mieszkańcom Kiribati już teraz.
07:44
those who choose
and want to do that, to migrate.
and want to do that, to migrate.
138
452760
3656
Aby każdy, kto chce, mógł wyemigrować.
07:48
We don't want something to happen
that they are forced to migrate
that they are forced to migrate
139
456440
5056
Nie chcemy nikogo zmuszać do migracji
bez możliwości przygotowania się.
bez możliwości przygotowania się.
07:53
without having been prepared to do so.
140
461520
2296
07:56
Of course, our culture is very different,
our society is very different,
our society is very different,
141
463840
3496
Nasza kultura i społeczeństwo
są bardzo odmienne.
są bardzo odmienne.
07:59
and once we migrate
into a different environment,
into a different environment,
142
467360
2336
Emigracja wymagałaby przystosowania się
08:01
a different culture,
143
469720
1216
do innego środowiska, innej kultury.
08:03
there's a whole lot
of adjustments that are required.
of adjustments that are required.
144
470960
2936
08:06
CA: Well, there's forced migration
in your country's past,
in your country's past,
145
473920
3256
CA: Niektórzy Kiribatyjczycy
byli już zmuszeni się przesiedlić.
byli już zmuszeni się przesiedlić.
08:09
and I think just this week,
146
477200
1656
Kilka dni temu odwiedził pan tych ludzi.
08:11
just yesterday
or the day before yesterday,
or the day before yesterday,
147
478880
3256
08:14
you visited these people.
148
482160
2176
Co stało się w miejscach,
gdzie mieszkali wcześniej?
gdzie mieszkali wcześniej?
08:16
What happened here? What's the story here?
149
484360
2176
08:18
AT: Yes, and I'm sorry,
I think somebody was asking
I think somebody was asking
150
486560
2416
AT: Ktoś spytał, dlaczego się wymknęliśmy,
żeby tam pojechać.
żeby tam pojechać.
08:21
why we were sneaking off
to visit that place.
to visit that place.
151
489000
2976
08:24
I had a very good reason, because we have
a community of Kiribati people
a community of Kiribati people
152
492000
3976
W tamtym regionie Wysp Salomona
żyje duża społeczność Kiribatyjczyków.
żyje duża społeczność Kiribatyjczyków.
08:28
living in that part
of the Solomon Islands,
of the Solomon Islands,
153
496000
4096
Ale to są ludzie, którzy przenieśli się
z wysp Feniks w latach 60.
z wysp Feniks w latach 60.
08:32
but these were people who were relocated
from the Phoenix Islands, in fact,
from the Phoenix Islands, in fact,
154
500120
3856
08:36
in the 1960s.
155
504000
1456
08:37
There was serious drought, and the people
could not continue to live on the island,
could not continue to live on the island,
156
505480
4536
Nie mogli dłużej tam żyć
przez dotkliwą suszę.
przez dotkliwą suszę.
Przenieśli się więc na Wyspy Salomona.
08:42
and so they were moved
to live here in the Solomon Islands.
to live here in the Solomon Islands.
157
510040
3376
08:45
And so yesterday it was very interesting
to meet with these people.
to meet with these people.
158
513440
3176
Wczoraj spotkałem się z nimi,
to było niezwykłe doświadczenie.
to było niezwykłe doświadczenie.
08:48
They didn't know who I was.
They hadn't heard of me.
They hadn't heard of me.
159
516640
2456
Nie wiedzieli, kim jestem,
nie słyszeli o mnie.
nie słyszeli o mnie.
08:51
Some of them later recognized me,
160
519120
2576
Później niektórzy mnie rozpoznali.
08:53
but I think they were very happy.
161
521720
3576
Chyba bardzo się ucieszyli.
08:57
Later they really wanted to have
the opportunity to welcome me formally.
the opportunity to welcome me formally.
162
525320
4416
Później chcieli mnie oficjalnie przywitać.
09:01
But I think what I saw yesterday
was very interesting
was very interesting
163
529760
3256
To było wyjątkowe przeżycie
zobaczyć swoich rodaków.
zobaczyć swoich rodaków.
09:05
because here I see our people.
164
533040
1816
09:07
I spoke in our language, and of course
they spoke back, they replied,
they spoke back, they replied,
165
534880
5816
Mówiłem w naszym języku
i oni odpowiedzieli,
i oni odpowiedzieli,
ale z zupełnie innym akcentem.
09:12
but their accent, they are beginning
not to be able to speak Kiribati properly.
not to be able to speak Kiribati properly.
166
540720
4696
Coraz gorzej mówią w języku kiribati.
09:17
I saw them, there was
this lady with red teeth.
this lady with red teeth.
167
545440
2496
Wśród nich była kobieta
o czerwonych zębach.
o czerwonych zębach.
09:20
She was chewing betel nuts,
168
547960
2216
To dlatego, że żuła betel,
a na Kiribati tego nie robimy.
a na Kiribati tego nie robimy.
09:22
and it's not something we do in Kiribati.
169
550200
2256
09:24
We don't chew betel nuts.
170
552480
2616
09:27
I met also a family who have married
the local people here,
the local people here,
171
555120
5856
Poznałem też mieszane małżeństwo.
09:33
and so this is what is happening.
172
561000
4096
Kiedy wkracza się do innej społeczności,
muszą nastąpić zmiany.
muszą nastąpić zmiany.
09:37
As you go into another community,
there are bound to be changes.
there are bound to be changes.
173
565120
3576
09:40
There is bound to be
a certain loss of identity,
a certain loss of identity,
174
568720
4456
Częściowo traci się tożsamość.
09:45
and this is what we will be
looking for in the future
looking for in the future
175
573200
3456
Czeka nas taka przyszłość,
jeśli będziemy emigrować.
jeśli będziemy emigrować.
09:48
if and when we do migrate.
176
576680
2256
09:51
CA: It must have been
just an extraordinarily emotional day
just an extraordinarily emotional day
177
578960
3176
CA: Przez takie pytania o tożsamość
to musiał być niezwykle emocjonalny dzień.
to musiał być niezwykle emocjonalny dzień.
09:54
because of these questions about identity,
178
582160
2816
Może przez spotkanie z panem
ci ludzie bardziej odczuli swoją stratę.
ci ludzie bardziej odczuli swoją stratę.
09:57
the joy of seeing you and perhaps
an emphasized sense of what they had lost.
an emphasized sense of what they had lost.
179
585000
5216
10:02
And it's very inspiring to hear you say
you're going to fight to the end
you're going to fight to the end
180
590240
3381
Pana zobowiązanie do zachowania narodu
na terenie Kiribati jest inspirujące.
na terenie Kiribati jest inspirujące.
10:05
to try to preserve
the nation in a location.
the nation in a location.
181
593645
4411
AT: Takie jest nasze pragnienie.
10:10
AT: This is our wish.
182
598080
1296
10:11
Nobody wants ever to leave their home,
183
599400
3056
Nikt nie chciałby opuszczać swojego domu,
10:14
and so it's been
a very difficult decision for me.
a very difficult decision for me.
184
602480
3056
tym bardziej była to dla mnie
trudna decyzja.
trudna decyzja.
10:17
As a leader, you don't make plans
to leave your island, your home,
to leave your island, your home,
185
605560
5376
Żaden przywódca nie planuje
opuścić swojego kraju, swojego domu.
opuścić swojego kraju, swojego domu.
10:23
and so I've been asked
on a number of occasions,
on a number of occasions,
186
610960
2256
Często ktoś mnie pyta:
"Jak się z tym czujesz?".
"Jak się z tym czujesz?".
10:25
"So how do you feel?"
187
613240
1216
10:26
And it doesn't feel good at all.
188
614480
3136
Wcale nie czuję się z tym dobrze.
To problem emocjonalny
i próbowałem z tym żyć.
i próbowałem z tym żyć.
10:29
It's an emotional thing,
and I've tried to live with it,
and I've tried to live with it,
189
617640
3576
10:33
and I know that on occasions, I'm accused
of not trying to solve the problem
of not trying to solve the problem
190
621240
4936
Czasami jestem oskarżany o to,
że nie próbuję rozwiązać problemu.
że nie próbuję rozwiązać problemu.
10:38
because I can't solve the problem.
191
626200
1976
Ja nie mogę rozwiązać problemu.
10:40
It's something that's got
to be done collectively.
to be done collectively.
192
628200
2816
Musimy to zrobić wspólnie.
10:43
Climate change is a global phenomenon,
and as I've often argued,
and as I've often argued,
193
631040
5776
Zmiana klimatu jest zjawiskiem globalnym.
10:49
unfortunately, the countries,
when we come to the United Nations --
when we come to the United Nations --
194
636840
4496
Niestety kraje ONZ...
10:53
I was in a meeting with
the Pacific Island Forum countries
the Pacific Island Forum countries
195
641360
4896
Uczestniczyłem w spotkaniu
państw członkowskich Forum Wysp Pacyfiku.
państw członkowskich Forum Wysp Pacyfiku.
Członkami są także Australia
i Nowa Zelandia.
i Nowa Zelandia.
10:58
where Australia and New Zealand
are also members,
are also members,
196
646280
2496
11:01
and we had an argument.
197
648800
1736
Spieraliśmy się z tymi państwami.
11:02
There was a bit of a story in the news
198
650560
2696
Można było nawet
usłyszeć o tym w mediach.
usłyszeć o tym w mediach.
11:05
because they were arguing
that to cut emissions,
that to cut emissions,
199
653280
4296
Oni twierdzili, że nie mogą
ograniczyć emisji,
ograniczyć emisji,
11:09
it would be something
that they're unable to do
that they're unable to do
200
657600
2256
11:12
because it would affect the industries.
201
659880
3216
ponieważ to wpłynęłoby
negatywnie na przemysł.
negatywnie na przemysł.
11:15
And so here I was saying,
202
663120
1456
Ja powiedziałem im:
11:16
OK, I hear you,
203
664600
2216
"Rozumiem, o co wam chodzi,
11:19
I understand what you're saying,
204
666840
1656
ale spróbujcie zrozumieć moją.
11:20
but try also to understand what I'm saying
205
668520
2256
11:23
because if you do not cut your emissions,
206
670800
2616
Jeśli nie ograniczycie emisji,
11:25
then our survival is on the line.
207
673440
2376
postawi to na szali nasze przetrwanie.
11:28
And so it's a matter for you
to weigh this, these moral issues.
to weigh this, these moral issues.
208
675840
4336
Musicie to rozważyć jako problem moralny:
przemysł kontra przetrwanie narodu".
przemysł kontra przetrwanie narodu".
11:32
It's about industry as opposed to
the survival of a people.
the survival of a people.
209
680200
4016
CA: Wczoraj spytałem, co cię denerwuje.
11:36
CA: You know, I ask you yesterday
what made you angry,
what made you angry,
210
684240
2656
Odpowiedziałeś: "Ja się nie denerwuję".
11:39
and you said, "I don't get angry."
But then you paused.
But then you paused.
211
686920
3496
A potem zrobiłeś pauzę.
Chyba to właśnie cię zdenerwowało.
Chyba to właśnie cię zdenerwowało.
11:42
I think this made you angry.
212
690440
1616
11:44
AT: I'd refer you to my earlier
statement at the United Nations.
statement at the United Nations.
213
692080
4896
AT: Przychodzi mi na myśl
moje oświadczenie na szczycie ONZ.
moje oświadczenie na szczycie ONZ.
11:49
I was very angry, very frustrated
and then depressed.
and then depressed.
214
697000
4936
Byłem bardzo rozgniewany,
sfrustrowany i przygnębiony.
sfrustrowany i przygnębiony.
11:54
There was a sense of futility
215
701960
1976
Wydawało mi się,
że moje działania są daremne,
że moje działania są daremne,
11:56
that we are fighting a fight
that we have no hope of winning.
that we have no hope of winning.
216
703960
5456
że toczymy walkę,
której nie możemy wygrać.
której nie możemy wygrać.
Musiałem zmienić podejście.
12:01
I had to change my approach.
217
709440
2176
12:03
I had to become more reasonable
218
711640
2096
Stałem się bardziej rozsądny,
bo pomyślałem, że ludzie
posłuchają kogoś rozsądnego.
posłuchają kogoś rozsądnego.
12:05
because I thought people would listen
to somebody who was rational,
to somebody who was rational,
219
713760
3143
Można powiedzieć, że jestem
radykalnie racjonalny.
radykalnie racjonalny.
12:09
but I remain radically rational,
whatever that is.
whatever that is.
220
716927
2569
12:11
(Laughter)
221
719520
1616
(Śmiech)
12:13
CA: Now, a core part
of your nation's identity is fishing.
of your nation's identity is fishing.
222
721160
3736
CA: Istotną częścią tożsamości
twojego narodu jest rybołówstwo.
twojego narodu jest rybołówstwo.
12:17
I think you said pretty much everyone
is involved in fishing in some way.
is involved in fishing in some way.
223
724920
3496
Mówiłeś, że każdy jest
związany z rybołówstwem.
związany z rybołówstwem.
12:20
AT: Well, we eat fish
every day, every day,
every day, every day,
224
728440
2776
AT: Codziennie jemy ryby.
12:23
and I think there is no doubt
that our rate of consumption of fish
that our rate of consumption of fish
225
731240
4536
Nasz poziom spożycia ryb
należy do najwyższych na świecie.
należy do najwyższych na świecie.
12:28
is perhaps the highest in the world.
226
735800
2136
12:30
We don't have a lot of livestock,
227
737960
2456
Nie mamy dużo zwierząt hodowlanych,
12:32
so it's fish that we depend on.
228
740440
2776
dlatego polegamy na rybach.
12:35
CA: So you're dependent on fish,
both at the local level
both at the local level
229
743240
3136
CA: Polegacie na rybołówstwie
na poziomie lokalnym,
na poziomie lokalnym,
12:38
and for the revenues
that the country receives
that the country receives
230
746400
2696
ale także zarabiacie
na światowych połowach tuńczyka.
na światowych połowach tuńczyka.
12:41
from the global fishing business for tuna,
231
749120
2576
Pomimo tego kilka lat temu
dokonaliście radykalnej zmiany.
dokonaliście radykalnej zmiany.
12:43
and yet despite that, a few years ago
you took a very radical step.
you took a very radical step.
232
751720
4896
12:48
Can you tell us about that?
233
756640
1376
Zrobiliście coś na wyspach Feniks.
12:50
I think something happened
right here in the Phoenix Islands.
right here in the Phoenix Islands.
234
758040
3336
Proszę powiedzieć nam o tym.
12:53
AT: Let me give some of the background
of what fish means for us.
of what fish means for us.
235
761400
5296
AT: Najpierw trochę wprowadzenia,
czym jest dla nas rybołówstwo.
czym jest dla nas rybołówstwo.
12:58
We have one of the largest
tuna fisheries remaining in the world.
tuna fisheries remaining in the world.
236
766720
3936
Mamy jedno z największych
łowisk tuńczyka na świecie.
łowisk tuńczyka na świecie.
13:02
In the Pacific, I think we own
something like 60 percent
something like 60 percent
237
770680
2856
Należy do nas około 60%
łowisk tuńczyka na Pacyfiku.
łowisk tuńczyka na Pacyfiku.
13:05
of the remaining tuna fisheries,
238
773560
1896
13:07
and it remains relatively healthy
for some species, but not all.
for some species, but not all.
239
775480
4256
Dla niektórych gatunków jest to
stosunkowo zdrowe, ale nie dla wszystkich.
stosunkowo zdrowe, ale nie dla wszystkich.
13:11
And Kiribati is one of the three
major resource owners,
major resource owners,
240
779760
5120
Kiribati należy do trzech największych
właścicieli zasobów tuńczyka.
właścicieli zasobów tuńczyka.
13:18
tuna resource owners.
241
785920
1696
13:19
And at the moment, we have been getting
242
787640
3576
Dotychczas 80% - 90% naszego dochodu
13:23
something like 80 to 90
percent of our revenue
percent of our revenue
243
791240
2896
pochodziło z opłat za dostęp do łowisk.
13:26
from access fees, license fees.
244
794160
2456
13:28
CA: Of your national revenue.
245
796640
1856
CA: Chodzi o dochód narodowy.
13:30
AT: National revenue,
246
798520
1816
AT: Tak, są to pieniądze na rząd,
szpitale, szkoły i tak dalej.
szpitale, szkoły i tak dalej.
13:32
which drives everything that we do
247
800360
2816
13:35
in governments, hospitals,
schools and what have you.
schools and what have you.
248
803200
4016
[Wyspy Feniks – największy i najgłębszy
obiekt światowego dziedzictwa UNESCO.]
obiekt światowego dziedzictwa UNESCO.]
13:39
But we decided to close this,
and it was a very difficult decision.
and it was a very difficult decision.
249
807240
5216
Postanowiliśmy to zakończyć.
To była bardzo trudna decyzja.
13:44
I can assure you, politically,
locally, it was not easy,
locally, it was not easy,
250
812480
5536
Politycznie, lokalnie - nie było łatwo.
13:50
but I was convinced that we had to do this
251
818040
3936
Jednak byłem przekonany,
że musimy to zrobić,
że musimy to zrobić,
13:54
in order to ensure
that the fishery remains sustainable.
that the fishery remains sustainable.
252
822000
4576
aby nie wyczerpać zasobów.
13:58
There had been some indications
that some of the species,
that some of the species,
253
826600
2776
Zauważyliśmy, że niektóre gatunki,
głównie opastun,
głównie opastun,
14:01
in particular the bigeye,
was under serious threat.
was under serious threat.
254
829400
4136
mogą być poważnie zagrożone.
14:05
The yellowfin was also heavily fished.
255
833560
3376
Także tuńczyk żółtopłetwy
był poławiany w ogromnych ilościach.
był poławiany w ogromnych ilościach.
14:09
Skipjack remains healthy.
256
836960
1736
Bonito nie był zagrożony.
14:10
And so we had to do something like that,
and so that was the reason I did that.
and so that was the reason I did that.
257
838720
4776
Właśnie dlatego ograniczyliśmy połowy.
14:15
Another reason why I did that
258
843520
3896
Zrobiliśmy to też dlatego,
14:19
was because I had been asking
the international community
the international community
259
847440
4696
że przekonywałem
społeczność międzynarodową,
społeczność międzynarodową,
14:24
that in order to deal with climate change,
in order to fight climate change,
in order to fight climate change,
260
852160
4536
o konieczności poświęceń i zaangażowania
w walce ze zmianą klimatu.
w walce ze zmianą klimatu.
14:28
there has got to be sacrifice,
there has got to be commitment.
there has got to be commitment.
261
856720
3896
14:32
So in asking the international community
to make a sacrifice,
to make a sacrifice,
262
860640
5296
Pomyślałem, że powinniśmy dać przykład.
14:38
I thought we ourselves
need to make that sacrifice.
need to make that sacrifice.
263
865960
2816
14:41
And so we made the sacrifice.
264
868800
1816
14:42
And forgoing commercial fishing
265
870640
4943
Rezygnacja z komercyjnych połowów
na chronionym obszarze wysp Feniks
na chronionym obszarze wysp Feniks
14:47
in the Phoenix Islands protected area
266
875608
2608
oznacza utratę dochodu.
14:50
would mean a loss of revenue.
267
878240
1856
14:52
We are still trying to assess
what that loss would be
what that loss would be
268
880120
2477
Nadal próbujemy oszacować wysokość straty,
14:54
because we actually closed it off
at the beginning of this year,
at the beginning of this year,
269
882621
5235
bo wprowadziliśmy ograniczenie
na początku tego roku.
na początku tego roku.
15:00
and so we will see by the end of this year
270
887880
2336
Pod koniec roku poznamy
wysokość utraconego dochodu.
wysokość utraconego dochodu.
15:02
what it means in terms
of the lost revenue.
of the lost revenue.
271
890240
3496
CA: Składa się na to wiele czynników.
15:05
CA: So there's so many things
playing into this.
playing into this.
272
893760
2256
15:08
On the one hand,
it may prompt healthier fisheries.
it may prompt healthier fisheries.
273
896040
6976
Z jednej strony efektem tej zmiany
mogą być zdrowsze łowiska.
mogą być zdrowsze łowiska.
15:15
I mean, how much are you able
to move the price up
to move the price up
274
903040
2376
Jak bardzo możecie podnieść ceny
na pozostałych łowiskach?
na pozostałych łowiskach?
15:17
that you charge for the remaining areas?
275
905440
2496
15:20
AT: The negotiations
have been very difficult,
have been very difficult,
276
907960
4616
AT: Negocjacje były bardzo trudne,
15:24
but we have managed
to raise the cost of a vessel day.
to raise the cost of a vessel day.
277
912600
3856
ale udało nam się podnieść
wysokość opłaty dziennej.
wysokość opłaty dziennej.
15:28
For any vessel
to come in to fish for a day,
to come in to fish for a day,
278
916480
2616
Opłata dzienna od każdej łodzi
wynosiła 6000 albo 8000 dolarów
wynosiła 6000 albo 8000 dolarów
15:31
we have raised the fee from --
it was $6,000 and $8,000,
it was $6,000 and $8,000,
279
919120
3616
15:34
now to $10,000, $12,000 per vessel day.
280
922760
4576
obecnie to 10 000 albo 12 000 dolarów.
15:39
And so there's been
that significant increase.
that significant increase.
281
927360
3216
To spory wzrost.
15:42
But at the same time,
what's important to note is,
what's important to note is,
282
930600
4576
Jednak w przeszłości łodzie
mogły złowić około 10 ton w ciągu dnia,
mogły złowić około 10 ton w ciągu dnia,
15:47
whereas in the past these fishing boats
283
935200
4336
15:51
might be fishing in a day
and maybe catch 10 tons,
and maybe catch 10 tons,
284
939560
3936
15:55
now they're catching maybe 100 tons
because they've become so efficient.
because they've become so efficient.
285
943520
3896
teraz łowią około 100 ton,
ponieważ są bardziej wydajne.
ponieważ są bardziej wydajne.
15:59
And so we've got to respond likewise.
286
947440
2336
Na to również musimy
odpowiednio zareagować.
odpowiednio zareagować.
16:02
We've got to be very, very careful
because the technology has so improved.
because the technology has so improved.
287
949800
4176
Musimy być niezmiernie ostrożni,
bo technologia bardzo się rozwinęła.
bo technologia bardzo się rozwinęła.
16:06
There was a time when the Brazilian fleet
moved from the Atlantic to the Pacific.
moved from the Atlantic to the Pacific.
288
954000
5416
Próbowano kiedyś przenieść
brazylijską flotę z Atlantyku na Pacyfik.
brazylijską flotę z Atlantyku na Pacyfik.
16:11
They couldn't.
289
959440
1216
Z początku im nie szło.
16:12
They started experimenting
if they could, per se.
if they could, per se.
290
960680
3216
Zaczęli eksperymentować i obecnie
mają na to sposoby, są bardzo wydajni.
mają na to sposoby, są bardzo wydajni.
16:16
But now they've got ways of doing it,
and they've become so efficient.
and they've become so efficient.
291
963920
3680
CA: Jak wyglądają takie negocjacje?
16:21
CA: Can you give us a sense
of what it's like in those negotiations?
of what it's like in those negotiations?
292
969000
3198
Stajecie przeciwko firmom,
16:24
Because you're up against companies
293
972223
1697
dla których połowy oznaczają
setki milionów dolarów.
setki milionów dolarów.
16:26
that have hundreds of millions
of dollars at stake, essentially.
of dollars at stake, essentially.
294
973944
3592
16:29
How do you hold the line?
295
977560
3336
Jak udaje się wam nie ulegać ich naciskom?
16:33
Is there any advice you can give
296
980920
2056
Czy ma pan rady dla innych przywódców,
którzy prowadzą podobne negocjacje?
którzy prowadzą podobne negocjacje?
16:35
to other leaders who are dealing
with the same companies
with the same companies
297
983000
3056
16:38
about how to get
the most for your country,
the most for your country,
298
986080
4296
Jak wynegocjować najlepsze warunki
dla swojego państwa i dla łowisk?
dla swojego państwa i dla łowisk?
16:42
get the most for the fish?
299
990400
4016
16:46
What advice would you give?
300
994440
1536
16:48
AT: Well, I think we focus
too often on licensing
too often on licensing
301
996000
6256
AT: Zbyt często skupiamy się
na zyskach z licencji.
na zyskach z licencji.
16:54
in order to get the rate of return,
302
1002280
1667
Zysk z opłat licencyjnych to około 10%
wartości połowu w porcie,
wartości połowu w porcie,
16:56
because what we are getting
from license fees
from license fees
303
1003971
2805
16:59
is about 10 percent
of the landed value of the catch
of the landed value of the catch
304
1006800
2616
nie wartości detalicznej.
17:01
on the side of the wharf,
not in the retail shops.
not in the retail shops.
305
1009440
3136
17:04
And we only get about 10 percent.
306
1012600
3976
Czyli dostajemy jakieś 10%.
17:08
What we have been trying
to do over the years
to do over the years
307
1016600
2616
Od jakiegoś czasu próbujemy
bardziej zaangażować się w ten przemysł,
bardziej zaangażować się w ten przemysł,
17:11
is actually to increase
our participation in the industry,
our participation in the industry,
308
1019240
3856
17:15
in the harvesting, in the processing,
309
1023120
2616
w połów i przetwarzanie,
a w końcu i sprzedaż.
a w końcu i sprzedaż.
17:17
and eventually, hopefully, the marketing.
310
1025760
1857
17:19
They're not easy to penetrate,
311
1027642
3694
Trudno wejść w tę branżę,
17:23
but we are working towards that,
312
1031359
2297
ale pracujemy nad tym.
17:25
and yes, the answer would be to enhance.
313
1033680
2616
Musimy to zrobić,
aby zwiększyć rentowność.
aby zwiększyć rentowność.
17:28
In order to increase our rate of return,
we have to become more involved.
we have to become more involved.
314
1036319
4217
17:32
And so we've started doing that,
315
1040560
3176
Musimy się bardziej zaangażować.
17:35
and we have to restructure the industry.
316
1043760
4256
W tym celu konieczna jest
restrukturyzacja przemysłu.
restrukturyzacja przemysłu.
17:40
We've got to tell these people
that the world has changed.
that the world has changed.
317
1048040
3376
Musimy uzmysłowić innym,
że świat się zmienił.
że świat się zmienił.
17:43
Now we want to produce the fish ourselves.
318
1051440
2416
Teraz chcemy sami produkować ryby.
17:46
CA: And meanwhile,
for your local fishermen,
for your local fishermen,
319
1053880
2096
CA: Miejscowi rybacy nadal mogą łowić.
17:48
they are still able to fish,
320
1056000
3096
17:51
but what is business like for them?
321
1059120
2456
Jak ta sytuacja wygląda z ich perspektywy?
17:53
Is it getting harder?
Are the waters depleted?
Are the waters depleted?
322
1061600
2336
Czy zasoby ryb są uszczuplone
i jest im trudniej?
i jest im trudniej?
17:56
Or is that being run
on a sustainable basis?
on a sustainable basis?
323
1063960
3456
17:59
AT: For the artisanal fishery,
324
1067440
1456
AT: Połowy tradycyjnymi metodami
zaopatrują tylko domowy rynek.
zaopatrują tylko domowy rynek.
18:01
we do not participate
in the commercial fishing activity
in the commercial fishing activity
325
1068920
3256
18:04
except only to supply the domestic market.
326
1072200
3016
18:07
The tuna fishery is really
entirely for the foreign market,
entirely for the foreign market,
327
1075240
3296
Połowy komercyjne zaopatrują
wyłącznie rynki zagraniczne,
wyłącznie rynki zagraniczne,
18:10
mostly here in the US, Europe, Japan.
328
1078560
6216
głównie amerykański,
europejski i japoński.
europejski i japoński.
18:17
So I am a fisherman, very much,
329
1084800
4536
Sam jestem rybakiem,
18:21
and I used to be able to catch yellowfin.
330
1089360
3176
kiedyś mogłem złowić
tuńczyka żółtopłetwego.
tuńczyka żółtopłetwego.
18:24
Now it's very, very rare
to be able to catch yellowfin
to be able to catch yellowfin
331
1092560
2776
Obecnie bardzo trudno jest na nie trafić,
18:27
because they are being lifted
out of the water by the hundreds of tons
out of the water by the hundreds of tons
332
1095360
3376
bo są łowione niewodami
w ogromnych ilościach.
w ogromnych ilościach.
18:30
by these purse seiners.
333
1098760
1880
18:34
CA: So here's a couple
of beautiful girls from your country.
of beautiful girls from your country.
334
1102360
4936
CA: Widzimy na zdjęciu
dziewczynki z Kiribati.
dziewczynki z Kiribati.
18:39
I mean, as you think about their future,
335
1107320
3216
Z myślą o ich przyszłości
jaką wiadomość chce pan im przekazać,
18:42
what message would you have for them
336
1110560
2656
18:45
and what message
would you have for the world?
would you have for the world?
337
1113240
3016
jaką wiadomość chce pan przekazać światu?
18:48
AT: Well, I've been telling the world
that we really have to do something
that we really have to do something
338
1116280
3429
AT: Mówię wszystkim, że musimy
zareagować na zmiany klimatyczne,
zareagować na zmiany klimatyczne,
18:51
about what is happening to the climate
339
1119733
1843
bo stawką jest przyszłość naszych dzieci.
18:53
because for us, it's about
the future of these children.
the future of these children.
340
1121600
2776
18:56
I have 12 grandchildren, at least.
341
1124400
1936
Mam co najmniej 12 wnucząt.
18:58
I think I have 12, my wife knows.
342
1126360
2016
Moja żona wie, ile dokładnie.
19:00
(Laughter)
343
1128400
2216
(Śmiech)
19:02
And I think I have eight children.
344
1130640
3016
Mam ośmioro dzieci.
19:05
It's about their future.
345
1133680
1256
Tu chodzi o ich przyszłość.
19:07
Every day I see my grandchildren,
about the same age as these young girls,
about the same age as these young girls,
346
1134960
3736
Moje wnuki są w podobnym wieku,
jak te dziewczynki.
jak te dziewczynki.
19:10
and I do wonder,
347
1138720
2416
Tak, zastanawiam się, co je czeka.
19:13
and I get angry sometimes, yes I do.
348
1141160
2216
Czasami się denerwuję.
19:15
I wonder what is to become of them.
349
1143400
2056
Zastanawiam się, co się z nimi stanie.
19:17
And so it's about them
350
1145480
3136
Powinniśmy mówić wszystkim,
że chodzi tu o nasze dzieci,
że chodzi tu o nasze dzieci,
19:20
that we should be telling everybody,
351
1148640
2256
19:23
that it's not about
their own national interest,
their own national interest,
352
1150920
2256
a nie o czyjś interes narodowy.
19:25
because climate change,
regrettably, unfortunately,
regrettably, unfortunately,
353
1153200
3656
Niestety wiele państw uważa
zmianę klimatu za problem krajowy.
zmianę klimatu za problem krajowy.
19:29
is viewed by many countries
as a national problem. It's not.
as a national problem. It's not.
354
1156880
4096
To nieprawda.
19:33
And this is the argument
we got into recently with our partners,
we got into recently with our partners,
355
1161000
3000
To było przyczyną naszego sporu
z Australią i Nową Zelandią.
z Australią i Nową Zelandią.
19:36
the Australians and New Zealanders,
356
1164024
1696
19:37
because they said,
"We can't cut any more."
"We can't cut any more."
357
1165744
3312
Jeden z przywódców,
reprezentujący Australię,
reprezentujący Australię,
19:41
This is what one of the leaders,
the Australian leader, said,
the Australian leader, said,
358
1169080
3616
powiedział, że nie będą
bardziej ograniczać emisji,
bardziej ograniczać emisji,
19:44
that we've done our part,
we are cutting back.
we are cutting back.
359
1172720
4256
że zrobili już dosyć.
19:49
I said, What about the rest?
Why don't you keep it?
Why don't you keep it?
360
1177000
3656
A ja spytałem, co z resztą.
Może zatrzymają ją dla siebie?
Może zatrzymają ją dla siebie?
19:52
If you could keep
the rest of your emissions
the rest of your emissions
361
1180680
2696
Gdyby mogli zatrzymać resztę emisji
na terenie swojego kraju,
na terenie swojego kraju,
19:55
within your boundaries,
within your borders,
within your borders,
362
1183400
2296
19:57
we'd have no question.
363
1185720
1776
nie miałbym zastrzeżeń.
19:59
You can go ahead as much as you like.
364
1187520
1816
Ale niestety wysyłają je do nas,
20:01
But unfortunately,
you're sending it our way,
you're sending it our way,
365
1189360
2136
co ma negatywny wpływ
na przyszłość naszych dzieci.
na przyszłość naszych dzieci.
20:03
and it's affecting
the future of our children.
the future of our children.
366
1191520
2191
20:05
And so surely I think that is the heart
of the problem of climate change today.
of the problem of climate change today.
367
1193735
5041
To jest sedno problemu zmiany klimatu.
20:11
We will be meeting in Paris
at the end of this year,
at the end of this year,
368
1198800
3056
Pod koniec tego roku
spotkamy się w Paryżu.
spotkamy się w Paryżu.
20:14
but until we can think of this
as a global phenomenon,
as a global phenomenon,
369
1201880
3936
Jednak musimy zacząć
postrzegać to jako globalne zjawisko,
postrzegać to jako globalne zjawisko,
20:18
because we create it,
individually, as nations,
individually, as nations,
370
1205840
3256
ponieważ tworzymy je
oddzielnie jako kraje,
oddzielnie jako kraje,
20:21
but it affects everybody else,
371
1209120
1936
ale ma ono wpływ na całą planetę.
20:23
and yet, we refuse
to do anything about it,
to do anything about it,
372
1211080
3616
Zamiast tego nie chcemy
reagować na zmianę klimatu
reagować na zmianę klimatu
20:26
and we deal with it as a national problem,
373
1214720
2456
i traktujemy ją jako problem krajowy.
20:29
which it is not -- it is a global issue,
374
1217200
2096
Ale jest to problem globalny
20:31
and it's got to be
dealt with collectively.
dealt with collectively.
375
1219320
2720
i musimy zająć się nim razem.
20:35
CA: People are incredibly bad
at responding to graphs and numbers,
at responding to graphs and numbers,
376
1223120
4336
CA: Wykresy i liczby
nie przemawiają do ludzi.
nie przemawiają do ludzi.
20:39
and we shut our minds to it.
377
1227480
3776
20:43
Somehow, to people, we're slightly better
at responding to that sometimes.
at responding to that sometimes.
378
1231280
6256
Lepiej reagujemy na ludzi.
20:49
And it seems like it's
very possible that your nation,
very possible that your nation,
379
1237560
2936
Wasz naród, mimo problemów,
albo właśnie z ich powodu,
albo właśnie z ich powodu,
20:52
despite, actually because of
the intense problems you face,
the intense problems you face,
380
1240520
4456
może być najjaśniejszym, najsilniejszym
światłem ostrzegawczym dla świata.
światłem ostrzegawczym dla świata.
20:57
you may yet be the warning light
to the world that shines most visibly,
to the world that shines most visibly,
381
1245000
4896
21:02
most powerfully.
382
1249920
1976
Chciałbym podziękować
w imieniu nas wszystkich
w imieniu nas wszystkich
21:04
I just want to thank you,
I'm sure, on behalf of all of us,
I'm sure, on behalf of all of us,
383
1251920
2817
21:06
for your extraordinary leadership
and for being here.
and for being here.
384
1254762
2494
za niezwykłe przywództwo i za tę rozmowę.
21:09
Mr. President, thank you so much.
385
1257280
1573
Bardzo dziękuję, panie prezydencie.
21:11
AT: Thank you.
386
1258873
773
21:11
(Applause)
387
1259666
2454
AT: Dziękuję.
(Brawa)
ABOUT THE SPEAKER
Anote Tong - President of the Republic of KiribatiAnote Tong has built worldwide awareness of the potentially devastating impacts of climate change.
Why you should listen
His Excellency Anote Tong is the fourth President of the Republic of Kiribati. He was first elected as President on 10 July 2003 and subsequently won two more elections in 2007 and in 2012. He is now serving his last term, which will end in mid-2015. Under his leadership, President Anote Tong also holds the portfolio of Head of State and Minister of Foreign Affairs and Immigration.
Anote Tong was born in 1952 on Fanning Island (also known as Tabuaeran) in the Line Islands and is a member of the Kiribati House of Parliament from the constituency of Maiana Island in the central Kiribati group.
Educated in New Zealand and in England at the University of Canterbury and the London School of Economics respectively, President Tong holds a Bachelor of Science and a Master of Economics under his belt.
Since the beginning of his presidency, President Anote Tong has become a strong climate change advocate and has built worldwide awareness of the potentially devastating impacts of climate change.
He has stated on many occasions that Kiribati may cease to exist altogether and that its entire population may need to be resettled not as climate change refugees but as citizens who migrate on merit and with dignity.
With one of the lowest carbon-emission footprints in the world, Tong has often described Kiribati as a “frontline country” that has been among the first to experience dramatic climate change impacts.
As an extraordinary measure to set an example for the rest of the world, President Tong created the Phoenix Islands Protected Area, one of the largest marine protected areas in the world with a size of 408,250 square kilometers which was inscribed as a United Nations World Heritage site in 2008.
President Tong has won a number of awards and recognition that acknowledges his contribution and leadership on climate change and ocean conservation.
Anote Tong | Speaker | TED.com