ABOUT THE SPEAKER
Allan Adams - Theoretical physicist
Allan Adams is a theoretical physicist working at the intersection of fluid dynamics, quantum field theory and string theory.

Why you should listen

Allan Adams is a theoretical physicist working at the intersection of fluid dynamics, quantum field theory and string theory. His research in theoretical physics focuses on string theory both as a model of quantum gravity and as a strong-coupling description of non-gravitational systems.

Like water, string theory enjoys many distinct phases in which the low-energy phenomena take qualitatively different forms. In its most familiar phases, string theory reduces to a perturbative theory of quantum gravity. These phases are useful for studying, for example, the resolution of singularities in classical gravity, or the set of possibilities for the geometry and fields of spacetime. Along these lines, Adams is particularly interested in microscopic quantization of flux vacua, and in the search for constraints on low-energy physics derived from consistency of the stringy UV completion.

In other phases, when the gravitational interactions become strong and a smooth spacetime geometry ceases to be a good approximation, a more convenient description of string theory may be given in terms of a weakly-coupled non-gravitational quantum field theory. Remarkably, these two descriptions—with and without gravity—appear to be completely equivalent, with one remaining weakly-coupled when its dual is strongly interacting. This equivalence, known as gauge-gravity duality, allows us to study strongly-coupled string and quantum field theories by studying perturbative features of their weakly-coupled duals. Gauge-gravity duals have already led to interesting predictions for the quark-gluon plasma studied at RHIC. A major focus of Adams's present research is to use such dualities to find weakly-coupled descriptions of strongly-interacting condensed matter systems which can be realized in the lab.
More profile about the speaker
Allan Adams | Speaker | TED.com
TED2016

Allan Adams: What the discovery of gravitational waves means

Allan Adams: Jakie znaczenie ma odkrycie fal grawitacyjnych.

Filmed:
2,709,056 views

Ponad miliard lat temu, w odległej galaktyce, splecione w grawitacyjnym uścisku, dwie czarne dziury nieubłaganie zmierzając na siebie zderzyły się. "Cała towarzysząca temu energia została wpompowana w Czasoprzestrzeń" - mówi fizyk teoretyczny, Allan Adams, "i spowodowała, że cały Wszechświat zafalował falami grawitacyjnymi." Około 25 lat temu grupa naukowców zbudowała ogromny detektor laserowy, nazwany LIGO, do wyszukiwania takich teoretycznie przewidzianych, lecz nigdy nie zaobserwowanych, fal. W tym zakrzywiającym umysł wykładzie Adams zdradza, co się wydarzyło we wrześniu 2015 kiedy LIGO wyryło niewyobrażalnie małą anomalię. Anomalię, która poprowadziła do jednego z najbardziej ekscytujących odkryć w historii fizyki.
- Theoretical physicist
Allan Adams is a theoretical physicist working at the intersection of fluid dynamics, quantum field theory and string theory. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:12
1.3 billionmiliard yearslat agotemu,
0
873
3207
1.3 miliarda lat temu
00:16
in a distantodległy, distantodległy galaxygalaktyka,
1
4104
3070
w odległej, odległej galaktyce,
dwie czarne dziury splecione w uścisku
00:19
two blackczarny holesdziury lockedzablokowany into a spiralspirala,
2
7198
3354
00:22
fallingspadanie inexorablynieubłaganie towardsw kierunku eachkażdy other
3
10576
2079
krążyły wokół siebie,
i zderzyły się,
00:25
and collidedzderzył się,
4
13234
1374
przetwarzając w ułamku sekundy
00:26
convertingkonwersja threetrzy Suns'Słońc worthwartość of stuffrzeczy
5
14632
2943
00:29
into pureczysty energyenergia in a tenthdziesiąty of a seconddruga.
6
17599
2829
masę trzech słońc w czystą energię.
00:33
For that briefkrótki momentza chwilę in time,
7
21769
2032
W tym krótkim czasie
00:36
the glowblask was brighterjaśniejsze than all the starsgwiazdy
8
24538
3412
światło z tego wybuchu było jaśniejsze
00:39
in all the galaxiesgalaktyki
9
27974
1661
niż gwiazdy z wszystkich galaktyk
00:41
in all of the knownznany UniverseWszechświat.
10
29659
2024
w całym Wszechświecie.
00:44
It was a very
11
32426
1388
To był naprawdę
00:46
bigduży
12
34226
1151
wielki
00:47
banghuk.
13
35401
1150
wybuch.
00:50
But they didn't releasewydanie
theirich energyenergia in lightlekki.
14
38297
2814
Uwolniona energia nie była
emitowana jako światło.
00:53
I mean, you know, they're blackczarny holesdziury.
15
41135
2356
Rozumiecie, to były czarne dziury.
00:57
All that energyenergia was pumpedpompowana
into the fabrictkanina of spaceprzestrzeń and time itselfsamo,
16
45229
4841
Cała ta energia zasiliła
istniejącą tkankę Czasoprzestrzeni,
01:02
makingzrobienie the UniverseWszechświat explodeeksplodować
in gravitationalgrawitacyjny wavesfale.
17
50094
3613
wywołując ruch fal grawitacyjnych,
przechodzących przez Wszechświat.
01:05
Let me give you a sensesens
of the timescaleskali czasowej at work here.
18
53731
3094
Postaram się przybliżyć
skalę czasową tego wydarzenia.
01:09
1.3 billionmiliard yearslat agotemu,
19
57317
2611
1.3 miliarda late temu
01:11
EarthZiemia had just managedzarządzane to evolveewoluować
multicellularwielokomórkowy life.
20
59952
3115
Ziemi udało się wyewoluować
organizmy wielokomórkowe.
01:16
SinceOd then, EarthZiemia has madezrobiony and evolvedewoluował
21
64250
3652
Od tego czasu ewolucja doprowadziła
do powstania koralowców,
01:19
coralskorale, fishryba, plantsrośliny, dinosaursdinozaury, people
and even -- God savezapisać us -- the InternetInternet.
22
67926
5391
ryb, roślin, dinozaurów, ludzi
a nawet, Boże, chroń nas, Internetu.
01:26
And about 25 yearslat agotemu,
23
74063
2515
Około 25 lat temu
01:28
a particularlyszczególnie audaciouszuchwały setzestaw of people --
24
76602
2018
grupa zuchwałych ludzi,
01:30
RaiRai WeissWeiss at MITMIT, KipKip ThorneThorne
and RonaldRonald DreverDrever at CaltechCaltech --
25
78644
5379
Rai Weiss z MIT, Kip Thorne
i Ronald Drever z Caltech,
01:36
decidedzdecydowany that it would be really neatschludny
26
84047
1794
zdecydowała, że byłoby genialnie
01:37
to buildbudować a giantogromny laserlaser detectorczujki
27
85865
2713
zbudować gigantyczny
laserowy detektor
01:40
with whichktóry to searchszukanie
for the gravitationalgrawitacyjny wavesfale
28
88602
2382
i użyć go do szukania
fal grawitacyjnych,
01:43
from things like collidingkolizji blackczarny holesdziury.
29
91008
2252
powstających przy zderzeniach
czarnych dziur.
01:46
Now, mostwiększość people thought they were nutsorzechy.
30
94308
2106
Większość ludzi
uważała ich za stukniętych.
01:49
But enoughdość people realizedrealizowany
that they were brilliantznakomity nutsorzechy
31
97287
3914
Lecz dostatecznie dużo uznało,
że w tym szaleństwie jest metoda.
01:53
that the US NationalKrajowe ScienceNauka FoundationFundacja
decidedzdecydowany to fundfundusz theirich crazyzwariowany ideapomysł.
32
101225
5039
Amerykańska Narodowa Fundacja Nauki NSF
zadecydowała o finansowaniu pomysłu.
01:58
So after decadesdziesiątki lat of developmentrozwój,
33
106288
3345
Po dziesięcioleciach przygotowań,
02:01
constructionbudowa and imaginationwyobraźnia
34
109657
2479
prac, kreatywnego myślenia
02:04
and a breathtakingzapierający dech w piersiach amountilość of hardciężko work,
35
112160
3984
i oszałamiająco ciężkiej pracy
02:08
they builtwybudowany theirich detectorczujki, callednazywa LIGOLIGO:
36
116168
3151
zbudowali detektor LIGO:
02:11
The LaserLaser InterferometerInterferometr
Gravitational-WaveGrawitacyjne Wave ObservatoryObserwatorium.
37
119343
3697
Laserowe Obserwatorium
Interferometryczne Fal Grawitacyjnych.
02:16
For the last severalkilka yearslat,
38
124651
1310
W ciągu ostatnich kilku lat
02:17
LIGO'sLIGO's been undergoingw trakcie
a hugeolbrzymi expansionekspansja in its accuracyprecyzja,
39
125985
3599
renowacja LIGO miała na celu
zwiększenie jego precyzji,
02:21
a tremendousogromny improvementpoprawa
in its detectionwykrycie abilityzdolność.
40
129608
2992
a przez to polepszenie
możliwości detekcyjnych.
02:24
It's now callednazywa AdvancedZaawansowane LIGOLIGO as a resultwynik.
41
132624
2346
Teraz nazywa się Zaawansowanym LIGO.
02:28
In earlywcześnie SeptemberWrześnia of 2015,
42
136116
2246
Na początku września 2015 roku
02:31
LIGOLIGO turnedobrócony on for a finalfinał testtest runbiegać
43
139005
2856
dokonano końcowych testów LIGO
02:33
while they sortedposortowane out
a fewkilka lingeringutrzymujące się detailsdetale.
44
141885
2854
i poprawiono kilka zbyt już zastałych problemów.
02:37
And on SeptemberWrześnia 14 of 2015,
45
145978
4278
14 września 2015 roku,
02:42
just daysdni after the detectorczujki
had goneodszedł liverelacja na żywo,
46
150280
3491
tylko kilka dni po uruchomieniu detektora,
02:46
the gravitationalgrawitacyjny wavesfale
from those collidingkolizji blackczarny holesdziury
47
154842
3787
fale grawitacyjne,
pochodzące z tej kolizji,
02:50
passedminęło throughprzez the EarthZiemia.
48
158653
1475
przeszły przez Ziemię.
02:52
And they passedminęło throughprzez you and me.
49
160977
2039
Przeszły przeze mnie i przez Was.
02:55
And they passedminęło throughprzez the detectorczujki.
50
163590
2021
Przeszły też przez detektor.
02:59
(AudioDźwięk) ScottScott HughesHughes:
There's two momentschwile in my life
51
167143
2501
(Audio) Scott Hughes: W moim
życiu były dwie chwile
03:01
more emotionallyemocjonalnie intenseintensywny than that.
52
169668
1691
bardziej emocjonujące, niż to wydarzenie.
03:03
One is the birthnarodziny of my daughtercórka.
53
171383
1539
Jedno to narodziny mojej córki.
03:04
The other is when I had to say goodbyeŻegnaj
to my fatherojciec when he was terminallyterminowo illchory.
54
172946
4087
Drugie to pożegnanie z moim
śmiertelnie chorym ojcem.
03:10
You know, it was the payoffwypłata
of my careerkariera, basicallygruntownie.
55
178051
3171
Rozumiecie, to była zapłata
za cały mój wysiłek zawodowy.
03:14
Everything I'd been workingpracujący on --
it's no longerdłużej sciencenauka fictionfikcja! (LaughsŚmieje się)
56
182491
5655
Wszystko, nad czym pracowałem,
przestało być fantastyką naukową! (śmiech)
03:21
AllanAllan AdamsAdams: So that's my very good friendprzyjaciel
and collaboratorwspółpracownik, ScottScott HughesHughes,
57
189416
4170
Allan Adams: To mój przyjaciel oraz
współpracownik, Scott Hughes,
03:25
a theoreticalteoretyczny physicistfizyk at MITMIT,
58
193610
2191
fizyk teoretyczny na uniwersytecie MIT,
03:27
who has been studyingstudiować
gravitationalgrawitacyjny wavesfale from blackczarny holesdziury
59
195825
2785
pracujący przez ostatnie 23 lata
nad falami grawitacyjnymi
03:30
and the signalssygnały that they could impartudzielam
on observatoriesobserwatoria like LIGOLIGO,
60
198634
3529
z czarnych dziur oraz nad sygnałami,
które mogłyby być odkryte
03:34
for the pastprzeszłość 23 yearslat.
61
202187
2015
przez obserwatoria takie jak LIGO.
03:36
So let me take a momentza chwilę to tell you
what I mean by a gravitationalgrawitacyjny wavefala.
62
204892
3756
Pozwólcie mi powiedzieć,
co rozumiem przez fale grawitacyjne.
03:41
A gravitationalgrawitacyjny wavefala is a rippleRipple
63
209489
3068
Fala grawitacyjna jest zmarszczką
03:44
in the shapekształt of spaceprzestrzeń and time.
64
212581
2429
w czasoprzestrzeni.
03:47
As the wavefala passesKarnety by,
65
215468
2011
Kiedy fala przechodzi,
03:49
it stretchesrozciąga się spaceprzestrzeń and everything in it
66
217503
2379
Czasoprzestrzeń jest rozciągana, ze wszystkim w środku,
03:51
in one directionkierunek,
67
219906
1159
w jednym wymiarze,
03:53
and compresseskompresuje it in the other.
68
221089
1991
i zgniatana w drugim.
03:55
This has led to countlessniezliczony instructorsInstruktorzy
of generalgenerał relativitywzględność
69
223893
3049
To doprowadziło niezliczonych
wykładowców ogólnej teorii
03:58
doing a really sillygłupi dancetaniec to demonstratewykazać
in theirich classesklasy on generalgenerał relativitywzględność.
70
226966
3932
względności do dziwnych tańców
podczas wykładów.
04:02
"It stretchesrozciąga się and expandsrozszerza się,
it stretchesrozciąga się and expandsrozszerza się."
71
230922
2757
"To się rozciąga i kurczy,
rozciąga i kurczy."
04:08
So the troublekłopot with gravitationalgrawitacyjny wavesfale
72
236080
2176
Kłopot z falami grawitacyjnymi
04:10
is that they're very weaksłaby;
they're preposterouslysupersamochodu niedorzecznie weaksłaby.
73
238280
2618
jest taki, że są bardzo słabe;
niedorzecznie słabe.
04:13
For exampleprzykład, the wavesfale that hittrafienie us
on SeptemberWrześnia 14 --
74
241302
3398
Na przykład, fala, która uderzyła nas
14 września-
04:16
and yes, everykażdy singlepojedynczy one of you
stretchedrozciągnięty and compressedsprężony
75
244724
4694
i tak, każdy z nas jest
rozciągany i zgniatany
04:21
underpod the actionczynność of that wavefala --
76
249442
1570
podczas przejścia takiej fali -
04:23
when the wavesfale hittrafienie, they stretchedrozciągnięty
the averageśredni personosoba
77
251734
2905
kiedy ta fala uderzyła, średnio
każdy był rozciągnięty
04:26
by one partczęść in 10 to the 21.
78
254663
3111
w skali 1: 10 do 21 potęgi.
04:29
That's a decimaldziesiętny placemiejsce, 20 zeroeszer,
79
257798
2872
To przecinek, 20 zer i
04:32
and a one.
80
260694
1166
jedynka.
04:35
That's why everyonekażdy thought
the LIGOLIGO people were nutsorzechy.
81
263519
3465
To dlatego wszyscy uważali
ekipę LIGO za szaleńców.
04:39
Even with a laserlaser detectorczujki fivepięć kilometerskilometrów
long -- and that's alreadyjuż crazyzwariowany --
82
267523
5882
Nawet posiadając pięciokilometrowy detektor laserowy -
co już jest szaleństwem -
04:45
they would have to measurezmierzyć
the lengthdługość of those detectorsczujki
83
273429
2878
musieliby zmierzyć długość detektora
04:49
to lessmniej than one thousandthtysięcznej
of the radiuspromień of the nucleusjądro
84
277078
3981
z dokładnością mniejszą niż średnica jądra
04:53
of an atomatom.
85
281083
1158
atomu.
04:54
And that's preposterousniedorzeczne.
86
282265
1840
To jest niedorzeczne.
04:56
So towardsw kierunku the endkoniec
of his classicklasyczny texttekst on gravitypowaga,
87
284480
3144
Żeby zakończyć swój klasyczny
wykład o grawitacji,
05:00
LIGOLIGO co-founderwspółzałożyciel KipKip ThorneThorne
88
288497
2773
współtwórca LIGO, Kip Thorne,
05:04
describedopisane the huntpolowanie
for gravitationalgrawitacyjny wavesfale as followsnastępuje:
89
292508
2987
tak opisał polowanie na fale grawitacyjne:
05:07
He said, "The technicaltechniczny difficultiestrudności
to be surmountedprzezwyciężyć
90
295519
3151
Powiedział: "Kłopoty techniczne
do pokonania w budowie
05:10
in constructingkonstruowanie suchtaki detectorsczujki
91
298694
2313
takiego detektora
05:13
are enormousogromny.
92
301031
1265
są kolosalne.
05:15
But physicistsfizycy are ingeniouspomysłowy,
93
303574
2072
Lecz fizycy są sprytni,
05:18
and with the supportwsparcie
of a broadszeroki laykłaść publicpubliczny,
94
306408
3000
i z pomocą szerokiej
rzeszy obserwatorów,
05:21
all obstaclesprzeszkody will surelypewno be overcomeprzezwyciężać."
95
309972
2975
trudności z pewnością zostaną pokonane."
05:26
ThorneThorne publishedopublikowany that in 1973,
96
314138
3520
Thorne opublikował to w 1973,
05:29
42 yearslat before he succeededudało się.
97
317682
3324
42 lata przed tym, zanim mu się udało.
05:35
Now, comingprzyjście back to LIGOLIGO,
98
323149
1259
Wracając do LIGO,
05:36
ScottScott likeslubi to say that LIGOLIGO
actsdzieje like an earucho
99
324432
3214
Scott mawiał, że LIGO
działa bardziej jak ucho,
05:39
more than it does like an eyeoko.
100
327670
1578
niż jak oko.
05:41
I want to explainwyjaśniać what that meansznaczy.
101
329629
2210
Chcę wytłumaczyć co to znaczy.
05:43
VisibleWidoczne lightlekki has a wavelengthDługość fali, a sizerozmiar,
102
331863
2322
Światło widzialne ma długość fali,
długość,
która jest znacznie mniejsza od
otaczających nas rzeczy.
05:46
that's much smallermniejszy
than the things around you,
103
334209
2573
05:48
the featurescechy on people'sludzie facestwarze,
104
336806
1499
Mniejsza niż rysy twarzy.
05:50
the sizerozmiar of your cellkomórka phonetelefon.
105
338329
2753
mniejsza, niż telefon komórkowy.
Co jest naprawdę przydatne,
05:53
And that's really usefulprzydatny,
106
341582
1207
05:54
because it letspozwala you make an imageobraz
or a mapmapa of the things around you,
107
342813
3207
ponieważ pozwala stworzyć obraz
wszystkiego wokół nas,
05:58
by looking at the lightlekki
comingprzyjście from differentróżne spotskropki
108
346044
2388
przez obserwowanie światła,
dochodzącego z różnych
06:00
in the scenescena about you.
109
348456
1151
kierunków przed nami.
06:01
SoundDźwięk is differentróżne.
110
349631
1943
Z dźwiękiem jest inaczej.
06:04
AudibleAudible sounddźwięk has a wavelengthDługość fali
that can be up to 50 feetstopy long.
111
352111
3450
Dźwięki, które słyszymy, mogą mieć
długość do 15 metrów.
06:07
And that makesczyni it really difficulttrudny --
112
355585
1777
To powoduję, że naprawdę trudno -
06:09
in factfakt, in practicalpraktyczny purposescele,
impossibleniemożliwy -- to make an imageobraz
113
357386
3040
w rzeczywistości, niemożliwe -
jest stworzenie obrazów
06:12
of something you really careopieka about.
114
360450
1818
rzeczy dla nas ważnych.
06:14
Your child'sdziecka facetwarz.
115
362292
1340
Jak twarz dziecka.
06:16
InsteadZamiast tego, we use sounddźwięk
to listen for featurescechy like pitchsmoła
116
364777
4130
Zamiast tego, słuchając dźwięków,
szukamy takich cech jak wysokość
06:20
and toneton and rhythmrytm and volumeTom
117
368931
3118
barwa, rytm i głośność,
06:24
to inferrozpoznać a storyfabuła behindza the soundsDźwięki.
118
372073
3373
żeby wnioskować o wydarzeniach
ukrytych za dźwiękiem.
06:28
That's AliceAlicja talkingmówić.
119
376065
1854
To mówi Alicja.
06:29
That's BobBob interruptingprzerywanie.
120
377943
1533
Tu Robert przeszkadza.
06:31
SillyGłupie BobBob.
121
379500
1250
Głupi Robert.
06:33
So, the samepodobnie is trueprawdziwe
of gravitationalgrawitacyjny wavesfale.
122
381809
3045
Tak samo jest z falami grawitacyjnymi.
06:37
We can't use them to make simpleprosty imagesobrazy
of things out in the UniverseWszechświat.
123
385688
5064
Nie możemy ich użyć do
stworzenia prostego obrazu Wszechświata.
06:42
But by listeningsłuchający to changeszmiany
124
390776
1676
Lecz słuchając zmian
06:44
in the amplitudeAmplituda and frequencyczęstotliwość
of those wavesfale,
125
392476
3443
w amplitudzie i częstości tych fal,
06:47
we can hearsłyszeć the storyfabuła
that those wavesfale are tellingwymowny.
126
395943
3059
możemy usłyszeć historię
opowiedzianą przez fale.
06:52
And at leastnajmniej for LIGOLIGO,
127
400224
1541
LIGO słyszy częstostotliwość
06:53
the frequenciesczęstotliwości that it can hearsłyszeć
are in the audioaudio bandzespół muzyczny.
128
401789
4198
fal grawitacyjnych jak my
fali dźwiękowych.
06:58
So if we convertkonwertować the wavefala patternswzorce
into pressurenacisk wavesfale and airpowietrze, into sounddźwięk,
129
406011
4552
Jeśli przetłumaczymy fale grawitacyjne
w fale ciśnienia w powietrzu, w dźwięki,
07:03
we can literallydosłownie hearsłyszeć
the UniverseWszechświat speakingmówienie to us.
130
411121
2778
możemy dosłownie usłyszeć,
jak Wszechświat do nas mówi.
07:07
For exampleprzykład, listeningsłuchający to gravitypowaga,
just in this way,
131
415089
4131
Na przykład, słuchanie grawitacji,
w ten właśnie sposób, może
07:11
can tell us a lot about the collisionkolizji
of two blackczarny holesdziury,
132
419244
2690
nam powiedzieć mnóstwo o
zderzeniu dwóch czarnych dziur,
07:13
something my colleaguekolega ScottScott has spentwydany
an awfulstraszny lot of time thinkingmyślący about.
133
421958
3794
coś, nad czym mój kolega Scott
zastanawiał się przez okropnie dużo czasu.
07:17
(AudioDźwięk) SHSH: If the two blackczarny holesdziury
are non-spinningwirujących,
134
425776
2471
(Audio) SH: Jeśli dwie czarne dziury
nie obracałyby się,
07:20
you get a very simpleprosty chirpchirp: whoopwrzask!
135
428271
1745
to byłby bardzo krótki dźwięk: uup!
07:22
If the two bodiesciała are spinningspinning
very rapidlyszybko, I have that samepodobnie chirpchirp,
136
430469
3653
Jeśli dwa ciała obracają się
bardzo szybko, dźwięk byłby prawie taki,
07:26
but with a modulationmodulacja on topTop of it,
137
434146
1722
z tylko małym zafalowaniem na końcu
07:27
so it kinduprzejmy of goesidzie: whirwarkot, whirwarkot, whirwarkot!
138
435892
2365
i brzmiałby jak łił, łił, łił!
07:30
It's sortsortować of the vocabularysłownictwo of spinspin
imprintednadrukiem on this waveformkształt fali.
139
438281
4551
To coś w rodzaju charakterystyki spinu,
zapisanego w postaci fali.
07:35
AAAA: So on SeptemberWrześnia 14, 2015,
140
443213
3287
AA: A więc, 14 września 2015,
07:38
a datedata that's definitelyZdecydowanie
going to liverelacja na żywo in my memorypamięć,
141
446524
2926
w dniu, którego na pewno
nie zapomnę,
07:41
LIGOLIGO heardsłyszał this:
142
449474
2245
LIGO usłyszało taki dźwięk:
07:43
[WhirringSzum sounddźwięk]
143
451743
1530
[szum]
07:46
So if you know how to listen,
that is the sounddźwięk of --
144
454416
4880
Jeśli wiesz jak słuchać,
to jest dzwięk -
07:51
(AudioDźwięk) SHSH: ... two blackczarny holesdziury,
eachkażdy of about 30 solarsłoneczny massesMas,
145
459320
3214
(audio) SH: dwie czarne dziury,
każda o masie około 30 Słońc,
07:54
that were whirlingłuszczenie around at a rateoceniać
146
462558
1692
wirujące wokół siebie w tempie
07:56
comparableporównywalny to what goesidzie on
in your blenderBlender.
147
464274
2541
porównywalnym do domowego miksera.
07:59
AAAA: It's worthwartość pausingWstrzymywanie here
to think about what that meansznaczy.
148
467331
2802
AA: warto się zatrzymać, żeby
zrozumieć co to znaczy.
08:02
Two blackczarny holesdziury, the densestnajgęstsze thing
in the UniverseWszechświat,
149
470157
3285
Dwie czarne dziury, najgęstsze
rzeczy we Wszechświecie,
08:05
one with a massmasa of 29 SunsSuns
150
473466
2180
jedna o masie 29 Słońc,
08:07
and one with a massmasa of 36 SunsSuns,
151
475670
2787
druga o masie 36 Słońc,
08:10
whirlingłuszczenie around eachkażdy other
100 timesczasy perza seconddruga
152
478481
2673
obracające się wokół siebie
100 razy na sekundę
08:13
before they collidezderzać się.
153
481178
1158
zanim się zderzyły.
08:14
Just imaginewyobrażać sobie the powermoc of that.
154
482360
1713
Wyobraźcie sobie co za siła.
08:16
It's fantasticfantastyczny.
155
484819
1238
Fantastyczne.
08:19
And we know it because we heardsłyszał it.
156
487167
2755
Wiemy o tym, bo to usłyszeliśmy.
08:23
That's the lastingtrwające importanceznaczenie of LIGOLIGO.
157
491827
2380
To jest ta ponadczasowa wartość LIGO.
08:27
It's an entirelycałkowicie newNowy way
to observenależy przestrzegać the UniverseWszechświat
158
495049
3709
Zupełnie nowy sposób
obserwacji Wszechświata,
08:30
that we'vemamy never had before.
159
498782
1857
wcześniej nieznany.
08:32
It's a way that letspozwala us hearsłyszeć the UniverseWszechświat
160
500663
3064
Możemy usłyszeć Wszechświat,
08:35
and hearsłyszeć the invisibleniewidzialny.
161
503751
1610
usłyszeć niewidzialne.
08:39
And there's a lot out there
that we can't see --
162
507496
2298
A jest mnóstwo rzeczy,
których nie możemy zobaczyć -
08:42
in practicećwiczyć or even in principlezasada.
163
510556
1628
ani praktycznie, a czasem i teoretycznie.
08:44
So supernovasupernowa, for exampleprzykład:
164
512208
2009
Na przykład supernowe:
08:46
I would love to know why very massivemasywny
starsgwiazdy explodeeksplodować in supernovaesupernowe.
165
514241
4444
marzę, żeby zrozumieć, czemu bardzo ciężkie
gwiazdy eksplodują jako supernowe.
08:50
They're very usefulprzydatny;
166
518709
1151
Supernowe są bardzo pożyteczne.
08:51
we'vemamy learnednauczyli a lot
about the UniverseWszechświat from them.
167
519884
2344
Od nich nauczyliśmy się mnóstwo
o Wszechświecie.
08:54
The problemproblem is, all the interestingciekawy
physicsfizyka happensdzieje się in the corerdzeń,
168
522252
3007
Problemem jest, że wszystko,
co ważne, dzieje się w jądrze,
08:57
and the corerdzeń is hiddenukryty behindza
thousandstysiące of kilometerskilometrów
169
525283
2505
a jądro jest ukryte
pod tysiącami kilometrów
08:59
of ironżelazo and carbonwęgiel and siliconkrzem.
170
527812
2075
żelaza, węgla i krzemu.
Nigdy nie zdołamy zajrzeć do środka,
to nieprzezroczyste.
09:01
We'llMy będziemy never see throughprzez it,
it's opaquenieprzezroczysty to lightlekki.
171
529911
2305
09:04
GravitationalGrawitacyjne wavesfale go throughprzez ironżelazo
as if it were glassszkło --
172
532240
3916
Fale grawitacyjne przenikają przez
żelazo jak przez szkło -
09:08
totallycałkowicie transparentprzezroczysty.
173
536180
1455
jest zupełnie przejrzyste.
09:10
The BigDuże BangBang: I would love
to be ablezdolny to explorebadać
174
538512
2397
Wielki Wybuch - marzę, żeby
być w stanie zbadać
09:12
the first fewkilka momentschwile of the UniverseWszechświat,
175
540933
2839
pierwsze chwile Wszechświata,
09:15
but we'lldobrze never see them,
176
543796
1648
lecz nigdy ich nie zobaczymy,
09:17
because the BigDuże BangBang itselfsamo
is obscuredzasłonięte by its ownwłasny afterglowAfterglow.
177
545468
4306
ponieważ Wielki Wybuch jest przesłonięty
swoją własną poświatą.
09:22
With gravitationalgrawitacyjny wavesfale,
178
550703
1619
Lecz fale grawitacyjne
09:24
we should be ablezdolny to see
all the way back to the beginningpoczątek.
179
552917
2913
powinny nam pozwolić zajrzeć
w głąb czasu, do samego początku.
09:28
PerhapsByć może mostwiększość importantlyco ważne,
180
556425
1794
I, co pewnie najważniejsze,
09:30
I'm positivepozytywny that there
are things out there
181
558243
2438
jestem pewien, że tam
gdzieś są rzeczy,
09:33
that we'vemamy never seenwidziany
182
561300
1591
których nigdy nie widzieliśmy
09:34
that we maymoże never be ablezdolny to see
183
562915
1753
i których nigdy nie będziemy mogli
09:36
and that we haven'tnie mam even imaginedwyobrażałem sobie --
184
564692
1841
zobaczyć ani wyobrazić sobie.
09:39
things that we'lldobrze only
discoverodkryć by listeningsłuchający.
185
567969
2389
Rzeczy, które możemy
odkryć, tylko słuchając.
09:43
And in factfakt, even
in that very first eventzdarzenie,
186
571255
2660
W rzeczywistości, nawet
wtedy, za pierwszym razem,
09:45
LIGOLIGO founduznany things that we didn't expectoczekiwać.
187
573939
3046
LIGO odkryło rzeczy,
których się nie spodziewaliśmy.
09:49
Here'sTutaj jest my colleaguekolega and one of the keyklawisz
membersczłonków of the LIGOLIGO collaborationwspółpraca,
188
577564
3491
Tu jest mój kolega, jeden z
kluczowych członków zespołu LIGO,
09:53
MattMatt EvansEvans, my colleaguekolega at MITMIT,
addressingAdresowanie exactlydokładnie that:
189
581079
3638
Matt Evans, mój kolega z MIT,
opowiadający właśnie o tym:
09:56
(AudioDźwięk) MattMatt EvansEvans: The kindsrodzaje of starsgwiazdy
whichktóry produceprodukować the blackczarny holesdziury
190
584741
3210
(audio): Matt Evans: Gwiazdy,
które zmieniły się w te czarne dziury,
09:59
that we observedzauważony here
191
587975
1262
które zaobserwowaliśmy,
10:01
are the dinosaursdinozaury of the UniverseWszechświat.
192
589261
1778
są dinozaurami Wszechświata.
10:03
They're these massivemasywny things
that are oldstary, from prehistoricprehistoryczne timesczasy,
193
591063
3675
Były bardzo starymi, masywnymi
tworami, z zamierzchłych czasów,
10:06
and the blackczarny holesdziury are kinduprzejmy of like
the dinosaurdinozaur boneskości
194
594762
2646
a te czarne dziury to coś
w rodzaju kości dinozaura,
10:09
with whichktóry we do this archeologyArcheologia.
195
597432
1618
które badają archeologowie.
10:11
So it letspozwala us really get
a wholecały notherinnym anglekąt
196
599074
2548
To nam pozwoliło
spojrzeć na Wszechświat
10:13
on what's out there in the UniverseWszechświat
197
601646
1881
z zupełnie nowego kierunku,
10:15
and how the starsgwiazdy cameoprawa ołowiana witrażu to be,
and in the endkoniec, of coursekurs,
198
603551
2763
i na sposób, w jaki powstały
gwiazdy, a w końcu i na to,
10:18
how we cameoprawa ołowiana witrażu to be out of this wholecały messbałagan.
199
606338
2699
jak z tego całego bałaganu powstaliśmy my.
10:22
AAAA: Our challengewyzwanie now
200
610304
1652
AA: Teraz naszym wyzwaniem,
10:23
is to be as audaciouszuchwały as possiblemożliwy.
201
611980
3094
jest żeby być jak najbardziej zuchwałym.
10:27
ThanksDzięki to LIGOLIGO, we know how
to buildbudować exquisitewykwintne detectorsczujki
202
615840
2902
Dzięki LIGO wiemy, jak
budować świetne detektory,
10:30
that can listen to the UniverseWszechświat,
203
618766
1569
które mogą usłyszeć Wszechświat,
10:32
to the rustleszelest and the chirpchirp of the cosmoskosmos.
204
620359
3071
do najcichszego szelestu i ćwierku.
10:35
Our jobpraca is to dreamśnić up and buildbudować
newNowy observatoriesobserwatoria --
205
623890
3188
Nasza praca to wymyślać i budować
nowe obserwatoria;
10:39
a wholecały newNowy generationgeneracja of observatoriesobserwatoria --
206
627102
2031
całe generacje nowych obserwatoriów;
10:41
on the groundziemia, in spaceprzestrzeń.
207
629157
1999
i na Ziemi, i w przestrzeni.
10:43
I mean, what could be more gloriouschwalebne
than listeningsłuchający to the BigDuże BangBang itselfsamo?
208
631559
4826
Co mogłoby być bardziej wspaniałego
od usłyszenia samego Wielkiego Wybuchu?
10:48
Our jobpraca now is to dreamśnić bigduży.
209
636973
1738
Nasza praca to marzyć o wielkich rzeczach.
10:51
DreamMarzenie with us.
210
639552
1231
Marz razem z nami.
10:52
Thank you.
211
640807
1159
Dziekuję.
10:53
(ApplauseAplauz)
212
641990
3523
(brawa)
Translated by Agata Szczytnicka
Reviewed by Robert Jezyk

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Allan Adams - Theoretical physicist
Allan Adams is a theoretical physicist working at the intersection of fluid dynamics, quantum field theory and string theory.

Why you should listen

Allan Adams is a theoretical physicist working at the intersection of fluid dynamics, quantum field theory and string theory. His research in theoretical physics focuses on string theory both as a model of quantum gravity and as a strong-coupling description of non-gravitational systems.

Like water, string theory enjoys many distinct phases in which the low-energy phenomena take qualitatively different forms. In its most familiar phases, string theory reduces to a perturbative theory of quantum gravity. These phases are useful for studying, for example, the resolution of singularities in classical gravity, or the set of possibilities for the geometry and fields of spacetime. Along these lines, Adams is particularly interested in microscopic quantization of flux vacua, and in the search for constraints on low-energy physics derived from consistency of the stringy UV completion.

In other phases, when the gravitational interactions become strong and a smooth spacetime geometry ceases to be a good approximation, a more convenient description of string theory may be given in terms of a weakly-coupled non-gravitational quantum field theory. Remarkably, these two descriptions—with and without gravity—appear to be completely equivalent, with one remaining weakly-coupled when its dual is strongly interacting. This equivalence, known as gauge-gravity duality, allows us to study strongly-coupled string and quantum field theories by studying perturbative features of their weakly-coupled duals. Gauge-gravity duals have already led to interesting predictions for the quark-gluon plasma studied at RHIC. A major focus of Adams's present research is to use such dualities to find weakly-coupled descriptions of strongly-interacting condensed matter systems which can be realized in the lab.
More profile about the speaker
Allan Adams | Speaker | TED.com