ABOUT THE SPEAKER
Allan Adams - Theoretical physicist
Allan Adams is a theoretical physicist working at the intersection of fluid dynamics, quantum field theory and string theory.

Why you should listen

Allan Adams is a theoretical physicist working at the intersection of fluid dynamics, quantum field theory and string theory. His research in theoretical physics focuses on string theory both as a model of quantum gravity and as a strong-coupling description of non-gravitational systems.

Like water, string theory enjoys many distinct phases in which the low-energy phenomena take qualitatively different forms. In its most familiar phases, string theory reduces to a perturbative theory of quantum gravity. These phases are useful for studying, for example, the resolution of singularities in classical gravity, or the set of possibilities for the geometry and fields of spacetime. Along these lines, Adams is particularly interested in microscopic quantization of flux vacua, and in the search for constraints on low-energy physics derived from consistency of the stringy UV completion.

In other phases, when the gravitational interactions become strong and a smooth spacetime geometry ceases to be a good approximation, a more convenient description of string theory may be given in terms of a weakly-coupled non-gravitational quantum field theory. Remarkably, these two descriptions—with and without gravity—appear to be completely equivalent, with one remaining weakly-coupled when its dual is strongly interacting. This equivalence, known as gauge-gravity duality, allows us to study strongly-coupled string and quantum field theories by studying perturbative features of their weakly-coupled duals. Gauge-gravity duals have already led to interesting predictions for the quark-gluon plasma studied at RHIC. A major focus of Adams's present research is to use such dualities to find weakly-coupled descriptions of strongly-interacting condensed matter systems which can be realized in the lab.
More profile about the speaker
Allan Adams | Speaker | TED.com
TED2016

Allan Adams: What the discovery of gravitational waves means

Allan Adams: Yer çekimsel dalgaların keşfi ne anlama geliyor

Filmed:
2,709,056 views

Bir milyar yıldan daha önce, çok uzak bir galakside iki kara delik, spiral hâlinde kenetlendiler, engellenemez bir şekilde birbirlerine doğru düştüler ve çarpıştılar."Bütün o enerji uzay-zaman dokusuna pompalandı." diyor teorik fizikçi Allan Adams, "Evren'in yer çekimsel dalgalar hâlinde patlamasına sebep olarak.". Yaklaşık 25 yıl önce bir grup bilim insanı, tahmin edilen, ancak gözlenemeyen bu tür dalgaları araştırmak için LIGO adı verilen devasa bir lazer dedektör tasarladılar. Bu aklın sınırlarını zorlayan konuşmada Adams, Eylül 2015'te LIGO'nun fizik tarihinin en heyecan verici keşiflerinden birisine öncülük eden inanılmaz küçük bir anomaliyi algılamasının detaylarını anlatıyor.
- Theoretical physicist
Allan Adams is a theoretical physicist working at the intersection of fluid dynamics, quantum field theory and string theory. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:12
1.3 billionmilyar yearsyıl agoönce,
0
873
3207
1,3 milyar yıl önce
00:16
in a distantuzak, distantuzak galaxygökada,
1
4104
3070
çok uzak bir galakside
00:19
two blacksiyah holesdelikler lockedkilitli into a spiralsarmal,
2
7198
3354
iki kara delik, spiral
hâlinde kenetlendiler ve
engellenemez bir şekilde birbirlerine
00:22
fallingdüşen inexorablyacımasızca towardskarşı eachher other
3
10576
2079
doğru düştüler ve çarpıştılar,
00:25
and collidedçarpıştı,
4
13234
1374
onda bir saniyede üç güneşe değer
00:26
convertingdönüştürme threeüç Suns'Suns worthdeğer of stuffşey
5
14632
2943
miktarda maddeyi saf
enerjiye dönüştürerek.
00:29
into puresaf energyenerji in a tenthonuncu of a secondikinci.
6
17599
2829
O çok kısa süre zarfında,
00:33
For that briefkısa momentan in time,
7
21769
2032
parıltı
00:36
the glowkızdırma was brighterdaha parlak than all the starsyıldızlar
8
24538
3412
bütün galaksilerin
bütün yıldızlarının toplamından
00:39
in all the galaxiesgalaksiler
9
27974
1661
00:41
in all of the knownbilinen UniverseEvren.
10
29659
2024
daha parlaktı.
00:44
It was a very
11
32426
1388
Çok büyük bir patlamaydı.
00:46
bigbüyük
12
34226
1151
00:47
bangpatlama.
13
35401
1150
00:50
But they didn't releaseserbest bırakmak
theironların energyenerji in lightışık.
14
38297
2814
Ama enerjileri ışık olarak ortaya çıkmadı.
00:53
I mean, you know, they're blacksiyah holesdelikler.
15
41135
2356
Adı üstünde, kara delikler.
00:57
All that energyenerji was pumpedpompalı
into the fabrickumaş of spaceuzay and time itselfkendisi,
16
45229
4841
Bütün o enerji, Evren'in
yer çekimsel dalgalar
01:02
makingyapma the UniverseEvren explodepatlamak
in gravitationalyerçekimi wavesdalgalar.
17
50094
3613
hâlinde patlamasına sebep olarak
uzay-zaman dokusuna pompalandı.
01:05
Let me give you a senseduyu
of the timescalezaman ölçeği at work here.
18
53731
3094
Size buradaki
zaman ölçeği hakkında fikir vereyim.
01:09
1.3 billionmilyar yearsyıl agoönce,
19
57317
2611
1,3 milyar yıl önce,
01:11
EarthDünya had just managedyönetilen to evolvegelişmek
multicellularçok hücreli life.
20
59952
3115
dünya çok hücreli hayata
daha yeni evrilmişti.
01:16
SinceBeri then, EarthDünya has madeyapılmış and evolvedgelişti
21
64250
3652
O zamandan beri Dünya mercanlar,
01:19
coralsmercan, fishbalık, plantsbitkiler, dinosaursdinozorlar, people
and even -- God savekayıt etmek us -- the InternetInternet.
22
67926
5391
balıklar, bitkiler, dinozorlar, insanlar
ve hatta, Tanrı korusun, internet
oluştu ve evrildi.
01:26
And about 25 yearsyıl agoönce,
23
74063
2515
Aşağı yukarı 25 yıl önce,
01:28
a particularlyözellikle audaciouscesur setset of people --
24
76602
2018
bir grup cesur insan -- MIT'den Rai Weiss,
01:30
RaiRai WeissWeiss at MITMIT, KipKip ThorneThorne
and RonaldRonald DreverDrever at CaltechCaltech --
25
78644
5379
Caltech'ten Kip Thorne ve Ronald Drever--
01:36
decidedkarar that it would be really neattemiz
26
84047
1794
çarpışan kara delikler gibi şeylere
01:37
to buildinşa etmek a giantdev laserlazer detectorDedektör
27
85865
2713
bakarak, yer çekimsel dalgaları arayacak
01:40
with whichhangi to searcharama
for the gravitationalyerçekimi wavesdalgalar
28
88602
2382
devasa bir lazer dedektör yapmanın
01:43
from things like collidingçarpışması blacksiyah holesdelikler.
29
91008
2252
çok havalı olacağını düşündü.
01:46
Now, mostçoğu people thought they were nutsfındık.
30
94308
2106
Çoğu insan onların deli olduğunu düşündü.
01:49
But enoughyeterli people realizedgerçekleştirilen
that they were brilliantparlak nutsfındık
31
97287
3914
Ama yeteri kadar kişi
muhteşem deliler olduklarını fark etti
01:53
that the US NationalUlusal ScienceBilim FoundationVakfı
decidedkarar to fundfon, sermaye theironların crazyçılgın ideaFikir.
32
101225
5039
ve ABD Ulusal Bilim Kuruluşu, çılgın
projelerini finanse etmeye karar verdi.
01:58
So after decadeson yıllar of developmentgelişme,
33
106288
3345
Uzun yıllar
geliştirip, inşa edip, hayal ettikten
02:01
constructioninşaat and imaginationhayal gücü
34
109657
2479
02:04
and a breathtakingnefes kesen amounttutar of hardzor work,
35
112160
3984
ve akıl almaz miktarda çalıştıktan sonra
02:08
they builtinşa edilmiş theironların detectorDedektör, calleddenilen LIGOLIGO:
36
116168
3151
LIGO: Lazer İnterferometre Yer Çekimi
Dalgası Gözlemevi
02:11
The LaserLazer InterferometerGirişmölçeri
Gravitational-WaveYerçekimi dalga ObservatoryGözlemevi.
37
119343
3697
olarak adlandırdıkları
dedektörü inşa ettiler.
02:16
For the last severalbirkaç yearsyıl,
38
124651
1310
Son yıllarda, LIGO'nun hassasiyeti
02:17
LIGO'sLIGO'ın been undergoinggeçiyor
a hugeKocaman expansiongenişleme in its accuracydoğruluk,
39
125985
3599
inanılmaz derecede arttı ve
02:21
a tremendousmuazzam improvementgelişme iyilesme duzelme ilerleme
in its detectionbulma abilitykabiliyet.
40
129608
2992
tarama becerisi olağanüstü gelişti.
02:24
It's now calleddenilen AdvancedGelişmiş LIGOLIGO as a resultsonuç.
41
132624
2346
Bu yüzden artık adı Geliştirilmiş LIGO.
02:28
In earlyerken SeptemberEylül of 2015,
42
136116
2246
Eylül 2015'in başlarında,
02:31
LIGOLIGO turneddönük on for a finalnihai testÖlçek runkoş
43
139005
2856
son birkaç detay düzeltilirken
02:33
while they sortedsıralanmış out
a fewaz lingeringkalan detailsayrıntılar.
44
141885
2854
LIGO son kez deneme için çalıştırıldı.
02:37
And on SeptemberEylül 14 of 2015,
45
145978
4278
Ve 14 Eylül 2015'te, dedektörün
02:42
just daysgünler after the detectorDedektör
had gonegitmiş livecanlı,
46
150280
3491
açılışından birkaç gün sonra,
02:46
the gravitationalyerçekimi wavesdalgalar
from those collidingçarpışması blacksiyah holesdelikler
47
154842
3787
o çarpışan
kara deliklerden çıkan
yer çekimsel dalgalar
02:50
passedgeçti throughvasitasiyla the EarthDünya.
48
158653
1475
Dünya'ya nüfuz etti.
02:52
And they passedgeçti throughvasitasiyla you and me.
49
160977
2039
Sizin ve benim içimizden geçtiler.
02:55
And they passedgeçti throughvasitasiyla the detectorDedektör.
50
163590
2021
Ve dedektörün içinden geçtiler.
(Ses kaydı)
02:59
(AudioSes) ScottScott HughesHughes:
There's two momentsanlar in my life
51
167143
2501
Scott Hughes: Hayatımda bundan
duygusal olarak daha
03:01
more emotionallyduygusal yönden intenseyoğun than that.
52
169668
1691
yoğun iki olay var.
İlki kızımın doğumu.
03:03
One is the birthdoğum of my daughterkız evlat.
53
171383
1539
İkincisi babam ölüm döşeğindeyken
03:04
The other is when I had to say goodbyeGüle güle
to my fatherbaba when he was terminallyölümcül derecede illhasta.
54
172946
4087
ona veda etmek zorunda kaldığım zaman.
03:10
You know, it was the payoffhesabı kapatmak
of my careerkariyer, basicallytemel olarak.
55
178051
3171
Bütün kariyerimin karşılığıydı aslında.
03:14
Everything I'd been workingçalışma on --
it's no longeruzun scienceBilim fictionkurgu! (LaughsGülüyor)
56
182491
5655
Üstüne çalıştığım hiçbir şey artık
bilim kurgu değil! (Kahkahalar)
Allan Adams:
Dinlediğiniz MIT'de teorik fizikçi,
03:21
AllanAllan AdamsAdams: So that's my very good friendarkadaş
and collaboratorişbirlikçi, ScottScott HughesHughes,
57
189416
4170
dostum ve meslektaşım Scott Hughes;
03:25
a theoreticalteorik physicistfizikçi at MITMIT,
58
193610
2191
23 yıldır kara deliklerden çıkan
03:27
who has been studyingders çalışıyor
gravitationalyerçekimi wavesdalgalar from blacksiyah holesdelikler
59
195825
2785
yer çekimsel dalgalar ve onların
03:30
and the signalssinyalleri that they could impartvermek
on observatoriesGözlemevleri like LIGOLIGO,
60
198634
3529
LIGO gibi gözlemevlerine gönderdikleri
sinyaller üzerinde çalışıyor.
03:34
for the pastgeçmiş 23 yearsyıl.
61
202187
2015
Size yer çekimsel dalgalardan
kastettiğim şeyin
03:36
So let me take a momentan to tell you
what I mean by a gravitationalyerçekimi wavedalga.
62
204892
3756
ne olduğundan biraz bahsedeyim.
03:41
A gravitationalyerçekimi wavedalga is a rippledalgalanma
63
209489
3068
Yer çekimsel dalga, uzay zaman içindeki
03:44
in the shapeşekil of spaceuzay and time.
64
212581
2429
küçük dalgalanmadır.
03:47
As the wavedalga passesgeçer by,
65
215468
2011
Dalgalar geçtikçe, uzayı ve
03:49
it stretchesuzanıyor spaceuzay and everything in it
66
217503
2379
içindeki her şeyi bir yönde genişletiyor
03:51
in one directionyön,
67
219906
1159
ve diğer yönde sıkıştırıyor.
03:53
and compressessıkıştırır it in the other.
68
221089
1991
03:55
This has led to countlesssayısız instructorsöğretim elemanları
of generalgenel relativityizafiyet
69
223893
3049
Bu, bir sürü eğitmenin genel görelelik
hakkındaki derslerinde
03:58
doing a really sillysaçma dancedans to demonstrategöstermek
in theironların classessınıflar on generalgenel relativityizafiyet.
70
226966
3932
saçma sapan danslar
yapmasına sebep oldu.
04:02
"It stretchesuzanıyor and expandsgenişler,
it stretchesuzanıyor and expandsgenişler."
71
230922
2757
"Genişliyor ve yayılıyor,
genişliyor ve yayılıyor."
04:08
So the troublesorun with gravitationalyerçekimi wavesdalgalar
72
236080
2176
Yer çekimsel dalgaların sorunu
04:10
is that they're very weakzayıf;
they're preposterouslykonferansta weakzayıf.
73
238280
2618
çok zayıf olmaları;
saçma bir biçimde zayıflar.
04:13
For exampleörnek, the wavesdalgalar that hitvurmak us
on SeptemberEylül 14 --
74
241302
3398
Mesela 14 Eylül'de
bize vuran dalgalar,
04:16
and yes, everyher singletek one of you
stretchedgergin and compressedsıkıştırılmış
75
244724
4694
--ve evet hepimiz onların etkisiyle
genişledik ve sıkıştık--
dalgalar bize vurduklarında
04:21
underaltında the actionaksiyon of that wavedalga --
76
249442
1570
ortalama bir insanı
04:23
when the wavesdalgalar hitvurmak, they stretchedgergin
the averageortalama personkişi
77
251734
2905
bir bölü 10 üzeri 21 oranında genişletti.
04:26
by one partBölüm in 10 to the 21.
78
254663
3111
Yani ondalık basamağı
yirmi tane sıfır ve bir.
04:29
That's a decimalondalık placeyer, 20 zeroessıfır,
79
257798
2872
04:32
and a one.
80
260694
1166
04:35
That's why everyoneherkes thought
the LIGOLIGO people were nutsfındık.
81
263519
3465
Bu yüzden herkes
LIGO'cuların deli olduğunu düşünüyordu.
04:39
Even with a laserlazer detectorDedektör fivebeş kilometerskilometre
long -- and that's alreadyzaten crazyçılgın --
82
267523
5882
5 km uzunluğundaki dedektörle bile,
ki bu başlı başına delilik, bir atomun
04:45
they would have to measureölçmek
the lengthuzunluk of those detectorsdedektörleri
83
273429
2878
çekirdeğinin yarıçapının binde birinden
bile küçük bir uzunluğuna kadar
04:49
to lessaz than one thousandthbinde
of the radiusRADIUS of the nucleusÇekirdeği
84
277078
3981
04:53
of an atomatom.
85
281083
1158
ölçtüler.
04:54
And that's preposterousakıl almaz.
86
282265
1840
Ve bu akıl almaz bir şey.
04:56
So towardskarşı the endson
of his classicklasik textMetin on gravityyerçekimi,
87
284480
3144
Yer çekimi üzerine olan klasik
yazısının sonlarına doğru
05:00
LIGOLIGO co-founderkurucu KipKip ThorneThorne
88
288497
2773
LIGO kurucu ortağı Kip Thorne
05:04
describedtarif edilen the huntav
for gravitationalyerçekimi wavesdalgalar as followsşu:
89
292508
2987
yer çekimsel dalgalar için yaptıkları
aramayı şöyle tanımlıyor:
05:07
He said, "The technicalteknik difficultieszorluklar
to be surmountedsurmounted
90
295519
3151
"Bu tarz dedektörler için
kurulumda halledilmesi
05:10
in constructinginşa suchböyle detectorsdedektörleri
91
298694
2313
gereken teknik zorluklar muazzamdır.
05:13
are enormousmuazzam.
92
301031
1265
05:15
But physicistsfizikçiler are ingenioushünerli,
93
303574
2072
Ama fizikçiler yaratıcı kişilerdir ve
halkın büyük desteğiyle
05:18
and with the supportdestek
of a broadgeniş layyatırmak publichalka açık,
94
306408
3000
şüphesiz bütün engellerin
üstesinden gelinir."
05:21
all obstaclesengeller will surelyelbette be overcomeüstesinden gelmek."
95
309972
2975
05:26
ThorneThorne publishedyayınlanan that in 1973,
96
314138
3520
Thorne bunu 1973'te yayımladı,
başarısından 42 yıl önce.
05:29
42 yearsyıl before he succeededbaşarılı.
97
317682
3324
LIGO'ya geri dönelim,
05:35
Now, cominggelecek back to LIGOLIGO,
98
323149
1259
05:36
ScottScott likesseviyor to say that LIGOLIGO
actseylemler like an earkulak
99
324432
3214
Scott LIGO'nun gözden çok
kulak gibi davrandığını söylüyor.
05:39
more than it does like an eyegöz.
100
327670
1578
Bunun ne anlama geldiğini
açıklamak istiyorum.
05:41
I want to explainaçıklamak what that meansanlamına geliyor.
101
329629
2210
Görünür ışığın dalga boyu vardır,
05:43
VisibleGörünür lightışık has a wavelengthdalga boyu, a sizeboyut,
102
331863
2322
bir ölçüsü; etrafınızdaki
şeylerden çok daha küçüktür,
05:46
that's much smallerdaha küçük
than the things around you,
103
334209
2573
insanların yüzlerindeki özelliklerden,
05:48
the featuresÖzellikler on people'sinsanların facesyüzleri,
104
336806
1499
05:50
the sizeboyut of your cellhücre phonetelefon.
105
338329
2753
cep telefonunuzun boyutundan.
Bu gerçekten de yararlı, çünkü
05:53
And that's really usefulişe yarar,
106
341582
1207
05:54
because it letsHaydi you make an imagegörüntü
or a mapharita of the things around you,
107
342813
3207
etrafınızdaki şeylerin resmini
ya da haritasını yapmanızı sağlıyor,
05:58
by looking at the lightışık
cominggelecek from differentfarklı spotsnoktalar
108
346044
2388
farklı noktalardan gelen ışığa bakarak
olduğunuz yerde.
06:00
in the scenefaliyet alani, sahne about you.
109
348456
1151
06:01
SoundSes is differentfarklı.
110
349631
1943
Ses farklıdır.
06:04
AudibleSesli soundses has a wavelengthdalga boyu
that can be up to 50 feetayaklar long.
111
352111
3450
İşitilebilir ses 15 metreye kadar
dalga boyuna sahiptir
06:07
And that makesmarkaları it really difficultzor --
112
355585
1777
ve bu işleri zorlaştırır --
06:09
in factgerçek, in practicalpratik purposesamaçlar,
impossibleimkansız -- to make an imagegörüntü
113
357386
3040
aslında pratik anlamda,
imkânsız -- önemsediğiniz
06:12
of something you really carebakım about.
114
360450
1818
bir şeyin görüntüsünü yapmak.
06:14
Your child'sçocuğun faceyüz.
115
362292
1340
Çocuğunuzun yüzü.
Onun yerine sesi kullandık.
Ses perdesi, ton,
06:16
InsteadBunun yerine, we use soundses
to listen for featuresÖzellikler like pitchzift
116
364777
4130
06:20
and toneton and rhythmritim and volumehacim
117
368931
3118
ritim, ses şiddeti gibi özellikleri
dinlemek için,
06:24
to infersonucuna a storyÖykü behindarkasında the soundssesleri.
118
372073
3373
seslerin arasındaki hikâyeyi anlamak için.
06:28
That's AliceAlice talkingkonuşma.
119
376065
1854
Bu konuşan Alice.
06:29
That's BobBob interruptingkesintiye.
120
377943
1533
Sözünü kesen Bob.
06:31
SillyAptal BobBob.
121
379500
1250
Aptal Bob.
06:33
So, the sameaynı is truedoğru
of gravitationalyerçekimi wavesdalgalar.
122
381809
3045
Aynı durum yer çekimsel
dalgalar için de geçerli.
06:37
We can't use them to make simplebasit imagesGörüntüler
of things out in the UniverseEvren.
123
385688
5064
Evren'deki şeylerin basit görüntülerini
yapmak için onları kullanamayız.
06:42
But by listeningdinleme to changesdeğişiklikler
124
390776
1676
Ama o dalgalardaki frekans
06:44
in the amplitudegenlik and frequencySıklık
of those wavesdalgalar,
125
392476
3443
ve genlik değişimlerini dinleyerek,
06:47
we can hearduymak the storyÖykü
that those wavesdalgalar are tellingsöylüyorum.
126
395943
3059
o dalgaların söylediği
hikâyeyi duyabiliriz.
06:52
And at leasten az for LIGOLIGO,
127
400224
1541
En azından LIGO için
06:53
the frequenciesFrekanslar that it can hearduymak
are in the audioses bandgrup.
128
401789
4198
duyabileceği frekanslar ses bandında.
Dalga örüntülerini basınç dalgalarına,
havayı sese dönüştürürsek
06:58
So if we convertdönüştürmek the wavedalga patternsdesenler
into pressurebasınç wavesdalgalar and airhava, into soundses,
129
406011
4552
07:03
we can literallyharfi harfine hearduymak
the UniverseEvren speakingkonuşuyorum to us.
130
411121
2778
Evren'in bizimle konuşmasını
gerçek anlamda duyabiliriz.
07:07
For exampleörnek, listeningdinleme to gravityyerçekimi,
just in this way,
131
415089
4131
Örneğin, sadece bu şekilde
yer çekimini dinlemek,
iki kara deliğin çarpışması hakkında
çok şey söyleyebilir bize.
07:11
can tell us a lot about the collisionçarpışma
of two blacksiyah holesdelikler,
132
419244
2690
07:13
something my colleagueçalışma arkadaşı ScottScott has spentharcanmış
an awfulkorkunç lot of time thinkingdüşünme about.
133
421958
3794
Meslektaşım Scott'un üzerine
düşünerek uzun zaman harcadığı gibi.
07:17
(AudioSes) SHSH: If the two blacksiyah holesdelikler
are non-spinningSigara-iplik,
134
425776
2471
(Ses kaydı) SH: İki kara delik
dönmüyorsa,
basit bir cırıltı olur: Vupp!
07:20
you get a very simplebasit chirpcıvıltı: whoopçığlık!
135
428271
1745
07:22
If the two bodiesbedenler are spinningdöndürme
very rapidlyhızla, I have that sameaynı chirpcıvıltı,
136
430469
3653
İki beden süratle dönüyorsa
aynı cırıltı oluyor
07:26
but with a modulationmodülasyon on topüst of it,
137
434146
1722
ama bu sefer modülasyon var üstünde
07:27
so it kindtür of goesgider: whirwhir, whirwhir, whirwhir!
138
435892
2365
yani şöyle oluyor: Vhir, vhir, vhir!
07:30
It's sortçeşit of the vocabularykelime hazinesi of spinçevirmek
imprintedbaskılı on this waveformDalga biçimi.
139
438281
4551
Bir nevi bu dalga biçimine dönme
kelimesi damgalanmış gibi.
07:35
AAAA: So on SeptemberEylül 14, 2015,
140
443213
3287
AA: 14 Eylül 2015'te,
07:38
a datetarih that's definitelykesinlikle
going to livecanlı in my memorybellek,
141
446524
2926
kesinlikle hatıralarımda
yaşayacak bir tarih,
07:41
LIGOLIGO heardduymuş this:
142
449474
2245
LIGO şunu duydu:
07:43
[WhirringSesi soundses]
143
451743
1530
[Vızıldama sesi]
07:46
So if you know how to listen,
that is the soundses of --
144
454416
4880
Eğer dinlemesini biliyorsanız
bu ses ---
(Ses kaydı) SH:.. iki kara delik,
her biri 30'ar güneş kütlesi kadar olan,
07:51
(AudioSes) SHSH: ... two blacksiyah holesdelikler,
eachher of about 30 solargüneş masseskitleler,
145
459320
3214
07:54
that were whirlingdöne döne around at a rateoran
146
462558
1692
mikserle karşılaştırılabilir
07:56
comparablekarşılaştırılabilir to what goesgider on
in your blenderBlender.
147
464274
2541
oranda dönüyorlar.
AA: Burada durup bunun ne anlama
geldiğini düşünmeye değer bir şey.
07:59
AAAA: It's worthdeğer pausingduraklatma here
to think about what that meansanlamına geliyor.
148
467331
2802
08:02
Two blacksiyah holesdelikler, the densesten yoğun thing
in the UniverseEvren,
149
470157
3285
İki kara delik, Evren'deki en yoğun şey,
08:05
one with a masskitle of 29 SunsGüneş
150
473466
2180
bir tanesi 29 güneş kütlesinde
08:07
and one with a masskitle of 36 SunsGüneş,
151
475670
2787
ve diğeri 36 güneş kütlesinde,
08:10
whirlingdöne döne around eachher other
100 timeszamanlar perbaşına secondikinci
152
478481
2673
çarpışmadan önce
birbirlerinin etrafında
saniyede 100 kez dönüyorlar.
08:13
before they collideçarpışmak.
153
481178
1158
08:14
Just imaginehayal etmek the powergüç of that.
154
482360
1713
Sadece bunun gücünü hayal edin.
08:16
It's fantasticfantastik.
155
484819
1238
Harika.
08:19
And we know it because we heardduymuş it.
156
487167
2755
Biliyoruz çünkü bunu duyduk.
08:23
That's the lastingkalıcı importanceönem of LIGOLIGO.
157
491827
2380
LIGO'nun kalıcı önemi bu.
08:27
It's an entirelyBaştan sona newyeni way
to observegözlemlemek the UniverseEvren
158
495049
3709
Evren'i gözlemlemek için
daha önce elimizde olmayan
08:30
that we'vebiz ettik never had before.
159
498782
1857
tamamen yeni bir yol.
08:32
It's a way that letsHaydi us hearduymak the UniverseEvren
160
500663
3064
Evren'i ve görünmezi
duymamızı sağlayan
08:35
and hearduymak the invisiblegörünmez.
161
503751
1610
bir yol bu.
08:39
And there's a lot out there
that we can't see --
162
507496
2298
Ve daha göremediğimiz çok şey var --
08:42
in practiceuygulama or even in principleprensip.
163
510556
1628
pratikte ve teoride.
08:44
So supernovasüpernova, for exampleörnek:
164
512208
2009
Süpernova, örneğin:
08:46
I would love to know why very massivemasif
starsyıldızlar explodepatlamak in supernovaesüpernova.
165
514241
4444
Süpernovada neden çok büyük
yıldızların patladığını bilmek istiyorum.
08:50
They're very usefulişe yarar;
166
518709
1151
Çok faydalılar,
08:51
we'vebiz ettik learnedbilgili a lot
about the UniverseEvren from them.
167
519884
2344
Evren hakkında çok fazla
şey öğrendik onlardan.
08:54
The problemsorun is, all the interestingilginç
physicsfizik happensolur in the coreçekirdek,
168
522252
3007
Problem ise bütün ilginç şeyler fizik
çekirdeğinde oluyor
08:57
and the coreçekirdek is hiddengizli behindarkasında
thousandsbinlerce of kilometerskilometre
169
525283
2505
ve çekirdek de binlerce kilometre
demir, karbon
08:59
of ironDemir and carbonkarbon and siliconsilikon.
170
527812
2075
ve silikonun arkasında gizli.
09:01
We'llWe'll never see throughvasitasiyla it,
it's opaqueopak to lightışık.
171
529911
2305
Asla direkt göremeyiz, ışık geçirmezler.
09:04
GravitationalYerçekimi wavesdalgalar go throughvasitasiyla ironDemir
as if it were glassbardak --
172
532240
3916
Yer çekimsel dalgalar cammışcasına
demirden geçerler --
09:08
totallybütünüyle transparentşeffaf.
173
536180
1455
tamamen saydam.
09:10
The BigBüyük BangPatlama: I would love
to be ableyapabilmek to explorekeşfetmek
174
538512
2397
Büyük Patlama: Evren'in o ilk anlarını
09:12
the first fewaz momentsanlar of the UniverseEvren,
175
540933
2839
araştırabilmek isterim,
09:15
but we'lliyi never see them,
176
543796
1648
ama asla göremeyeceğiz o anları,
09:17
because the BigBüyük BangPatlama itselfkendisi
is obscuredgizlenmiş by its ownkendi afterglowAfterglow.
177
545468
4306
çünkü kendi ışığı tarafından karartıldı.
09:22
With gravitationalyerçekimi wavesdalgalar,
178
550703
1619
Yer çekimsel dalgalarla
09:24
we should be ableyapabilmek to see
all the way back to the beginningbaşlangıç.
179
552917
2913
başından sonuna kadar görebileceğiz.
09:28
PerhapsBelki de mostçoğu importantlyönemlisi,
180
556425
1794
Belki de en önemlisi
09:30
I'm positivepozitif that there
are things out there
181
558243
2438
eminim ki oralarda daha önce
görmediğimiz,
09:33
that we'vebiz ettik never seengörüldü
182
561300
1591
göremeyeceğimiz
09:34
that we mayMayıs ayı never be ableyapabilmek to see
183
562915
1753
ve hayal bile edemeyeceğimiz
09:36
and that we haven'tyok even imaginedhayal --
184
564692
1841
şeyler var --
09:39
things that we'lliyi only
discoverkeşfetmek by listeningdinleme.
185
567969
2389
sadece dinleyerek
keşfedebileceğimiz şeyler.
09:43
And in factgerçek, even
in that very first eventolay,
186
571255
2660
Hatta, ilk olayda bile
09:45
LIGOLIGO foundbulunan things that we didn't expectbeklemek.
187
573939
3046
LIGO beklemediğimiz şeyler buldu.
09:49
Here'sİşte my colleagueçalışma arkadaşı and one of the keyanahtar
membersüyeler of the LIGOLIGO collaborationişbirliği,
188
577564
3491
MIT'den meslektaşım ve LIGO iş birliğinin
kilit üyelerinden olan
09:53
MattMatt EvansEvans, my colleagueçalışma arkadaşı at MITMIT,
addressingadresleme exactlykesinlikle that:
189
581079
3638
Matt Evans tam olarak şöyle anlatıyor:
09:56
(AudioSes) MattMatt EvansEvans: The kindsçeşit of starsyıldızlar
whichhangi produceüretmek the blacksiyah holesdelikler
190
584741
3210
(Ses Kaydı) Matt Evans: Burada
gözlemlediğimiz
kara delikleri oluşturan yıldız türleri,
09:59
that we observedgözlenen here
191
587975
1262
10:01
are the dinosaursdinozorlar of the UniverseEvren.
192
589261
1778
Evren'in dinozorlarıdır.
10:03
They're these massivemasif things
that are oldeski, from prehistoricTarih öncesi timeszamanlar,
193
591063
3675
Eski, tarih öncesi zamanlardan
olan o çok büyük şeylerden.
10:06
and the blacksiyah holesdelikler are kindtür of like
the dinosaurdinozor boneskemikler
194
594762
2646
Ve kara delikler ise
dinozor kemikleri gibi
bu arkeolojide kullandığımız şeyler.
10:09
with whichhangi we do this archeologyArkeoloji.
195
597432
1618
10:11
So it letsHaydi us really get
a wholebütün nothernother angleaçı
196
599074
2548
Bütün bunlar bize;
Evren'de nelerin olduğuna,
yıldızların nasıl oluştuğuna
ve en sonunda elbette
10:13
on what's out there in the UniverseEvren
197
601646
1881
10:15
and how the starsyıldızlar camegeldi to be,
and in the endson, of coursekurs,
198
603551
2763
bütün bu karmaşada bizim nasıl
olduğumuz konularında
10:18
how we camegeldi to be out of this wholebütün messdağınıklık.
199
606338
2699
tümüyle bambaşka bir bakış
açısı getiriyor.
10:22
AAAA: Our challengemeydan okuma now
200
610304
1652
AA: Şimdiki amacımız
10:23
is to be as audaciouscesur as possiblemümkün.
201
611980
3094
olabildiğince cesaretli olmak.
10:27
Thanksteşekkürler to LIGOLIGO, we know how
to buildinşa etmek exquisiteenfes detectorsdedektörleri
202
615840
2902
LIGO sayesinde Evren'i dinleyebilecek,
10:30
that can listen to the UniverseEvren,
203
618766
1569
kozmosun hışırtısından cırıltısına kadar,
10:32
to the rustlehışırtı and the chirpcıvıltı of the cosmosEvren.
204
620359
3071
muhteşem dedektörler tasarlayabiliyoruz.
Şimdiki işimiz ise yerde,
10:35
Our job is to dreamrüya up and buildinşa etmek
newyeni observatoriesGözlemevleri --
205
623890
3188
uzayda yeni gözlemevleri --
10:39
a wholebütün newyeni generationnesil of observatoriesGözlemevleri --
206
627102
2031
yeni jenerasyon gözlemevleri --
10:41
on the groundzemin, in spaceuzay.
207
629157
1999
icat ve inşa etmek.
10:43
I mean, what could be more gloriousşanlı
than listeningdinleme to the BigBüyük BangPatlama itselfkendisi?
208
631559
4826
Demek istediğim Büyük Patlama'yı
dinlemekten daha
muhteşem ne olabilir ki?
10:48
Our job now is to dreamrüya bigbüyük.
209
636973
1738
Şimdiki işimiz büyük hayal etmek.
10:51
DreamRüya with us.
210
639552
1231
Bizimle hayal edin.
10:52
Thank you.
211
640807
1159
Teşekkürler.
10:53
(ApplauseAlkış)
212
641990
3523
(Alkışlar)
Translated by Pinar Sadioglu
Reviewed by Cüneyt Cüneydioglu

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Allan Adams - Theoretical physicist
Allan Adams is a theoretical physicist working at the intersection of fluid dynamics, quantum field theory and string theory.

Why you should listen

Allan Adams is a theoretical physicist working at the intersection of fluid dynamics, quantum field theory and string theory. His research in theoretical physics focuses on string theory both as a model of quantum gravity and as a strong-coupling description of non-gravitational systems.

Like water, string theory enjoys many distinct phases in which the low-energy phenomena take qualitatively different forms. In its most familiar phases, string theory reduces to a perturbative theory of quantum gravity. These phases are useful for studying, for example, the resolution of singularities in classical gravity, or the set of possibilities for the geometry and fields of spacetime. Along these lines, Adams is particularly interested in microscopic quantization of flux vacua, and in the search for constraints on low-energy physics derived from consistency of the stringy UV completion.

In other phases, when the gravitational interactions become strong and a smooth spacetime geometry ceases to be a good approximation, a more convenient description of string theory may be given in terms of a weakly-coupled non-gravitational quantum field theory. Remarkably, these two descriptions—with and without gravity—appear to be completely equivalent, with one remaining weakly-coupled when its dual is strongly interacting. This equivalence, known as gauge-gravity duality, allows us to study strongly-coupled string and quantum field theories by studying perturbative features of their weakly-coupled duals. Gauge-gravity duals have already led to interesting predictions for the quark-gluon plasma studied at RHIC. A major focus of Adams's present research is to use such dualities to find weakly-coupled descriptions of strongly-interacting condensed matter systems which can be realized in the lab.
More profile about the speaker
Allan Adams | Speaker | TED.com

Data provided by TED.

This site was created in May 2015 and the last update was on January 12, 2020. It will no longer be updated.

We are currently creating a new site called "eng.lish.video" and would be grateful if you could access it.

If you have any questions or suggestions, please feel free to write comments in your language on the contact form.

Privacy Policy

Developer's Blog

Buy Me A Coffee