TED2017
Prumsodun Ok: The magic of Khmer classical dance
Prumsodun Ok: Magia klasycznego tańca khmerskiego
Filmed:
Readability: 4.1
1,616,145 views
Przez ponad tysiąc lat khmerskich tancerzy w Kambodży postrzegano jako żywe pomosty między niebem a ziemią. Autorem tego wspaniałego połączenia prelekcji z tańcem jest artysta Prumsodun Ok, założyciel pierwszej w Kambodży szkoły tańca przeznaczonej wyłącznie dla mężczyzn oraz gejów. Dzięki tej prelekcji odkryjemy bogactwo historii khmerskiego tańca klasycznego oraz poznamy sekrety jego odrodzenia, a prelegent wcieli się w rolę pradawnego i ponadczasowego artysty-posłańca.
Prumsodun Ok - Interdisciplinary artist
TED Fellow Prumsodun Ok heals, empowers and advocates using the ancient art of Khmer classical dance. Full bio
TED Fellow Prumsodun Ok heals, empowers and advocates using the ancient art of Khmer classical dance. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
"Robam kbach boran,"
0
760
1776
"Robam kbach boran",
czyli rodzaj klasycznego
tańca khmerskiego,
tańca khmerskiego,
00:14
or the art of Khmer classical dance,
1
2560
1776
00:16
is more than 1,000 years old.
2
4360
1800
liczy już ponad 1000 lat.
00:19
It was developed as a prayer in movement
3
7000
2576
Był rodzajem modlitwy w ruchu
00:21
for rain and fertility,
4
9600
2176
o deszcz, płodność,
00:23
and a prosperity that this meant
for an agricultural society.
for an agricultural society.
5
11800
3400
które zapewniały dobrobyt
rolniczemu społeczeństwu.
rolniczemu społeczeństwu.
00:29
Dancers who were both men and women
6
17000
2736
Tancerzami byli zarówno
mężczyźni, jak i kobiety.
mężczyźni, jak i kobiety.
00:31
were offered to temples
7
19760
1256
Służyli w świątyniach,
00:33
where they served as living bridges
between heaven and earth.
between heaven and earth.
8
21040
3080
gdzie pełnili rolę żywych pomostów
między niebem a ziemią.
między niebem a ziemią.
00:36
Their dancing bodies carried the prayers
of the people up to the gods,
of the people up to the gods,
9
24800
4936
Przez taniec zanosili
modły ludzi do bogów.
modły ludzi do bogów.
00:41
and the will of the deities
was delivered back through them
was delivered back through them
10
29760
3376
Bóstwa przekazywały swoją wolę tancerzom,
00:45
to the people and the land.
11
33160
1520
a ci następnie przekazywali ją ludowi.
00:49
There are a lot of curves in Khmer dance.
12
37720
2800
Khmerski taniec jest pełen wygięć.
00:53
Our backs are arched,
13
41440
1520
Zginamy kręgosłupy,
00:55
our knees are bent,
14
43760
1896
uginamy kolana,
00:57
our toes are curled,
15
45680
2016
zawijamy palce stóp.
00:59
our elbows are hyperflexed
16
47720
2336
Łokcie są bardzo elastyczne,
01:02
and our fingers are curved backwards.
17
50080
2440
a palce wyginają się w drugą stronę.
01:05
All of these curves
create a serpentine impression,
create a serpentine impression,
18
53600
3656
Wszystkie te wygięcia przypominają węża.
01:09
and this is important because before
the introduction of major religions,
the introduction of major religions,
19
57280
4776
Jest to bardzo ważne,
bo przed wprowadzeniem głównych religii
bo przed wprowadzeniem głównych religii
01:14
Khmers, and people all over the world
practiced animism.
practiced animism.
20
62080
5760
Khmerowie, podobnie jak reszta
świata, praktykowali animizm.
świata, praktykowali animizm.
01:21
Serpents were especially important
in this belief system
in this belief system
21
69120
2896
Węże były szczególnie ważne
dla tego systemu wierzeń,
dla tego systemu wierzeń,
01:24
because in their fluid,
curvilinear movement,
curvilinear movement,
22
72040
4376
ponieważ ich płynne, wężowe ruchy
01:28
they mimicked the flow of water.
23
76440
1640
przywodzą na myśl strumień wody.
01:31
So to invoke the serpent
in your dancing body then
in your dancing body then
24
79520
3536
Żeby przywołać węża w ciele,
01:35
was to conjure the image
of rivers cutting across the earth:
of rivers cutting across the earth:
25
83080
3760
trzeba było wyczarować
obraz przecinających ziemię rzek,
obraz przecinających ziemię rzek,
01:39
inspire the flow of life-giving waters.
26
87680
2960
wzbudzić przepływ życiodajnej wody.
01:45
As you can see then,
27
93440
1296
Jak widzicie
01:46
Khmer classical dance
is a transformation of nature,
is a transformation of nature,
28
94760
3416
khmerski taniec klasyczny
to transformacja natury,
to transformacja natury,
01:50
of both the physical world around us
and of our own internal universe.
and of our own internal universe.
29
98200
4120
świata zewnętrznego
i wewnętrznego, który tkwi w nas.
i wewnętrznego, który tkwi w nas.
01:55
We have four primary
hand gestures that we use.
hand gestures that we use.
30
103280
2976
Mamy cztery podstawowe ruchy rąk.
01:58
Can we do them together?
31
106280
1200
Spróbujemy razem?
02:00
Yeah? OK.
32
108640
1360
Tak? To do dzieła.
02:04
This is a tree.
33
112080
1880
To jest drzewo.
02:07
That tree will grow,
34
115680
1520
Drzewo rośnie,
02:10
and then it will have leaves.
35
118480
3040
a potem okrywa się liśćmi.
02:14
After it has leaves,
36
122600
1536
Ukazują się liście,
02:16
it'll have flowers,
37
124160
2720
a potem kwiaty.
02:19
and after it has flowers,
38
127960
2296
Po kwiatach
02:22
it'll have fruit.
39
130280
1720
pojawiają się owoce.
02:24
That fruit will drop
40
132880
2336
Owoce spadają na ziemię.
02:27
and a new tree will grow.
41
135240
2016
Rośnie kolejne drzewo.
02:29
And in those four gestures
42
137280
2056
Te cztery gesty
02:31
is the cycle of life.
43
139360
1600
symbolizują cykl życia.
02:40
These four gestures are then used
44
148920
2616
Potem stosuje się te cztery gesty,
02:43
to create a whole entire language
with which dancers express themselves.
with which dancers express themselves.
45
151560
4656
żeby stworzyć język, za pomocą którego
tancerze wyrażają samych siebie.
tancerze wyrażają samych siebie.
02:48
So for example,
46
156240
1296
Na przykład
02:49
I can say,
47
157560
1336
mogę powiedzieć
02:50
"I."
48
158920
1200
"ja".
02:53
"I."
49
161000
1200
"Ja".
02:54
In dance that would be ...
50
162680
1440
W tańcu będzie to wyglądało tak.
02:58
"I."
51
166720
1576
"Ja".
03:00
Or I can say ...
52
168320
1200
Mogę też rzec:
03:03
"Hey you, come here, come here."
53
171440
2936
"Hej ty! Chodź tutaj!".
03:06
In dance ...
54
174400
1200
A tańcu wygląda to tak:
03:11
"Come here,"
55
179440
1256
"Chodź tutaj".
03:12
or, "Go, go."
56
180720
1896
albo "Idź, idź".
03:14
(Laughter)
57
182640
1200
(Śmiech)
03:18
"Go."
58
186880
1416
"Idź".
03:20
And everything from ...
59
188320
1240
Wszystko,
03:24
love ...
60
192280
1200
zaczynając od miłości,
03:31
to sadness,
61
199280
1280
poprzez smutek,
03:33
to --
62
201480
1216
aż do...
03:34
(Stomping)
63
202720
1016
(Tupanie)
03:35
anger
64
203760
1336
gniewu,
03:37
can be expressed
through the dance as well.
through the dance as well.
65
205120
2240
można wyrazić tańcem.
03:42
There's a certain magic
66
210160
1656
Jest w tym jakaś magia,
03:43
in the way that things are filtered,
transformed and put together
transformed and put together
67
211840
4136
w tym, jak wszystko się zmienia
i składa w jedną całość,
i składa w jedną całość,
03:48
to create limitless possibilities in art.
68
216000
2640
żeby stworzyć w sztuce
nieograniczone możliwości.
nieograniczone możliwości.
03:51
The Khmer word for art,
69
219600
1736
Khmerskie słowo na sztukę,
03:53
silapak,
70
221360
1216
"silapak",
03:54
in fact, at its root, means "magic."
71
222600
2600
pierwotnie oznaczało "magię".
03:58
The artist --
72
226320
1216
Artysta,
03:59
the silapakar,
73
227560
1496
czyli silapakar
04:01
or the silapakarani, then,
74
229080
1416
czy też silapakarani,
04:02
is nothing short of a magician.
75
230520
2160
jest niczym magik.
04:06
I am very proud to say
76
234360
1936
Z dumą mogę powiedzieć,
04:08
that I belong to a long line of magicians,
77
236320
3016
że należę do długiej linii magików,
zaczynając od mojej nauczycielki,
Sophiline Cheam Shapiro,
Sophiline Cheam Shapiro,
04:11
from my teacher, Sophiline Cheam Shapiro,
78
239360
2280
04:14
to her teachers who were stars
in the royal palace,
in the royal palace,
79
242480
3040
przez jej nauczycieli,
którzy brylowali na królewskim dworze,
którzy brylowali na królewskim dworze,
04:18
to the ancient dancers of Angkor
80
246360
2776
przez starożytnych tancerzy w Angkor
04:21
and to the primal villagers
81
249160
1536
i przez dawnych mieszkańców wsi,
04:22
from which the art form
originally took life.
originally took life.
82
250720
2560
którzy jako pierwsi
tchnęli w tę formę sztuki życie.
tchnęli w tę formę sztuki życie.
04:27
That said,
83
255480
1216
Niestety
04:28
our cherished heritage was once
almost completely destroyed.
almost completely destroyed.
84
256720
3760
nasze wspaniałe dziedzictwo
już raz zniszczono niemal doszczętnie.
już raz zniszczono niemal doszczętnie.
04:36
If you are wearing glasses,
85
264760
1776
Jeśli nosicie okulary,
04:38
please stand up.
86
266560
1200
wstańcie.
04:44
If you speak more than one language,
87
272760
2376
Jeśli znacie więcej niż jeden język,
04:47
please stand up.
88
275160
1200
wstańcie.
04:53
If you have light skin,
89
281320
1576
Jeśli macie jasną skórę,
04:54
please stand up.
90
282920
1200
wstańcie.
05:03
Your glasses meant
that you could afford health care.
that you could afford health care.
91
291800
3240
Nosicie okulary, więc stać was na lekarza.
05:08
That second or third language you spoke
indicated your elite education.
indicated your elite education.
92
296960
4480
Jeśli znacie dwa, trzy języki, to znaczy,
że jesteście dobrze wykształceni.
że jesteście dobrze wykształceni.
05:15
Your light skin meant
you didn't have to work beneath the sun.
you didn't have to work beneath the sun.
93
303320
3400
Jeśli macie jasną skórę, to znaczy,
że nie musicie pracować na słońcu.
że nie musicie pracować na słońcu.
Podczas rządów Czerwonych Khmerów,
05:20
Under the Khmer Rouge,
94
308040
1536
05:21
who took over Cambodia from 1975 to 1979,
95
309600
4336
które panowały w Kambodży
w latach 1975-1979,
w latach 1975-1979,
05:25
we would all be dead now,
96
313960
2176
wszyscy bylibyśmy teraz martwi
za to, że jesteśmy
rzekomo uprzywilejowani.
rzekomo uprzywilejowani.
05:28
targeted because of our assumed privilege.
97
316160
2880
05:37
You see,
98
325160
1216
Widzicie,
05:38
the Khmer Rouge looked to Cambodia,
99
326400
2136
Czerwony Khmerzy patrzyli na Kambodżę
05:40
and they saw centuries
of rigid inequality.
of rigid inequality.
100
328560
3616
i widzieli wieki rażącej nierówności.
05:44
The king and the few elites around him
101
332200
2176
Król i otaczająca go elita
05:46
had all the pleasures
and comforts of the world
and comforts of the world
102
334400
2856
mieli dostęp do wszystkich zasobów,
05:49
while the mass majority
suffered from backbreaking labor
suffered from backbreaking labor
103
337280
3216
podczas gdy miażdżąca większość
pracowała ponad siły
pracowała ponad siły
05:52
and harsh poverty.
104
340520
1240
i żyła w nędzy.
05:54
You don't need a history book
to see that this is true.
to see that this is true.
105
342720
2640
Nie trzeba znać się na historii,
żeby wiedzieć, że to prawda.
żeby wiedzieć, że to prawda.
05:58
The Khmer word for "I,"
106
346120
2216
Khmerskie słowo na "ja",
06:00
for "me,"
107
348360
1200
na "mnie"
06:02
is khnhom.
108
350480
1360
brzmi "khnhom".
06:05
This very same word can also mean "slave"
109
353240
3696
To samo słowo może też
oznaczać niewolnika.
oznaczać niewolnika.
06:08
and dancers were in fact known
as knhom preah robam,
as knhom preah robam,
110
356960
3736
Tancerzy określano w istocie
jako "knhom preah robam",
jako "knhom preah robam",
06:12
or "slaves of the sacred dance."
111
360720
2600
czyli "niewolników świętego tańca".
06:17
The Khmer Rouge sought
to end slavery in Cambodia,
to end slavery in Cambodia,
112
365200
3056
Czerwoni Khmerzy chcieli
znieść niewolnictwo w Kambodży,
znieść niewolnictwo w Kambodży,
06:20
yet somehow they turned
everyone into slaves to do it.
everyone into slaves to do it.
113
368280
3480
ale zamiast tego wszystkich
uczynili niewolnikami.
uczynili niewolnikami.
06:24
They became the oppression
that they sought to end.
that they sought to end.
114
372400
3000
Sami stali się oprawcami,
choć chcieli znieść niewolnictwo.
choć chcieli znieść niewolnictwo.
06:28
They evacuated the capital
115
376360
1696
Ewakuowali stolicę
06:30
and forced people into labor camps.
116
378080
2496
i wtłoczyli ludzi do obozów pracy.
06:32
They tore families apart
117
380600
1896
Rozdzielali rodziny,
06:34
and brainwashed children
against their own parents.
against their own parents.
118
382520
2760
nastawiali dzieci przeciwko rodzicom.
06:38
Everywhere, people were dying
and being killed,
and being killed,
119
386080
3256
Ludzie umierali i byli mordowani.
06:41
losing their lives from disease,
120
389360
2056
Tracili życie z powodu choroby,
06:43
overwork,
121
391440
1216
przepracowania,
06:44
execution and starvation.
122
392680
2000
morderstw i głodu.
06:48
The result of this is that an entire third
of Cambodia's population was lost
of Cambodia's population was lost
123
396640
4696
W efekcie znikła jedna trzecia
ludności Kambodży
ludności Kambodży
06:53
in less than four years,
124
401360
1816
i to w ciągu niecałych czterech lat.
06:55
and in that number were 90 percent
of Khmer dance artists.
of Khmer dance artists.
125
403200
3840
Wśród zmarłych znalazło się
90% khmerskich tancerzy.
90% khmerskich tancerzy.
07:00
In other words,
126
408280
1216
Innymi słowy
07:01
nine out of 10 visions
for the tradition and future were lost.
for the tradition and future were lost.
127
409520
4600
9 na 10 artystów straciło życie,
a byli uosobieniem tradycji i przyszłości.
a byli uosobieniem tradycji i przyszłości.
07:07
Thankfully, however,
128
415760
1696
Jednak na szczęście
07:09
it was my teacher's teachers,
129
417480
2056
nauczycielki moich nauczycieli,
07:11
Chea Samy, Soth Sam On and Chheng Phon,
130
419560
3736
Chea Samy, Soth Sam On and Chheng Phon,
doprowadziły do odrodzenia
tej formy sztuki
tej formy sztuki
07:15
who would lead the revival of the art form
131
423320
2056
07:17
from the ashes of war and genocide:
132
425400
2240
z popiołów i zniszczeń
07:20
one student,
133
428760
1536
po jednym uczeniu,
07:22
one gesture,
134
430320
1576
jednym geście,
07:23
one dance at a time.
135
431920
1976
jednym tańcu na raz.
07:25
They wrote the love,
136
433920
1896
Wpisały miłość,
07:27
magic,
137
435840
1456
magię,
07:29
beauty,
138
437320
1216
piękno,
07:30
history and philosophy of our lineage
139
438560
2336
historię i filozofię,
które nas określały,
które nas określały,
07:32
into the bodies of the next generation.
140
440920
2480
w ciała przyszłego pokolenia.
07:37
Nearly 40 years later,
141
445640
1896
Prawie czterdzieści lat później
07:39
Khmer classical dance
has been revived to new heights.
has been revived to new heights.
142
447560
3520
khmerski taniec klasyczny
znowu przeżywa rozkwit.
znowu przeżywa rozkwit.
07:44
Yet somehow it still exists
in a vulnerable environment.
in a vulnerable environment.
143
452080
3560
Jednak nadal jest zagrożony.
07:48
The disastrous effects of war
still haunt Khmer people today.
still haunt Khmer people today.
144
456640
4176
Tragiczne efekty wojny
nadal prześladują Khmerów.
nadal prześladują Khmerów.
07:52
It is written in our bodies,
145
460840
2096
To tkwi w naszych ciałach.
07:54
manifested in a genetic passage of PTSD
146
462960
3536
To widać w naszych genach,
cierpimy na zespół stresu pourazowego.
cierpimy na zespół stresu pourazowego.
07:58
and in families facing cyclical poverty
147
466520
2776
Całe pokolenia tkwią w nędzy.
08:01
and immense cultural rifts
and language barriers.
and language barriers.
148
469320
2720
Istnieje przepaść kulturowa
i bariery językowe.
i bariery językowe.
08:06
Yet beauty is a most resilient thing.
149
474760
2640
Jednak piękno jest najbardziej żywotne.
08:11
Beauty has this ability
to grow anywhere and everywhere
to grow anywhere and everywhere
150
479080
3856
Piękno może kwitnąć w każdym miejscu,
08:14
at any time.
151
482960
1200
o każdej porze.
08:17
Beauty is what connects people
through time and place.
through time and place.
152
485560
3640
Piękno łączy ludzi przez czas i miejsce.
08:22
Beauty is a liberation from suffering.
153
490640
3080
Piękno wyzwala od cierpienia.
08:28
As Khmer artists work to revive
our culture and country,
our culture and country,
154
496400
3576
Khmerscy artyści chcą tchnąć
życie w naszą kulturę i kraj.
życie w naszą kulturę i kraj.
08:32
we find that there are many paths
in which to move forward into the future.
in which to move forward into the future.
155
500000
4240
Uważamy, że wiele ścieżek
prowadzi ku przyszłości.
prowadzi ku przyszłości.
08:38
And in a tradition where we often
don't know the dancer's names,
don't know the dancer's names,
156
506000
4336
W naszej tradycji często
nie znamy imion tancerzy,
nie znamy imion tancerzy,
08:42
who they were,
157
510360
1216
nie wiemy, kim byli,
08:43
what their lives were like,
158
511600
1496
jak wyglądało ich życie,
08:45
what they felt,
159
513120
1856
jakie uczucia im towarzyszyły,
08:47
let me propose that we move forward
honestly and openly from "khnhom."
honestly and openly from "khnhom."
160
515000
5200
więc chciałbym, żebyśmy uczciwie
i otwarcie odeszli od "khnhom".
i otwarcie odeszli od "khnhom".
08:53
Khnhom not as in slave,
161
521520
2056
Khnhom nie byłby niewolnikiem,
08:55
but as in conscious service.
162
523600
1920
ale świadomym sługą.
08:58
Khnhom:
163
526720
1496
Khnhom:
09:00
"I,"
164
528240
1616
"Ja".
09:01
"me,"
165
529880
1496
"Mnie".
09:03
"flowering."
166
531400
1200
"Rozkwitam".
09:06
My name is Prumsodun Ok.
167
534520
2256
Nazywam się Prumsodun Ok.
09:08
I am Khmer,
168
536800
1216
Jestem Khmerem
09:10
and I am American.
169
538040
1976
i jestem Amerykaninem.
09:12
I am the child of refugees,
170
540040
2336
Jestem dzieckiem uchodźców,
09:14
a creator, a healer,
171
542400
1936
twórcą, uzdrowicielem,
09:16
and a builder of bridges.
172
544360
1720
budowniczym mostów.
09:18
I am my teacher's first male student
173
546880
2376
Jestem pierwszym męskim uczniem
moich nauczycielek,
moich nauczycielek,
09:21
in a tradition understood
by many as female,
by many as female,
174
549280
3296
a w tradycji nauczano głównie kobiety.
09:24
and I founded Cambodia's first
gay dance company.
gay dance company.
175
552600
3080
Założyłem w Kambodży pierwszą
szkołę tańca dla homoseksualistów.
szkołę tańca dla homoseksualistów.
09:28
I am the incarnation
of the beauty, dreams and power
of the beauty, dreams and power
176
556800
4176
Jestem wcieleniem piękna, snów i siły
09:33
of those who came before me.
177
561000
1936
tych, którzy byli przede mną.
09:34
The convergence
of past, present and future,
of past, present and future,
178
562960
3496
Zbliżeniem przeszłości,
teraźniejszości i przyszłości,
teraźniejszości i przyszłości,
09:38
and of individual and collective.
179
566480
2440
jednostki i społeczeństwa.
09:43
Let me then play
that ancient and ageless role
that ancient and ageless role
180
571080
3216
Pozwólcie, że wcielę się
w pradawną i ponadczasową rolę
w pradawną i ponadczasową rolę
09:46
of the artist as messenger,
181
574320
2096
artysty i posłańca.
09:48
by sharing the words of Chheng Phon
182
576440
2240
Przekażę wam słowa Chhenga Phona.
09:52
"A garden with only one type of flower,
183
580240
3576
"Ogród, w którym rośnie
tylko jeden rodzaj kwiatów
tylko jeden rodzaj kwiatów
09:55
or flowers of only one color,
184
583840
2016
albo kwiaty w jednym kolorze,
09:57
is no good."
185
585880
1200
nie jest dobrym ogrodem".
10:00
This is a reminder that our strength,
186
588640
2880
To przypomina nam o tym,
10:04
growth,
187
592200
1216
że nasza siła, rozwój,
10:05
survival
188
593440
1216
przetrwanie,
10:06
and very existence,
189
594680
1216
nasza egzystencja
10:07
lies in diversity.
190
595920
1360
opierają się na różnorodności.
10:10
It is, however,
191
598680
1256
To także
10:11
a message of courage as well.
192
599960
1800
przesłanie o odwadze.
10:15
For a flower does not ask
for anyone's permission to bloom.
for anyone's permission to bloom.
193
603200
3680
Kwiaty nie proszą o pozwolenie na rozkwit.
10:20
It was born to offer itself to the world.
194
608000
2600
Narodziły się, żeby ofiarować się światu.
10:23
Fearless love is its nature.
195
611480
2840
Ich naturą jest nieustraszona miłość.
10:26
Thank you.
196
614880
1216
Dziękuję.
10:28
(Applause)
197
616120
5360
(Brawa)
ABOUT THE SPEAKER
Prumsodun Ok - Interdisciplinary artistTED Fellow Prumsodun Ok heals, empowers and advocates using the ancient art of Khmer classical dance.
Why you should listen
Prumsodun Ok groundbreaking performances have been described as "radical beauty" by the Bangkok Post and have been staged throughout Cambodia, Thailand, Mexico, Greece and the United States. Ok's 2013 book Moni Mekhala and Ream Eyso was reviewed in the Asian Theatre Journal as “a sampeah kru ritual of a sort: an offering to teachers living and deceased and to Moni Mekhala [the Goddess of the Ocean] herself.”
Ok has brought a diverse group of artists, activists and scholars together for Children of Refugees, a program of talks and performances raising awareness for the Syrian refugee crisis. Among many honors, Ok is a TED Senior Fellow and was named by Tea Uglow, creative director of Google Creative Lab in Sydney, an LGBT+ Creative Leader of Tomorrow for The Dots's and WeTransfer's Championing Diversity Initiative. Ok is based in Phnom Penh where he founded Prumsodun Ok & NATYARASA, Cambodia’s first gay dance company.
Prumsodun Ok | Speaker | TED.com