TED2017
Prumsodun Ok: The magic of Khmer classical dance
Prumsodun Ok: ခမာ ဂန္ဓဝင်အကရဲ့ မှော်ဆန်မှု။
Filmed:
Readability: 4.1
1,616,145 views
နှစ်ပေါင်း ၁၀၀၀ ကျော်တိုင်တိုင် ကမ္ဘောဒီးယား ကချေသည်တွေဟာ ကောင်းကင်ဘုံနဲ့ မြေကြီးအကြားက ပေါင်းကူး တံတားတွေအဖြစ် ရှင်သန်နေထိုင်ခဲ့ကြပါတယ်။ ဒီကျက်သရေရှိလှတဲ့ အမျိုးမျိုးစပ်ဟပ်ထားတဲ့ အက‘ဟောပြောချက်ထဲမှာ ကမ္ဘောဒီးယားရဲ့ ပထမဆုံး ယောက်ျားချည်းနဲ့ လိင်တူဆက်ဆံသူလို့ သတ်မှတ်တဲ့ အက ကုမ္ပဏီရဲ့ တည်ထောင်သူ အနုပညာရှင် Prumsodun Ok ကနေပြီး ခမာ ဂန္ဓဝင်အကရဲ့ ကြွယ်ဝလှတဲ့ သမိုင်းနဲ့ ၎င်းရဲ့ လက်ရှိ ပြန်လည်ခေတ်စားလာမှုကို အနုပညာရှင်ရဲ့ ရှေးဟောင်း ထာဝရ ကဏ္ဍကို တမန်တစ်ဦးအဖြစ် သရုပ်ဆောင်ရင်း အနုစိတ်တင်ပြထားပါတယ်။
Prumsodun Ok - Interdisciplinary artist
TED Fellow Prumsodun Ok heals, empowers and advocates using the ancient art of Khmer classical dance. Full bio
TED Fellow Prumsodun Ok heals, empowers and advocates using the ancient art of Khmer classical dance. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
"Robam kbach boran,"
0
760
1776
"Robam kbach boran"
00:14
or the art of Khmer classical dance,
1
2560
1776
(သို့) ခမာ ဂန္ဓဝင်အကရဲ့ အနုပညာဟာ
00:16
is more than 1,000 years old.
2
4360
1800
နှစ် ၁၀၀၀ ကျော် သက်တမ်းရှိပါတယ်။
00:19
It was developed as a prayer in movement
3
7000
2576
မိုးနဲ့ မြေဩဇာကောင်းမှု အတွက်
လှုပ်ရှားကပြရင်း
လှုပ်ရှားကပြရင်း
00:21
for rain and fertility,
4
9600
2176
ဆုတောင်းမှုအဖြစ် ဖွံ့ဖြိုးခဲ့ပါတယ်။
00:23
and a prosperity that this meant
for an agricultural society.
for an agricultural society.
5
11800
3400
စိုက်ပျိုးရေး လူမှုတန်းစားရဲ့
ကြွယ်ဝမှုအတွက်လို့ ဆိုလိုတာပါ။
ကြွယ်ဝမှုအတွက်လို့ ဆိုလိုတာပါ။
အမျိုးသားတွေရော အမျိုးသမီး
ကချေသည်တွေကိုရော
ကချေသည်တွေကိုရော
00:29
Dancers who were both men and women
6
17000
2736
ဘုရားကျောင်းတွေကို ပေးလှူခဲ့ကြလို့
00:31
were offered to temples
7
19760
1256
00:33
where they served as living bridges
between heaven and earth.
between heaven and earth.
8
21040
3080
သူတို့ဟာ ကောင်းကင်နဲ့ မြေကြီးကြား
တံတားတွေအဖြစ် အမှုထမ်းကြတယ်။
တံတားတွေအဖြစ် အမှုထမ်းကြတယ်။
00:36
Their dancing bodies carried the prayers
of the people up to the gods,
of the people up to the gods,
9
24800
4936
ကနေတဲ့ ခန္ဓာကိုယ်တွေက လူတွေရဲ့ ဆုတောင်း
တွေကို နတ်ဒေဝါတွေဆီ သယ်ဆောင်ကာ
တွေကို နတ်ဒေဝါတွေဆီ သယ်ဆောင်ကာ
00:41
and the will of the deities
was delivered back through them
was delivered back through them
10
29760
3376
နတ်ဘုရားတွေရဲ့ အလိုဆန္ဒဟာ
၎င်းတို့ကနေ လူတွေနဲ့ မြေပြင်ကို
၎င်းတို့ကနေ လူတွေနဲ့ မြေပြင်ကို
00:45
to the people and the land.
11
33160
1520
ပြန်ပို့ဆောင်ပေးပါတယ်။
00:49
There are a lot of curves in Khmer dance.
12
37720
2800
ခမာ အကမှာ အကွေးများစွာရှိပါတယ်။
00:53
Our backs are arched,
13
41440
1520
ကျောပြင်တွေကို ခုံးထားတယ်၊
00:55
our knees are bent,
14
43760
1896
ကျွန်တော်တို့ ဒူးတွေကို ကွေးတယ်၊
00:57
our toes are curled,
15
45680
2016
ခြေချောင်းတွေကို ခွေထားတယ်၊
00:59
our elbows are hyperflexed
16
47720
2336
တံတောင်ဆစ်တွေကို အလွန်အမင်း ဆန့်ထားပြီး
01:02
and our fingers are curved backwards.
17
50080
2440
လက်ချောင်းတွေကို နောက်ပြန် ကွေးထားတယ်။
01:05
All of these curves
create a serpentine impression,
create a serpentine impression,
18
53600
3656
ဒီမျဉ်းကွေးအားလုံးဟာ
မြွေနဂါး အသွင်ဖန်တီးပြီး
မြွေနဂါး အသွင်ဖန်တီးပြီး
01:09
and this is important because before
the introduction of major religions,
the introduction of major religions,
19
57280
4776
ဒါက အရေးကြီးတဲ့အကြောင်းက
အဓိက ဘာသာတရားတွေရဲ့ အစမတိုင်ခင်မှာ
အဓိက ဘာသာတရားတွေရဲ့ အစမတိုင်ခင်မှာ
01:14
Khmers, and people all over the world
practiced animism.
practiced animism.
20
62080
5760
ခမာတွေ၊ ပြီးတော့ တစ်ကမ္ဘာလုံးက
လူတွေဟာ ရုပ်ဝတ္ထုကိုးကွယ်မှု ပြုခဲ့လို့ပါ။
လူတွေဟာ ရုပ်ဝတ္ထုကိုးကွယ်မှု ပြုခဲ့လို့ပါ။
01:21
Serpents were especially important
in this belief system
in this belief system
21
69120
2896
အထူးသဖြင့် ဒီယုံကြည်မှုစနစ်မှာ
မြွေတွေက အရေးပါတဲ့အကြောင်းက
မြွေတွေက အရေးပါတဲ့အကြောင်းက
01:24
because in their fluid,
curvilinear movement,
curvilinear movement,
22
72040
4376
၎င်းတို့ရဲ့ ပြေပြစ်၊ ခွေလိမ်နေတဲ့
လှုပ်ရှားမှုကြောင့်ပါ၊
လှုပ်ရှားမှုကြောင့်ပါ၊
01:28
they mimicked the flow of water.
23
76440
1640
သူတို့ဟာ ရေအလျဉ်ကို အသွင်ဆောင်တယ်။
01:31
So to invoke the serpent
in your dancing body then
in your dancing body then
24
79520
3536
ဒီတော့ မြွေနဂါးကို သင့်ရဲ့
ကနေတဲ့ ခန္ဓာကိုယ်ထဲ ပင့်ဖိတ်ဖို့က
ကနေတဲ့ ခန္ဓာကိုယ်ထဲ ပင့်ဖိတ်ဖို့က
01:35
was to conjure the image
of rivers cutting across the earth:
of rivers cutting across the earth:
25
83080
3760
မြေပြင်အနှံ့ ပိုင်းဖြတ်နေတဲ့ မြစ်တွေရဲ့
ပုံရိပ်ကို ကိုယ်ယောင်ပြဖို့ပါ။
ပုံရိပ်ကို ကိုယ်ယောင်ပြဖို့ပါ။
01:39
inspire the flow of life-giving waters.
26
87680
2960
အသက်ကိုပေးတဲ့ ရေစီးဆင်းမှုကို
စေ့ဆော်ဖို့ပါ။
စေ့ဆော်ဖို့ပါ။
01:45
As you can see then,
27
93440
1296
သင်တို့ မြင်ရတဲ့အတိုင်း
01:46
Khmer classical dance
is a transformation of nature,
is a transformation of nature,
28
94760
3416
ခမာ ဂန္ဓဝင်အကဟာ သဘာဝရဲ့
ပြောင်းလဲမှုတစ်ခု၊
ပြောင်းလဲမှုတစ်ခု၊
01:50
of both the physical world around us
and of our own internal universe.
and of our own internal universe.
29
98200
4120
ကျွန်ပ်တို့ ဝန်းကျင်က ရုပ်လောကနဲ့ ကျွန်ုပ်
တို့ အတွင်းဘက် စကြာဝဠာ နှစ်ခုလုံးပါ။
တို့ အတွင်းဘက် စကြာဝဠာ နှစ်ခုလုံးပါ။
01:55
We have four primary
hand gestures that we use.
hand gestures that we use.
30
103280
2976
ကျွန်တော်တို့ သုံးတဲ့ အဓိက လက်ဟန်
လေးမျိုးရှိပါတယ်။
လေးမျိုးရှိပါတယ်။
01:58
Can we do them together?
31
106280
1200
ဒါတွေ အတူတူ လုပ်နိုင်လား။
02:00
Yeah? OK.
32
108640
1360
ရေး၊ အိုကေ။
02:04
This is a tree.
33
112080
1880
ဒါက သစ်ပင်တစ်ပင်ပါ။
02:07
That tree will grow,
34
115680
1520
အဲဒီသစ်ပင် ကြီးထွားမယ်၊
02:10
and then it will have leaves.
35
118480
3040
ဒီနောက်မှာ အရွက်တွေ ရှိလာမယ်၊
02:14
After it has leaves,
36
122600
1536
အရွက်တွေရှိလာအပြီးမှာ
02:16
it'll have flowers,
37
124160
2720
ပန်းတွေ ပွင့်လာမယ်၊
02:19
and after it has flowers,
38
127960
2296
ပန်းတွေ ပွင့်လာပြီးနောက်မှာ
02:22
it'll have fruit.
39
130280
1720
အသီး သီးလာမယ်။
02:24
That fruit will drop
40
132880
2336
အဲဒီအသီး ကြွေကျမယ်၊
02:27
and a new tree will grow.
41
135240
2016
အပင်သစ်တစ်ပင် ပေါက်လာမယ်။
02:29
And in those four gestures
42
137280
2056
ဒီလက်ဟန် လေးခုဟာ
02:31
is the cycle of life.
43
139360
1600
ဘဝ သံသရာပါ။
02:40
These four gestures are then used
44
148920
2616
ဒီလက်ဟန်လေးမျိုးကို ကချေသည်တွေ
သူတို့ကိုယ်သူတို့
သူတို့ကိုယ်သူတို့
02:43
to create a whole entire language
with which dancers express themselves.
with which dancers express themselves.
45
151560
4656
ဖော်ပြတဲ့ ဘာသာစကားတစ်ခုလုံးကို
ဖန်တီးဖို့ အသုံးပြုထားပါတယ်။
ဖန်တီးဖို့ အသုံးပြုထားပါတယ်။
02:48
So for example,
46
156240
1296
ဒီတော့ ဥပမာအဖြစ်
02:49
I can say,
47
157560
1336
ကျွန်တော် ပြောနိုင်တာက
02:50
"I."
48
158920
1200
"ငါ။"
02:53
"I."
49
161000
1200
"ငါ။"
02:54
In dance that would be ...
50
162680
1440
အကထဲမှာ ဖြစ်မှာကတော့
02:58
"I."
51
166720
1576
"ငါ။"
03:00
Or I can say ...
52
168320
1200
(သို့) ပြောနိုင်တာက
03:03
"Hey you, come here, come here."
53
171440
2936
"ဟေ့လူ၊ ဒီကိုလာ၊ ဒီကိုလာ"
03:06
In dance ...
54
174400
1200
အကထဲမှာ
03:11
"Come here,"
55
179440
1256
"ဒီကိုလာ"
03:12
or, "Go, go."
56
180720
1896
(သို့) "သွား၊ သွား"
03:14
(Laughter)
57
182640
1200
(ရယ်သံများ)
03:18
"Go."
58
186880
1416
"သွား"
03:20
And everything from ...
59
188320
1240
အရာတိုင်းဟာ
03:24
love ...
60
192280
1200
မေတ္တာကနေ
03:31
to sadness,
61
199280
1280
ဝမ်းနည်းမှုအထိ
03:33
to --
62
201480
1216
အထိ
03:34
(Stomping)
63
202720
1016
(ခြေဆောင့်နင်းခြင်း)
03:35
anger
64
203760
1336
ဒေါသကို
03:37
can be expressed
through the dance as well.
through the dance as well.
65
205120
2240
အကကနေလည်း
ဖော်ပြနိုင်တယ်။
ဖော်ပြနိုင်တယ်။
03:42
There's a certain magic
66
210160
1656
ဒီနည်းလမ်းမှာ မှော်ဆန်မှုတစ်ခုက
03:43
in the way that things are filtered,
transformed and put together
transformed and put together
67
211840
4136
အနုပညာမှာ အကန့်အသတ်မဲ့တဲ့
အလားအလားတွေ ဖန်တီးဖို့ အရာတွေဟာ
အလားအလားတွေ ဖန်တီးဖို့ အရာတွေဟာ
03:48
to create limitless possibilities in art.
68
216000
2640
စိမ့်ထွက်၊ ပြောင်းလဲကာ ပေါင်းစပ်တာပါ။
03:51
The Khmer word for art,
69
219600
1736
အနုပညာအတွက် ခမာ စကားလုံးက
03:53
silapak,
70
221360
1216
silapak ပါ။
03:54
in fact, at its root, means "magic."
71
222600
2600
တကယ်က အရင်းခံက "မှော်"ပါ။
03:58
The artist --
72
226320
1216
အနုပညာရှင်
03:59
the silapakar,
73
227560
1496
silapakar
04:01
or the silapakarani, then,
74
229080
1416
(သို့) silapakarani ဆိုရင်
04:02
is nothing short of a magician.
75
230520
2160
မှော်ဆရာထက် တစ်ပြားသားမှ မလျော့ပါဘူး။
04:06
I am very proud to say
76
234360
1936
မှော်ဆရာ အတန်းရှည်ကြီးနဲ့
04:08
that I belong to a long line of magicians,
77
236320
3016
ကျွန်တော်ပတ်သက်တာကို ပြောရတာ ဂုဏ်ယူပါတယ်။
04:11
from my teacher, Sophiline Cheam Shapiro,
78
239360
2280
ကျွန်တော့ဆရာမ Sophiline Cheam Shapiro ကနေ
04:14
to her teachers who were stars
in the royal palace,
in the royal palace,
79
242480
3040
တော်ဝင်နန်းတော်မှာ အကျော်အမော်
တွေဖြစ်တဲ့ သူမရဲ့ ဆရာတွေအထိ၊
တွေဖြစ်တဲ့ သူမရဲ့ ဆရာတွေအထိ၊
04:18
to the ancient dancers of Angkor
80
246360
2776
Angkor ရဲ့ ကချေသည်တွေ၊
04:21
and to the primal villagers
81
249160
1536
အနုပညာ ပုံစံ မူလအသက်ဝင်ရာ
04:22
from which the art form
originally took life.
originally took life.
82
250720
2560
ရှေးဦးရွာသားတွေအထိပါ။
04:27
That said,
83
255480
1216
ဒီလို ဆိုတာက
04:28
our cherished heritage was once
almost completely destroyed.
almost completely destroyed.
84
256720
3760
ကျွန်တော်တို့ မြတ်နိုးရတဲ့ အမွေအနှစ်ဟာ
တစ်ခါက လုံးဝ ဖျက်ဆီးခံရလုလုဖြစ်ခဲ့တာပါ။
တစ်ခါက လုံးဝ ဖျက်ဆီးခံရလုလုဖြစ်ခဲ့တာပါ။
04:36
If you are wearing glasses,
85
264760
1776
သင်ဟာ မျက်မှန်တပ်ထားတယ်ဆိုရင်
04:38
please stand up.
86
266560
1200
ကျေးဇူးပြုပြီး ရပ်လိုက်ပါ
04:44
If you speak more than one language,
87
272760
2376
သင်ဟာ ဘာသာစကား တစ်ခုထက်
ပိုပြောတယ်ဆိုရင်
ပိုပြောတယ်ဆိုရင်
04:47
please stand up.
88
275160
1200
ကျေးဇူးပြုပြီး ရပ်လိုက်ပါ
04:53
If you have light skin,
89
281320
1576
ဖျော့တော့တဲ့ အရေပြားရှိရင်
04:54
please stand up.
90
282920
1200
ကျေးဇူးပြုပြီး ရပ်လိုက်ပါ
05:03
Your glasses meant
that you could afford health care.
that you could afford health care.
91
291800
3240
မျက်မှန်က သင် ကျန်းမာရေး စောင့်ရှောက်မှု
အတွက် တတ်နိုင်တယ်ဆိုလိုတယ်။
အတွက် တတ်နိုင်တယ်ဆိုလိုတယ်။
05:08
That second or third language you spoke
indicated your elite education.
indicated your elite education.
92
296960
4480
သင်ပြောတဲ့ ဒုတိယနဲ့ တတိယဘာသာစကားက
သင့်ရဲ့ အကောင်းစား ပညာရေးကို ညွှန်ပြပါတယ်။
သင့်ရဲ့ အကောင်းစား ပညာရေးကို ညွှန်ပြပါတယ်။
05:15
Your light skin meant
you didn't have to work beneath the sun.
you didn't have to work beneath the sun.
93
303320
3400
ဖျော့တော့တဲ့ အသားအရေက နေရောင်
အောက်မှာ အလုပ်လုပ်ဖို့မလိုတာဆိုလိုပါတယ်။
အောက်မှာ အလုပ်လုပ်ဖို့မလိုတာဆိုလိုပါတယ်။
05:20
Under the Khmer Rouge,
94
308040
1536
ကမ္ဘောဒီးယားကို ၁၉၇၅ ကနေ ၁၉၇၉ ထိ
05:21
who took over Cambodia from 1975 to 1979,
95
309600
4336
အုပ်စိုးခဲ့တဲ့ ခမာနီတွေလက်အောက်မှာဆို
05:25
we would all be dead now,
96
313960
2176
အခု ကျွန်တော်တို့အားလုံး သေကုန်မှာပါ၊
05:28
targeted because of our assumed privilege.
97
316160
2880
ပစ်မှတ်ထားခံရတာက အတုအယောင်
အခွင့်ထူးကြောင့်ပါ။
အခွင့်ထူးကြောင့်ပါ။
05:37
You see,
98
325160
1216
သိတဲ့အတိုင်း
05:38
the Khmer Rouge looked to Cambodia,
99
326400
2136
ခမာနီတွေက ကမ္ဘောဒီးယားကို အလေးဂရုပြုပြီး
05:40
and they saw centuries
of rigid inequality.
of rigid inequality.
100
328560
3616
တင်းကြပ်တဲ့ မညီမျှမှုရဲ့
ရာစုနှစ်တွေကို မြင်ခဲ့တယ်။
ရာစုနှစ်တွေကို မြင်ခဲ့တယ်။
05:44
The king and the few elites around him
101
332200
2176
ဘုရင်နဲ့ သူ့အနားက အထက်တန်းစား အနည်းငယ်ဟာ
05:46
had all the pleasures
and comforts of the world
and comforts of the world
102
334400
2856
လောက စည်းစိမ်ခံစားနေချိန်မှာ
05:49
while the mass majority
suffered from backbreaking labor
suffered from backbreaking labor
103
337280
3216
ပြည်သူအများစုကတော့ ပင်ပန်းတဲ့
အလုပ်နဲ့ ကြမ်းတမ်းတဲ့ ဆင်းရဲမှုကြောင့်
အလုပ်နဲ့ ကြမ်းတမ်းတဲ့ ဆင်းရဲမှုကြောင့်
05:52
and harsh poverty.
104
340520
1240
ဒုက္ခရောက်နေကြရတယ်။
05:54
You don't need a history book
to see that this is true.
to see that this is true.
105
342720
2640
ဒါအမှန်ဆိုတာ သိမြင်ဖို့
သမိုင်းစာအုပ်တစ်အုပ် မလိုပါဘူး။
သမိုင်းစာအုပ်တစ်အုပ် မလိုပါဘူး။
05:58
The Khmer word for "I,"
106
346120
2216
"ငါ" "ငါ့ကို" ဆိုတာအတွက်
06:00
for "me,"
107
348360
1200
ခမာစကားလုံးက
06:02
is khnhom.
108
350480
1360
khnhom ပါ။
06:05
This very same word can also mean "slave"
109
353240
3696
ဒီစကားလုံးကပဲ "ကျွန်"ဆိုတဲ့
အနက်လည်းပေးတယ်၊
အနက်လည်းပေးတယ်၊
06:08
and dancers were in fact known
as knhom preah robam,
as knhom preah robam,
110
356960
3736
ကချေသည်တွေဟာ တကယ်တမ်းတော့
knhom preah robam လို့သိကြတယ်၊
knhom preah robam လို့သိကြတယ်၊
06:12
or "slaves of the sacred dance."
111
360720
2600
"အလေးအမြတ်ထားရာ အကရဲ့ ကျွန်တွေပေါ့။
06:17
The Khmer Rouge sought
to end slavery in Cambodia,
to end slavery in Cambodia,
112
365200
3056
ခမာနီတွေက ကမ္ဘောဒီးယားမှာ ကျွန်စနစ်
အဆုံးသတ်ဖို့ ကြိုးပမ်းပေမဲ့
အဆုံးသတ်ဖို့ ကြိုးပမ်းပေမဲ့
06:20
yet somehow they turned
everyone into slaves to do it.
everyone into slaves to do it.
113
368280
3480
သူတို့ဟာ တစ်နည်းနည်းနဲ့ ဒါလုပ်ဖို့
လူတိုင်းကို ကျွန်တွေအဖြစ်ပြောင်းတာပါ။
လူတိုင်းကို ကျွန်တွေအဖြစ်ပြောင်းတာပါ။
06:24
They became the oppression
that they sought to end.
that they sought to end.
114
372400
3000
အဆုံးသတ်ဖို့ ကြိုးပမ်းတယ်ဆိုပြီး
ဖိနှိပ်ချုပ်ချယ်လာတယ်။
ဖိနှိပ်ချုပ်ချယ်လာတယ်။
06:28
They evacuated the capital
115
376360
1696
မြို့တော်ကို ရှင်းထုတ်ပြီး
06:30
and forced people into labor camps.
116
378080
2496
လူတွေကို ချွေးတပ်
စခန်းတွဆီ အတင်းပို့တယ်။
စခန်းတွဆီ အတင်းပို့တယ်။
06:32
They tore families apart
117
380600
1896
မိသားစုတွေကို ပြိုကွဲအောင်လုပ်ပြီး
06:34
and brainwashed children
against their own parents.
against their own parents.
118
382520
2760
ကလေးတွေကို သူတို့မိဘတွေကို ဆန့်ကျင်ကာ
ဦးနှောက်ကျင်းပစ်တယ်။
ဦးနှောက်ကျင်းပစ်တယ်။
06:38
Everywhere, people were dying
and being killed,
and being killed,
119
386080
3256
နေရာတိုင်းမှာ လူတွေ သေနေတယ်၊
အသတ်ခံရတယ်၊
အသတ်ခံရတယ်၊
06:41
losing their lives from disease,
120
389360
2056
ရောဂါနဲ့ အလုပ်ပိမှု၊
06:43
overwork,
121
391440
1216
ကွက်မျက်မှုနဲ့
06:44
execution and starvation.
122
392680
2000
ငတ်မွတ်မှုကနေ အသက်ဆုံးရှုံးနေတယ်။
06:48
The result of this is that an entire third
of Cambodia's population was lost
of Cambodia's population was lost
123
396640
4696
ဒီအကျိုးဆက်က ကမ္ဘောဒီးယားရဲ့
လူဦးရေ သုံးပုံတစ်ပုံလုံးဟာ
လူဦးရေ သုံးပုံတစ်ပုံလုံးဟာ
06:53
in less than four years,
124
401360
1816
လေးနှစ်လျော့လျော့မှာ ပျောက်ဆုံးခဲ့ပြီး
06:55
and in that number were 90 percent
of Khmer dance artists.
of Khmer dance artists.
125
403200
3840
ကိန်းဂဏန်းအရ ခမာ အက
အနုပညာရှင် ၉၀% ပါ။
အနုပညာရှင် ၉၀% ပါ။
07:00
In other words,
126
408280
1216
တစ်နည်းဆိုရရင်
07:01
nine out of 10 visions
for the tradition and future were lost.
for the tradition and future were lost.
127
409520
4600
ရိုးရာနဲ့ အနာဂတ်အတွက်
အမြင် ၁၀ ခုမှာ ၉ ခု ပျောက်ခဲ့တာပါ။
အမြင် ၁၀ ခုမှာ ၉ ခု ပျောက်ခဲ့တာပါ။
07:07
Thankfully, however,
128
415760
1696
ဒါပေမဲ့လည်း ကံကောင်းထောက်မစွာ
07:09
it was my teacher's teachers,
129
417480
2056
စစ်ရဲ့ပြာတွေနဲ့ လူမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှုကနေ
07:11
Chea Samy, Soth Sam On and Chheng Phon,
130
419560
3736
အနုပညာ ပုံစံရဲ့ ပြန်လည်ဆန်းသစ်မှုကို
ဦးဆောင်ကြမယ့်
ဦးဆောင်ကြမယ့်
07:15
who would lead the revival of the art form
131
423320
2056
ကျွန်တော့ဆရာမရဲ့ ဆရာတွေ
07:17
from the ashes of war and genocide:
132
425400
2240
Chea Samy, Soth Sam On နဲ့
Chheng Phon တို့ပါ။
Chheng Phon တို့ပါ။
07:20
one student,
133
428760
1536
တစ်ကြိမ်မှာ
07:22
one gesture,
134
430320
1576
ကျောင်းသားတစ်ဦး၊
07:23
one dance at a time.
135
431920
1976
လက်ဟန်တစ်ခု၊ အကတစ်ပုဒ်ပါ။
07:25
They wrote the love,
136
433920
1896
သူတို့က ကျွန်တော်တို့ မျိုးနွယ်ရဲ့
07:27
magic,
137
435840
1456
မေတ္တာတရား၊
07:29
beauty,
138
437320
1216
မှော်ဆန်မှု
07:30
history and philosophy of our lineage
139
438560
2336
အလှတရား၊ သမိုင်းနဲ့
ဒဿနကို နောက်မျိုးဆက်ရဲ့
ဒဿနကို နောက်မျိုးဆက်ရဲ့
07:32
into the bodies of the next generation.
140
440920
2480
ခန္ဓာကိုယ်တွေထဲကို ရေးဖွဲ့ပေးခဲ့တယ်။
07:37
Nearly 40 years later,
141
445640
1896
နှစ် ၄၀ နီးပါးအကြာမှာ
07:39
Khmer classical dance
has been revived to new heights.
has been revived to new heights.
142
447560
3520
ခမာ ဂန္ဓဝင်အကဟာ အထွတ်အထိပ်
အသစ်တွေဆီ ပြန်ရှင်သန်ခဲ့တယ်။
အသစ်တွေဆီ ပြန်ရှင်သန်ခဲ့တယ်။
07:44
Yet somehow it still exists
in a vulnerable environment.
in a vulnerable environment.
143
452080
3560
တစ်နည်းနည်းတော့ အားနည်းချက်ရှိတဲ့
ဝန်းကျင်တစ်ခုမှာ တည်ရှိနေဆဲပါ။
ဝန်းကျင်တစ်ခုမှာ တည်ရှိနေဆဲပါ။
07:48
The disastrous effects of war
still haunt Khmer people today.
still haunt Khmer people today.
144
456640
4176
စစ်ရဲ့ ဆိုးဝါးတဲ့ သက်ရောက်မှုတွေဟာ
ခမာလူထုကို ယနေ့တိုင် ခြောက်လှန့်ဆဲပါ။
ခမာလူထုကို ယနေ့တိုင် ခြောက်လှန့်ဆဲပါ။
07:52
It is written in our bodies,
145
460840
2096
ဒါက ကျွန်တော်တို့ ကိုယ်တွေထဲမှာ ရေးထားတာပါ
07:54
manifested in a genetic passage of PTSD
146
462960
3536
PTSD ရဲ့ ဗီဇ လမ်းကြောင်းတစ်ခုထဲမှာ
ပေါ်လွင်နေပြီး
ပေါ်လွင်နေပြီး
07:58
and in families facing cyclical poverty
147
466520
2776
သံသရာလည်နေတဲ့ ဆင်းရဲမှု
ကြီးမားတဲ့ ယဉ်ကျေးမှု ကွာဟမှုနဲ့
ကြီးမားတဲ့ ယဉ်ကျေးမှု ကွာဟမှုနဲ့
08:01
and immense cultural rifts
and language barriers.
and language barriers.
148
469320
2720
ဘာသာစကား အတားအဆီးတွေကို
ရင်ဆိုင်နေတဲ့ မိသားစုတွေထဲမှာပါ။
ရင်ဆိုင်နေတဲ့ မိသားစုတွေထဲမှာပါ။
08:06
Yet beauty is a most resilient thing.
149
474760
2640
ဒါပေမဲ့ အလှတရားဟာ ဒူပေနာပေ
အခံနိုင်ဆုံး အရာတစ်ခုပါ။
အခံနိုင်ဆုံး အရာတစ်ခုပါ။
08:11
Beauty has this ability
to grow anywhere and everywhere
to grow anywhere and everywhere
150
479080
3856
အလှအပဟာ အချိန်တိုင်းမှာ
မည်သည့်နေရာမှာမဆို
မည်သည့်နေရာမှာမဆို
08:14
at any time.
151
482960
1200
ဖြစ်ထွန်းနိုင်စွမ်းရှိတယ်
08:17
Beauty is what connects people
through time and place.
through time and place.
152
485560
3640
အလှအပဆိုတာအချိန်နဲ့ နေရာကနေ
လူတွေကို ဆက်သွယ်တာပါ။
လူတွေကို ဆက်သွယ်တာပါ။
08:22
Beauty is a liberation from suffering.
153
490640
3080
အလှအပဆိုတာဟာ ဝေဒနာခံစားခြင်းမှ
လွတ်မြောက်ခြင်းပါ။
လွတ်မြောက်ခြင်းပါ။
08:28
As Khmer artists work to revive
our culture and country,
our culture and country,
154
496400
3576
ခမာ အနုပညာရှင်တွေ ယဉ်ကျေးမှုနဲ့
နိုင်ငံကို ပြန်လည်ဆန်းသစ်ဖို့ လုပ်ကြသလို
နိုင်ငံကို ပြန်လည်ဆန်းသစ်ဖို့ လုပ်ကြသလို
08:32
we find that there are many paths
in which to move forward into the future.
in which to move forward into the future.
155
500000
4240
အနာဂတ်ဆီကို လှမ်းချီဖို့ လမ်းကြောင်း
များစွာရှိတယ်လို့ မြင်မိပါတယ်။
များစွာရှိတယ်လို့ မြင်မိပါတယ်။
08:38
And in a tradition where we often
don't know the dancer's names,
don't know the dancer's names,
156
506000
4336
ကချေသည်တွေရဲ့ အမည်တွေ၊
သူတို့ဘယ်သူဆိုတာ၊
သူတို့ဘယ်သူဆိုတာ၊
08:42
who they were,
157
510360
1216
သူတို့ဘဝတွေက ဘယ်လို၊
08:43
what their lives were like,
158
511600
1496
သူတို့ ဘာကိုခံစားရတာ
08:45
what they felt,
159
513120
1856
မကြာခဏ မသိကြတဲ့ အစဉ်အလာတစ်ခုမှာ
08:47
let me propose that we move forward
honestly and openly from "khnhom."
honestly and openly from "khnhom."
160
515000
5200
"khnhom."ကနေ ရိုးသားစွာ၊ ပွင့်လင်းစွာ
ရှေ့ကိုလှမ်းချီတယ်လို့ အဆိုပြုပါရစေ။
ရှေ့ကိုလှမ်းချီတယ်လို့ အဆိုပြုပါရစေ။
08:53
Khnhom not as in slave,
161
521520
2056
Khnhom က ကျွန်လိုမဟုတ်ပဲ
08:55
but as in conscious service.
162
523600
1920
အသိရှိတဲ့ အမှုတော်ထမ်းမှုပါ။
08:58
Khnhom:
163
526720
1496
Khnhom:
09:00
"I,"
164
528240
1616
"ငါ"
09:01
"me,"
165
529880
1496
"ငါ့ကို"
09:03
"flowering."
166
531400
1200
"ပန်းပွင့်ခြင်း"
09:06
My name is Prumsodun Ok.
167
534520
2256
ကျွန်တော့အအမည်က
Prumsodun Ok ပါ။
Prumsodun Ok ပါ။
09:08
I am Khmer,
168
536800
1216
ကျွန်တော်က ခမာဖြစ်ပြီး
09:10
and I am American.
169
538040
1976
ကျွန်တော်က အမေရိကန်ပါ။
09:12
I am the child of refugees,
170
540040
2336
ကျွန်တော်က ဒုက္ခသည်တွေရဲ့ ကလေး၊
09:14
a creator, a healer,
171
542400
1936
ဖန်ဆင်းရှင်၊ ကုစားသူ၊
09:16
and a builder of bridges.
172
544360
1720
တံတားတွေ ဆောက်သူပါ။
09:18
I am my teacher's first male student
173
546880
2376
ကျွန်တော့ဆရာရဲ့ အများစုက
အမျိုးသမီးလို့ နားလည်တဲ့
အမျိုးသမီးလို့ နားလည်တဲ့
09:21
in a tradition understood
by many as female,
by many as female,
174
549280
3296
အစဉ်အလာတစ်ခုက
ပထမဆုံး အမျိုးသားကျောင်းသားဖြစ်ပြီး
ပထမဆုံး အမျိုးသားကျောင်းသားဖြစ်ပြီး
09:24
and I founded Cambodia's first
gay dance company.
gay dance company.
175
552600
3080
ကမ္ဘောဒီးယားရဲ့ ပထမဆုံး လိင်တူ အက
ကုမ္ပဏီတည်ထောင်သူပါ။
ကုမ္ပဏီတည်ထောင်သူပါ။
09:28
I am the incarnation
of the beauty, dreams and power
of the beauty, dreams and power
176
556800
4176
ကျွန်တော်ဟာ ကျွန်တော့ အရင်က
လာခဲ့သူတွေရဲ့အလှ၊ အိပ်မက်များနဲ့
လာခဲ့သူတွေရဲ့အလှ၊ အိပ်မက်များနဲ့
09:33
of those who came before me.
177
561000
1936
စွမ်းအားရဲ့ စံနမူနာပါ။
09:34
The convergence
of past, present and future,
of past, present and future,
178
562960
3496
အတိတ်၊ ပစ္စုပ္ပန်နဲ့ အနာဂတ်တို့နဲ့
09:38
and of individual and collective.
179
566480
2440
တဦးချင်းနဲ့ အစုအပေါင်းတို့ရဲ့
ပေါင်းဆုံမှုပါ။
ပေါင်းဆုံမှုပါ။
09:43
Let me then play
that ancient and ageless role
that ancient and ageless role
180
571080
3216
အနုပညာရှင်ရဲ့ ရှေးဟောင်း ထာဝရ
ကဏ္ဍကို တမန်တစ်ဦးအဖြစ်
ကဏ္ဍကို တမန်တစ်ဦးအဖြစ်
09:46
of the artist as messenger,
181
574320
2096
Chheng Phon ရဲ့ စကားလုံးတွေကို
09:48
by sharing the words of Chheng Phon
182
576440
2240
မျှဝေရင်းသရုပ်ဆောင်ခွင့်ပြုပါ။
09:52
"A garden with only one type of flower,
183
580240
3576
"ပန်းတစ်မျိုးတည်းရှိတဲ့ ဥယျာဉ်တစ်ခု
09:55
or flowers of only one color,
184
583840
2016
(သို့) တစ်ရောင်တည်းသာရှိတဲ့ ပန်းတွေဟာ
09:57
is no good."
185
585880
1200
ဘာမှ အသုံးမကျဘူး။"
10:00
This is a reminder that our strength,
186
588640
2880
ဒါက ကျွန်တော်တို့ရဲ့ ခွန်အား၊ ကြီးထွားမှု၊
10:04
growth,
187
592200
1216
ရှင်ကျန်မှုနဲ့
10:05
survival
188
593440
1216
တည်ရှိမှုသက်သက်ဟာ
10:06
and very existence,
189
594680
1216
စုံလင်မှုထဲမှာ တည်နေတာရဲ့
10:07
lies in diversity.
190
595920
1360
သတိပေးချက်တစ်ခုပါ။
10:10
It is, however,
191
598680
1256
ဒါပေမဲ့လည်း
10:11
a message of courage as well.
192
599960
1800
သတ္တိရဲ့ မှာကြားချက်လည်းဖြစ်ပါတယ်။
10:15
For a flower does not ask
for anyone's permission to bloom.
for anyone's permission to bloom.
193
603200
3680
အကြောင်းက ပန်းတစ်ပွင့်က ပွင့်လန်းဖို့
အခြားသူရဲ့ ခွင့်ပြုချက် မတောင်းခံလို့ပါ
အခြားသူရဲ့ ခွင့်ပြုချက် မတောင်းခံလို့ပါ
10:20
It was born to offer itself to the world.
194
608000
2600
၎င်းကိုယ်တိုင် လောကကြီးကို အပ်နှင်းဖို့
မွေးဖွားလာတယ်။
မွေးဖွားလာတယ်။
10:23
Fearless love is its nature.
195
611480
2840
အကြောက်တရားကင်းတာက ၎င်းရဲ့ သဘာဝပါ။
10:26
Thank you.
196
614880
1216
ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။
10:28
(Applause)
197
616120
5360
(လက်ခုပ်သံများ)
ABOUT THE SPEAKER
Prumsodun Ok - Interdisciplinary artistTED Fellow Prumsodun Ok heals, empowers and advocates using the ancient art of Khmer classical dance.
Why you should listen
Prumsodun Ok groundbreaking performances have been described as "radical beauty" by the Bangkok Post and have been staged throughout Cambodia, Thailand, Mexico, Greece and the United States. Ok's 2013 book Moni Mekhala and Ream Eyso was reviewed in the Asian Theatre Journal as “a sampeah kru ritual of a sort: an offering to teachers living and deceased and to Moni Mekhala [the Goddess of the Ocean] herself.”
Ok has brought a diverse group of artists, activists and scholars together for Children of Refugees, a program of talks and performances raising awareness for the Syrian refugee crisis. Among many honors, Ok is a TED Senior Fellow and was named by Tea Uglow, creative director of Google Creative Lab in Sydney, an LGBT+ Creative Leader of Tomorrow for The Dots's and WeTransfer's Championing Diversity Initiative. Ok is based in Phnom Penh where he founded Prumsodun Ok & NATYARASA, Cambodia’s first gay dance company.
Prumsodun Ok | Speaker | TED.com