TED2008
Helen Fisher: The brain in love
Helen Fisher bada mózg w stanie zakochania
Filmed:
Readability: 3.6
6,472,519 views
Dlaczego pragniemy miłości tak bardzo, że jesteśmy gotowi dla niej umrzeć? Aby dowiedzieć się więcej o rzeczywistej, fizycznej potrzebie romantycznej miłości, Helen Fisher i jej współpracownicy zbadali, za pomocą rezonansu magnetycznego, jak działa mózg osoby zakochanej, a jak porzuconej.
Helen Fisher - Anthropologist, expert on love
Anthropologist Helen Fisher studies gender differences and the evolution of human emotions. She’s best known as an expert on romantic love. Full bio
Anthropologist Helen Fisher studies gender differences and the evolution of human emotions. She’s best known as an expert on romantic love. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:19
I and my colleagues Art Aron and Lucy Brown and others,
0
1000
3000
Wraz z moimi współpracownikami Artem Aronem i Lucy Brown,
00:22
have put 37 people who are madly in love
1
4000
2000
umieściliśmy 37 zakochanych osób
00:24
into a functional MRI brain scanner.
2
6000
3000
w urządzeniu do badania mózgu - rezonansie magnetycznym.
00:27
17 who were happily in love, 15 who had just been dumped,
3
9000
3000
17 badanych to szczęśliwie zakochani, 15 zostało właśnie porzuconych,
00:30
and we're just starting our third experiment:
4
12000
3000
w tym momencie rozpoczynamy nasz trzeci eksperyment,
00:33
studying people who report that they're still in love
5
15000
2000
w którym będziemy badać osoby zakochane
00:35
after 10 to 25 years of marriage.
6
17000
3000
nawet po 25 latach małżeństwa.
00:38
So, this is the short story of that research.
7
20000
3000
Oto krótka opowieść o naszym badaniu.
00:41
In the jungles of Guatemala, in Tikal, stands a temple.
8
23000
6000
W dżungli w Gwatemali w miejscowości Tikal stoi świątynia,
00:47
It was built by the grandest Sun King,
9
29000
2000
zbudowana przez Króla Słońce,
00:49
of the grandest city-state,
10
31000
3000
króla największego miasta-państwa,
00:52
of the grandest civilization of the Americas, the Mayas.
11
34000
3000
króla największej cywilizacji Ameryk - Majów.
00:55
His name was Jasaw Chan K'awiil.
12
37000
4000
Ów król nazywał się Jasaw Chan K'awiil.
00:59
He stood over six feet tall.
13
41000
2000
Miał 180 cm wzrostu,
01:01
He lived into his 80s,
14
43000
2000
dożył osiemdziesiątki,
01:03
and he was buried beneath this monument in 720 AD.
15
45000
5000
a gdy umarł, pochowano go u stóp świątyni w 720 roku naszej ery.
01:08
And Mayan inscriptions proclaim
16
50000
2000
Według inskrypcji Majów, król bardzo
01:10
that he was deeply in love with his wife.
17
52000
1000
kochał swoją żonę.
01:11
So, he built a temple in her honor, facing his.
18
53000
5000
Na jej cześć wybudował świątynię, naprzeciwko własnej.
01:16
And every spring and autumn, exactly at the equinox,
19
58000
3000
Każdej wiosny i jesieni, w czasie równonocy,
01:19
the sun rises behind his temple,
20
61000
3000
słońce wschodzi za jego świątynią
01:22
and perfectly bathes her temple with his shadow.
21
64000
5000
i doskonale pokrywa swoim cieniem jej świątynię.
01:27
And as the sun sets behind her temple in the afternoon,
22
69000
4000
I gdy po południu słońce zachodzi za jej świątynią,
01:31
it perfectly bathes his temple with her shadow.
23
73000
3000
wtedy pokrywa cieniem jego świątynię.
01:34
After 1,300 years, these two lovers
24
76000
4000
Po 1300 latach, ci zakochani
01:38
still touch and kiss from their tomb.
25
80000
3000
wciąż obejmują się i całują zza grobu.
01:41
Around the world, people love.
26
83000
3000
Wszędzie na świecie ludzie się kochają.
01:44
They sing for love, they dance for love,
27
86000
3000
Ludzie śpiewają i tańczą z miłości,
01:47
they compose poems and stories about love.
28
89000
3000
piszą wiersze i historie o miłości.
01:50
They tell myths and legends about love.
29
92000
2000
Opowiadają o niej mity i legendy.
01:52
They pine for love, they live for love,
30
94000
4000
Usychają z miłości, żyją dla miłości,
01:56
they kill for love, and they die for love.
31
98000
2000
zabijają z miłości, umierają z miłości.
01:58
As Walt Whitman once said,
32
100000
2000
Jak powiedział Walt Whitman
02:00
he said, "Oh, I would stake all for you."
33
102000
3000
"Dla ciebie zaryzykowałbym wszystko"
02:03
Anthropologists have found evidence of romantic love in 170 societies.
34
105000
5000
Antropolodzy odnaleźli dowody na miłość romantyczną w 170 społeczeństwach.
02:08
They've never found a society that did not have it.
35
110000
3000
Nie odkryli społeczeństwa, które by jej nie znało.
02:11
But love isn't always a happy experience.
36
113000
3000
Ale miłość to nie zawsze szczęśliwe doświadczenie.
02:14
In one study of college students,
37
116000
2000
W pewnym badaniu przeprowadzonym przez studentów
02:16
they asked a lot of questions about love,
38
118000
2000
zadano wiele pytań na temat miłości,
02:18
but the two that stood out to me the most were,
39
120000
3000
ale dwa, które najbardziej rzuciły mi się w oczy to
02:21
"Have you ever been rejected by somebody who you really loved?"
40
123000
5000
"czy kiedykolwiek zostałeś odrzucony przez osobę, którą naprawdę kochałeś?"
02:26
And the second question was,
41
128000
1000
A drugie pytanie to:
02:27
"Have you ever dumped somebody who really loved you?"
42
129000
4000
"czy kiedykolwiek porzuciłeś osobę, która naprawdę cię kochała?"
02:31
And almost 95 percent of both men and women said yes to both.
43
133000
5000
I prawie 95% kobiet i mężczyzn na oba pytania odpowiedziało "tak".
02:36
Almost nobody gets out of love alive.
44
138000
4000
Prawie nikt nie jest w stanie umknąć miłości.
02:40
So, before I start telling you about the brain,
45
142000
3000
Więc, zanim zacznę opowiadać o mózgu,
02:43
I want to read for you
46
145000
2000
chciałabym przeczytać wam wiersz,
02:45
what I think is the most powerful love poem on Earth.
47
147000
3000
który wg mnie jest najwspanialszym wierszem miłosnym na Ziemi.
02:48
There's other love poems that are, of course, just as good,
48
150000
2000
Istnieją oczywiście inne równie dobre,
02:50
but I don't think this one can be surpassed.
49
152000
2000
ale ten moim zdaniem jest niedościgniony.
02:52
It was told by an anonymous Kwakiutl Indian of southern Alaska
50
154000
6000
Został wyrecytowany przez pewnego Indianina z plemienia Kwakutl z południowej Alaski
02:58
to a missionary in 1896, and here it is.
51
160000
4000
misjonarzowi w 1896. Oto on.
03:02
I've never had the opportunity to say it before.
52
164000
4000
Jeszcze nigdy nie miałam okazji go powiedzieć.
03:06
"Fire runs through my body with the pain of loving you.
53
168000
3000
"Przez moje ciało przebiega ogień, wraz z cierpieniem mojej miłości do ciebie
03:09
Pain runs through my body with the fires of my love for you.
54
171000
5000
ból przenika moje ciało wraz z ogniem miłości do ciebie.
03:14
Pain like a boil about to burst with my love for you,
55
176000
3000
Ból, niczym wrzód, który zaraz pęknie z miłości do ciebie
03:17
consumed by fire with my love for you.
56
179000
4000
pochłonięty ogniem miłości, którą czuję do ciebie.
03:21
I remember what you said to me.
57
183000
2000
Pamiętam wszystko, co mi powiedziałaś
03:23
I am thinking of your love for me.
58
185000
2000
Myślę o twojej miłości,
03:25
I am torn by your love for me.
59
187000
2000
Twoja miłość mnie rozdziera.
03:27
Pain and more pain --
60
189000
3000
Ból i jeszcze więcej bólu
03:30
where are you going with my love?
61
192000
1000
dokąd idziesz z moją miłością?
03:31
I am told you will go from here.
62
193000
3000
Mówią mi, że stąd odejdziesz.
03:34
I am told you will leave me here.
63
196000
1000
Mówią mi, że mnie tu zostawisz.
03:35
My body is numb with grief.
64
197000
3000
Moje ciało zdrętwiało z żalu.
03:38
Remember what I said, my love.
65
200000
2000
Pamiętaj, co powiedziałem
03:40
Goodbye, my love, goodbye."
66
202000
4000
żegnaj, ma miłości, żegnaj"
03:44
Emily Dickinson once wrote,
67
206000
2000
Emily Dickinson kiedyś napisała
03:46
"Parting is all we need to know of hell."
68
208000
4000
"Rozstanie, to przedsmak piekła na ziemi"
03:50
How many people have suffered
69
212000
2000
Ileż osób cierpiało
03:52
in all the millions of years of human evolution?
70
214000
4000
przez miliony lat historii ludzkości?
03:56
How many people around the world
71
218000
2000
Ileż osób na całym świecie
03:58
are dancing with elation at this very minute?
72
220000
4000
tańczy ze szczęścia właśnie w tej chwili?
04:02
Romantic love is one of the most powerful sensations on Earth.
73
224000
3000
Miłość romantyczna jest jednym z najsilniejszych doznań na Ziemi.
04:05
So, several years ago, I decided to look into the brain
74
227000
4000
Więc, kilka lat temu postanowiłam wejrzeć w mózg
04:09
and study this madness.
75
231000
4000
i przebadać to szaleństwo. Nasze pierwsze badanie
04:13
Our first study of people who were happily in love
76
235000
2000
dotyczące ludzi szczęśliwie zakochanych
04:15
has been widely publicized,
77
237000
1000
było często przytaczane,
04:16
so I'm only going to say a very little about it.
78
238000
3000
więc powiem o nim niewiele.
04:19
We found activity in a tiny, little factory near the base of the brain
79
241000
4000
Wykryliśmy pobudzenie w malutkiej fabryce u podstawy mózgu,
04:23
called the ventral tegmental area.
80
245000
2000
nazywanej polem brzusznym nakrywki.
04:25
We found activity in some cells called the A10 cells,
81
247000
3000
Odkryliśmy aktywność komórek nazywanych ApEn.
04:28
cells that actually make dopamine, a natural stimulant,
82
250000
3000
Komórki te produkują dopaminę, naturalną substancję pobudzającą,
04:31
and spray it to many brain regions.
83
253000
2000
i rozpylają ją dalej w mózg.
04:33
Indeed, this part, the VTA, is part of the brain's reward system.
84
255000
4000
Ta część, pole brzuszne nakrywki, jest w mózgu częścią układu nagrody,
04:37
It's way below your cognitive thinking process.
85
259000
3000
będącej poza zasięgiem procesów myślowych.
04:40
It's below your emotions.
86
262000
2000
Jest głębiej niż nasze emocje.
04:42
It's part of what we call the reptilian core of the brain,
87
264000
3000
Stanowi część tzw gadziego rdzenia mózgu,
04:45
associated with wanting, with motivation,
88
267000
3000
łączonego z potrzebami i motywacją,
04:48
with focus and with craving.
89
270000
2000
skupieniem i pragnieniem.
04:50
In fact, the same brain region where we found activity
90
272000
3000
Miejsce to, w którym odnaleźliśmy pobudzenie,
04:53
becomes active also when you feel the rush of cocaine.
91
275000
4000
uaktywnia się także, gdy zażyjemy kokainę.
04:57
But romantic love is much more than a cocaine high --
92
279000
3000
Ale miłość romantyczna to dużo więcej niż haj kokainowy -
05:00
at least you come down from cocaine.
93
282000
3000
z kokainy można wytrzeźwieć.
05:03
Romantic love is an obsession. It possesses you.
94
285000
3000
Miłość romantyczna to obsesja. To opętanie.
05:06
You lose your sense of self.
95
288000
1000
Tracisz poczucie tożsamości.
05:07
You can't stop thinking about another human being.
96
289000
4000
Nie można przestać myśleć o drugiej osobie.
05:11
Somebody is camping in your head.
97
293000
2000
Ktoś zamieszkuje w twojej głowie.
05:13
As an eighth-century Japanese poet said,
98
295000
3000
Jak powiedział VIII-wieczny japoński poeta,
05:16
"My longing had no time when it ceases."
99
298000
3000
"Moja tęsknota jest poza czasem gdy miłość umiera"
05:19
Wild is love.
100
301000
2000
Miłość jest dzika.
05:22
And the obsession can get worse when you've been rejected.
101
304000
3000
Obsesja staje się silniejsza, gdy zostajemy odrzuceni.
05:25
So, right now, Lucy Brown and I, the neuroscientist on our project,
102
307000
5000
Więc teraz, wraz z neurologiem Lucy Brown
05:30
are looking at the data of the people
103
312000
2000
przyglądamy się danym dotyczącym ludzi,
05:32
who were put into the machine after they had just been dumped.
104
314000
4000
których przebadaliśmy rezonansem zaraz po tym, jak zostali porzuceni.
05:36
It was very difficult actually,
105
318000
2000
Ciężko nam było przebadać
05:38
putting these people in the machine,
106
320000
1000
tych ludzi,
05:39
because they were in such bad shape.
107
321000
1000
ponieważ byli w kiepskim stanie.
05:40
(Laughter)
108
322000
5000
(śmiech)
05:45
So anyway, we found activity in three brain regions.
109
327000
2000
Odkryliśmy pobudzenie w trzech częściach mózgu.
05:47
We found activity in the brain region,
110
329000
3000
Odkryliśmy aktywność w okolicy,
05:50
in exactly the same brain region
111
332000
2000
dokładnie tej samej okolicy,
05:52
associated with intense romantic love.
112
334000
2000
która wiąże się z silną miłością romantyczną.
05:54
What a bad deal.
113
336000
2000
Co za pech.
05:56
You know, when you've been dumped,
114
338000
2000
Wiecie, kiedy ktoś zostaje porzucony
05:58
the one thing you love to do is just forget about this human being,
115
340000
2000
to jedyne czego się pragnie, to zapomnieć o tej osobie
06:00
and then go on with your life --
116
342000
1000
i zacząć życie od nowa,
06:01
but no, you just love them harder.
117
343000
3000
ale nie, zamiast tego kocha się ją bardziej.
06:04
As the poet Terence, the Roman poet once said,
118
346000
5000
Jak powiedział kiedyś rzymski poeta Terencjusz
06:09
he said, "The less my hope, the hotter my love."
119
351000
2000
"Im marniejsza nadzieja, tym silniejsza miłość"
06:11
And indeed, we now know why.
120
353000
3000
I w rzeczy samej, teraz wiemy dlaczego.
06:14
Two thousand years later, we can explain this in the brain.
121
356000
3000
2 000 lat później, możemy udowodnić,
06:17
That brain system -- the reward system
122
359000
3000
że układ nagrody w mózgu
06:20
for wanting, for motivation, for craving, for focus --
123
362000
4000
odpowiedzialny za potrzebę, motywację, pragnienie i skupienie
06:24
becomes more active when you can't get what you want.
124
366000
3000
działa silniej gdy nie możemy dostać tego, co chcemy.
06:27
In this case, life's greatest prize:
125
369000
2000
Więc, największą nagrodą jaką życie
06:29
an appropriate mating partner.
126
371000
3000
może zaoferować to odpowiedni partner godowy.
06:32
We found activity in other brain regions also --
127
374000
2000
Wykryliśmy również pobudzenie
06:34
in a brain region associated with calculating gains and losses.
128
376000
5000
w innych okolicach mózgu - w części powiązanej z analizą strat i zysków.
06:39
You know, you're lying there, you're looking at the picture,
129
381000
2000
Wiecie, leży człowiek w maszynie,
06:41
and you're in this machine,
130
383000
1000
patrzy na zdjęcie
06:42
and you're calculating, you know, what went wrong.
131
384000
4000
i kalkuluje, co poszło nie tak.
06:46
How, you know, what have I lost?
132
388000
2000
Jak to się stało, że przegrałem?
06:48
As a matter of fact, Lucy and I have a little joke about this.
133
390000
3000
Lucy i ja mamy nawet żart na ten temat.
06:51
It comes from a David Mamet play,
134
393000
4000
Jest to cytat z dramatu Davida Mameta, w którym bohaterami
06:55
and there's two con artists in the play,
135
397000
1000
jest para oszustów,
06:56
and the woman is conning the man,
136
398000
3000
gdzie kobieta próbuje oszukać mężczyznę,
06:59
and the man looks at the woman and says,
137
401000
1000
który patrzy na nią i mówi:
07:00
"Oh, you're a bad pony, I'm not going to bet on you."
138
402000
6000
"jesteś trefnym koniem, nie postawię na ciebie".
07:06
And indeed, it's this part of the brain,
139
408000
2000
I jest to właśnie ta część mózgu,
07:08
the core of the nucleus accumbens, actually, that is becoming active
140
410000
3000
jądro półleżące, które uaktywnia się
07:11
as you're measuring your gains and losses.
141
413000
2000
gdy oceniamy zyski i straty.
07:13
It's also the brain region that becomes active
142
415000
3000
Jest to również ta część mózgu, która uaktywnia się
07:16
when you're willing to take enormous risks
143
418000
2000
gdy jesteśmy gotowi podjąć ryzyko,
07:18
for huge gains and huge losses.
144
420000
3000
gdy można wiele wygrać i wiele przegrać.
07:21
Last but not least, we found activity in a brain region
145
423000
3000
I wreszcie, odkryliśmy pobudzenie w części mózgu
07:24
associated with deep attachment to another individual.
146
426000
5000
odpowiedzialnej za głębokie przywiązanie do drugiej osoby.
07:29
No wonder people suffer around the world,
147
431000
4000
Nic dziwnego, że wszędzie na świecie ludzie cierpią
07:33
and we have so many crimes of passion.
148
435000
3000
i że tyle zbrodni popełnia się z miłości.
07:36
When you've been rejected in love,
149
438000
1000
Będąc odrzuconym,
07:37
not only are you engulfed with feelings of romantic love,
150
439000
4000
nie tylko obezwładnia nas miłość romantyczna
07:41
but you're feeling deep attachment to this individual.
151
443000
3000
ale czujemy głębokie przywiązanie do tej osoby.
07:44
Moreover, this brain circuit for reward is working,
152
446000
3000
Co więcej, działa system nagrody
07:47
and you're feeling intense energy, intense focus,
153
449000
4000
więc mamy masę energii, jesteśmy skupieni,
07:51
intense motivation and the willingness to risk it all
154
453000
4000
silnie zmotywowani i gotowi zaryzykować wszystko
07:55
to win life's greatest prize.
155
457000
4000
aby tylko zdobyć tę największą nagrodę.
07:59
So, what have I learned from this experiment
156
461000
3000
Więc, jaką wiedzę mogę wam przekazać
08:02
that I would like to tell the world?
157
464000
2000
dzięki temu eksperymentowi?
08:04
Foremost, I have come to think
158
466000
2000
Przede wszystkim, zaczęłam postrzegać miłość
08:06
that romantic love is a drive, a basic mating drive.
159
468000
3000
jako popęd, pierwotny popęd do łączenia się w pary.
08:09
Not the sex drive -- the sex drive gets you out there,
160
471000
2000
Nie jest to popęd seksualny, który ma tylko
08:11
looking for a whole range of partners.
161
473000
2000
na celu poszukiwanie wielu partnerów.
08:13
Romantic love enables you to focus your mating energy
162
475000
3000
Miłość romantyczna pozwala ci skupić energię godową
08:16
on just one at a time, conserve your mating energy,
163
478000
3000
i oszczędzać ją na jedną osobę,
08:19
and start the mating process with this single individual.
164
481000
3000
i rozpocząć proces godowy z tą właśnie osobą.
08:22
I think of all the poetry that I've read about romantic love,
165
484000
4000
Kiedy rozmyślam nad wierszami miłosnymi,
08:26
what sums it up best is something that is said by Plato,
166
488000
4000
przychodzi mi na myśl Platon i to, co
08:30
over 2,000 years ago.
167
492000
2000
powiedział ponad 2000 lat temu.
08:32
He said, "The god of love lives in a state of need.
168
494000
4000
Powiedział "bożek miłości żyje w potrzebie.
08:36
It is a need. It is an urge.
169
498000
3000
To jest potrzeba. To jest pragnienie.
08:39
It is a homeostatic imbalance.
170
501000
3000
Jest to nierównowaga homeostatyczna.
08:42
Like hunger and thirst, it's almost impossible to stamp out."
171
504000
4000
Jak głód i pragnienie, prawie niemożliwe jest je stłumić".
08:46
I've also come to believe that romantic love is an addiction:
172
508000
4000
Zaczęłam również wierzyć, że miłość romantyczna to uzależnienie:
08:50
a perfectly wonderful addiction when it's going well,
173
512000
2000
doskonałe, gdy wszystko idzie dobrze,
08:52
and a perfectly horrible addiction when it's going poorly.
174
514000
4000
i zupełnie koszmarne gdy sprawy mają się źle.
08:56
And indeed, it has all of the characteristics of addiction.
175
518000
3000
I faktycznie, miłość ma wszystkie cechy uzależnienia.
08:59
You focus on the person, you obsessively think about them,
176
521000
3000
Człowiek skupia się na jednej osobie, obsesyjnie o niej myśli,
09:02
you crave them, you distort reality,
177
524000
3000
pragnie jej, fałszuje rzeczywistość,
09:05
your willingness to take enormous risks to win this person.
178
527000
2000
jest gotowy ponieść ogromne ryzyko by ją zdobyć.
09:08
And it's got the three main characteristics of addiction:
179
530000
2000
Miłość ma trzy cechy uzależnienia.
09:10
tolerance, you need to see them more, and more, and more;
180
532000
4000
Najpierw chcemy widzieć tę osobę coraz częściej,
09:14
withdrawals; and last, relapse.
181
536000
2000
później głód, i na końcu nawrót.
09:16
I've got a girlfriend who's just getting over a terrible love affair.
182
538000
4000
Mam przyjaciółkę, która dochodzi do siebie po nieudanym związku,
09:20
It's been about eight months, she's beginning to feel better.
183
542000
2000
minęło osiem miesięcy i zaczyna czuć się lepiej.
09:22
And she was driving along in her car the other day,
184
544000
3000
Ale raz jadąc samochodem
09:25
and suddenly she heard a song on the car radio
185
547000
2000
nagle usłyszała w radio piosenkę,
09:27
that reminded her of this man.
186
549000
2000
która przypomniała jej byłego partnera.
09:29
And she -- not only did the instant craving come back,
187
551000
3000
Wtedy nastąpił nagły głód miłości,
09:32
but she had to pull over
188
554000
2000
do tego stopnia, że musiała zjechać na pobocze,
09:34
from the side of the road and cry.
189
556000
2000
aby się wypłakać.
09:36
So, one thing I would like the medical community,
190
558000
2000
Więc, chciałabym, aby lekarze
09:38
and the legal community, and even the college community,
191
560000
3000
prawnicy a nawet naukowcy,
09:41
to see if they can understand, that indeed,
192
563000
3000
spróbowali zrozumieć, że w rzeczy samej
09:44
romantic love is one of the most addictive substances on Earth.
193
566000
4000
miłość romantyczna jest najsilniej uzależniającą substancją na Ziemi.
09:48
I would also like to tell the world that animals love.
194
570000
4000
Chciałabym również powiedzieć światu, że zwierzęta też kochają.
09:52
There's not an animal on this planet
195
574000
1000
Nie ma na tym świecie istoty,
09:53
that will copulate with anything that comes along.
196
575000
3000
która będzie kopulować z kimkolwiek kto się nawinie.
09:56
Too old, too young, too scruffy, too stupid, and they won't do it.
197
578000
5000
Zbyt stary, zbyt młody, za brudny, za głupi - i po zalotach.
10:01
Unless you're stuck in a laboratory cage --
198
583000
3000
Pod warunkiem, że nie jest się w klatce w laboratorium -
10:04
and you know, if you spend your entire life in a little box,
199
586000
3000
bo wiecie, jeśli całe życie siedzi się w pudełku
10:07
you're not going to be as picky about who you have sex with --
200
589000
4000
nie ma się wymagań z kim chce się uprawiać seks -
10:11
but I've looked in a hundred species,
201
593000
2000
przyjrzałam się stu gatunkom zwierząt,
10:13
and everywhere in the wild, animals have favorites.
202
595000
4000
i stwierdzam, że zwierzęta mają swoich faworytów.
10:17
As a matter of fact ethologists know this.
203
599000
2000
I rzeczywiście etolodzy o tym wiedzą.
10:19
There are over eight words for what they call "animal favoritism:"
204
601000
4000
Istnieje osiem terminów opisujących tzw preferencje zwierzęce:
10:23
selective proceptivity, mate choice, female choice, sexual choice.
205
605000
5000
selektywne faworyzowanie, wybór partnera, wybór samicy, wybór seksualny.
10:28
And indeed, there are now three academic articles
206
610000
3000
Istnieją trzy publikacje naukowe,
10:31
in which they've looked at this attraction,
207
613000
3000
w których badano owo przyciąganie,
10:34
which may only last for a second,
208
616000
2000
które może trwać tylko sekundę,
10:36
but it's a definite attraction,
209
618000
1000
jest to przyciąganie,
10:37
and either this same brain region, this reward system,
210
619000
4000
w które zaangażowany jest ten sam układ nagrody,
10:41
or the chemicals of that reward system are involved.
211
623000
3000
lub związane z nim neuroprzekaźniki.
10:44
In fact, I think animal attraction can be instant --
212
626000
3000
Uważam, że przyciąganie u zwierząt może być chwilowe,
10:47
you can see an elephant instantly go for another elephant.
213
629000
3000
na przykład u słoni, które co chwila idą za innym słoniem.
10:50
And I think that this is really the origin
214
632000
2000
I myślę, że stąd się wzięło to,
10:52
of what you and I call "love at first sight."
215
634000
2000
co nazywamy "miłością od pierwszego wejrzenia".
10:54
People have often asked me whether
216
636000
5000
Ludzie często pytają mnie czy wszystko co wiem o miłości
10:59
what I know about love has spoiled it for me.
217
641000
3000
nie psuje mi przypadkiem zabawy.
11:02
And I just simply say, "Hardly."
218
644000
2000
Odpowiadam, że to niemożliwe.
11:04
You can know every single ingredient in a piece of chocolate cake,
219
646000
3000
Można znać każdy składnik ciasta czekoladowego,
11:07
and then when you sit down and eat that cake,
220
649000
3000
ale gdy zaczynasz je jeść,
11:10
you can still feel that joy.
221
652000
2000
nie zepsuje ci to przyjemności.
11:12
And certainly, I make all the same mistakes
222
654000
2000
I ja oczywiście popełniam te same błędy
11:14
that everybody else does too,
223
656000
2000
co wszyscy,
11:16
but it's really deepened my understanding
224
658000
4000
choć pogłębiło to moje zrozumienie
11:20
and compassion, really, for all human life.
225
662000
4000
i współczucie wobec wszystkich ludzi.
11:24
As a matter of fact, in New York, I often catch myself
226
666000
3000
Prawdę mówiąc, chodząc po Nowym Jorku często łapię się
11:27
looking in baby carriages and feeling a little sorry for the tot.
227
669000
4000
na zaglądaniu do wózków i żałowaniu brzdąców,
11:31
And in fact, sometimes I feel a little sorry
228
673000
3000
czasami nawet szkoda mi trochę
11:34
for the chicken on my dinner plate,
229
676000
1000
kurczaka na moim talerzu,
11:35
when I think of how intense this brain system is.
230
677000
6000
gdy pomyślę jak silnie działa ta część naszego mózgu.
11:41
Our newest experiment has been hatched
231
683000
5000
W naszym najnowszym eksperymencie
11:46
by my colleague, Art Aron --
232
688000
2000
autorstwa Arta Arona,
11:48
putting people who are reporting that they are still in love,
233
690000
3000
umieszczamy w funkcjonalnym rezonansie magnetycznym ludzi,
11:51
in a long-term relationship, into the functional MRI.
234
693000
4000
którzy twierdzą że będąc od wielu lat w związku, są dalej zakochani.
11:55
We've put five people in so far,
235
697000
2000
Do tej pory przebadaliśmy pięć osób
11:57
and indeed, we found exactly the same thing. They're not lying.
236
699000
5000
i faktycznie zobaczyliśmy to. Oni nie kłamią.
12:02
The brain areas
237
704000
4000
Obszary mózgu
12:06
associated with intense romantic love
238
708000
2000
odpowiedzialne za silną miłość romantyczną
12:08
still become active, 25 years later.
239
710000
4000
są po 25 latach dalej aktywne.
12:12
There are still many questions to be answered
240
714000
3000
Jest wiele pytań na temat miłości romantycznej,
12:15
and asked about romantic love.
241
717000
3000
które trzeba zadać i znaleźć odpowiedzi.
12:18
The question that I'm working on right this minute --
242
720000
1000
Pytanie
12:19
and I'm only going to say it for a second, and then end --
243
721000
3000
o którym opowiem krótko,
12:22
is, why do you fall in love with one person, rather than another?
244
724000
4000
to dlaczego zakochujemy się akurat w tej osobie, a nie innej?
12:26
I never would have even thought to think of this,
245
728000
3000
Nigdy by mi to nawet nie przyszło do głowy,
12:29
but Match.com, the Internet-dating site,
246
731000
2000
ale serwis randkowy Match.com
12:31
came to me three years ago and asked me that question.
247
733000
2000
zgłosił się do mnie trzy lata temu z tymże pytaniem.
12:33
And I said, I don't know.
248
735000
2000
I odpowiedziałam, że nie wiem.
12:35
I know what happens in the brain, when you do become in love,
249
737000
3000
Wiem co się dzieje w mózgu gdy się zakochujemy,
12:38
but I don't know why you fall in love with one person
250
740000
2000
ale nie wiem dlaczego akurat w tej osobie,
12:40
rather than another.
251
742000
1000
a nie w kimś innym.
12:41
And so, I've spent the last three years on this.
252
743000
4000
Więc, poświęciłam temu ostatnie trzy lata.
12:45
And there are many reasons that you fall in love with one person
253
747000
2000
I okazuje się, że jest wiele powodów,
12:47
rather than another, that psychologists can tell you.
254
749000
2000
dla których zakochujemy się akurat w tej osobie a nie innej.
12:49
And we tend to fall in love with somebody
255
751000
1000
Zazwyczaj zakochujemy się w kimś
12:50
from the same socioeconomic background,
256
752000
3000
o tym samym pochodzeniu społeczno-ekonomicznym
12:53
the same general level of intelligence,
257
755000
1000
o podobnym poziomie inteligencji,
12:54
the same general level of good looks,
258
756000
2000
tym samym poziomie atrakcyjności
12:56
the same religious values.
259
758000
2000
i tych samych wartościach religijnych.
12:58
Your childhood certainly plays a role, but nobody knows how.
260
760000
3000
Dzieciństwo bez wątpienia gra rolę, ale nikt nie wie jaką.
13:01
And that's about it, that's all they know.
261
763000
2000
I to wszystko, co wiedzą psycholodzy.
13:03
No, they've never found the way two personalities
262
765000
3000
Nie, nigdy nie odkryto jak dwie osobowości
13:06
fit together to make a good relationship.
263
768000
3000
dopasowują się aby stworzyć udany związek.
13:09
So, it began to occur to me
264
771000
2000
Więc zaczęło do mnie docierać,
13:11
that maybe your biology pulls you
265
773000
2000
że może to biologia ciągnie nas
13:13
towards some people rather than another.
266
775000
3000
w stronę tych, a nie innych ludzi.
13:16
And I have concocted a questionnaire to see to what degree
267
778000
4000
Stworzyłam więc kwestionariusz sprawdzający do jakiego stopnia
13:20
you express dopamine, serotonin, estrogen and testosterone.
268
782000
5000
kieruje nami dopamina, serotonina, estrogen i testosteron.
13:25
I think we've evolved four very broad personality types
269
787000
3000
Wydaje mi się, że powstały cztery szerokie typy osobowości
13:28
associated with the ratios of these four chemicals in the brain.
270
790000
4000
związane z proporcją tych substancji w mózgu.
13:32
And on this dating site that I have created,
271
794000
2000
Stworzyłam portal randkowy chemistry.com
13:34
called Chemistry.com, I ask you first a series of questions
272
796000
6000
na którym na początku zadajemy serię pytań sprawdzających
13:40
to see to what degree you express these chemicals,
273
802000
3000
w jakim stopniu działają w nas te substancje.
13:43
and I'm watching who chooses who to love.
274
805000
4000
Sprawdzam jak ludzie się dobierają.
13:47
And 3.7 million people have taken the questionnaire in America.
275
809000
3000
3,7 miliona ludzi wypełniło mój kwestionariusz w Ameryce
13:50
About 600,000 people have taken it in 33 other countries.
276
812000
6000
i około 600 000 w 33 innych krajach.
13:56
I'm putting the data together now,
277
818000
1000
Teraz zbieram dane
13:57
and at some point -- there will always be magic to love,
278
819000
3000
i kiedyś - choć zawsze będzie w miłości odrobina magii -
14:00
but I think I will come closer to understanding
279
822000
3000
myślę, że uda mi się lepiej zrozumieć
14:03
why it is you can walk into a room
280
825000
3000
jak to jest, że wchodząc do pokoju
14:06
and everybody is from your background,
281
828000
2000
w którym każdy ma takie samo pochodzenie,
14:08
your same general level of intelligence,
282
830000
2000
ten sam poziom inteligencji,
14:10
your same general level of good looks,
283
832000
1000
ten sam poziom atrakcyjności,
14:11
and you don't feel pulled towards all of them.
284
833000
3000
to i tak nie ciągnie nas do nich wszystkich.
14:14
I think there's biology to that.
285
836000
2000
Myślę, że u podstaw tego leży biologia.
14:16
I think we're going to end up, in the next few years,
286
838000
3000
Myślę, że za kilka lat
14:19
to understand all kinds of brain mechanisms
287
841000
2000
zrozumiemy mechanizmy mózgowe,
14:21
that pull us to one person rather than another.
288
843000
3000
które powodują, że ciągnie nas do tej osoby a nie innej.
14:24
So, I will close with this. These are my older people.
289
846000
6000
Więc zakończę w ten sposób. To są moi staruszkowie.
14:30
Faulkner once said, "The past is not dead,
290
852000
3000
Faulkner kiedyś powiedział "Przeszłość nie umarła,
14:33
it's not even the past."
291
855000
1000
nie przeminęła nawet".
14:34
Indeed, we carry a lot of luggage
292
856000
3000
I faktycznie, niesiemy w głowach bagaż
14:37
from our yesteryear in the human brain.
293
859000
3000
z przeszłości.
14:40
And so, there's one thing
294
862000
1000
Jest jedna rzecz,
14:41
that makes me pursue my understanding of human nature,
295
863000
7000
która każe mi dążyć do zrozumienia natury ludzkiej
14:48
and this reminds me of it.
296
870000
2000
i to zdjęcie mi to przypomina.
14:50
These are two women.
297
872000
1000
To są dwie kobiety.
14:51
Women tend to get intimacy differently than men do.
298
873000
3000
Kobiety postrzegają bliskość inaczej niż mężczyźni.
14:54
Women get intimacy from face-to-face talking.
299
876000
2000
Doznajemy uczucia bliskości dzięki rozmowie twarzą w twarz.
14:56
We swivel towards each other,
300
878000
2000
Odwracamy się w swoją stronę
14:58
we do what we call the "anchoring gaze" and we talk.
301
880000
4000
robimy tzw "kotwiczące spojrzenie" i rozmawiamy.
15:02
This is intimacy to women.
302
884000
2000
To jest bliskość dla kobiet.
15:04
I think it comes from millions of years
303
886000
1000
Myślę, że wzięła się z
15:05
of holding that baby in front of your face,
304
887000
2000
milionów lat trzymania dzieci przed sobą,
15:07
cajoling it, reprimanding it, educating it with words.
305
889000
3000
czulenia się do nich, napominania, uczenia ich za pomocą słów.
15:10
Men tend to get intimacy from side-by-side doing.
306
892000
4000
Mężczyźni natomiast, zyskują bliskość w działaniu ramię w ramię.
15:14
(Laughter)
307
896000
1000
(śmiech)
15:15
As soon as one guy looks up, the other guy will look away.
308
897000
3000
Gdy tylko jakiś mężczyzna spojrzy na kolegę, ten odwraca wzrok.
15:18
(Laughter)
309
900000
2000
(śmiech)
15:20
I think it comes from millions of years
310
902000
2000
Myślę, że to się bierze z milionów lat
15:22
of standing behind that -- sitting behind the bush,
311
904000
3000
stania, czy siedzenia za krzakiem
15:25
looking straight ahead,
312
907000
2000
patrzenia prosto przed siebie
15:27
trying to hit that buffalo on the head with a rock.
313
909000
2000
i prób upolowania mamuta.
15:29
(Laughter)
314
911000
1000
(śmiech)
15:30
I think, for millions of years, men faced their enemies,
315
912000
2000
Myślę, że mężczyźni stawali oko w oko z wrogami,
15:32
they sat side by side with friends.
316
914000
3000
a siadywali ramię w ramię z przyjaciółmi.
15:35
So my final statement is: love is in us.
317
917000
4000
Więc, ostatnie co chcę powiedzieć, to że miłość jest w nas.
15:39
It's deeply embedded in the brain.
318
921000
3000
Jest głęboko zakorzeniona w naszych umysłach.
15:42
Our challenge is to understand each other. Thank you.
319
924000
3000
Naszym wyzwaniem jest zrozumienie siebie nawzajem. Dziękuję.
15:45
(Applause)
320
927000
5000
(oklaski)
ABOUT THE SPEAKER
Helen Fisher - Anthropologist, expert on loveAnthropologist Helen Fisher studies gender differences and the evolution of human emotions. She’s best known as an expert on romantic love.
Why you should listen
Fisher's several books lay bare the mysteries of our most treasured emotion: its evolution, its biochemical foundations and its vital importance to human society. Fisher describes love as a universal human drive (stronger than the sex drive; stronger than thirst or hunger; stronger perhaps than the will to live), and her many areas of inquiry shed light on timeless human mysteries like why we choose one partner over another. Her classic study, Anatomy of Love, first published in 1992, has just been re-issued in a fully updated edition, including her recent neuroimaging research on lust, romantic love and attachment as well as discussions of sexting, hooking up, friends with benefits, other contemporary trends in courtship and marriage, and a dramatic current trend she calls “slow love.”
Helen Fisher | Speaker | TED.com