TED2009
Sylvia Earle: My wish: Protect our oceans
Życzenie laureatki Nagrody TED Sylvii Earle: Ratujmy oceany!
Filmed:
Readability: 4.1
2,939,691 views
Legendarna badaczka oceanów Sylvia Earle prezentuje niezwykłe obrazy oceanów i szokujące statystyki na temat ich postępującej zagłady, wyrażając życzenie, dzięki któremu zdobyła nagrodę TED: podejmijmy wysiłek ratowania błękitnego serca naszej planety.
Sylvia Earle - Oceanographer
Sylvia Earle has been at the forefront of ocean exploration for more than four decades. The winner of the 2009 TED Prize, she's a tireless advocate for our oceans. Full bio
Sylvia Earle has been at the forefront of ocean exploration for more than four decades. The winner of the 2009 TED Prize, she's a tireless advocate for our oceans. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:21
Fifty years ago, when I began exploring the ocean,
0
0
3000
50 lat temu, gdy zaczynałam badania oceanów,
00:24
no one -- not Jacques Perrin, not Jacques Cousteau or Rachel Carson --
1
3000
6000
nikt, ani Jacques Perrin, ani Jacques Cousteau czy Rachel Carson,
00:30
imagined that we could do anything to harm the ocean
2
9000
3000
nie sądził, że możemy zaszkodzić oceanom,
00:33
by what we put into it or by what we took out of it.
3
12000
3000
wrzucając coś do nich lub coś z nich wyławiając.
00:36
It seemed, at that time, to be a sea of Eden,
4
15000
3000
Wtedy ocean wydawał się być Edenem,
00:39
but now we know, and now we are facing paradise lost.
5
18000
6000
ale dziś wiemy, że może stać się rajem utraconym.
00:45
I want to share with you
6
24000
3000
Chciałabym podzielić się z wami
00:48
my personal view of changes in the sea that affect all of us,
7
27000
3000
swoją opinią na temat zmian w morzach, które dotyczą nas wszystkich
00:51
and to consider why it matters that in 50 years, we've lost --
8
30000
4000
i opowiedzieć, jakie znaczenie ma fakt, że w ciągu 50 lat straciliśmy,
00:55
actually, we've taken, we've eaten --
9
34000
3000
a właściwie wyłowiliśmy, zjedliśmy,
00:58
more than 90 percent of the big fish in the sea;
10
37000
3000
ponad 90 procent dużych ryb morskich,
01:01
why you should care that nearly half of the coral reefs have disappeared;
11
40000
4000
czemu powinniśmy martwić się zniknięciem prawie połowy raf koralowych,
01:05
why a mysterious depletion of oxygen in large areas of the Pacific
12
44000
6000
dlaczego tajemniczy ubytek tlenu na dużych obszarach Pacyfiku
01:11
should concern not only the creatures that are dying,
13
50000
3000
powinien obchodzić nie tylko stworzenia, które tam umierają,
01:14
but it really should concern you.
14
53000
3000
ale powinien też obchodzić was.
01:17
It does concern you, as well.
15
56000
2000
Bo was to również dotyczy.
01:19
I'm haunted by the thought of what Ray Anderson calls "tomorrow's child,"
16
58000
5000
Przeraża mnie wizja "dziecka jutra", jak nazywa je Ray Anderson,
01:24
asking why we didn't do something on our watch
17
63000
4000
które pyta, dlaczego nic nie zrobiliśmy,
01:28
to save sharks and bluefin tuna and squids and coral reefs and the living ocean
18
67000
5000
by uratować rekiny, tuńczyki błękitnopłetwe, kałamarnice, rafy i życie w oceanie,
01:33
while there still was time.
19
72000
2000
póki był na to jeszcze czas.
01:35
Well, now is that time.
20
74000
3000
Ten czas jest właśnie teraz.
01:38
I hope for your help
21
77000
3000
Mam nadzieję, że pomożecie
01:41
to explore and protect the wild ocean
22
80000
3000
w badaniu i ochronie dzikich oceanów,
01:44
in ways that will restore the health and,
23
83000
3000
by można było przywrócić im zdrowie
01:47
in so doing, secure hope for humankind.
24
86000
4000
i w ten sposób uratować nadzieję dla ludzkości.
01:51
Health to the ocean means health for us.
25
90000
3000
Zdrowie oceanu oznacza zdrowie dla nas.
01:54
And I hope Jill Tarter's wish to engage Earthlings includes dolphins and whales
26
93000
7000
Mam nadzieję, że Jill Tarter bierze również pod uwagę delfiny, wieloryby
02:01
and other sea creatures
27
100000
2000
i inne morskie stworzenia,
02:03
in this quest to find intelligent life elsewhere in the universe.
28
102000
3000
zachęcając "mieszkańców Ziemi" do poszukiwania życia w kosmosie.
02:06
And I hope, Jill, that someday
29
105000
3000
I mam nadzieję, Jill, że kiedyś
02:09
we will find evidence that there is intelligent life among humans on this planet.
30
108000
7000
znajdziemy dowody na istnienie inteligentnych form życia wśród ludzi na Ziemi.
02:16
(Laughter)
31
115000
2000
(Śmiech)
02:18
Did I say that? I guess I did.
32
117000
3000
A jednak to powiedziałam.
02:23
For me, as a scientist,
33
122000
3000
W roku 1953 zaczęłam badać ocean naukowo,
02:26
it all began in 1953
34
125000
3000
W roku 1953 zaczęłam badać ocean naukowo,
02:29
when I first tried scuba.
35
128000
3000
gdy po raz pierwszy zanurkowałam.
02:32
It's when I first got to know fish swimming
36
131000
3000
Wtedy po raz pierwszy zobaczyłam ryby
02:35
in something other than lemon slices and butter.
37
134000
3000
pływające w czymś innym, niż masło i cytryna.
02:38
I actually love diving at night;
38
137000
3000
Uwielbiam nurkować nocą.
02:41
you see a lot of fish then that you don't see in the daytime.
39
140000
3000
Można wtedy zobaczyć wiele ryb innych, niż za dnia.
02:44
Diving day and night was really easy for me in 1970,
40
143000
4000
Nurkowanie dniem i nocą było dla mnie proste, gdy w 1970 roku
02:48
when I led a team of aquanauts living underwater for weeks at a time --
41
147000
5000
kierowałam zespołem nurków spędzających pod wodą całe tygodnie,
02:53
at the same time that astronauts were putting their footprints on the moon.
42
152000
7000
w tym samym czasie, gdy astronauci stawiali stopę na Księżycu.
03:00
In 1979 I had a chance to put my footprints on the ocean floor
43
159000
4000
W 1979 roku miałam okazję postawić stopę na dnie oceanu,
03:04
while using this personal submersible called Jim.
44
163000
3000
używając tego aparatu do nurkowania o nazwie Jim.
03:07
It was six miles offshore and 1,250 feet down.
45
166000
4000
To było prawie 10 km od brzegu, na głębokości 381 m.
03:11
It's one of my favorite bathing suits.
46
170000
3000
To jeden z moich ulubionych kostiumów kąpielowych.
03:16
Since then, I've used about 30 kinds of submarines
47
175000
4000
Od tego czasu pływałam około 30 rodzajami łodzi podwodnych,
03:20
and I've started three companies and a nonprofit foundation called Deep Search
48
179000
3000
założyłam trzy firmy i fundację non-profit o nazwie Deep Search,
03:23
to design and build systems
49
182000
3000
by projektować i konstruować systemy
03:26
to access the deep sea.
50
185000
2000
do badania głębin morskich.
03:28
I led a five-year National Geographic expedition,
51
187000
3000
Kierowałam pięcioletnim projektem National Geographic,
03:31
the Sustainable Seas expeditions,
52
190000
3000
ekspedycjami Sustainable Seas,
03:34
using these little subs.
53
193000
2000
w których używano tych aparatów do nurkowania.
03:36
They're so simple to drive that even a scientist can do it.
54
195000
3000
Tak łatwo je prowadzić, że nawet naukowiec sobie z tym poradzi.
03:39
And I'm living proof.
55
198000
2000
Jestem tego żywym dowodem.
03:41
Astronauts and aquanauts alike
56
200000
2000
Astronauci i nurkowie
03:43
really appreciate the importance of air, food, water, temperature --
57
202000
5000
doceniają znaczenie powietrza, pożywienia, wody, temperatury,
03:48
all the things you need to stay alive in space or under the sea.
58
207000
4000
tego, co pozwala przeżyć w kosmosie lub pod wodą.
03:52
I heard astronaut Joe Allen explain
59
211000
3000
Słyszałam, jak astronauta Joe Alen opowiadał,
03:55
how he had to learn everything he could about his life support system
60
214000
3000
że musiał poznać dokładnie swój system podtrzymywania życia,
03:58
and then do everything he could
61
217000
3000
a potem dokładać starań,
04:01
to take care of his life support system;
62
220000
3000
by system ten był w dobrym stanie.
04:04
and then he pointed to this and he said, "Life support system."
63
223000
5000
Potem wskazał palcem na to, mówiąc: "system podtrzymywania życia".
04:09
We need to learn everything we can about it
64
228000
3000
Musimy poznać go jak najdokładniej
04:12
and do everything we can to take care of it.
65
231000
3000
i dbać o niego najlepiej, jak potrafimy.
04:15
The poet Auden said, "Thousands have lived without love;
66
234000
4000
Poeta W.H. Auden napisał: "Tysiące żyją bez miłości.
04:19
none without water."
67
238000
3000
Bez wody - nikt".
04:22
Ninety-seven percent of Earth's water is ocean.
68
241000
3000
97 procent wód na Ziemi to oceany.
04:25
No blue, no green.
69
244000
3000
Bez błękitu nie ma zieleni.
04:28
If you think the ocean isn't important,
70
247000
2000
Jeśli wydaje się wam, że oceany nie są ważne,
04:30
imagine Earth without it.
71
249000
3000
to wyobraźcie sobie Ziemię bez nich.
04:33
Mars comes to mind.
72
252000
2000
Taki Mars na przykład.
04:35
No ocean, no life support system.
73
254000
2000
Brak oceanów, brak systemu podtrzymywania życia.
04:37
I gave a talk not so long ago at the World Bank
74
256000
3000
Niedawno miałam wykład w Banku Światowym.
04:40
and I showed this amazing image of Earth
75
259000
3000
Pokazałam ten niezwykły obraz Ziemi
04:43
and I said, "There it is! The World Bank!"
76
262000
3000
i powiedziałam: "Oto Bank Światowy!"
04:46
That's where all the assets are!
77
265000
4000
Tu są wszystkie bogactwa!
04:52
And we've been trawling them down
78
271000
3000
Tymczasem my eksploatujemy je
04:55
much faster than the natural systems can replenish them.
79
274000
3000
o wiele szybciej, niż przyroda jest w stanie je odtworzyć.
04:58
Tim Worth says the economy is a wholly-owned subsidiary of the environment.
80
277000
3000
Tim Worth twierdzi, że gospodarka to firma-córka środowiska naturalnego.
05:01
With every drop of water you drink,
81
280000
2000
Każda kropla wody, którą pijemy,
05:03
every breath you take,
82
282000
2000
każdy nasz oddech,
05:05
you're connected to the sea.
83
284000
3000
mają połączenie z morzem.
05:08
No matter where on Earth you live.
84
287000
2000
Nieważne, w jakiej części świata żyjemy.
05:10
Most of the oxygen in the atmosphere is generated by the sea.
85
289000
3000
Większość tlenu w atmosferze wytwarzana jest przez morza.
05:13
Over time, most of the planet's organic carbon
86
292000
3000
Z biegiem czasu większość węgla organicznego na Ziemi
05:16
has been absorbed and stored there,
87
295000
3000
została przez nie przyswojona i zmagazynowana,
05:19
mostly by microbes.
88
298000
2000
głównie przez mikroorganizmy.
05:21
The ocean drives climate and weather,
89
300000
2000
Oceany regulują klimat i pogodę,
05:23
stabilizes temperature, shapes Earth's chemistry.
90
302000
2000
stabilizują temperaturę i kształtują procesy chemiczne na Ziemi.
05:25
Water from the sea forms clouds
91
304000
2000
Woda morska daje początek chmurom,
05:27
that return to the land and the seas
92
306000
3000
które powracają na lądy i morza
05:30
as rain, sleet and snow,
93
309000
2000
w postaci deszczu i śniegu.
05:32
and provides home for about 97 percent of life in the world,
94
311000
4000
Jest też siedliskiem około 97 procent życia na planecie,
05:36
maybe in the universe.
95
315000
2000
a może i we wszechświecie.
05:38
No water, no life;
96
317000
2000
Bez wody nie ma życia.
05:40
no blue, no green.
97
319000
2000
Bez błękitu nie ma zieleni.
05:42
Yet we have this idea, we humans,
98
321000
3000
A jednak nam, ludziom, wydaje się,
05:45
that the Earth -- all of it: the oceans, the skies --
99
324000
3000
że Ziemia -- oceany, niebo, wszystko --
05:48
are so vast and so resilient
100
327000
3000
jest tak ogromna i odporna,
05:51
it doesn't matter what we do to it.
101
330000
2000
że nieważne jest, co z nią robimy.
05:53
That may have been true 10,000 years ago,
102
332000
3000
Może istotnie było tak 10 tysięcy lat temu,
05:56
and maybe even 1,000 years ago
103
335000
3000
może nawet jeszcze tysiąc lat temu,
05:59
but in the last 100, especially in the last 50,
104
338000
2000
ale w ciągu ostatnich 100, a zwłaszcza 50 lat,
06:01
we've drawn down the assets,
105
340000
2000
uszczupliliśmy zasoby naturalne,
06:03
the air, the water, the wildlife
106
342000
3000
powietrze, wodę, dziką przyrodę,
06:06
that make our lives possible.
107
345000
3000
które umożliwiają nam życie.
06:09
New technologies are helping us to understand
108
348000
3000
Nowe technologie pomagają nam zrozumieć
06:12
the nature of nature;
109
351000
3000
naturę przyrody,
06:15
the nature of what's happening,
110
354000
2000
naturę tego, co się dzieje.
06:17
showing us our impact on the Earth.
111
356000
3000
Widzimy nasz wpływ na planetę.
06:20
I mean, first you have to know that you've got a problem.
112
359000
3000
Bo najpierw trzeba zdać sobie sprawę, że mamy problem.
06:23
And fortunately, in our time,
113
362000
3000
Na szczęście w naszych czasach
06:26
we've learned more about the problems than in all preceding history.
114
365000
3000
zdajemy sobie sprawę z problemów lepiej, niż kiedykolwiek wcześniej.
06:29
And with knowing comes caring.
115
368000
3000
Z wiedzą przychodzi troska.
06:32
And with caring, there's hope
116
371000
2000
A troska niesie nadzieję,
06:34
that we can find an enduring place for ourselves
117
373000
3000
że znajdziemy dla siebie trwałe miejsce
06:37
within the natural systems that support us.
118
376000
3000
w systemie przyrodniczym, który podtrzymuje nasze życie.
06:40
But first we have to know.
119
379000
3000
Ale najpierw musimy mieć wiedzę.
06:43
Three years ago, I met John Hanke,
120
382000
3000
Trzy lata temu spotkałam Johna Hanke,
06:46
who's the head of Google Earth,
121
385000
2000
szefa Google Earth
06:48
and I told him how much I loved being able to hold the world in my hands
122
387000
3000
i powiedziałam, że uwielbiam mieć świat w zasięgu ręki
06:51
and go exploring vicariously.
123
390000
2000
i pośrednio móc go badać.
06:53
But I asked him: "When are you going to finish it?
124
392000
3000
A potem spytałam: "Kiedy kończycie?
06:56
You did a great job with the land, the dirt.
125
395000
3000
Świetnie wam poszło z lądami, z ziemią.
06:59
What about the water?"
126
398000
3000
A co z wodą?"
07:02
Since then, I've had the great pleasure of working with the Googlers,
127
401000
4000
Od tego czasu miałam przyjemność pracować z ludźmi z Google,
07:06
with DOER Marine, with National Geographic,
128
405000
3000
z DOER Marine, z National Geographic,
07:09
with dozens of the best institutions and scientists around the world,
129
408000
5000
z wieloma przodującymi naukowcami i instytucjami na całym świecie,
07:14
ones that we could enlist,
130
413000
3000
z kim się dało, nad zadaniem
07:17
to put the ocean in Google Earth.
131
416000
3000
umieszczenia oceanów w Google Earth.
07:20
And as of just this week, last Monday,
132
419000
2000
I oto od ostatniego poniedziałku
07:22
Google Earth is now whole.
133
421000
3000
Google Earth jest już kompletne.
07:25
Consider this: Starting right here at the convention center,
134
424000
3000
Pomyślcie - siedząc w tej auli
07:28
we can find the nearby aquarium,
135
427000
2000
możemy znaleźć najbliższe oceanarium,
07:30
we can look at where we're sitting,
136
429000
2000
możemy spojrzeć na nasz budynek,
07:32
and then we can cruise up the coast to the big aquarium, the ocean,
137
431000
3000
a potem udać się na wybrzeże, by zobaczyć ocean
07:35
and California's four national marine sanctuaries,
138
434000
3000
i cztery rezerwaty morskie w Kalifornii,
07:38
and the new network of state marine reserves
139
437000
3000
a także nową sieć rezerwatów morskich,
07:41
that are beginning to protect and restore some of the assets
140
440000
4000
które będą chronić zasoby przyrodnicze i sprzyjać ich regeneracji.
07:45
We can flit over to Hawaii
141
444000
3000
Możemy przenieść się na Hawaje
07:48
and see the real Hawaiian Islands:
142
447000
3000
i zobaczyć, jak te wyspy wyglądają.
07:51
not just the little bit that pokes through the surface,
143
450000
3000
I to nie tylko ten fragmencik nad powierzchnią morza,
07:54
but also what's below.
144
453000
3000
ale także tę część pod wodą.
07:57
To see -- wait a minute, we can go kshhplash! --
145
456000
3000
Wystarczy chwila, robimy chlup!...
08:00
right there, ha --
146
459000
2000
I już jesteśmy pod wodą
08:03
under the ocean, see what the whales see.
147
462000
3000
i widzimy to, co oglądają wieloryby.
08:06
We can go explore the other side of the Hawaiian Islands.
148
465000
5000
Możemy zwiedzać Wyspy Hawajskie od spodu.
08:11
We can go actually and swim around on Google Earth
149
470000
4000
Dzięki Google Earth możemy pływać tu i tam,
08:15
and visit with humpback whales.
150
474000
4000
albo złożyć wizytę humbakom.
08:19
These are the gentle giants that I've had the pleasure of meeting face to face
151
478000
5000
Wiele razy miałam okazję spotkać te łagodne olbrzymy
08:24
many times underwater.
152
483000
3000
oko w oko w głębinach morskich.
08:27
There's nothing quite like being personally inspected by a whale.
153
486000
3000
Być obserwowaną przez wieloryba to wyjątkowe przeżycie.
08:30
We can pick up and fly to the deepest place:
154
489000
4000
Albo możemy podążyć w największe głębiny,
08:34
seven miles down, the Mariana Trench,
155
493000
3000
ponad 11 km w głąb Rowu Mariańskiego,
08:37
where only two people have ever been.
156
496000
2000
gdzie do tej pory dotarło tylko dwóch ludzi.
08:39
Imagine that. It's only seven miles,
157
498000
3000
Pomyślcie - zaledwie 11 km,
08:42
but only two people have been there, 49 years ago.
158
501000
3000
a było tam tylko dwóch ludzi, 49 lat temu.
08:45
One-way trips are easy.
159
504000
3000
Nie sztuka podróżować w jedną stronę.
08:48
We need new deep-diving submarines.
160
507000
3000
Potrzebujemy nowych łodzi do głębokiego nurkowania.
08:51
How about some X Prizes for ocean exploration?
161
510000
3000
Może przydałyby się nagrody X Prize za badanie oceanów?
08:54
We need to see deep trenches, the undersea mountains,
162
513000
4000
Trzeba zbadać głębokie rowy i podmorskie góry
08:58
and understand life in the deep sea.
163
517000
3000
i zrozumieć życie w głębinach morskich.
09:01
We can now go to the Arctic.
164
520000
3000
Możemy teraz przenieść się do Arktyki.
09:04
Just ten years ago I stood on the ice at the North Pole.
165
523000
4000
Zaledwie 10 lat temu stałam na lodzie na Biegunie Północnym.
09:08
An ice-free Arctic Ocean may happen in this century.
166
527000
5000
Tymczasem lód może zniknąć z Oceanu Arktycznego jeszcze w tym wieku.
09:13
That's bad news for the polar bears.
167
532000
4000
Dla niedźwiedzi polarnych to zła wiadomość.
09:17
That's bad news for us too.
168
536000
3000
Ale dla nas również.
09:20
Excess carbon dioxide is not only driving global warming,
169
539000
3000
Nadmiar dwutlenku węgla nie tylko powoduje globalne ocieplenie,
09:23
it's also changing ocean chemistry,
170
542000
3000
ale zmienia też skład chemiczny oceanów,
09:26
making the sea more acidic.
171
545000
3000
które stają się bardziej kwaśne.
09:29
That's bad news for coral reefs and oxygen-producing plankton.
172
548000
3000
To zła wiadomość dla raf koralowych i produkującego tlen planktonu.
09:32
Also it's bad news for us.
173
551000
3000
I zła wiadomość dla nas.
09:35
We're putting hundreds of millions of tons of plastic
174
554000
3000
Wrzucamy do morza setki milionów ton
09:38
and other trash into the sea.
175
557000
2000
plastiku i innych śmieci.
09:40
Millions of tons of discarded fishing nets,
176
559000
3000
Miliony ton porzuconych sieci rybackich,
09:43
gear that continues to kill.
177
562000
3000
które nadal zabijają.
09:46
We're clogging the ocean, poisoning the planet's circulatory system,
178
565000
4000
Zaśmiecamy ocean, zatruwając układ krążenia planety
09:50
and we're taking out hundreds of millions of tons of wildlife,
179
569000
3000
i wyławiamy setki milionów ton stworzeń morskich,
09:53
all carbon-based units.
180
572000
3000
organizmów opartych na węglu.
09:58
Barbarically, we're killing sharks for shark fin soup,
181
577000
5000
W barbarzyński sposób zabijamy rekiny dla zupy z płetwy rekina,
10:03
undermining food chains that shape planetary chemistry
182
582000
3000
naruszając łańcuchy pokarmowe, kształtujące równowagę chemiczną planety
10:06
and drive the carbon cycle, the nitrogen cycle,
183
585000
3000
i cykle krążenia węgla i azotu w przyrodzie,
10:09
the oxygen cycle, the water cycle --
184
588000
3000
cykle krążenia tlenu i wody,
10:12
our life support system.
185
591000
3000
czyli nasz system podtrzymywania życia.
10:15
We're still killing bluefin tuna; truly endangered
186
594000
4000
Wciąż zabijamy zagrożone wyginięciem tuńczyki błękitnopłetwe,
10:19
and much more valuable alive than dead.
187
598000
3000
które są o wiele cenniejsze żywe, niż martwe.
10:23
All of these parts are part of our life support system.
188
602000
5000
A przecież to elementy naszego systemu podtrzymywania życia.
10:28
We kill using long lines, with baited hooks every few feet
189
607000
6000
Zabijamy przy pomocy lin z hakami z przynętą co metr,
10:34
that may stretch for 50 miles or more.
190
613000
2000
długich na 80 kilometrów i więcej.
10:36
Industrial trawlers and draggers are scraping the sea floor
191
615000
4000
Trawlery przeczesują dno morskie włokami i dragami,
10:40
like bulldozers, taking everything in their path.
192
619000
3000
jak buldożery zgarniając wszystko, co spotkają na drodze.
10:43
Using Google Earth you can witness trawlers --
193
622000
3000
Używając Google Earth możemy zobaczyć trawlery
10:46
in China, the North Sea, the Gulf of Mexico --
194
625000
4000
w Chinach, na Morzu Północnym, w Zatoce Meksykańskiej,
10:50
shaking the foundation of our life support system,
195
629000
4000
jak niszczą podstawy naszego systemu podtrzymywania życia,
10:54
leaving plumes of death in their path.
196
633000
2000
zostawiając za sobą pasma śmierci.
10:56
The next time you dine on sushi -- or sashimi,
197
635000
3000
Więc gdy znów będziecie jeść sushi, sashimi,
10:59
or swordfish steak, or shrimp cocktail,
198
638000
2000
stek z miecznika, koktajl z krewetek
11:01
whatever wildlife you happen to enjoy from the ocean --
199
640000
3000
czy inne stworzenia morskie,
11:04
think of the real cost.
200
643000
3000
pomyślcie, jaka jest tego prawdziwa cena.
11:07
For every pound that goes to market,
201
646000
2000
Na każdy kilogram połowu, który trafia na rynek
11:09
more than 10 pounds, even 100 pounds,
202
648000
4000
przypada od 10 do 100 kg stworzeń
11:13
may be thrown away as bycatch.
203
652000
4000
złowionych niepotrzebnie i wyrzucanych.
11:17
This is the consequence of not knowing
204
656000
3000
Takie są konsekwencje braku świadomości,
11:20
that there are limits to what we can take out of the sea.
205
659000
3000
że eksploatacja zasobów morskich musi mieć granice.
11:23
This chart shows the decline in ocean wildlife
206
662000
4000
Ta ilustracja przedstawia zanikanie życia w oceanach
11:27
from 1900 to 2000.
207
666000
3000
w latach 1900-2000.
11:30
The highest concentrations are in red.
208
669000
3000
Na czerwono zaznaczono obszary najbogatsze w organizmy żywe.
11:33
In my lifetime, imagine,
209
672000
2000
Pomyślcie tylko - za mojego życia
11:35
90 percent of the big fish have been killed.
210
674000
4000
unicestwiono 90 procent dużych ryb.
11:39
Most of the turtles, sharks, tunas and whales
211
678000
2000
Spada populacja większości gatunków żółwi, rekinów, tuńczyków i wielorybów.
11:41
are way down in numbers.
212
680000
4000
Spada populacja większości gatunków żółwi, rekinów, tuńczyków i wielorybów.
11:45
But, there is good news.
213
684000
2000
Ale mam też dobrą wiadomość.
11:47
Ten percent of the big fish still remain.
214
686000
2000
10 procent dużych ryb jeszcze żyje.
11:49
There are still some blue whales.
215
688000
2000
Jest jeszcze trochę płetwali błękitnych
11:51
There are still some krill in Antarctica.
216
690000
3000
i trochę krylu w Antarktyce.
11:54
There are a few oysters in Chesapeake Bay.
217
693000
2000
W Zatoce Chesapeake są jeszcze ostrygi.
11:56
Half the coral reefs are still in pretty good shape,
218
695000
3000
Połowa raf koralowych jest jeszcze w niezłym stanie,
11:59
a jeweled belt around the middle of the planet.
219
698000
3000
i jak klejnot opasują planetę ziemską.
12:02
There's still time, but not a lot,
220
701000
3000
Jest jeszcze czas, by coś zmienić,
12:05
to turn things around.
221
704000
2000
choć nie ma go wiele.
12:07
But business as usual means that in 50 years,
222
706000
2000
Jeśli wszystko zostanie po staremu,
12:09
there may be no coral reefs --
223
708000
3000
to za 50 lat może nie być już raf koralowych
12:12
and no commercial fishing, because the fish will simply be gone.
224
711000
4000
ani połowów na skalę przemysłową -- bo ryb już nie będzie.
12:16
Imagine the ocean without fish.
225
715000
4000
Wyobraźcie sobie ocean bez ryb,
12:20
Imagine what that means to our life support system.
226
719000
4000
i co to oznacza dla naszego systemu podtrzymywania życia.
12:24
Natural systems on the land are in big trouble too,
227
723000
3000
Przyroda na lądzie też ma poważne kłopoty,
12:27
but the problems are more obvious,
228
726000
2000
ale są one bardziej oczywiste, więc podejmuje się kroki
12:29
and some actions are being taken to protect trees, watersheds and wildlife.
229
728000
6000
mające na celu ochronę drzew, rzek i dzikiej przyrody.
12:35
And in 1872, with Yellowstone National Park,
230
734000
4000
Tworząc w 1872 roku Park Narodowy Yellowstone,
12:39
the United States began establishing a system of parks
231
738000
3000
Stany Zjednoczone zainicjowały system parków narodowych,
12:42
that some say was the best idea America ever had.
232
741000
5000
najlepszy pomysł w historii tego kraju, jak mówią niektórzy.
12:47
About 12 percent of the land around the world is now protected:
233
746000
4000
Obszary chronione zajmują obecnie około 12 procent lądów na świecie,
12:51
safeguarding biodiversity, providing a carbon sink,
234
750000
4000
chronią bioróżnorodność, pochłaniają dwutlenek węgla,
12:55
generating oxygen, protecting watersheds.
235
754000
2000
produkują tlen i chronią wody.
12:57
And, in 1972, this nation began to establish a counterpart in the sea,
236
756000
5000
A w 1972 roku w USA zaczęto tworzyć ich odpowiedniki na morzu,
13:02
National Marine Sanctuaries.
237
761000
2000
czyli rezerwaty morskie.
13:04
That's another great idea.
238
763000
2000
To następny świetny pomysł.
13:06
The good news is
239
765000
2000
Dobra wiadomość:
13:08
that there are now more than 4,000 places in the sea, around the world,
240
767000
4000
na świecie istnieje obecnie ponad 4 tysiące obszarów morskich
13:12
that have some kind of protection.
241
771000
2000
znajdujących się pod ochroną.
13:14
And you can find them on Google Earth.
242
773000
2000
Można je znaleźć w Google Earth.
13:16
The bad news is
243
775000
2000
A teraz zła wiadomość:
13:18
that you have to look hard to find them.
244
777000
2000
żeby je znaleźć, trzeba się dobrze naszukać.
13:20
In the last three years, for example,
245
779000
2000
Na przykład w ostatnich trzech latach
13:22
the U.S. protected 340,000 square miles of ocean as national monuments.
246
781000
6000
w USA objęto ochroną prawie 900 tysięcy km kwadratowych morza,
13:28
But it only increased from 0.6 of one percent
247
787000
3000
ale to zaledwie wzrost z 0,6 procent
13:31
to 0.8 of one percent of the ocean protected, globally.
248
790000
5000
do 0,8 procent powierzchni oceanów na świecie.
13:36
Protected areas do rebound,
249
795000
3000
Obszary chronione regenerują się,
13:39
but it takes a long time to restore
250
798000
2000
ale potrzeba dużo czasu, by pojawiły się znów
13:41
50-year-old rockfish or monkfish, sharks or sea bass,
251
800000
4000
50-letnie karmazyny lub żabnice, rekiny lub okonie morskie
13:45
or 200-year-old orange roughy.
252
804000
2000
albo 200-letnie gardłosze.
13:47
We don't consume 200-year-old cows or chickens.
253
806000
3000
A przecież nie jadamy 200-letnich krów czy kurczaków.
13:51
Protected areas provide hope
254
810000
3000
Obszary chronione dają nadzieję,
13:54
that the creatures of Ed Wilson's dream
255
813000
3000
że stworzenia z marzenia Eda Wilsona,
13:57
of an encyclopedia of life, or the census of marine life,
256
816000
4000
z encyklopedii życia, czy ze spisu organizmów morskich,
14:01
will live not just as a list,
257
820000
4000
nie będą żyć tylko na papierze,
14:05
a photograph, or a paragraph.
258
824000
4000
na zdjęciach czy w paragrafach.
14:09
With scientists around the world, I've been looking at the 99 percent of the ocean
259
828000
3000
Z naukowcami z całego świata przyglądamy się 99% wód morskich,
14:12
that is open to fishing -- and mining, and drilling, and dumping, and whatever --
260
831000
4000
na których wolno łowić, wiercić, wydobywać, wyrzucać i kto wie, co jeszcze,
14:16
to search out hope spots,
261
835000
2000
i wypatrujemy miejsc dających nadzieję,
14:18
and try to find ways to give them and us a secure future.
262
837000
4000
szukając sposobów, by zapewnić im i nam bezpieczną przyszłość.
14:22
Such as the Arctic --
263
841000
2000
Weźmy Arktykę.
14:24
we have one chance, right now, to get it right.
264
843000
3000
Mamy tylko jedną szansę, by naprawić tam sytuację -- teraz.
14:27
Or the Antarctic, where the continent is protected,
265
846000
3000
Albo Antarktyda -- kontynent pod ochroną,
14:30
but the surrounding ocean is being stripped of its krill, whales and fish.
266
849000
6000
ale ocean ją otaczający ogałacany jest z krylu, wielorybów i ryb.
14:36
Sargasso Sea's three million square miles of floating forest
267
855000
5000
Morze Sargassowe -- ponad 7 milionów kilometrów kwadratowych
14:41
is being gathered up to feed cows.
268
860000
3000
pływającego lasu zbieranego na paszę dla krów.
14:44
97 percent of the land in the Galapagos Islands is protected,
269
863000
4000
97 procent lądu na Wyspach Galapagos jest pod ochroną,
14:48
but the adjacent sea is being ravaged by fishing.
270
867000
4000
ale otaczające wody są pustoszone przez połowy ryb.
14:52
It's true too in Argentina
271
871000
2000
To samo dotyczy Argentyny.
14:54
on the Patagonian shelf, which is now in serious trouble.
272
873000
3000
Szelf patagoński jest poważnie zagrożony.
14:57
The high seas, where whales, tuna and dolphins travel --
273
876000
5000
Odległe akweny morskie, na które podążają wieloryby, tuńczyki i delfiny,
15:02
the largest, least protected, ecosystem on Earth,
274
881000
3000
to największy i najsłabiej chroniony ekosystem Ziemi,
15:05
filled with luminous creatures,
275
884000
3000
pełen świecących stworzeń
15:08
living in dark waters that average two miles deep.
276
887000
3000
żyjących w ciemnych wodach, głębokich na ponad 3 km.
15:11
They flash, and sparkle, and glow
277
890000
3000
Stworzeń, które rozbłyskują, lśnią, jarzą się
15:14
with their own living light.
278
893000
3000
własnym, żywym światłem.
15:17
There are still places in the sea as pristine as I knew as a child.
279
896000
3000
W morzach są wciąż miejsca dziewicze, jak za mojego dzieciństwa.
15:20
The next 10 years may be the most important,
280
899000
4000
Najbliższe 10 lat może mieć kluczowe znaczenie,
15:24
and the next 10,000 years the best chance our species will have
281
903000
4000
a najbliższe 10 tysięcy lat może oferować nam najlepszą szansę
15:28
to protect what remains of the natural systems that give us life.
282
907000
6000
na ochronę resztek systemów naturalnych, które dają nam życie.
15:34
To cope with climate change, we need new ways to generate power.
283
913000
3000
Aby zaradzić zmianom klimatu, potrzebujemy nowych metod produkcji energii.
15:37
We need new ways, better ways, to cope with poverty, wars and disease.
284
916000
6000
Potrzebujemy nowych, lepszych rozwiązań problemów biedy, wojny i choroby.
15:43
We need many things to keep and maintain the world as a better place.
285
922000
4000
Potrzebujemy wielu rzeczy, by na trwałe uczynić świat lepszym.
15:47
But, nothing else will matter
286
926000
3000
Ale to wszystko będzie bez znaczenia,
15:50
if we fail to protect the ocean.
287
929000
3000
jeśli nie ochronimy oceanu.
15:53
Our fate and the ocean's are one.
288
932000
4000
Nasz los i los oceanów to jedno.
15:57
We need to do for the ocean what Al Gore did for the skies above.
289
936000
4000
Musimy zrobić dla oceanów to samo, co Al Gore zrobił dla nieba.
16:01
A global plan of action
290
940000
3000
Międzynarodowa unia ochrony przyrody, IUCN,
16:04
with a world conservation union, the IUCN,
291
943000
2000
przygotowuje globalny plan działań
16:06
is underway to protect biodiversity,
292
945000
2000
na rzecz ochrony bioróżnorodności
16:08
to mitigate and recover from the impacts of climate change,
293
947000
4000
oraz ograniczenia i złagodzenia następstw zmian klimatycznych.
16:12
on the high seas and in coastal areas,
294
951000
4000
Na otwartym morzu i w wodach przybrzeżnych,
16:16
wherever we can identify critical places.
295
955000
4000
gdziekolwiek dostrzeżemy zagrożenia,
16:20
New technologies are needed to map, photograph and explore
296
959000
4000
musimy zastosować nowe technologie mapowania, fotografowania
16:24
the 95 percent of the ocean that we have yet to see.
297
963000
4000
i badania 95 procent mórz, których jeszcze nie znamy.
16:28
The goal is to protect biodiversity,
298
967000
3000
Celem jest ochrona bioróżnorodności,
16:31
to provide stability and resilience.
299
970000
2000
zapewnienie stabilności i odporności.
16:33
We need deep-diving subs,
300
972000
2000
Potrzebujemy aparatów do głębokiego nurkowania,
16:35
new technologies to explore the ocean.
301
974000
3000
nowych technologii do badania oceanu.
16:38
We need, maybe, an expedition --
302
977000
3000
Może potrzebujemy morskiej
16:41
a TED at sea --
303
980000
2000
ekspedycji TED, która pomoże
16:43
that could help figure out the next steps.
304
982000
2000
ustalić następne konieczne kroki.
16:46
And so, I suppose you want to know what my wish is.
305
985000
3000
Pewnie ciekawi was, jakie mam życzenie.
16:50
I wish you would use all means at your disposal --
306
989000
5000
Chciałabym, żebyście użyli wszystkich dostępnych środków --
16:55
films, expeditions, the web, new submarines --
307
994000
3000
filmów, wypraw, Internetu, nowych łodzi podwodnych --
16:58
and campaign to ignite public support
308
997000
3000
by uzyskać poparcie publiczne
17:01
for a global network of marine protected areas --
309
1000000
3000
dla światowej sieci rezerwatów morskich,
17:04
hope spots large enough to save and restore the ocean,
310
1003000
4000
miejsc nadziei na tyle dużych, by uratować i zregenerować ocean,
17:08
the blue heart of the planet.
311
1007000
3000
błękitne serce naszej planety.
17:11
How much?
312
1010000
2000
Jak dużych?
17:13
Some say 10 percent, some say 30 percent.
313
1012000
3000
Jedni mówią 10 procent, inni 30.
17:16
You decide: how much of your heart do you want to protect?
314
1015000
4000
To wy zadecydujecie, jaką część swojego serca chcecie chronić.
17:21
Whatever it is,
315
1020000
2000
Cokolwiek zdecydujecie,
17:23
a fraction of one percent is not enough.
316
1022000
3000
na pewno ułamek procenta nie wystarczy.
17:27
My wish is a big wish,
317
1026000
2000
To życzenie na dużą skalę,
17:29
but if we can make it happen, it can truly change the world,
318
1028000
4000
ale jeśli zdołamy je spełnić, możemy naprawdę zmienić świat
17:33
and help ensure the survival
319
1032000
3000
i pomóc przetrwać gatunkowi,
17:36
of what actually -- as it turns out -- is my favorite species;
320
1035000
6000
który notabene jest moim ulubionym,
17:42
that would be us.
321
1041000
2000
czyli nam, ludziom.
17:44
For the children of today,
322
1043000
2000
Dla dzieci dziś,
17:46
for tomorrow's child:
323
1045000
2000
dla dzieci przyszłości.
17:48
as never again, now is the time.
324
1047000
4000
Drugiej szansy nie będzie, więc czas działać - teraz!
17:53
Thank you.
325
1052000
1000
Dziękuję.
17:54
(Applause)
326
1053000
15000
(Brawa)
ABOUT THE SPEAKER
Sylvia Earle - OceanographerSylvia Earle has been at the forefront of ocean exploration for more than four decades. The winner of the 2009 TED Prize, she's a tireless advocate for our oceans.
Why you should listen
Sylvia Earle, called "Her Deepness" by the New Yorker, "Living Legend" by the Library of Congress and a "Hero for the Planet" by Time, is an oceanographer, explorer, author and lecturer with a deep commitment to research through personal exploration.
Earle has led more than 50 expeditions and clocked more than 7,000 hours underwater. As captain of the first all-female team to live underwater in 1970, she and her fellow scientists received a ticker-tape parade and White House reception upon their return to the surface. In 1979, she walked untethered on the sea floor at a lower depth than any other woman before or since. In the 1980s, she started the companies Deep Ocean Engineering and Deep Ocean Technologies with engineer Graham Hawkes to design undersea vehicles that allow scientists to work at previously inaccessible depths. In the early 1990s, she served as Chief Scientist of the National Oceanographic and Atmospheric Administration.
Earle speaks of our oceans with wonder and amazement, and calls them “the blue heart of the planet.” The winner of the 2009 TED Prize, she wished to ignite public support for marine protected areas, so that they cover 20% of the world's oceans by 2020.
Sylvia Earle | Speaker | TED.com