TEDGlobal 2010
Rachel Sussman: The world's oldest living things
Rachel Sussman: Najstarsze żyjące organizmy na Ziemi
Filmed:
Readability: 4.3
1,706,020 views
Rachel Sussman pokazuje zdjęcia najstarszych żyjących organizmów na Ziemi - możemy zobaczyć liczącego sobie dwa tysiące lat korala mózgowego z wybrzeży Tobago i „podziemny las" w Afryce Południowej, pamiętający jeszcze czasy prehistoryczne.
Rachel Sussman - Artist, photographer
Rachel Sussman is on a quest to celebrate the resilience of life by identifying and photographing continuous-living organisms that are 2,000 years or older, all around the world. Full bio
Rachel Sussman is on a quest to celebrate the resilience of life by identifying and photographing continuous-living organisms that are 2,000 years or older, all around the world. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:16
This strange-looking plant is called the Llareta.
0
1000
3000
Ta dziwna roślina to Yareta.
00:19
What looks like moss covering rocks
1
4000
2000
Choć przypomina pokrywający skały mech,
00:21
is actually a shrub
2
6000
2000
jest to tak naprawdę krzak,
00:23
comprised of thousands of branches,
3
8000
2000
składający się z tysięcy gałęzi zakończonych kępkami zielonych listków.
00:25
each containing clusters of tiny green leaves at the end
4
10000
3000
składający się z tysięcy gałęzi zakończonych kępkami zielonych listków.
00:28
and so densely packed together
5
13000
2000
Gałęzie te są tak ciasno ze sobą splecione,
00:30
that you could actually stand on top of it.
6
15000
3000
że można by na nich stać.
00:33
This individual lives in the Atacama Desert in Chile,
7
18000
3000
Ten okaz rośnie na pustyni Atakama w Chile
00:36
and it happens to be 3,000 years old.
8
21000
3000
i ma 3000 lat.
00:39
It also happens to be a relative of parsley.
9
24000
3000
Jest on także bliskim krewniakiem pietruszki.
00:42
For the past five years, I've been researching,
10
27000
2000
Od pięciu lat prowadzę badania,
00:44
working with biologists
11
29000
2000
pracuję z biologami
00:46
and traveling all over the world
12
31000
2000
i podróżuję po całym świecie
00:48
to find continuously living organisms
13
33000
2000
w poszukiwaniu organizmów żywych,
00:50
that are 2,000 years old and older.
14
35000
3000
które mają przynajmniej 2000 lat.
00:53
The project is part art and part science.
15
38000
2000
Mój projekt łączy sztukę i naukę.
00:55
There's an environmental component.
16
40000
2000
Ważny jest też aspekt ekologiczny.
00:57
And I'm also trying to create a means
17
42000
2000
Staram się wyjść poza nasze tradycyjne pojmowanie czasu
00:59
in which to step outside our quotidian experience of time
18
44000
3000
Staram się wyjść poza nasze tradycyjne pojmowanie czasu
01:02
and to start to consider a deeper timescale.
19
47000
3000
i zacząć myśleć o nim w innych kategoriach.
01:05
I selected 2,000 years as my minimum age
20
50000
3000
Ustaliłam minimalny wiek na 2000 lat,
01:08
because I wanted to start at what we consider to be year zero
21
53000
3000
bo chciałam zacząć od tak zwanego roku zerowego
01:11
and work backward from there.
22
56000
2000
i posuwać się dalej w przeszłość.
01:13
What you're looking at now is a tree called Jomon Sugi,
23
58000
3000
Na tym zdjęciu widać drzewo zwane Jomon Sugi,
01:16
living on the remote island of Yakushima.
24
61000
3000
które rośnie na odległej wyspie Yakushima.
01:19
The tree was in part a catalyst for the project.
25
64000
3000
Drzewo to było jedną z inspiracji dla mojego projektu.
01:22
I'd been traveling in Japan
26
67000
2000
Podróżując po Japonii,
01:24
without an agenda other than to photograph,
27
69000
2000
nie miałam innego celu niż robienie zdjęć.
01:26
and then I heard about this tree
28
71000
2000
Gdy usłyszałam o drzewie,
01:28
that is 2,180 years old
29
73000
3000
które ma 2180 lat,
01:31
and knew that I had to go visit it.
30
76000
3000
wiedziałam, że muszę je zobaczyć.
01:34
It wasn't until later, when I was actually back home in New York
31
79000
3000
Dopiero gdy wróciłam do domu, do Nowego Jorku,
01:37
that I got the idea for the project.
32
82000
2000
przyszedł mi do głowy pomysł na ten projekt.
01:39
So it was the slow churn, if you will.
33
84000
2000
Był to zatem powolny proces.
01:41
I think it was my longstanding desire
34
86000
2000
Moje wieloletnie pragnienie,
01:43
to bring together my interest
35
88000
2000
aby połączyć zainteresowania sztuką, nauką i filozofią
01:45
in art, science and philosophy
36
90000
2000
aby połączyć zainteresowania sztuką, nauką i filozofią
01:47
that allowed me to be ready
37
92000
2000
sprawiło, że gdy ten pomysł wpadł mi go głowy, byłam gotowa.
01:49
when the proverbial light bulb went on.
38
94000
2000
sprawiło, że gdy ten pomysł wpadł mi go głowy, byłam gotowa.
01:51
So I started researching, and to my surprise,
39
96000
2000
Szukając informacji na ten temat ze zdziwieniem stwierdziłam,
01:53
this project had never been done before
40
98000
2000
że tym zagadnieniem
01:55
in the arts or the sciences.
41
100000
2000
nie zajmowała się wcześniej ani sztuka, ani nauka.
01:57
And -- perhaps naively --
42
102000
2000
Zdziwiło mnie również,
01:59
I was surprised to find that there isn't even an area in the sciences
43
104000
3000
że nie istnieje nawet taka dziedzina naukowa,
02:02
that deals with this idea
44
107000
2000
która zajmowałaby się kwestią długowieczności gatunków.
02:04
of global species longevity.
45
109000
2000
która zajmowałaby się kwestią długowieczności gatunków.
02:06
So what you're looking at here
46
111000
2000
Na tym zdjęciu widać porost o nazwie wzorzec geograficzny,
02:08
is the rhizocarpon geographicum, or map lichen,
47
113000
3000
Na tym zdjęciu widać porost o nazwie wzorzec geograficzny,
02:11
and this is around 3,000 years old
48
116000
2000
który ma około 3000 lat
02:13
and lives in Greenland,
49
118000
2000
i rośnie na Grenlandii.
02:15
which is a long way to go for some lichens.
50
120000
3000
Musiałam więc pojechać daleko, żeby go zobaczyć.
02:18
Visiting Greenland was more like
51
123000
2000
Podróż na Grenlandię
02:20
traveling back in time
52
125000
2000
to bardziej wędrówka w przeszłość
02:22
than just traveling very far north.
53
127000
2000
niż tylko wędrówka na daleką północ.
02:24
It was very primal and more remote
54
129000
2000
Grenlandia wydała mi się bardziej pierwotna i odizolowana
02:26
than anything I'd ever experienced before.
55
131000
3000
niż wszystkie miejsca, które do tej pory odwiedziłam.
02:29
And this is heightened by a couple of particular experiences.
56
134000
3000
Wrażenie to pogłębiło się jeszcze po kilku przygodach.
02:32
One was when I had been dropped off by boat
57
137000
3000
Pewnego razu popłynęłam łódką na odległy fiord.
02:35
on a remote fjord,
58
140000
2000
Pewnego razu popłynęłam łódką na odległy fiord.
02:37
only to find that the archeologists I was supposed to meet
59
142000
2000
Tam okazało się, że archeologowie, którzy mieli na mnie czekać,
02:39
were nowhere to be found.
60
144000
2000
jeszcze nie przyjechali.
02:41
And it's not like you could send them a text or shoot them an e-mail,
61
146000
3000
Oczywiście nie mogłam wysłać im SMS-a ani maila,
02:44
so I was literally left to my own devices.
62
149000
3000
więc byłam zdana tylko na siebie.
02:47
But luckily, it worked out obviously,
63
152000
3000
Ale, jak widać, wszystko skończyło się dobrze.
02:50
but it was a humbling experience
64
155000
2000
Jednak to poczucie odizolowania nauczyło mnie pokory.
02:52
to feel so disconnected.
65
157000
3000
Jednak to poczucie odizolowania nauczyło mnie pokory.
02:55
And then a few days later,
66
160000
2000
Kilka dni później
02:57
we had the opportunity to go fishing in a glacial stream
67
162000
2000
mieliśmy okazję łowić ryby w strumieniu lodowcowym
02:59
near our campsite,
68
164000
2000
obok naszego obozu.
03:01
where the fish were so abundant
69
166000
3000
Było tam tyle ryb,
03:04
that you could literally reach into the stream
70
169000
3000
że wystarczyło tylko zanurzyć rękę w strumieniu,
03:07
and grab out a foot-long trout with your bare hands.
71
172000
3000
żeby wyciągnąć wielkiego pstrąga.
03:10
It was like visiting
72
175000
2000
Czułam się zupełnie tak,
03:12
a more innocent time on the planet.
73
177000
3000
jakbym cofnęła się do dawnych, bardziej niewinnych czasów.
03:15
And then, of course, there's the lichens.
74
180000
2000
A teraz przejdźmy wreszcie do porostów.
03:17
These lichens grow only one centimeter
75
182000
2000
Te porosty rosną tylko jeden centymetr w ciągu stu lat.
03:19
every hundred years.
76
184000
2000
Te porosty rosną tylko jeden centymetr w ciągu stu lat.
03:21
I think that really puts human lifespans
77
186000
2000
To naprawdę pozwala nam spojrzeć na ludzkie życie z innej perspektywy.
03:23
into a different perspective.
78
188000
2000
To naprawdę pozwala nam spojrzeć na ludzkie życie z innej perspektywy.
03:25
And what you're looking at here
79
190000
2000
Tutaj z kolei widzimy zrobione z powietrza zdjęcie wschodniego Oregonu.
03:27
is an aerial photo take over eastern Oregon.
80
192000
2000
Tutaj z kolei widzimy zrobione z powietrza zdjęcie wschodniego Oregonu.
03:29
And if the title "Searching for Armillaria Death Rings,"
81
194000
3000
I jeśli tytuł "Poszukiwania pierścieni śmierci Armillarii" brzmi złowieszczo,
03:32
sounds ominous, it is.
82
197000
3000
to nie bez powodu.
03:35
The Armillaria is actually a predatory fungus,
83
200000
3000
Armillaria jest rodzajem grzyba drapieżnego,
03:38
killing certain species of trees in the forest.
84
203000
3000
który zabija niektóre gatunki drzew.
03:41
It's also more benignly known
85
206000
2000
Jego mniej złowroga nazwa
03:43
as the honey mushroom or the "humongous fungus"
86
208000
3000
brzmi "opieńka miodowa". Należy on do grzybów-gigantów,
03:46
because it happens to be
87
211000
2000
bo jest jednym z największych organizmów na Ziemi.
03:48
one of the world's largest organisms as well.
88
213000
2000
bo jest jednym z największych organizmów na Ziemi.
03:50
So with the help of some biologists studying the fungus,
89
215000
3000
Z pomocą biologów badających ten gatunek grzyba
03:53
I got some maps and some GPS coordinates
90
218000
3000
zdobyłam mapy i współrzędne geograficzne,
03:56
and chartered a plane
91
221000
2000
wyczarterowałam samolot,
03:58
and started looking for the death rings,
92
223000
3000
po czym zaczęłam szukać pierścieni śmierci.
04:01
the circular patterns
93
226000
2000
Chodzi tu o okręgi,
04:03
in which the fungus kills the trees.
94
228000
2000
które tworzą drzewa zabite przez grzyba.
04:05
So I'm not sure if there are any in this photo,
95
230000
2000
Na tym zdjęciu chyba go nie widać,
04:07
but I do know the fungus is down there.
96
232000
2000
ale na pewno gdzieś tu jest.
04:09
And then this back down on the ground
97
234000
2000
To już z powrotem na ziemi.
04:11
and you can see that the fungus is actually invading this tree.
98
236000
3000
Widać wyraźnie, że grzyb zaatakował drzewo.
04:14
So that white material that you see
99
239000
2000
Ta biała substancja między korą a drewnem
04:16
in between the bark and the wood
100
241000
2000
Ta biała substancja między korą a drewnem
04:18
is the mycelial felt of the fungus,
101
243000
3000
to płaty grzybniowe opieńki.
04:21
and what it's doing -- it's actually
102
246000
2000
Co to oznacza dla drzewa?
04:23
slowly strangling the tree to death
103
248000
2000
Otóż grzyb powoduje jego powolną śmierć głodową,
04:25
by preventing the flow of water and nutrients.
104
250000
3000
gdyż odcina mu dostęp do wody i składników odżywczych.
04:28
So this strategy has served it pretty well --
105
253000
2000
Musi to być dobry sposób na przetrwanie,
04:30
it's 2,400 years old.
106
255000
3000
bo ta opieńka ma już 2400 lat.
04:33
And then from underground to underwater.
107
258000
3000
A teraz spod ziemi przenieśmy się pod wodę.
04:36
This is a Brain Coral living in Tobago
108
261000
2000
Oto koral mózgowy z Tobago,
04:38
that's around 2,000 years old.
109
263000
2000
który ma około 2000 lat.
04:40
And I had to overcome my fear of deep water to find this one.
110
265000
3000
Musiałam pokonać swój lęk przed głęboką wodą, żeby go zobaczyć,
04:43
This is at about 60 feet
111
268000
2000
żyje on bowiem na głębokości 60 stóp,
04:45
or 18 meters, depth.
112
270000
2000
czyli 18 metrów.
04:47
And you'll see, there's some damage to the surface of the coral.
113
272000
3000
Jak widać, jego powierzchnia jest uszkodzona.
04:50
That was actually caused by a school of parrot fish
114
275000
3000
Winę za to ponosi ławica papugoryb,
04:53
that had started eating it,
115
278000
2000
które zaczęły go podjadać,
04:55
though luckily, they lost interest before killing it.
116
280000
3000
ale na szczęście nie zjadły aż tyle, aby go zabić.
04:58
Luckily still, it seems to be out of harm's way
117
283000
3000
Szczęśliwym trafem nie zaszkodził mu też niedawny wyciek ropy.
05:01
of the recent oil spill.
118
286000
2000
Szczęśliwym trafem nie zaszkodził mu też niedawny wyciek ropy.
05:03
But that being said, we just as easily could have lost
119
288000
2000
Trzeba jednak pamiętać, że mogliśmy stracić jeden z najstarszych organizmów naszej planety,
05:05
one of the oldest living things on the planet,
120
290000
3000
Trzeba jednak pamiętać, że mogliśmy stracić jeden z najstarszych organizmów naszej planety,
05:08
and the full impact of that disaster
121
293000
2000
i że ostateczne konsekwencje tej katastrofy dopiero się ujawnią.
05:10
is still yet to be seen.
122
295000
2000
i że ostateczne konsekwencje tej katastrofy dopiero się ujawnią.
05:12
Now this is something that I think
123
297000
2000
Ten okaz z kolei jest chyba jednym z najwytrwalszych organizmów na Ziemi.
05:14
is one of the most quietly resilient things on the planet.
124
299000
3000
Ten okaz z kolei jest chyba jednym z najwytrwalszych organizmów na Ziemi.
05:17
This is clonal colony
125
302000
2000
To kolonia klonalna osiki w Utah,
05:19
of Quaking Aspen trees, living in Utah,
126
304000
3000
To kolonia klonalna osiki w Utah,
05:22
that is literally 80,000 years old.
127
307000
3000
która ma 80 000 lat.
05:25
What looks like a forest
128
310000
2000
Choć wygląda jak las,
05:27
is actually only one tree.
129
312000
3000
jest to tylko jedno drzewo.
05:30
Imagine that it's one giant root system
130
315000
2000
Trudno uwierzyć, ale jest to ogromny system korzeniowy,
05:32
and each tree is a stem
131
317000
2000
gdzie każde drzewo stanowi jedynie łodygę wyrastającą z tego systemu.
05:34
coming up from that system.
132
319000
2000
gdzie każde drzewo stanowi jedynie łodygę wyrastającą z tego systemu.
05:36
So what you have is one giant,
133
321000
2000
Mamy zatem do czynienia z jednym ogromnym,
05:38
interconnected,
134
323000
2000
wewnętrznie połączonym,
05:40
genetically identical individual
135
325000
2000
genetycznie identycznym organizmem,
05:42
that's been living for 80,000 years.
136
327000
3000
który żyje już 80 000 lat.
05:45
It also happens to be male
137
330000
2000
Jest to osobnik męski,
05:47
and, in theory immortal.
138
332000
2000
i - przynajmniej w teorii - nieśmiertelny.
05:49
(Laughter)
139
334000
3000
(Śmiech)
05:52
This is a clonal tree as well.
140
337000
2000
To również osobnik klonalny.
05:54
This is the spruce Gran Picea,
141
339000
2000
To jest świerk Gran Picea,
05:56
which at 9,550 years
142
341000
2000
który, mając zaledwie 9 550 lat,
05:58
is a mere babe in the woods.
143
343000
2000
jest jeszcze młodzieniaszkiem.
06:00
The location of this tree
144
345000
2000
Miejsce, w którym rośnie jest trzymane w tajemnicy dla jego dobra.
06:02
is actually kept secret for its own protection.
145
347000
3000
Miejsce, w którym rośnie jest trzymane w tajemnicy dla jego dobra.
06:05
I spoke to the biologist who discovered this tree,
146
350000
3000
Biolog, który odkrył to drzewo,
06:08
and he told me that that spindly growth you see there in the center
147
353000
3000
powiedział mi, że patykowata narośl widoczna pośrodku
06:11
is most likely a product of climate change.
148
356000
3000
to prawdopodobnie efekt globalnego ocieplenia.
06:14
As it's gotten warmer on the top of the mountain,
149
359000
3000
Coraz wyższa temperatura na szczycie góry sprawia,
06:17
the vegetation zone is actually changing.
150
362000
3000
że strefa wegetacji ulega zmianom.
06:20
So we don't even necessarily have to have
151
365000
2000
Zatem nie musimy mieć nawet bezpośredniego kontaktu z tymi organizmami,
06:22
direct contact with these organisms
152
367000
2000
Zatem nie musimy mieć nawet bezpośredniego kontaktu z tymi organizmami,
06:24
to have a very real impact on them.
153
369000
3000
aby wywierać na nie widoczny wpływ.
06:28
This is the Fortingall Yew --
154
373000
3000
Oto cis ze szkockiego Fortingall.
06:31
no, I'm just kidding --
155
376000
2000
Żartuję.
06:33
this is the Fortingall Yew.
156
378000
2000
To jest cis z Fortingall.
06:35
(Laughter)
157
380000
2000
(Śmiech)
06:37
But I put that slide in there
158
382000
2000
Umieściłam tu ten slajd,
06:39
because I'm often asked if there are any animals in the project.
159
384000
3000
bo ludzie często pytają, czy mój projekt obejmuje też zwierzęta.
06:42
And aside from coral,
160
387000
2000
Odpowiedź brzmi: jedynym zwierzęciem jest tu koral.
06:44
the answer is no.
161
389000
2000
Odpowiedź brzmi: jedynym zwierzęciem jest tu koral.
06:46
Does anybody know how old the oldest tortoise is --
162
391000
3000
Czy ktoś wie, ile lat ma najstarszy żółw?
06:49
any guesses?
163
394000
2000
Jak wam się wydaje?
06:51
(Audience: 300.)
164
396000
2000
(Głos z widowni: 300)
06:53
Rachel Sussman: 300? No, 175
165
398000
2000
Rachel Sussman: 300? Nie, 175.
06:55
is the oldest living tortoise,
166
400000
2000
Tyle lat ma najstarszy żyjący żółw.
06:57
so nowhere near 2,000.
167
402000
3000
Więc daleko mu do 2000.
07:00
And then, you might have heard
168
405000
2000
Być może ktoś słyszał też o ogromnym małżu,
07:02
of this giant clam that was discovered
169
407000
2000
Być może ktoś słyszał też o ogromnym małżu,
07:04
off the coast of northern Iceland
170
409000
2000
który został odkryty przy północnym wybrzeżu Islandii.
07:06
that reached 405 years old.
171
411000
3000
Żył on 405 lat,
07:09
However, it died in the lab
172
414000
2000
ale umarł w laboratorium,
07:11
as they were determining its age.
173
416000
3000
gdy próbowano ustalić jego wiek.
07:14
The most interesting discovery of late, I think
174
419000
2000
Myślę, że najciekawszym z ostatnich odkryć jest tak zwana nieśmiertelna meduza,
07:16
is the so-called immortal jellyfish,
175
421000
3000
Myślę, że najciekawszym z ostatnich odkryć jest tak zwana nieśmiertelna meduza,
07:19
which has actually been observed in the lab
176
424000
2000
która, jak zauważono w laboratorium,
07:21
to be able to be able to revert back to the polyp state
177
426000
3000
po osiągnięciu dojrzałości potrafi powrócić do stadium polipa.
07:24
after reaching full maturity.
178
429000
2000
po osiągnięciu dojrzałości potrafi powrócić do stadium polipa.
07:26
So that being said,
179
431000
3000
Ale trzeba pamiętać,
07:29
it's highly unlikely that any jellyfish would survive that long in the wild.
180
434000
3000
że prawie żadna meduza nie przeżyłaby tak długo na wolności.
07:33
And back to the yew here.
181
438000
2000
Wróćmy do naszego cisu.
07:35
So as you can see, it's in a churchyard;
182
440000
2000
Jak widać, rośnie na przykościelnym cmentarzu.
07:37
it's in Scotland. It's behind a protective wall.
183
442000
3000
Znajduje się w Szkocji i otacza go ochronny mur.
07:40
And there are actually a number or ancient yews
184
445000
2000
Przy kościołach w Wielkiej Brytanii rośnie wiele starych cisów,
07:42
in churchyards around the U.K.,
185
447000
2000
Przy kościołach w Wielkiej Brytanii rośnie wiele starych cisów,
07:44
but if you do the math, you'll remember
186
449000
2000
ale wystarczy policzyć, żeby uświadomić sobie,
07:46
it's actually the yew trees that were there first, then the churches.
187
451000
3000
że pierwsze były tu cisy, nie kościoły.
07:51
And now down to another part of the world.
188
456000
2000
Przenieśmy się teraz w inną część świata.
07:53
I had the opportunity to travel around the Limpopo Province in South Africa
189
458000
3000
Razem z ekspertem od baobabów
07:56
with an expert in Baobab trees.
190
461000
2000
podróżowałam po prowincji Limpopo w Południowej Afryce.
07:58
And we saw a number of them,
191
463000
2000
Widzieliśmy ich sporo,
08:00
and this is most likely the oldest.
192
465000
2000
a to zapewne najstarszy z nich.
08:02
It's around 2,000,
193
467000
2000
Ma około 2000 lat i rośnie w Sagole.
08:04
and it's called the Sagole Baobab.
194
469000
2000
Ma około 2000 lat i rośnie w Sagole.
08:06
And you know, I think of all of these organisms
195
471000
2000
Lubię myśleć o wszystkich tych organizmach jako o palimpsestach.
08:08
as palimpsests.
196
473000
2000
Lubię myśleć o wszystkich tych organizmach jako o palimpsestach.
08:10
They contain thousands of years
197
475000
2000
Mieszczą w sobie nie tylko tysiące lat własnych historii,
08:12
of their own histories within themselves,
198
477000
2000
Mieszczą w sobie nie tylko tysiące lat własnych historii,
08:14
and they also contain records of natural and human events.
199
479000
3000
ale też pamięć o wydarzeniach z historii przyrody i ludzkości.
08:17
And the Baobabs in particular
200
482000
2000
Baobaby są tutaj szczególnie dobrym przykładem.
08:19
are a great example of this.
201
484000
2000
Baobaby są tutaj szczególnie dobrym przykładem.
08:21
You can see that this one
202
486000
2000
Widać, że na pniu tego drzewa wyryto imiona,
08:23
has names carved into its trunk,
203
488000
2000
Widać, że na pniu tego drzewa wyryto imiona,
08:25
but it also records some natural events.
204
490000
2000
ale można też z niego odczytać pewne wydarzenia.
08:27
So the Baobabs, as they get older,
205
492000
2000
Otóż baobaby, starzejąc się,
08:29
tend to get pulpy in their centers and hollow out.
206
494000
3000
miękną i stają się puste w środku.
08:32
And this can create
207
497000
2000
Dzięki temu stanowią one naturalne schronienie dla zwierząt.
08:34
great natural shelters for animals,
208
499000
2000
Dzięki temu stanowią one naturalne schronienie dla zwierząt.
08:36
but they've also been appropriated
209
501000
2000
Ludzie wykorzystywali też baobaby do mało wzniosłych celów:
08:38
for some rather dubious human uses,
210
503000
2000
Ludzie wykorzystywali też baobaby do mało wzniosłych celów:
08:40
including a bar, a prison
211
505000
3000
w ich wnętrzu tworzono m.in. bary, więzienia,
08:43
and even a toilet inside of a tree.
212
508000
3000
a nawet używano jako toalety.
08:46
And this brings me to another favorite of mine --
213
511000
2000
A oto kolejny z moich ulubieńców.
08:48
I think, because it is just so unusual.
214
513000
3000
To chyba dlatego, że jest tak niezwykły.
08:51
This plant is called the Welwitschia,
215
516000
2000
Roślina ta nazywa się welwiczja
08:53
and it lives only in parts of coastal Namibia and Angola,
216
518000
3000
i żyje jedynie w przybrzeżnych regionach Namibii i Angoli.
08:56
where it's uniquely adapted
217
521000
2000
Przystosowała się ona w niezwykły sposób
08:58
to collect moisture from mist coming off the sea.
218
523000
3000
do zbierania wilgoci z nadmorskiej mgły.
09:01
And what's more, it's actually a tree.
219
526000
3000
Co jeszcze bardziej zaskakujące, jest ona drzewem.
09:04
It's a primitive conifer.
220
529000
2000
To prymitywne drzewo iglaste.
09:06
You'll notice that it's bearing cones down the center.
221
531000
3000
W środku widać nawet szyszki.
09:09
And what looks like two big heaps of leaves,
222
534000
3000
Te dwie wielkie sterty liści
09:12
is actually two single leaves
223
537000
2000
to tak naprawdę dwa pojedyncze liście,
09:14
that get shredded up
224
539000
2000
które z czasem rozdzierają się z powodu surowych warunków pustynnych.
09:16
by the harsh desert conditions over time.
225
541000
2000
które z czasem rozdzierają się z powodu surowych warunków pustynnych.
09:18
And it actually never sheds those leaves,
226
543000
3000
W dodatku drzewo nigdy nie zrzuca liści,
09:21
so it also bears the distinction
227
546000
2000
więc może też poszczycić się najdłuższymi liśćmi
09:23
of having the longest leaves
228
548000
2000
więc może też poszczycić się najdłuższymi liśćmi
09:25
in the plant kingdom.
229
550000
2000
w królestwie roślin.
09:27
I spoke to a biologist
230
552000
2000
Zapytałam biologa z ogrodu botanicznego Kirstenbosch w Capetown,
09:29
at the Kirstenbosch Botanical Garden in Capetown
231
554000
2000
Zapytałam biologa z ogrodu botanicznego Kirstenbosch w Capetown,
09:31
to ask him
232
556000
2000
Zapytałam biologa z ogrodu botanicznego Kirstenbosch w Capetown,
09:33
where he thought this remarkable plant came from,
233
558000
3000
skąd jego zdaniem pochodzi ta niezwykła roślina.
09:36
and his thought was that
234
561000
2000
Powiedział mi,
09:38
if you travel around Namibia,
235
563000
2000
że podróżując po Namibii, można zobaczyć kilka skamieniałych lasów,
09:40
you see that there are a number of petrified forests,
236
565000
2000
że podróżując po Namibii, można zobaczyć kilka skamieniałych lasów,
09:42
and the logs are all --
237
567000
3000
w których leżą pnie ogromnych drzew iglastych,
09:45
the logs are all giant coniferous trees,
238
570000
3000
w których leżą pnie ogromnych drzew iglastych,
09:48
and yet there's no sign of where they might have come from.
239
573000
3000
a jednak nie wiadomo, skąd się tam wzięły.
09:51
So his thought was that
240
576000
2000
Jego zdaniem
09:53
flooding in the north of Africa
241
578000
2000
powodzie w północnej Afryce
09:55
actually brought those coniferous trees down
242
580000
3000
zniosły tu te drzewa dziesiątki tysięcy lat temu.
09:58
tens of thousands of years ago,
243
583000
2000
zniosły tu te drzewa dziesiątki tysięcy lat temu.
10:00
and what resulted was this remarkable adaptation
244
585000
3000
Konsekwencją tego jest ich niezwykłe przystosowanie
10:03
to this unique desert environment.
245
588000
2000
do wyjątkowych warunków pustynnych.
10:05
This is what I think is the most poetic of the oldest living things.
246
590000
3000
A to moim zdaniem najbardziej poetycki z najstarszych organizmów.
10:08
This is something called an underground forest.
247
593000
3000
To tak zwany podziemny las.
10:11
So, I spoke to a botanist at the Pretoria Botanical Garden,
248
596000
3000
Rozmawiałam z botanikiem z Ogrodu Botanicznego w Pretorii,
10:14
who explained that certain species of trees
249
599000
3000
który opowiedział mi, jak pewne gatunki drzew przystosowały się do warunków tam panujących.
10:17
have adapted to this region.
250
602000
3000
który opowiedział mi, jak pewne gatunki drzew przystosowały się do warunków tam panujących.
10:20
It's bushfelt region,
251
605000
2000
W tym regionie rośnie wiele krzewów
10:22
which is dry and prone to a lot of fires,
252
607000
2000
i jest tu bardzo sucho, więc łatwo o pożar.
10:24
as so what these trees have done
253
609000
3000
Jak poradziły sobie te drzewa?
10:27
is, if you can imagine that this is the crown of the tree,
254
612000
2000
Powiedzmy, że to jest korona drzewa,
10:29
and that this is ground level,
255
614000
2000
a to ziemia,
10:31
imagine that the whole thing,
256
616000
2000
natomiast pozostała część,
10:33
that whole bulk of the tree,
257
618000
2000
to znaczy cała reszta tego drzewa, przeniosła się pod ziemię.
10:35
migrated underground,
258
620000
2000
to znaczy cała reszta tego drzewa, przeniosła się pod ziemię.
10:37
and you just have those leaves peeping up above the surface.
259
622000
3000
Jedynie liście wystają ponad ziemię,
10:40
That way, when a fire roars through,
260
625000
2000
a więc gdy wybuchnie pożar, tylko one spłoną.
10:42
it's the equivalent of getting your eyebrows singed.
261
627000
3000
To tak, jakby człowiek przypalił sobie brwi.
10:45
The tree can easily recover.
262
630000
3000
Dzięki temu drzewo powraca do zdrowia.
10:48
These also tend to grow clonally,
263
633000
2000
Wśród nich często spotyka się osobniki klonalne,
10:50
the oldest of which is 13,000 years old.
264
635000
3000
a najstarszy z nich ma 13 000 lat.
10:53
Back in the U.S., there's a couple plants of similar age.
265
638000
3000
W Stanach mamy kilka roślin w podobnym wieku.
10:56
This is the clonal Creosote bush,
266
641000
2000
To na przykład klonalny krzew kreozotowy,
10:58
which is around 12,000 years old.
267
643000
2000
mający około 12 000 lat.
11:00
If you've been in the American West,
268
645000
2000
Na zachodzie Stanów jest on praktycznie wszechobecny.
11:02
you know the Creosote bush is pretty ubiquitous,
269
647000
2000
Na zachodzie Stanów jest on praktycznie wszechobecny.
11:04
but that being said, you see that this has
270
649000
2000
Ten ma jednak niezwykły owalny kształt
11:06
this unique, circular form.
271
651000
2000
Ten ma jednak niezwykły owalny kształt
11:08
And what's happening is it's expanding slowly outwards
272
653000
3000
i rozrasta się powoli
11:11
from that original shape.
273
656000
3000
do coraz większych rozmiarów.
11:14
And it's one -- again, that interconnected root system,
274
659000
3000
I znów mamy tutaj połączony system korzeniowy,
11:17
making it one genetically identical individual.
275
662000
3000
a więc jest to jeden organizm o wspólnym genotypie.
11:20
It also has a friend nearby --
276
665000
3000
Ma też w pobliżu przyjaciółkę.
11:23
well, I think they're friends.
277
668000
2000
A przynajmniej sądzę, że są przyjaciółmi.
11:25
This is the clonal Mojave yucca, it's about a mile away,
278
670000
3000
To klonalna juka z pustyni Mojave, która rośnie 1,5 km dalej
11:28
and it's a little bit older than 12,000 years.
279
673000
2000
i ma nieco ponad 12 000 lat.
11:30
And you see it has that similar circular form.
280
675000
3000
Ona też ma podobny owalny kształt.
11:33
And there's some younger clones
281
678000
2000
W tle widać kilka młodszych osobników klonalnych.
11:35
dotting the landscape behind it.
282
680000
2000
W tle widać kilka młodszych osobników klonalnych.
11:37
And both of these, the yucca and the Creosote bush,
283
682000
3000
Obie te rośliny - juka i krzak kreozotowy -
11:40
live on Bureau of Land Management land,
284
685000
3000
rosną na terenie Biura Gospodarowania Ziemią,
11:43
and that's very different from being protected in a national park.
285
688000
3000
więc nie są tak chronione jak rośliny w parku narodowym.
11:46
In fact, this land is designated
286
691000
2000
Co więcej, teren ten jest przeznaczony na przejażdżki quadami.
11:48
for recreational all-terrain vehicle use.
287
693000
3000
Co więcej, teren ten jest przeznaczony na przejażdżki quadami.
11:54
So, now I want to show what very well might be
288
699000
3000
A teraz czas na okaz, który może być najstarszym żyjącym organizmem na Ziemi.
11:57
the oldest living thing on the planet.
289
702000
2000
A teraz czas na okaz, który może być najstarszym żyjącym organizmem na Ziemi.
11:59
This is Siberian Actinobacteria,
290
704000
2000
To syberyjska actinobacteria,
12:01
which is between 400,000
291
706000
3000
która liczy sobie od 400 000 do 600 000 lat.
12:04
and 600,000 years old.
292
709000
3000
która liczy sobie od 400 000 do 600 000 lat.
12:07
This bacteria was discovered several years ago
293
712000
2000
Została ona odkryta kilka lat temu
12:09
by a team of planetary biologists
294
714000
2000
przez zespół biologów kosmicznych,
12:11
hoping to find clues to life on other planets
295
716000
3000
którzy, aby dowiedzieć się czegoś o życiu na innych planetach,
12:14
by looking at one of the harshest conditions on ours.
296
719000
3000
przyglądali się najsurowszym warunkom na Ziemi.
12:17
And what they found, by doing research into the permafrost,
297
722000
3000
Badając wieczną zmarzlinę,
12:20
was this bacteria.
298
725000
2000
odkryli tę właśnie bakterię.
12:22
But what's unique about it is that
299
727000
2000
Jest ona tak niezwykła,
12:24
it's doing DNA repair below freezing.
300
729000
2000
ponieważ odbudowuje swoje DNA w temperaturach ujemnych.
12:26
And what that means is that it's not dormant --
301
731000
3000
Oznacza to, że nie znajduje się w stanie uśpienia -
12:29
it's actually been living and growing
302
734000
2000
żyje i rozwija się już od pół miliona lat.
12:31
for half a million years.
303
736000
3000
żyje i rozwija się już od pół miliona lat.
12:34
It's also probably one the most vulnerable
304
739000
3000
Jednocześnie należy do najbardziej zagrożonych z najstarszych organizmów,
12:37
of the oldest living things,
305
742000
2000
Jednocześnie należy do najbardziej zagrożonych z najstarszych organizmów,
12:39
because if the permafrost melts,
306
744000
2000
gdyż w razie stopienia się wiecznej zmarzliny
12:41
it won't survive.
307
746000
2000
nie ma szans na przeżycie.
12:43
This is a map that I've put together of the oldest living things,
308
748000
2000
Na tej mapie zaznaczyłam najstarsze żyjące organizmy.
12:45
so you can get a sense of where they are; you see they're all over the world.
309
750000
3000
Jak widać, są one rozrzucone po całym świecie.
12:48
The blue flags represent things that I've already photographed,
310
753000
3000
Niebieskie flagi oznaczają organizmy, które już sfotografowałam,
12:51
and the reds are places that I'm still trying to get to.
311
756000
3000
a czerwone - te, do których jeszcze chciałabym dotrzeć.
12:54
You'll see also, there's a flag on Antarctica.
312
759000
3000
Umieściłam też flagę na Antarktydzie.
12:57
I'm trying to travel there
313
762000
2000
Mam zamiar tam pojechać
12:59
to find 5,000 year-old moss,
314
764000
3000
i znaleźć liczący sobie 5 000 lat mech,
13:02
which lives on the Antarctic Peninsula.
315
767000
3000
który rośnie na Półwyspie Antarktycznym.
13:05
So, I probably have about two more years left
316
770000
2000
Zostało mi więc jeszcze około dwóch lat,
13:07
on this project --
317
772000
2000
aby zakończyć ten projekt,
13:09
on this phase of the project,
318
774000
2000
czy raczej tę fazę projektu.
13:11
but after five years,
319
776000
2000
Jednak po pięciu latach myślę,
13:13
I really feel like I know what's at the heart of this work.
320
778000
3000
że wiem już, w czym tkwi jego sedno.
13:16
The oldest living things in the world
321
781000
2000
Najstarsze żyjące organizmy na Ziemi są żywą, uświęconą pamięcią naszej przeszłości,
13:18
are a record and celebration of our past,
322
783000
3000
Najstarsze żyjące organizmy na Ziemi są żywą, uświęconą pamięcią naszej przeszłości,
13:21
a call to action in the present
323
786000
3000
wezwaniem do działania w teraźniejszości
13:24
and a barometer of our future.
324
789000
2000
i miernikiem naszej przyszłości.
13:26
They've survived for millennia
325
791000
2000
Przetrwały tysiące lat
13:28
in desert, in the permafrost,
326
793000
2000
na pustyni, w wiecznej zmarzlinie,
13:30
at the tops of mountains and at the bottom of the ocean.
327
795000
3000
na szczytach gór i na dnie oceanu.
13:33
They've withstood
328
798000
2000
Przeżyły mimo licznych zagrożeń ze strony natury i człowieka,
13:35
untold natural perils and human encroachments,
329
800000
3000
Przeżyły mimo licznych zagrożeń ze strony natury i człowieka,
13:38
but now some of them are in jeopardy,
330
803000
2000
ale teraz niektóre z nich są w niebezpieczeństwie,
13:40
and they can't just get up and get out of the way.
331
805000
3000
a nie mogą po prostu wstać i uciec.
13:43
It's my hope that, by going to find these organisms,
332
808000
2000
Mam nadzieję, że dzięki mojemu projektowi
13:45
that I can help draw attention
333
810000
2000
uda mi się zwrócić uwagę na ich niezwykłą wytrwałość
13:47
to their remarkable resilience
334
812000
2000
uda mi się zwrócić uwagę na ich niezwykłą wytrwałość
13:49
and help play a part in insuring
335
814000
2000
i pomóc im przeżyć jeszcze możliwie wiele lat.
13:51
their continued longevity into the foreseeable future.
336
816000
3000
i pomóc im przeżyć jeszcze możliwie wiele lat.
13:54
Thank you.
337
819000
2000
Dziękuję.
13:56
(Applause)
338
821000
5000
(Brawa)
ABOUT THE SPEAKER
Rachel Sussman - Artist, photographerRachel Sussman is on a quest to celebrate the resilience of life by identifying and photographing continuous-living organisms that are 2,000 years or older, all around the world.
Why you should listen
For the past five years, Rachel Sussman has traveled around the globe photographing organisms that have lived for more than 2,000 years. From 500,000-year-old actinobacteria in the Siberian permafrost a lone spruce standing on a mostly barren mountain in Sweden, her images capture both the robustness and fragility of life. While these organisms' longevity dwarfs even that of human civilization, they all depend on ecosystems in fine balance -- a balance thrown into question by human encroachment and climate change.
Sussman's work has been exhibited throughout the United States and Europe in venues including the Museum of Natural History.
Rachel Sussman | Speaker | TED.com