TED2003
Evelyn Glennie: How to truly listen
Evelyn Glennie na tregon se si të dëgjojmë
Filmed:
Readability: 3
5,875,532 views
Në këtë demonstrim lartësues, perkusionistja e shurdhër Evelyn Glennie ilustron se si dëgjimi i muzikës përfshin shumë më tepër se thjesht kapja e valëve të zërit nga veshi.
Evelyn Glennie - Musician
Percussionist and composer Dame Evelyn Glennie lost nearly all of her hearing by age 12. Rather than isolating her, it has given her a unique connection to her music. Full bio
Percussionist and composer Dame Evelyn Glennie lost nearly all of her hearing by age 12. Rather than isolating her, it has given her a unique connection to her music. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:25
I'm not quite sure whether I really want to see
0
0
4000
Nuk jam edhe aq e sigurt në dua vërtet të shoh
00:29
a snare drum at nine o'clock or so in the morning.
1
4000
4000
një tambur që më nëntë të mëngjesit, apo aty afër.
00:33
But anyway, it's just great to see such a full theater,
2
8000
4000
Sido qoftë, ta ka vërtet ënda të shohësh një sallë plot,
00:37
and really I must thank Herbie Hancock
3
12000
2000
dhe më duhet vërtet të falënderoj Herbie Hancock-un
00:39
and his colleagues for such a great presentation. (Applause)
4
14000
4000
dhe kolegët e tij për këtë paraqitje të shkëlqyer.
00:43
One of the interesting things,
5
18000
4000
Një nga gjërat interesante,
00:47
of course, is the combination of that raw hand on the instrument
6
22000
6000
pa diskutim, është përzjerja e dorës së zhveshur mbi instrument
00:53
and technology, and of course what he said about listening to our young people.
7
28000
7000
me teknologjinë, dhe sigurisht ajo çka iu tha të rinjve për dëgjimin.
01:00
Of course, my job is all about listening,
8
35000
5000
Sigurisht, e gjithë puna ime është e lidhur me dëgjimin,
01:05
and my aim, really, is to teach the world to listen.
9
40000
6000
dhe synimi im, vërtet, është të mësoj botën si të dëgjojë.
01:11
That's my only real aim in life.
10
46000
4000
Ky është synimi im i vetëm i njëmendtë në jetë.
01:15
And it sounds quite simple, but actually it's quite a big, big job.
11
50000
6000
Dhe duket goxha e thjeshtë, por në fakt është punë e madhe.
01:21
Because you know, when you look at a piece of music -- for example,
12
56000
6000
Sepse, kur vështroni një partiturë - për shembull,
01:27
if I just open my little motorbike bag -- we have here, hopefully,
13
62000
8000
po të hap çantën time të vogël të motoçikletës - shpresoj të kem,
01:35
a piece of music that is full of little black dots on the page.
14
70000
6000
një partiturë që është plot pika të zeza mbi letër.
01:41
And, you know, we open it up and I read the music.
15
76000
8000
Dhe, e dini, e hapim dhe unë lexoj muzikën.
01:49
So technically, I can actually read this.
16
84000
5000
Pra teknikisht, jam në gjendje ta lexoj.
01:54
I will follow the instructions, the tempo markings, the dynamics.
17
89000
4000
Do të ndjek udhëzimet, shënimet për tempon, dinamikën.
01:58
I will do exactly as I'm told.
18
93000
5000
Do të bëj saktësisht ç'më thuhet këtu.
02:03
And so therefore, because time is short,
19
98000
3000
E kështu, ngaqë nuk kemi dhe shumë kohë,
02:06
if I just play you literally the first maybe two lines or so. It's very straightforward.
20
101000
9000
sikur thjesht t'ju luaja fjalë për fjalë dy rreshtat e para. Është shumë e thjeshtë.
02:15
There's nothing too difficult about the piece.
21
110000
1000
Kjo pjesë nuk ka asgjë të vështirë.
02:16
But here I'm being told that the piece of music is very quick.
22
111000
4000
Këtu më shpjegohet që pjesa muzikore është shumë e shpejtë.
02:20
I'm being told where to play on the drum.
23
115000
4000
Më tregohet kur duhet t'i bie tamburit.
02:24
I'm being told which part of the stick to use.
24
119000
5000
Më tregohet cilën pjesë të shkopit të përdor.
02:29
And I'm being told the dynamic.
25
124000
2000
Më tregohet edhe dinamika.
02:31
And I'm also being told that the drum is without snares.
26
126000
5000
Dhe më tregohet po ashtu që tamburi është pa susta.
02:36
Snares on, snares off.
27
131000
3000
Me susta, pa susta.
02:39
So therefore, if I translate this piece of music, we have this idea. (Music)
28
134000
9000
Pra kështu, nëse e përkthej këtë pjesë muzikore, na del kjo ide.
03:18
And so on. My career would probably last about five years.
29
173000
6000
E me radhë. Kariera ime do të zgjaste ndoshta pesë vjetë.
03:24
However, what I have to do as a musician is do everything that is not on the music.
30
179000
8000
Megjithatë, detyra ime si muzikante është të bëj çdo gjë tjetër që nuk gjendet në partiturë.
03:32
Everything that there isn't time to learn from a teacher,
31
187000
6000
Gjithçka të cilën nuk ka kohë për ta mësuar nga një mësues,
03:38
or to talk about, even, from a teacher.
32
193000
3000
ose qoftë edhe për ta diskutuar me një mësues.
03:41
But it's the things that you notice when you're not actually with your instrument
33
196000
5000
Pasi janë gjërat që i vini re kur nuk e keni instrumentin me vete
03:46
that in fact become so interesting, and that you want to explore
34
201000
5000
që në fakt bëhen kaq interesante, dhe që doni t'i eksploroni
03:51
through this tiny, tiny surface of a drum.
35
206000
4000
përmes kësaj sipërfaqeje të vockël, të vockël të tamburit.
03:55
So there, we experience the translation. Now we'll experience the interpretation. (Music) (Applause)
36
210000
6000
Pra përjetuam përkthimin. Tani do të përjetojmë interpretimin.
04:50
Now my career may last a little longer!
37
265000
8000
Me këtë, kariera ime mund të zgjasë pakëz më tepër!
04:58
But in a way, you know, it's the same if I look at you and I see
38
273000
5000
Në një farë mënyre, është njësoj sikur unë të hedh sytë drejt jush dhe shoh
05:03
a nice bright young lady with a pink top on.
39
278000
3000
një zonjushë të re plot dritë me një bluzë rozë.
05:06
I see that you're clutching a teddy bear, etc., etc.
40
281000
4000
Shoh që shtrëngoni në duar një arush kukull, etj, etj.
05:10
So I get a basic idea as to what you might be about, what you might like,
41
285000
5000
Pra krijoj një ide të përgjithshme se çfarë mund të jeni, ç'mund t'ju pëlqejë,
05:15
what you might do as a profession, etc., etc.
42
290000
5000
ç'zanat mund të keni, etj, etj.
05:20
However, that's just, you know, the initial idea I may have that we all get
43
295000
6000
Megjithatë, kjo është vetëm ideja fillestare që mund të kem, ajo që mund
05:26
when we actually look, and we try to interpret,
44
301000
3000
ta ketë kushdo prej nesh kur vështron. Dhe përpiqemi ta interpretojmë,
05:29
but actually it's so unbelievably shallow.
45
304000
2000
por në të vërtetë është fare e cekët.
05:31
In the same way, I look at the music; I get a basic idea;
46
306000
3000
Në të njëjtën mënyrë, kur shoh partiturën, krijoj një ide fillestare,
05:34
I wonder what technically might be hard, or, you know, what I want to do.
47
309000
5000
Pyes veten çfarë mund të jetë teknikisht e zorshme, ose, çfarë dua të bëj.
05:39
Just the basic feeling.
48
314000
2000
Thjesht një ndjesi të përgjithshme.
05:41
However, that is simply not enough.
49
316000
2000
Sidoqoftë, kjo nuk mjafton.
05:43
And I think what Herbie said -- please listen, listen.
50
318000
4000
Dhe mendoj çfarë tha Herbie - ju lutem, dëgjoni, vërjani veshin.
05:47
We have to listen to ourselves, first of all.
51
322000
4000
Na duhet t'i vëmë veshin vetes, para së gjithash.
05:51
If I play, for example, holding the stick -- where literally I do not let go of the stick --
52
326000
10000
Nëse luaj, për shembull, me shkopin shtrënguar fort - pra pa e lënë të lirë -
06:01
you'll experience quite a lot of shock coming up through the arm.
53
336000
4000
do të ndjenit goditje të forta që vijnë përmes krahut.
06:05
And you feel really quite -- believe it or not --
54
340000
2000
Dhe ndjeheni jo pak - në daçi besojeni, në daçi jo -
06:07
detached from the instrument and from the stick,
55
342000
3000
i shkëputur prej instrumentit dhe prej shkopit,
06:10
even though I'm actually holding the stick quite tightly.
56
345000
6000
edhe pse në fakt po e shtrëngoj shkopin fort.
06:16
By holding it tightly, I feel strangely more detached.
57
351000
4000
Duke e shtrënguar fort, ndjehem çuditërisht më e shkëputur.
06:20
If I just simply let go and allow my hand, my arm, to be more of a support system,
58
355000
7000
Nëse thjesht e lë të lirë krahun, dorën, dhe e lejoj të jetë më tepër si mbështetje,
06:27
suddenly I have more dynamic with less effort. Much more.
59
362000
9000
papritmas kam më tepër dinamikë me më pak përpjekje. Shumë më tepër.
06:36
And I just feel, at last, one with the stick and one with the drum.
60
371000
5000
Dhe thjesht ndjehem, më në fund, një me shkopin dhe me tamburin.
06:41
And I'm doing far, far less.
61
376000
2000
Dhe më kushton shumë më pak përpjekje.
06:43
So in the same way that I need time with this instrument,
62
378000
3000
Kështu pra, ashtu si më duhet kohë me këtë instrument,
06:46
I need time with people in order to interpret them.
63
381000
6000
po ashtu më duhet kohë me njerëzit, që të mund t'i interpretoj.
06:52
Not just translate them, but interpret them.
64
387000
2000
Jo thjesht t'i përkthej, por t'i interpretoj.
06:54
If, for example, I play just a few bars of a piece of music
65
389000
8000
Nëse, për shembull, luaj vetëm disa masa nga një partiturë
07:02
for which I think of myself as a technician --
66
397000
5000
për të cilën e mbaj veten si teknike -
07:07
that is, someone who is basically a percussion player ... (Music)
67
402000
5000
me një fjalë, dikush që në thelb është instrumentiste perkusionesh...
07:24
And so on. If I think of myself as a musician ... (Music)
68
419000
4000
e me radhë. Nëse e quaj veten muzikante ...
07:50
And so on. There is a little bit of a difference there that is worth just -- (Applause)
69
445000
7000
e me radhë. Ka pakëz ndryshim që ia vlen - (Duartrokitje)
07:57
-- thinking about.
70
452000
2000
- thjesht ta mendosh.
07:59
And I remember when I was 12 years old,
71
454000
3000
Më kujtohet kur isha 12 vjeçe,
08:02
and I started playing tympani and percussion, and my teacher said,
72
457000
6000
dhe fillova t'u bie timpanëve dhe perkusioneve, dhe mësuesi më tha,
08:08
"Well, how are we going to do this? You know, music is about listening."
73
463000
6000
"Pra, si do t'ia bëjmë? Dihet që muzika ka të bëjë me dëgjimin."
08:14
And I said, "Yes, I agree with that. So what's the problem?"
74
469000
4000
"Po, pajtohem me këtë. Kështu që ku është problemi?"
08:18
And he said, "Well, how are you going to hear this? How are you going to hear that?"
75
473000
5000
Dhe ai u përgjigj, "Po ja, si do ta dëgjosh këtë? Si ke për ta dëgjuar atë?"
08:23
And I said, "Well, how do you hear it?"
76
478000
2000
Dhe i thashë, "Po ja, ju si e dëgjoni?"
08:25
He said, "Well, I think I hear it through here."
77
480000
4000
Më thotë, "Hmmm, më duket se e dëgjoj përmes këtyre."
08:29
And I said, "Well, I think I do too -- but I also hear it through my hands,
78
484000
5000
Unë ia ktheva, "Bukur, kështu më duket edhe mua - por unë dëgjoj gjithashtu përmes duarve,
08:34
through my arms, cheekbones, my scalp, my tummy, my chest, my legs and so on."
79
489000
7000
përmes krahëve, faqeve, kafkës, barkut, kraharorit, këmbëve e me radhë."
08:41
And so we began our lessons every single time tuning drums --
80
496000
6000
Dhe i fillonim gjithmonë mësimet duke akorduar tamburët -
08:47
in particular, the kettle drums, or tympani --
81
502000
3000
veçanërisht, daullet, ose timpanët -
08:50
to such a narrow pitch interval, so something like ...
82
505000
9000
me një interval tonal kaq të ngushtë, pra diçka si kjo ...
08:59
that of a difference. Then gradually ... and gradually ...
83
514000
7000
me kaq pak ndryshim. Mandej gradualisht ... dhe gradualisht ...
09:06
and it's amazing that when you do open your body up,
84
521000
5000
dhe është për t'u habitur që kur e hapni trupin,
09:11
and open your hand up to allow the vibration to come through,
85
526000
4000
kur hapni dorën që të lejoni ta përshkojnë dridhjet,
09:15
that in fact the tiny, tiny difference ...
86
530000
4000
që në fakt ndryshimi më i vockël, i vockël..
09:19
can be felt with just the tiniest part of your finger, there.
87
534000
6000
mund të ndihet me pjesën më të vogël të gishtit, këtu.
09:25
And so what we would do is that I would put my hands on the wall
88
540000
4000
E kështu unë vija duart në muret
09:29
of the music room, and together we would "listen" to the sounds of the instruments,
89
544000
7000
e dhomës së muzikës, dhe së bashku dëgjonim tingujt e instrumenteve,
09:36
and really try to connect with those sounds
90
551000
3000
dhe përpiqesha vërtet për t'u lidhur me tingujt
09:39
far, far more broadly than simply depending on the ear.
91
554000
5000
shumë, shumë më gjerë se sa thjesht në varësi të veshit.
09:44
Because of course, the ear is, I mean, subject to all sorts of things.
92
559000
4000
Sepse, dihet, veshi është - dua të them, i ndikueshëm nga një mori faktorësh.
09:48
The room we happen to be in, the amplification, the quality of the instrument,
93
563000
5000
Dhoma ku ndodhemi, amplifikimi, cilësia e instrumentit,
09:53
the type of sticks ... etc., etc.
94
568000
10000
lloji i shkopave, e të tjera, e të tjera.
10:03
They're all different.
95
578000
8000
Ndryshojnë njëri nga tjetri.
10:11
Same amount of weight, but different sound colors.
96
586000
5000
E njëjta peshë, por ngjyresa të ndryshme tingulli.
10:16
And that's basically what we are. We're just human beings,
97
591000
2000
Dhe kjo është ajo çka jemi në thelb. Jemi thjesht qenie njerëzore,
10:18
but we all have our own little sound colors, as it were,
98
593000
3000
por secili prej nesh ka ngjyresat e veta të vockla për tingullin,
10:21
that make up these extraordinary personalities
99
596000
3000
të cilat hijeshojnë këto personalitete
10:24
and characters and interests and things.
100
599000
3000
karaktere, interesa dhe gjëra.
10:27
And as I grew older, I then auditioned for the Royal Academy of Music in London,
101
602000
6000
Dhe kur u rrita ca, konkurova për në Akademinë Mbretërore të Muzikës në Londër,
10:33
and they said, "Well, no, we won't accept you, because we haven't a clue,
102
608000
4000
ku më thanë, "Hmmm, jo, nuk të pranojmë dot, ngaqë nuk ia kemi idenë,
10:37
you know, of the future of a so-called 'deaf' musician."
103
612000
5000
të ardhmes së një muzikanteje të ashtuquajtur 'të shurdhër'."
10:42
And I just couldn't quite accept that.
104
617000
4000
Unë thjesht nuk mund ta pranoja këtë.
10:46
And so therefore, I said to them, "Well, look, if you refuse --
105
621000
7000
Ndaj edhe u thashë, "Bukur, dëgjoni, nëse nuk pranoni -
10:53
if you refuse me through those reasons,
106
628000
3000
nëse nuk më pranoni për këto arsye,
10:56
as opposed to the ability to perform and to understand and love
107
631000
9000
dhe jo për shkak të aftësisë për të ekzekutuar, për të kuptuar dhe për të dashuruar
11:05
the art of creating sound --
108
640000
3000
artin e krijimit të tingujve -
11:08
then we have to think very, very hard about the people you do actually accept."
109
643000
6000
atëherë na duhet të mendojmë vërtet seriozisht rreth atyre njerëzve që ju i pranoni."
11:14
And as a result -- once we got over a little hurdle, and having to audition twice --
110
649000
6000
Dhe si përfundim - pasi tejkaluam një pengesë të vockël, dhe pasi dola në provim dy herë -
11:20
they accepted me. And not only that --
111
655000
4000
më pranuan. Dhe jo vetëm kaq -
11:24
what had happened was that it changed the whole role
112
659000
4000
ajo çka ngjau qe ndryshimi i krejt rolit
11:28
of the music institutions throughout the United Kingdom.
113
663000
4000
të institucioneve muzikore në Mbretërinë e Bashkuar.
11:32
Under no circumstances were they to refuse any application whatsoever on the basis of
114
667000
9000
Në asnjë mënyrë nuk do të hidhnin më poshtë kërkesa për studime, për shkak se
11:41
whether someone had no arms, no legs --
115
676000
2000
dikush nuk kish krahë, apo këmbë -
11:43
they could still perhaps play a wind instrument if it was supported on a stand.
116
678000
4000
ata prapë mundet të luanin ndoshta një instrument frymor, po t'a mbështesnin në një mbajtëse.
11:47
No circumstances at all were used to refuse any entry.
117
682000
7000
Asnjë rrethanë nuk do të përdorej për të hedhur poshtë një kërkesë për studim.
11:54
And every single entry had to be listened to, experienced and then
118
689000
5000
Dhe çdo rast duhej dëgjuar, provuar e mandej
11:59
based on the musical ability -- then that person could either enter or not.
119
694000
8000
bazuar në aftësitë muzikore - vetëm atëherë ai person mund të fitonte ose jo.
12:07
So therefore, this in turn meant that there was an extremely interesting
120
702000
6000
E kështu, kjo pati si pasojë që një dorë tejet interesante studentësh
12:13
bunch of students who arrived in these various music institutions.
121
708000
4000
mbërritën në institucione të ndryshme muzikore.
12:17
And I have to say, many of them now
122
712000
3000
Dhe mjaft prej tyre zunë vend
12:20
in the professional orchestras throughout the world.
123
715000
4000
edhe në orkestra profesionale në të katër anët e botës.
12:24
The interesting thing about this as well, though --
124
719000
2000
Por gjëja interesante këtu -
12:26
(Applause) --
125
721000
5000
(Duartrokitje) -
12:31
is quite simply that not only were people connected with sound --
126
726000
6000
është që jo vetëm njerëzit u lidhën me tingullin -
12:37
which is basically all of us, and we well know that music really is our daily medicine.
127
732000
7000
çka vlen në fund të fundit për krejt ne, dhe ne e dimë mirë se muzika është ilaçi ynë i përditshëm.
12:44
I say "music," but actually I mean "sound."
128
739000
3000
Them muzika, por faktikisht nënkuptoj tingulli.
12:47
Because you know, some of the extraordinary things I've experienced
129
742000
3000
Ngaqë disa prej gjërave të jashtëzakonshme që kam provuar
12:50
as a musician, when you may have a 15-year-old lad
130
745000
5000
si muzikante, kur bëhet fjalë për një 15 vjeçar
12:55
who has got the most incredible challenges,
131
750000
5000
që i duhet të përballet me sfidat më të pabesueshme,
13:00
who may not be able to control his movements,
132
755000
3000
që mund të mos jetë në gjendje të kontrollojë dot lëvizjet e tij,
13:03
who may be deaf, who may be blind, etc., etc. --
133
758000
3000
që mund të mos dëgjojë dot, mund të jetë i verbër, etj, etj.
13:06
suddenly, if that young lad sits close to this instrument,
134
761000
6000
Papritmas, nëse ky i ri ulet pranë këtij instrumenti,
13:12
and perhaps even lies underneath the marimba,
135
767000
3000
dhe mbase edhe po të shtrihet nën marimba,
13:15
and you play something that's so incredibly organ-like, almost --
136
770000
6000
dhe ju luani diçka që është kaq e ngjashme me një organo, pothuajse -
13:21
I don't really have the right sticks, perhaps --
137
776000
3000
Nuk kam shkopinjtë e duhur, mbase -
13:24
but something like this. Let me change. (Music)
138
779000
4000
por diçka si kjo. Dale t'i ndërroj.
14:18
Something that's so unbelievably simple --
139
833000
1000
Diçka që është aq e thjeshtë sa nuk besohet -
14:19
but he would be experiencing something that I wouldn't be,
140
834000
6000
por ai do të provonte diçka që unë nuk e ndiej dot,
14:25
because I'm on top of the sound.
141
840000
2000
ngaqë jam përsipër tingullit.
14:27
I have the sound coming this way.
142
842000
3000
Mua më vjen tingulli nga kjo anë.
14:30
He would have the sound coming through the resonators.
143
845000
3000
Atij do t'i vinte tingulli nga rezonatorët.
14:33
If there were no resonators on here, we would have ... (Music)
144
848000
10000
Po të mos kish rezonatorë këtu, do të kishim -
14:43
So he would have a fullness of sound that those of you in the front few rows
145
858000
4000
pra ai do të kishte një plotëri tingulli që ju aty në rreshtat e parë
14:47
wouldn't experience, those of you in the back few rows wouldn't experience either.
146
862000
4000
nuk do ta provonit dot; as ju në rreshtat e fundit.
14:51
Every single one of us, depending on where we're sitting,
147
866000
3000
Secili prej nesh tek e tek, në varësi se ku jemi ulur,
14:54
will experience this sound quite, quite differently.
148
869000
4000
do ta ndjenim këtë tingull goxha ndryshe.
14:58
And of course, being the participator of the sound,
149
873000
3000
Dhe sigurisht, duke qenë pjesëmarrës i tingullit,
15:01
and that is starting from the idea of what type of sound I want to produce --
150
876000
6000
pra, duke u nisur nga ideja se çfarë lloj tingulli dua të prodhoj -
15:07
for example, this sound.
151
882000
3000
për shembull, këtë tingull.
15:16
Can you hear anything?
152
891000
3000
Dëgjoni dot gjë?
15:19
Exactly. Because I'm not even touching it.
153
894000
3000
Pikërisht. Ngaqë as që po i prek.
15:22
But yet, we get the sensation of something happening.
154
897000
6000
Por prapëseprapë, kemi ndjesinë se diçka po ndodh.
15:28
In the same way that when I see tree moves,
155
903000
2000
E njëjta gjë ndodh kur shoh lëvizjet e pemës,
15:30
then I imagine that tree making a rustling sound.
156
905000
4000
e mandej përfytyroj fëshfërimën që krijon.
15:34
Do you see what I mean?
157
909000
2000
E kapni dot se ku e kam fjalën?
15:36
Whatever the eye sees, then there's always sound happening.
158
911000
4000
Për çfarëdo që sytë shohin, ka gjithmonë një tingull që përhapet.
15:40
So there's always, always that huge --
159
915000
4000
Pra ka përherë një numër shumë të madh -
15:44
I mean, just this kaleidoscope of things to draw from.
160
919000
5000
e kam fjalën, pikërisht një mori kaleidoskopike gjërash nga të frymëzohesh.
15:49
So all of my performances are based on entirely what I experience,
161
924000
6000
Pra krejt ekzekutimet e mia bazohen tërësisht te ajo që përjetoj,
15:55
and not by learning a piece of music, putting on someone else's interpretation of it,
162
930000
4000
dhe jo te mësimi përmendësh i një pjese muzikore, duke i veshur interpretimin e dikujt tjetër,
15:59
buying all the CDs possible of that particular piece of music, and so on and so forth.
163
934000
5000
duke blerë tërë CD-të e mundshëm për atë pjesë të dhënë muzikore, e kështu me radhë.
16:04
Because that isn't giving me enough of something that is so raw and so basic,
164
939000
6000
Sepse kjo nuk më jep aq sa duhet nga ajo që është kaq e thjeshtë dhe e drejtpërdrejtë,
16:10
and something that I can fully experience the journey of.
165
945000
6000
dhe diçka që mund ta përjetoj plotësisht.
16:16
So it may be that, in certain halls, this dynamic may well work. (Music)
166
951000
9000
Kështu, ndodh që, në disa salla, kjo dinamikë të funksionojë mirë.
16:34
It may be that in other halls, they're simply not going to experience that
167
969000
4000
Ndodh që në salla të tjera, dëgjuesit nuk do ta përjetojnë
16:38
at all and so therefore, my level of soft,
168
973000
3000
dot fare, ndaj, shkalla ime e të luajturit butë,
16:41
gentle playing may have to be ... (Music)
169
976000
2000
pupël, mund të dojë përshtatje -
17:08
Do you see what I mean? So, because of this explosion in access to sound,
170
1003000
7000
e kapni se ku e kam fjalën? Pra, për shkak të kësaj përhapjeje të punës
17:15
especially through the deaf community,
171
1010000
2000
me tingullin, veçanërisht në radhët e bashkësisë së të shurdhërve,
17:17
this has not only affected how music institutions,
172
1012000
5000
kjo ka ndikuar jo vetëm në mënyrën se si institucionet muzikore,
17:22
how schools for the deaf treat sound -- and not just as a means of therapy --
173
1017000
6000
se si shkollat për të shurdhrit e trajtojnë tingullin. Dhe jo thjesht si një mjet terapie -
17:28
although of course, being a participator of music,
174
1023000
3000
edhe pse, duke marrë pjesë në muzikë,
17:31
that definitely is the case as well.
175
1026000
3000
kjo domosdo vlen si terapi.
17:34
But it's meant that acousticians have had to really think about the types of halls
176
1029000
7000
Por kjo do të thotë që teknikëve të akustikës iu është dashur të mendojnë
17:41
they put together. There are so few halls in this world
177
1036000
5000
vërtet rreth llojit të sallave që krijojnë. Ka kaq pak salla në këtë botë
17:46
that actually have very good acoustics,
178
1041000
4000
që kanë vërtet akustikë shumë të mirë,
17:50
dare I say. But by that I mean where you can absolutely do anything you imagine.
179
1045000
6000
marr guximin të them. Por me këtë dua të them salla ku mund të bësh absolutisht çfarëdo që përfytyron.
17:56
The tiniest, softest, softest sound to something that is so broad,
180
1051000
5000
Nga tingulli më i zbehtë, më i buti i të butëve deri te diçka që është kaq i mbushur,
18:01
so huge, so incredible! There's always something --
181
1056000
5000
kaq i fortë, kaq i pabesueshëm! Gjithmonë ka diçka që mund
18:06
it may sound good up there, may not be so good there.
182
1061000
2000
të dëgjohet mirë atje, jo dhe aq mirë atje tej.
18:08
May be great there, but terrible up there.
183
1063000
2000
Mund të jetë i bukur këtu, por i shpifur matanë.
18:10
Maybe terrible over there, but not too bad there, etc., etc.
184
1065000
4000
Mund të jetë i shpifur atje tej, por jo dhe aq keq andej, etj, etj.
18:14
So to find an actual hall is incredible
185
1069000
5000
Pra është mjaft e zorshme të gjesh një sallë të përshtatshme
18:19
-- for which you can play exactly what you imagine,
186
1074000
4000
- një sallë ku mund të luani saktësisht çfarë përfytyroni,
18:23
without it being cosmetically enhanced.
187
1078000
3000
pa u dashur t'i bëni kozmetikë.
18:26
And so therefore, acousticians are actually in conversation with people who are
188
1081000
7000
Prandaj teknikët e akustikës kanë filluar të bashkëpunojnë me njerëz që kanë
18:33
hearing impaired, and who are participators of sound.
189
1088000
6000
probleme me dëgjimin, dhe që janë pjesëmarrës të tingullit.
18:39
And this is quite interesting.
190
1094000
2000
Dhe kjo është mjaft interesante.
18:41
I cannot, you know, give you any detail as far as what is actually happening
191
1096000
6000
Unë nuk di të jap hollësi se çfarë po ndodh faktikisht
18:47
with those halls, but it's just the fact that they are going to a group of people
192
1102000
6000
me këto salla, por është fakt që po iu drejtohen një grupi njerëzish
18:53
for whom so many years we've been saying,
193
1108000
4000
për të cilët kemi vite që themi,
18:57
"Well, how on Earth can they experience music? You know, they're deaf."
194
1112000
3000
"E si mund ta shijojnë ata muzikën? Ata janë të shurdhët."
19:00
We just -- we go like that, and we imagine that that's what deafness is about.
195
1115000
4000
Thjesht ia bëni kështu, dhe e marrim me mend se kjo i bie të jetë shurdhëria.
19:04
Or we go like that, and we imagine that's what blindness is about.
196
1119000
2000
Ose kështu, dhe e marrim me mend se kjo i bie të jetë verbëria.
19:06
If we see someone in a wheelchair, we assume they cannot walk.
197
1121000
5000
Nëse shohim dikë në karrige me rrota, e marrim të mirëqenë që ai nuk ecën dot.
19:11
It may be that they can walk three, four, five steps. That, to them, means they can walk.
198
1126000
7000
Por mundet që ai të bëjë tre, katër, pesë hapa. Kaq, për të, do të thotë që mund të ecë.
19:18
In a year's time, it could be two extra steps.
199
1133000
4000
Për ndonjë vit, mund të bëhen dy hapa më tepër.
19:22
In another year's time, three extra steps.
200
1137000
3000
Edhe një vit tjetër dhe ja ku u bënë tre hapa shtesë.
19:25
Those are hugely important aspects to think about.
201
1140000
5000
Këto janë gjëra shumë të rëndësishme që duhen menduar mirë.
19:30
So when we do listen to each other,
202
1145000
4000
Kështu pra, kur dëgjojmë njëri-tjetrin,
19:34
it's unbelievably important for us to really test our listening skills,
203
1149000
8000
është tejet e rëndësishme t’i vëmë vërtet në provë aftësitë tona dëgjimore.
19:42
to really use our bodies as a resonating chamber, to stop the judgment.
204
1157000
5000
Ta përdorim trupin si dhomë rezonance. Dhe të reshtim së gjykuari.
19:47
For me, as a musician who deals with 99 percent of new music,
205
1162000
4000
Për mua, si muzikante që 99 përqind merret me muzikë të re,
19:51
it's very easy for me to say, "Oh yes, I like that piece.
206
1166000
3000
është fare e lehtë të them, "Ah, po, më pëlqen kjo pjesë.
19:54
Oh no, I don't like that piece." And so on.
207
1169000
2000
Ose, jo, nuk më pëlqen kjo pjesë." E me radhë.
19:56
And you know, I just find that I have to give those pieces of music real time.
208
1171000
6000
Por, e dini çfarë? E ndjej që duhet t'u jap kohë pjesëve muzikore.
20:02
It may be that the chemistry isn't quite right between myself and that particular piece of music,
209
1177000
5000
Ka raste kur nuk ka edhe aq tërheqje mes meje dhe një pjese muzikore të caktuar.
20:07
but that doesn't mean I have the right to say it's a bad piece of music.
210
1182000
5000
Por kjo nuk do të thotë që kam të drejtën të them që nuk ia vlen si muzikë.
20:12
And you know, it's just one of the great things about being a musician,
211
1187000
5000
Dhe e dini cila është një nga gjërat e forta të të qenit muzikant?
20:17
is that it is so unbelievably fluid.
212
1192000
4000
Është të qenët kaq i rrjedhshëm.
20:21
So there are no rules, no right, no wrong, this way, that way.
213
1196000
4000
Pra nuk ka rregulla, saktë, gabim, kështu, ashtu.
20:25
If I asked you to clap -- maybe I can do this.
214
1200000
5000
Po t'ju kërkoj të përplasni duart - besoj se mund ta bëj këtë.
20:30
If I can just say, "Please clap and create the sound of thunder."
215
1205000
6000
Nëse them vetëm "ju lutem, duartrokisni." Dhe krijoni tingullin e gjëmimit.
20:36
I'm assuming we've all experienced thunder.
216
1211000
3000
Duke menduar që të gjithë e kemi provuar gjëmimin.
20:39
Now, I don't mean just the sound;
217
1214000
2000
Tani, nuk e kam fjalën thjesht te tingulli,
20:41
I mean really listen to that thunder within yourselves.
218
1216000
5000
Dua të them, dëgjoni vërtet gjëmimin brenda vetes.
20:46
And please try to create that through your clapping. Try. Just -- please try.
219
1221000
5000
Dhe përpiquni, ju lutem, ta krijoni atë me përplasjen e duarve. Provojeni. Thjesht - ju lutem, provojeni.
20:51
(Applause)
220
1226000
7000
(Duartrokitje)
20:58
Very good! Snow. Snow. Have you ever heard snow?
221
1233000
10000
Shumë bukur! Borën. Borën. E keni dëgjuar borën ndonjëherë?
21:08
Audience: No.
222
1243000
1000
Salla: Jo.
21:09
Evelyn Glennie: Well then, stop clapping. (Laughter) Try again.
223
1244000
6000
Evelin Gleni: Epo atëherë, ndalini duartrokitjet. (Të qeshura) Provoni sërish.
21:15
Try again. Snow.
224
1250000
6000
Provojeni sërish. Borën.
21:21
See, you're awake.
225
1256000
2000
E shihni, nuk ju ka zënë gjumi.
21:23
Rain. Not bad. Not bad.
226
1258000
9000
Shiun. Jo keq. Jo keq.
21:32
You know, the interesting thing here, though, is that I asked a group of kids
227
1267000
4000
E bukura me këtë është se i bëra, një grupi fëmijësh,
21:36
not so long ago exactly the same question.
228
1271000
4000
jo shumë kohë më parë, saktësisht të njëjtën pyetje.
21:40
Now -- great imagination, thank you very much.
229
1275000
4000
Tani - përfytyrim i fuqishëm, faleminderit shumë.
21:44
However, not one of you got out of your seats to think,
230
1279000
3000
Sidoqoftë, as edhe një prej jush nuk luajti vendit e të mendohej,
21:47
"Right! How can I clap? OK, maybe ... (Claps)
231
1282000
2000
"Bukur! Si mund t'i rrah duart? OK, ndoshta...
21:52
Maybe I can use my jewelry to create extra sounds.
232
1287000
3000
- ndoshta mund të përdor stolitë për të krijuar tinguj të tjerë.
21:55
Maybe I can use the other parts of my body to create extra sounds."
233
1290000
4000
Ndoshta mund të përdor pjesë të tjera të trupit për krijim tingujsh të tjerë."
21:59
Not a single one of you thought about clapping in a slightly different way
234
1294000
5000
As edhe një prej jush nuk mendoi se mund t'i përplaste duart paksa ndryshe
22:04
other than sitting in your seats there and using two hands.
235
1299000
4000
nga të ndejturit ulur dhe përdorimi i dy duarve.
22:08
In the same way that when we listen to music,
236
1303000
2000
Po njësoj si kur dëgjojmë muzikë,
22:10
we assume that it's all being fed through here.
237
1305000
4000
e marrim të mirëqenë që gjithçka hyn prej këtej.
22:14
This is how we experience music. Of course it's not.
238
1309000
4000
Kështu e provojmë muzikën. Ja që jo.
22:18
We experience thunder -- thunder, thunder. Think, think, think.
239
1313000
4000
Ne ndiejmë gjëmimin - gjëmim, gjëmim. Mendojeni, mendojeni, mendojeni.
22:22
Listen, listen, listen. Now -- what can we do with thunder?
240
1317000
7000
Dëgjojeni, dëgjojeni, dëgjojeni. Tani - ç'mund të bëjmë për gjëmimin?
22:29
I remember my teacher. When I first started, my very first lesson,
241
1324000
5000
Më kujtohet mësuesi im. Kur fillova së pari, mësimi i parë fare,
22:34
I was all prepared with sticks, ready to go.
242
1329000
4000
isha bërë gati me shkopat, gati për të filluar.
22:38
And instead of him saying, "OK, Evelyn, please, feet slightly apart,
243
1333000
5000
Dhe në vend të që të më thoshte, "OK, Evelin, ju lutem. Këmbët paksa hapur,
22:43
arms at a more-or-less 90 degree angle, sticks in a more-or-less V shape,
244
1338000
6000
krahët pak a shumë në kënd 90 gradë, shkopat pak a shumë në formë V-je,
22:49
keep this amount of space here, etc.
245
1344000
3000
mbaj këtë largësi prej këtej, etj.
22:52
Please keep your back straight, etc., etc., etc." --
246
1347000
2000
Ju lutem, shpinën drejt, etj, etj, etj."
22:54
where I was probably just going to end up absolutely rigid, frozen,
247
1349000
4000
Pas të cilave, kish shumë gjasa, të përfundoja krejtësisht e ngurtësuar, e ngrirë,
22:58
and I would not be able to strike the drum,
248
1353000
2000
dhe nuk do të isha në gjendje të godisja tamburin,
23:00
because I was thinking of so many other things -- he said,
249
1355000
2000
ngaqë mendjen do e kisha te gjithë ato gjëra të tjera. Ai tha,
23:02
"Evelyn, take this drum away for seven days, and I'll see you next week."
250
1357000
5000
"Evelin, merre këtë tambur me vete për nja shtatë ditë, dhe shihemi javës tjetër."
23:07
So, heavens! What was I to do? I no longer required the sticks;
251
1362000
5000
Mrekullia vetë! Ç'duhet të bëja? Nuk më duheshin më shkopat,
23:12
I wasn't allowed to have these sticks.
252
1367000
2000
nuk m'u lejua të merresha me shkopat.
23:14
I had to basically look at this particular drum,
253
1369000
4000
Thjesht duhej ta shihja këtë tambur të caktuar,
23:18
see how it was made, what these little lugs did, what the snares did.
254
1373000
5000
të shija si ish bërë, çfarë bënin dorezat e vockla, çfarë bënin sustat.
23:23
Turned it upside down, experimented with the shell, experimented with the head.
255
1378000
7000
Ta ktheja përmbys, të provoja kasën, të provoja syprinën.
23:30
Experimented with my body, experimented with jewelry,
256
1385000
6000
Të provoja me trupin tim, të bëja prova me stolitë,
23:36
experimented with all sorts of things.
257
1391000
2000
prova me gjithë llojet e gjërave.
23:48
And of course, I returned with all sorts of bruises and things like that --
258
1403000
3000
Dhe sigurisht, javës tjetër isha gjithë gërvishtje e gjëra si këto -
23:51
but nevertheless, it was such an unbelievable experience,
259
1406000
5000
por pavarësisht, qe një përvojë e mrekullueshme,
23:56
because then, where on Earth are you going to experience that in a piece of music?
260
1411000
5000
sepse ndryshe, ku dreqin do ta provonit këtë në një pjesë muzikore?
24:01
Where on Earth are you going to experience that in a study book?
261
1416000
4000
Ku dreqin do ta provonit këtë në tekste shkollore?
24:05
So we never, ever dealt with actual study books.
262
1420000
3000
E kështu, nuk u morëm fare me tekstet shkollore.
24:08
So for example, one of the things that we learn
263
1423000
3000
Kështu, për shembull, një nga gjërat që mësohet
24:11
when we are dealing with being a percussion player, as opposed to a musician,
264
1426000
6000
kur është fjala për t'u bërë perkusionist, ndryshe nga muzikantët e tjerë,
24:17
is basically straightforward single stroke rolls.
265
1432000
4000
është radha e goditjeve njëshe.
24:24
Like that. And then we get a little faster and a little faster and a little faster.
266
1439000
7000
Si kjo këtu. E mandej pak më shpejt, edhe pak më shpejt, ca më shpejt akoma.
24:31
And so on and so forth. What does this piece require?
267
1446000
3000
E me radhë. Ç'kërkon kjo pjesë?
24:34
Single stroke rolls. So why can't I then do that whilst learning a piece of music?
268
1449000
8000
Radhë goditjesh njëshe. Po pse të mos jem në gjendje ta bëj, kur studioj një partiturë?
24:42
And that's exactly what he did.
269
1457000
3000
Pikërisht këtë bëri ai.
24:45
And interestingly, the older I became, and when I became a full-time student
270
1460000
5000
Dhe për çudi, kur u rrita, kur u bëra studente e rregullt
24:50
at a so called "music institution," all of that went out of the window.
271
1465000
6000
në një nga ata që quhen "institucion muzike," m’u desh t’i hidhja të gjitha nga dritarja.
24:56
We had to study from study books.
272
1471000
2000
Duhej të studionim me tekstet shkollore.
24:58
And constantly, the question, "Well, why? Why? What is this relating to?
273
1473000
4000
Dhe vazhdimisht dilte pyetja: po mirë, pse? Pse? Me çfarë lidhet kjo?
25:02
I need to play a piece of music." "Oh, well, this will help your control!"
274
1477000
4000
Më duhet të luaj një pjesë muzikore. "Ah, po ja, kjo do të të ndihmojë në kontroll!"
25:06
"Well, how? Why do I need to learn that? I need to relate it to a piece of music.
275
1481000
5000
Po mirë, po si? Pse më duhet ta mësoj këtë? Kam nevojë ta lidh këtë me një pjesë muzike.
25:11
You know. I need to say something.
276
1486000
3000
E dini. Kam nevojë të them diçka.
25:14
"Why am I practicing paradiddles?
277
1489000
2000
Pse po ushtrohem me "paradiddles"?
25:20
Is it just literally for control, for hand-stick control? Why am I doing that?
278
1495000
5000
A është vërtet për kontroll në mbajtjen e shkopave? Pse po e bëj këtë?
25:25
I need to have the reason,
279
1500000
3000
Më duhet një arsye,
25:28
and the reason has to be by saying something through the music."
280
1503000
5000
dhe arsyeja duhet të gjendet duke thënë diçka me anë të muzikës.
25:33
And by saying something through music, which basically is sound,
281
1508000
5000
Duke thënë diçka me anën e muzikës, që në thelb është tingull,
25:38
we then can reach all sorts of things to all sorts of people.
282
1513000
5000
mund të prekim gjithçka te gjithkush.
25:43
But I don't want to take responsibility of your emotional baggage.
283
1518000
3000
Megjithatë, unë s’dua të mbaj përgjegjësi për bagazhin tuaj emocional.
25:46
That's up to you, when you walk through a hall.
284
1521000
2000
Kjo varet nga ju, kur hyni në një sallë.
25:48
Because that then determines what and how we listen to certain things.
285
1523000
6000
Sepse kjo mandej përcakton çfarë gjërash dëgjojmë dhe si i dëgjojmë.
25:54
I may feel sorrowful, or happy, or exhilarated, or angry when I play
286
1529000
6000
Mund të jem e trishtuar, ose e lumtur, ose e ngazëllyer, ose e zemëruar kur luaj
26:00
certain pieces of music, but I'm not necessarily
287
1535000
2000
këtë apo atë pjesë muzikore, por nuk kërkoj
26:02
wanting you to feel exactly the same thing.
288
1537000
4000
që edhe ju të ndiheni medoemos njësoj si unë.
26:06
So please, the next time you go to a concert,
289
1541000
3000
Ndaj, ju lutem, herës tjetër kur shkoni në një koncert,
26:09
just allow your body to open up, allow your body to be this resonating chamber.
290
1544000
7000
thjesht lëreni trupin të ndjejë, jepini liri trupit të kthehet në një dhomë rezonance.
26:16
Be aware that you're not going to experience the same thing as the performer is.
291
1551000
5000
Kini parasysh që nuk do të përjetoni të njëjtën gjë me ekzekutuesin.
26:21
The performer is in the worst possible position for the actual sound,
292
1556000
4000
Ekzekutuesi është në pozicionin më të keq të mundshëm për tingullin faktik,
26:25
because they're hearing the contact of the stick on the drum,
293
1560000
6000
ai dëgjon prekjen e shkopit në tambur,
26:31
or the mallet on the bit of wood, or the bow on the string, etc.,
294
1566000
4000
ose të çekiçit në një copë dru, ose të harkut mbi tel, etj.
26:35
or the breath that's creating the sound from wind and brass.
295
1570000
4000
Ose frymën që po krijon tingullin prej veglave frymore dhe tunxheve.
26:39
They're experiencing that rawness there.
296
1574000
2000
Ata atje provojnë tingullin bruto.
26:41
But yet they're experiencing something so unbelievably pure,
297
1576000
4000
Por ama përjetojnë diçka kaq të dlirë sa nuk përfytyrohet,
26:45
which is before the sound is actually happening.
298
1580000
4000
ajo çka është përpara se të lindë tingulli.
26:49
Please take note of the life of the sound after the actual initial strike,
299
1584000
6000
Ju lutem, ndiqni jetën e tingullit pas lëvizjes fillestare që e prodhon,
26:55
or breath, is being pulled. Just experience the whole journey of that sound
300
1590000
7000
ose pasi është nxjerrë fryma. Thjesht përjetoni krejt udhëtimin e tingullit
27:02
in the same way that I wished I'd experienced the whole journey
301
1597000
4000
në të njëjtën mënyrë që do të kisha dashur të kisha provuar krejt udhën
27:06
of this particular conference, rather than just arriving last night.
302
1601000
5000
e kësaj konference të veçantë, dhe jo thjesht të mbërrija mbrëmë natën.
27:11
But I hope maybe we can share one or two things as the day progresses.
303
1606000
4000
Shpresoj që të arrijmë të shkëmbejmë nja dy gjëra gjatë ditës në vazhdim .
27:15
But thank you very much for having me!
304
1610000
3000
Ju faleminderit shumë që më ftuat!
27:18
(Applause)
305
1613000
10000
(Duartrokitje)
ABOUT THE SPEAKER
Evelyn Glennie - MusicianPercussionist and composer Dame Evelyn Glennie lost nearly all of her hearing by age 12. Rather than isolating her, it has given her a unique connection to her music.
Why you should listen
Dame Evelyn Glennie's music challenges the listener to ask where music comes from: Is it more than simply a translation from score to instrument to audience?
The Grammy-winning percussionist and composer became almost completely deaf by the age of 12, but her hearing loss brought her a deeper understanding of and connection to the music she loves. She's the subject of the documentary Touch the Sound, which explores this unconventional and intriguing approach to percussion.
Along with her vibrant solo career, Glennie has collaborated with musicians ranging from classical orchestras to Björk. Her career has taken her to hundreds of concert stages around the world, and she's recorded a dozen albums, winning a Grammy for her recording of Bartók's Sonata for Two Pianos and Percussion, and another for her 2002 collaboration with Bela Fleck.
Her passion for music and musical literacy brought her to establish, in collaboration with fellow musicians Julian Lloyd Weber and Sir James Galway, the Music Education Consortium, which successfully lobbied for an investment of 332 million pounds in music education and musical resources in Britain.
Evelyn Glennie | Speaker | TED.com