TEDGlobal 2007
Joseph Lekuton: A parable for Kenya
Josef Lekuton tregon një alegori për Kenia-n
Filmed:
Readability: 3.3
226,268 views
Josef Lekuton, anëtar i Parlamentit të Kenias, fillon me historinë e shkollimit të tij të shquar, dhe pastaj jep një alegori se si mund të zhvillohet Afrika. Mesazhi i tij i shpresës kurrë s'ka qenë më i përshtatshëm e me kohë se sa tani.
Joseph Lekuton - Kenyan MP
A teacher, writer and member of the Kenyan parliament, Joseph Lekuton has an inspiring vision for Kenya. Full bio
A teacher, writer and member of the Kenyan parliament, Joseph Lekuton has an inspiring vision for Kenya. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:18
My name is Joseph, a Member of Parliament in Kenya.
0
0
3000
Emri im është Josef, jam anëtar i Parlamentit në Kenia.
00:21
Picture a Maasai village,
1
3000
2000
Paramendoni një fshat Maasai,
00:23
and one evening, government soldiers come, surround the village
2
5000
4000
dhe një mbrëmje ushtarët e qeverisë vijnë dhe rrethojnë fshatin
00:27
and ask each elder to bring one boy to school.
3
9000
2000
dhe iu thonë të rriturve që secili të sjellë një djalë për të shkuar në shkollë.
00:29
That's how I went to school --
4
11000
2000
Kjo ishte mënyra se si shkova në shkollë --
00:31
pretty much a government guy pointing a gun
5
13000
2000
pak a shumë një ushtar i qeverisë tregoi armën
00:33
and told my father, "You have to make a choice."
6
15000
2000
dhe i tha babait: "Duhet të zgjedhësh."
00:35
So, I walked very comfortably to this missionary school
7
17000
3000
Kështu që shkova shumë rehat në një shkollë misionarësh
00:38
that was run by an American missionary,
8
20000
2000
që drejtohej nga një misionar amerikan,
00:40
and the first thing the American missionary gave me was a candy.
9
22000
3000
dhe gjëja e parë që më dha misionari amerikan ishte një copë çokollatë.
00:43
I had never in my life ever tasted candy.
10
25000
2000
Nuk kisha ngrënë asnjëherë në jetë një gjë të tillë.
00:45
So I said to myself, with all these hundred other boys,
11
27000
2000
Ndaj thashë me vete, me të gjithë këta njëqind djem të tjerë,
00:47
this is where I belong. (Laughter)
12
29000
3000
ky është vendi i qëlluar për mua. (Të qeshura)
00:50
Stayed
13
32000
1000
Qëndrova
00:51
when everybody else was dropping out.
14
33000
2000
edhe atëherë kur të tjerët largoheshin.
00:53
My family moved; we're nomads.
15
35000
2000
Familja ime u zhvendos ngase jemi nomadë.
00:55
Every time school closed -- it was a boarding school and I was seven --
16
37000
2000
Secilën herë që mbyllej shkolla - ngase ishte shkollë ku edhe banonim dhe unë isha 7 vjeç -
00:57
you had to travel until you find them.
17
39000
2000
më duhej të udhëtoja derisa të gjeja familjen.
00:59
Fifty miles, 40 miles, it doesn't matter.
18
41000
2000
Dyzet apo pesëdhjetë milje, nuk kishte rëndësi.
01:01
You slept in the bush, but you kept going.
19
43000
2000
Flija në pemë dhe vazhdoja udhëtimin.
01:03
And I stayed. I don't know why I stayed, but I stayed.
20
45000
3000
Unë qëndrova në shkollë. S'e di pse, por qëndrova.
01:06
And all of a sudden I passed the national examination,
21
48000
4000
Pastaj papritmas kalova provimet në nivelin kombëtar,
01:10
found myself in a very beautiful high school in Kenya.
22
52000
3000
dhe u gjenda në një shkollë të mesme të bukur në Kenia.
01:13
And I finished high school. And just walking, I found a man
23
55000
4000
Kështu përfundova shkollën e mesme. Derisa po ecja, gjeta një njeri
01:17
who gave me a full scholarship to the United States.
24
59000
3000
i cili më dha një bursë të plotë shkollimi në SHBA.
01:20
My mother still lives in a cow-dung hut,
25
62000
2000
Nëna ime ende jeton në një kasolle të bërë pis nga lopët,
01:22
none of my brothers are going to school,
26
64000
2000
asnjë nga vëllezërit e mi s'kanë vajtur në shkollë,
01:24
and this man told me, "Here, go."
27
66000
2000
dhe ja ky njeri më tha: "Ja lekët, shko."
01:26
So I got a scholarship to St. Lawrence University, Upstate New York;
28
68000
4000
Kështu që mora një bursë studimi për në Universitetin "St. Lawrence" në shtetin e Nju Jorkut;
01:30
finished that. And then after that I went to Harvard Graduate School;
29
72000
5000
dhe aty përfundova studimet. Pastaj shkova për studime të larta në Harvard;
01:35
finished that. And then I worked in DC a little bit:
30
77000
3000
përfundova edhe ato studime. Pastaj punova shkurt në Washington:
01:38
I wrote a book for National Geographic and taught history, U.S. history.
31
80000
3000
shkrova një libër për "Gjeografinë Kombëtare" dhe dhashë mësim në degën e historisë së SHBAve.
01:41
And every time, I kept going back home
32
83000
3000
Dhe secilën herë kur kthehesha në shtëpi
01:44
listening to the problems of these people --
33
86000
2000
tek dëgjoja problemet e njerëzve --
01:46
sick people, people with no water, all this stuff --
34
88000
2000
njerëz të sëmurë, pa ujë të pijshëm, të gjitha këto --
01:48
and every time I go back to America, I kept thinking about them.
35
90000
3000
dhe secilën herë kthehesha në Amerikë me mendjen te ata.
01:51
Then one day, an elder gave me a story and this story went like this:
36
93000
4000
Dhe një ditë, një plak ma tregoi këtë histori:
01:55
long time ago, there was a big war between tribes.
37
97000
5000
Para shumë kohësh na ishte një luftë e madhe mes fisesh.
02:00
And there was this specific tribe that was really afraid of this other Luhya tribe.
38
102000
3000
Na ishte një fis i cili frikësohej shumë nga fisi Luhya.
02:03
And every time, they sent scouts out there to make sure no one attacked them.
39
105000
3000
Dhe secilën herë dërgonin informator që të siguroheshin që s'do t'i sulmonte askush.
02:06
So one day, the scouts came running and told the villagers,
40
108000
4000
Një ditë, informuesit erdhën me vrap dhe iu treguan fshatarëve,
02:10
"The enemies are coming. Only half an hour away, they'll be here."
41
112000
3000
"Armiqtë po vijnë. Janë vetëm gjysmë ore larg dhe pas pak do të na arrijnë."
02:13
So people scrambled, took their things and ready to go, move out.
42
115000
4000
Kështu që njerëzit u bën gati me vrap që të iknin.
02:17
But there were two men:
43
119000
2000
Por ishin dy burra:
02:19
one man was blind, one man had no legs -- he was born like that.
44
121000
3000
njëri i verbër dhe tjetri pa këmbë - të lindur ashtu.
02:22
The leader of the chiefs said, "No, sorry. We can't take you. You'll slow us down.
45
124000
4000
Udhëheqësi i fisit tha: "Jo, na vjen keq por s'mund t'iu marrin dot se na ngadalësoni udhëtimin.
02:26
We have to flee our women and children, we have to run."
46
128000
4000
Na duhet të largojmë gratë e fëmijët dhe na duhet të ikim edhe vetë me vrap."
02:30
And they were left behind, waiting to die.
47
132000
3000
Kështu që i lanë këta burra vetëm, duke pritur të vdisnin.
02:33
But these two people worked something out.
48
135000
3000
Por ata dy burra gjetën një zgjidhje.
02:36
The blind man said, "Look, I'm a very strong man but I can't see."
49
138000
3000
Burri i verbër tha: "Shiko, unë jam shumë i fuqishëm por nuk shikoj dot."
02:39
The man with no legs says, "I can see as far as the end of the world,
50
141000
3000
Burri pa këmbë tha: "Unë shikoj deri tek fundi i botës,
02:42
but I can't save myself from a cat, or whatever animals."
51
144000
5000
por s'kam fuqi të mbrojë veten nga macja apo cilado kafshë."
02:47
So the blind man went down on his knees, down like this,
52
149000
4000
Kështu që burri i verbër u ul në gjunj kështu,
02:51
and told the man with no legs to go over his back, and stood up.
53
153000
3000
dhe i tha tjetrit t'i vihej në shpinë dhe pastaj u ngrit.
02:54
The man on top can see, the blind man can walk.
54
156000
3000
Njëri shihte kurse tjetri ecte.
02:57
And these guys took off, followed the footsteps of the villagers
55
159000
3000
Dhe kështu këta burra vazhduan duke ndjekur hapat e fshatarëve të tjerë
03:00
until they found and passed them.
56
162000
4000
derisa i arritën dhe më pas i kaluan ata.
03:05
So, this was told to me in a setup of elders.
57
167000
4000
Këtë histori ma treguan në një rreth me të moshuar.
03:09
And it's a really poor area. I represent Northern Kenya:
58
171000
3000
Në një rajon të varfër. Unë vij nga pjesa veriore e Kenias:
03:12
the most nomadic, remote areas you can even find.
59
174000
4000
rajon shumë nomad dhe i largët.
03:16
And that man told me, "So, here you are.
60
178000
2000
Kështu plaku më tha: "Ja ku të kemi ty.
03:18
You've got a good education from America,
61
180000
2000
Ti ke marrë shkollim të mirë në Amerikë,
03:20
you have a good life in America; what are you going to do for us?
62
182000
4000
ke një jetë të mirë në Amerikë; por çfarë do të bësh për ne?
03:25
We want you to be our eyes, we'll give you the legs.
63
187000
3000
Ne duam të na bëhesh sytë, ne të japim këmbët.
03:28
We'll walk you, you lead us."
64
190000
2000
Ne ecim pas teje, ti na udhëheq."
03:30
So the opportunity came, and I was always thinking about that:
65
192000
3000
Kështu që mundësia erdhi. Unë gjithnjë po mendoja për këtë gjë:
03:33
"what can I do to help my people?
66
195000
2000
"Çfarë mund të bëj të ndihmoj njerëzit e mi?"
03:35
Every time you go to an area where for 43 years of independence,
67
197000
3000
Secilën herë që shkon dikund ku edhe pas 43 vitesh pavarësi,
03:38
we still don't have basic health facilities.
68
200000
3000
nuk ka qendra për kujdes bazë shëndetësor.
03:41
A man has to be transported in a wheelbarrow
69
203000
2000
Njerëzit duhet të transportohen me karrocë dore
03:43
20, 30 kilometers for a hospital. No clean drinking water.
70
205000
2000
20 apo 30 kilometra te spitali. Pastaj s'ka ujë të pijshëm.
03:45
So I said, "I'm going to dedicate myself.
71
207000
3000
Kështu që thashë: "Do t'i dedikohem kësaj pune.
03:48
I'm leaving America. I'm going to run for office."
72
210000
3000
Do të lë Amerikën. Do të konkuroj në zgjedhje."
03:51
So last July ... I moved from America in June, ran in July election and won.
73
213000
8000
U largova nga Amerika në qershor, konkurova ne korrik dhe fitova.
03:59
And I came for them, and that's my goal.
74
221000
4000
Dhe unë erdha për ta, ky është qëllimi im.
04:03
And right now I have in place, for the last nine months,
75
225000
3000
Dhe tani gjatë nëntë muajve të fundit, kam një plan pesë vjeçar,
04:06
a plan that in five years, every nomad will have clean drinking water.
76
228000
8000
që t'i furnizoj nomadët me ujë të pijshëm.
04:14
We're building dispensaries across that constituency.
77
236000
3000
Po ndërtojmë farmaci për njerëzit.
04:17
I'm asking my friends from America to help
78
239000
2000
Po kërkoj ndihmë nga shokët e mi në Amerikë,
04:19
with bringing nurses or doctors to help us out.
79
241000
3000
që të sjellim infermiere dhe doktorë për të na ndihmuar.
04:22
I'm trying to improve infrastructure.
80
244000
3000
Po mundohem të përmirësoj infrastrukturën.
04:25
I'm using the knowledge I received from the United States
81
247000
2000
Po përdor njohuritë që kam fituar në Shtete të Bashkuara
04:27
and from my community to move them forward.
82
249000
3000
dhe nga komuniteti për t'i drejtuar përpara.
04:30
I'm trying to develop homegrown solutions to our issues
83
252000
4000
Po mundohem të përfshijë zgjedhje që burojnë nga vetë ne
04:34
because we realize that people from outside can come and help us,
84
256000
3000
ngase ne kuptojmë që të tjerët nga jashtë mund të na ndihmojnë,
04:37
but if we don't help ourselves, there's nothing we can do.
85
259000
3000
por nëse nuk e ndihmojmë veten, s'mund të bëjmë asgjë.
04:40
So my plan right now as I continue with introducing students to different fields --
86
262000
5000
Pra plani im tani derisa po iu tregoj studentëve për degë të ndryshme studimi --
04:45
some become doctors, some lawyers --
87
267000
2000
disa bëhen doktorë, disa avokatë --
04:47
we want to produce a comprehensive group of people, students,
88
269000
2000
ne duam të prodhojmë një grup gjithëpërfshirës të njerëzve, studentëve,
04:49
who can come back and help us see a community grow
89
271000
3000
të cilët do të mund të kthehen, të na ndihmojnë dhe të ndjekin se si zhvillohemi
04:52
that is in the middle of a huge economic recession.
90
274000
4000
edhe në mes të një krize të thellë ekonomike.
04:56
So as I continue to be a Member of Parliament
91
278000
3000
Kështu që vazhdoj të jem anëtar i Parlamentit
04:59
and as I continue listening to all of you talking about botany,
92
281000
3000
përderisa vazhdoj të iu dëgjoj tek flisni për botani,
05:02
talking about health, talking about democracy, talking about new inventions,
93
284000
3000
për shëndet, për demokraci, për zbulime të reja,
05:05
I'm hoping that one day in my own little community --
94
287000
3000
dhe shpresoj që një ditë në komunitetin tim të vogël --
05:08
which is 26,000 square kilometers,
95
290000
2000
që është rreth 26.000 kilometra katrorë,
05:10
maybe five times the size of Rhode Island -- with no roads,
96
292000
4000
mbase pesë herë madhësia e Rhode Island -- por që s'ka rrugë,
05:14
we'll be able to become a model to help others develop.
97
296000
4000
ne do të mund të bëhemi model i zhvillimit që të tjerët do të mund të ndjekin.
05:18
Thank you very much. (Applause)
98
300000
2000
Ju faleminderit shumë! (Duartrokitje)
ABOUT THE SPEAKER
Joseph Lekuton - Kenyan MPA teacher, writer and member of the Kenyan parliament, Joseph Lekuton has an inspiring vision for Kenya.
Why you should listen
Born into a Maasai tribe in Northern Kenya, Joseph Lekuton was chosen to attend a missionary boarding school as a child -- sometimes walking 50 miles during vacations to find and rejoin his nomadic family. He won a scholarship to St. Lawrence University, then attended Harvard, and worked as a writer and history teacher in Virginia. He was named a National Geographic Energing Explorer for his work in sharing the culture of Kenya with America, including efforts to share educational resources with nomadic children through the BOMA Fund and Cows for Kids.
In 2006, after a plane crash killed five members of the Kenyan parliament, Lekuton decided to return to Kenya and stand for election to fill the seat in his region. He won a parliamentary seat in the 2006 by-election, and was a member of the winning party in the December 2007 elections -- the results of which continue to be contested throughout Kenya.
Joseph Lekuton | Speaker | TED.com