TEDMED 2015
Russ Altman: What really happens when you mix medications?
Russ Altman: Cfarë ndodh në të vërtetë kur i përzien ilacet?
Filmed:
Readability: 4.2
1,766,922 views
Nëse merrni dy medikamente të ndryshme për dy arsye të ndryshme, ja një mendim për të reflektuar : Mjeku juaj mund të mos e kuptojë plotësisht se çfarë ndodh kur kombinohen ato, sepse ndërveprimet e drogës janë tepër të vështira për t'u studiuar. Në këtë bisedë interesante dhe të kapshme, Russ Altman tregon se mjekët janë duke studiuar ndërveprime të papritura të ilavece duke përdorur një burim të habitshëm: motorët e kërkimit në web.
Russ Altman - Big data techno-optimist and internist
Russ Altman uses machine learning to better understand adverse effects of medication. Full bio
Russ Altman uses machine learning to better understand adverse effects of medication. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
So you go to the doctor
and get some tests.
and get some tests.
0
811
3321
Shkojmë tek doktori dhe bëjmë disa analiza.
00:16
The doctor determines
that you have high cholesterol
that you have high cholesterol
1
4674
2620
Nga analizat doktori përcakton që
kemi kolesterolin e lartë
kemi kolesterolin e lartë
00:19
and you would benefit
from medication to treat it.
from medication to treat it.
2
7318
3171
dhe që kemi nevojë per ilaçe per trajtim.
00:22
So you get a pillbox.
3
10981
1556
Atëherë ju filloni kurën.
00:25
You have some confidence,
4
13505
1199
Keni shpresa
00:26
your physician has some confidence
that this is going to work.
that this is going to work.
5
14728
2937
doktori juaj ka besim
që ilaçet do funksionojnë.
që ilaçet do funksionojnë.
00:29
The company that invented it did
a lot of studies, submitted it to the FDA.
a lot of studies, submitted it to the FDA.
6
17689
3553
Farmakologjistët që e shpikën kërkuan
aprovimin e agjensisë amerikane FDA.
aprovimin e agjensisë amerikane FDA.
00:33
They studied it very carefully,
skeptically, they approved it.
skeptically, they approved it.
7
21266
3107
Ata e kanë studjuar me shumë kujdes
dhe skeptikisht, e aprovuan.
dhe skeptikisht, e aprovuan.
00:36
They have a rough idea of how it works,
8
24397
1889
Ata dinë përafërsisht si funksionon
00:38
they have a rough idea
of what the side effects are.
of what the side effects are.
9
26310
2453
dhe dinë përafërsisht cilat janë
efektet anësore.
efektet anësore.
00:40
It should be OK.
10
28787
1150
Duhet të jetë OK.
00:42
You have a little more
of a conversation with your physician
of a conversation with your physician
11
30864
2818
Ktheheni tek doktori dhe bisedoni
00:45
and the physician is a little worried
because you've been blue,
because you've been blue,
12
33706
2963
ai shqetësohet sepse ju jeni
ndopak i trishtuar
ndopak i trishtuar
00:48
haven't felt like yourself,
13
36693
1293
nuk jeni ndjerë mirë,
00:50
you haven't been able to enjoy things
in life quite as much as you usually do.
in life quite as much as you usually do.
14
38010
3731
dhe nuk bëni gjërat e përditshme
si gjithmonë.
si gjithmonë.
00:53
Your physician says, "You know,
I think you have some depression.
I think you have some depression.
15
41765
3186
Doktori ju thotë: '' Besoj se
vuani pak nga depresioni
vuani pak nga depresioni
00:57
I'm going to have to give
you another pill."
you another pill."
16
45792
2315
Do t'ju jap një ilaç tjetër''
01:00
So now we're talking
about two medications.
about two medications.
17
48934
2483
Kështu që tani flasim për dy ilaçe.
01:03
This pill also -- millions
of people have taken it,
of people have taken it,
18
51441
3104
Edhe ky ilaç, kurë për miliona persona
01:06
the company did studies,
the FDA looked at it -- all good.
the FDA looked at it -- all good.
19
54569
3631
ka qënë objekt studimi
dhe ka marrë aprovimin e FDA-s
dhe ka marrë aprovimin e FDA-s
01:10
Think things should go OK.
20
58823
2057
çdo gjë duket në rregull,
01:12
Think things should go OK.
21
60904
2197
çdo gjë duket se do funksionojë.
01:15
Well, wait a minute.
22
63125
1439
Por, prit një minutë.
01:16
How much have we studied
these two together?
these two together?
23
64588
3517
Sa i kanë studjuar këto dy
ilaçet së bashku njëkohësisht?
ilaçet së bashku njëkohësisht?
01:20
Well, it's very hard to do that.
24
68630
2300
Eshtë e vështirë të bëjnë këtë.
01:22
In fact, it's not traditionally done.
25
70954
2130
Në të vërtetë, tradicionalisht nuk bëhet.
01:25
We totally depend on what we call
"post-marketing surveillance,"
"post-marketing surveillance,"
26
73108
5518
Varemi krejtësisht nga ajo që quajmë:
''Kontrolli post-marketing''
''Kontrolli post-marketing''
01:30
after the drugs hit the market.
27
78650
1880
pasi ilaçet dalin në shitje.
01:32
How can we figure out
if bad things are happening
if bad things are happening
28
80996
2848
Si të veprojmë nëse ndodhin
efekte anësore të rrezikshme
efekte anësore të rrezikshme
01:35
between two medications?
29
83868
1357
pasi marrim dy ilaçe?
01:37
Three? Five? Seven?
30
85249
2030
Po sikur të jenë 3? 5? 7?
01:39
Ask your favorite person
who has several diagnoses
who has several diagnoses
31
87708
2415
Pyesni kë njihni që
vuan nga sëmundje të ndryshme.
vuan nga sëmundje të ndryshme.
01:42
how many medications they're on.
32
90147
1834
Sa ilaçe marrin ata?
01:44
Why do I care about this problem?
33
92530
1580
Pse më intereson ky problem?
01:46
I care about it deeply.
34
94134
1157
Më intereson jashtë mase.
01:47
I'm an informatics and data science guy
and really, in my opinion,
and really, in my opinion,
35
95315
4304
Merrem me informatikë dhe baza të dhënash
shkencore dhe sipas mendimit tim
shkencore dhe sipas mendimit tim
01:51
the only hope -- only hope --
to understand these interactions
to understand these interactions
36
99643
3745
e vetmja shpresë për të kuptuar
reaksionet që shkaktojnë ilaçet
reaksionet që shkaktojnë ilaçet
01:55
is to leverage lots
of different sources of data
of different sources of data
37
103412
3056
është konsultimi i shumë
bazave të dhënash të ndryshme
bazave të dhënash të ndryshme
01:58
in order to figure out
when drugs can be used together safely
when drugs can be used together safely
38
106492
3556
për të kuptuar kur dy ose më shumë
ilaçe mund të merren bashkë
ilaçe mund të merren bashkë
02:02
and when it's not so safe.
39
110072
1777
dhe kur mund të jenë të rrezikshme.
02:04
So let me tell you a data science story.
40
112615
2051
Po ju tregoj një episod mbi
një bazë të dhënash.
një bazë të dhënash.
02:06
And it begins with my student Nick.
41
114690
2154
Historia fillon me studentin tim Nick.
02:08
Let's call him "Nick,"
because that's his name.
because that's his name.
42
116868
2380
Le ta quajmë ''Nick''
sepse ky është emri i tij.
sepse ky është emri i tij.
02:11
(Laughter)
43
119272
1592
( Të qeshura)
02:12
Nick was a young student.
44
120888
1201
Nick është student i ri.
02:14
I said, "You know, Nick, we have
to understand how drugs work
to understand how drugs work
45
122113
3079
I thash atij: Nick, duhet të kuptojmë
si funksionojnë ilaçet.
si funksionojnë ilaçet.
02:17
and how they work together
and how they work separately,
and how they work separately,
46
125216
2626
Si reagojnë kur i marrim bashkë
e kur i marrim veç e veç
e kur i marrim veç e veç
02:19
and we don't have a great understanding.
47
127866
1922
për momentin nuk dimë shumë mbi to.
02:21
But the FDA has made available
an amazing database.
an amazing database.
48
129812
2405
Por FDA ka vënë në dispozicion
një databazë të gjerë të dhënash
një databazë të gjerë të dhënash
02:24
It's a database of adverse events.
49
132241
1699
mbi efektet negative të ilaçeve.
02:26
They literally put on the web --
50
134321
1642
Ato gjenden në internet
02:27
publicly available, you could all
download it right now --
download it right now --
51
135987
3119
në dispozicion të publikut dhe ju
mund ti shkarkoni kur të doni.
mund ti shkarkoni kur të doni.
02:31
hundreds of thousands
of adverse event reports
of adverse event reports
52
139130
3627
Mijëra e mijëra ngjarje dhe
efekte negative
efekte negative
02:34
from patients, doctors,
companies, pharmacists.
companies, pharmacists.
53
142781
3760
nga pacientët, nga mjekët,
nga bizneset, nga farmacistët.
nga bizneset, nga farmacistët.
02:38
And these reports are pretty simple:
54
146565
1749
Këto të dhëna janë shumë të thjeshta:
02:40
it has all the diseases
that the patient has,
that the patient has,
55
148338
2658
Përmban të dhënat
mbi sëmundjet e pacientëve
mbi sëmundjet e pacientëve
02:43
all the drugs that they're on,
56
151020
1767
ilaçet dhe kurën që po marrin
02:44
and all the adverse events,
or side effects, that they experience.
or side effects, that they experience.
57
152811
3818
dhe të gjitha efeket anësore negative
që kanë eksperimentuar.
që kanë eksperimentuar.
02:48
It is not all of the adverse events
that are occurring in America today,
that are occurring in America today,
58
156653
3436
Nuk flasim vetëm mbi ngjarjet negative
që po ndodhin në Amerikë
që po ndodhin në Amerikë
02:52
but it's hundreds and hundreds
of thousands of drugs.
of thousands of drugs.
59
160113
2578
por flasim për mijëra e mijëra ilaçe.
02:54
So I said to Nick,
60
162715
1299
Pra, i thash Nick-ut
02:56
"Let's think about glucose.
61
164038
1826
fokusohemi mbi glukozën.
02:57
Glucose is very important,
and we know it's involved with diabetes.
and we know it's involved with diabetes.
62
165888
3567
Glukoza është shumë e rëndësishme
dhe niveli i saj ka të bëjë me diabetin.
dhe niveli i saj ka të bëjë me diabetin.
03:01
Let's see if we can understand
glucose response.
glucose response.
63
169479
3970
Le të analizojmë ndikim e ilaçeve
mbi glukozën
mbi glukozën
03:05
I sent Nick off. Nick came back.
64
173473
2458
E lashë Nick-un të punojë. Kur u kthye
03:08
"Russ," he said,
65
176248
1786
më tha : ''Russ''
03:10
"I've created a classifier that can
look at the side effects of a drug
look at the side effects of a drug
66
178351
5112
Kam krijuar një tabelë për konsultimin
e efekteve anësore të çdo ilaçi
e efekteve anësore të çdo ilaçi
03:15
based on looking at this database,
67
183487
2051
morra si burim informacioni
bazën e të dhënave online
bazën e të dhënave online
03:17
and can tell you whether that drug
is likely to change glucose or not."
is likely to change glucose or not."
68
185562
4271
dhe tabela tregon si ndikon çdo ilaç
mbi glukozën.
mbi glukozën.
03:21
He did it. It was very simple, in a way.
69
189857
2016
Ai e kishte krijuar vërtet. Qe e thjeshtë.
03:23
He took all the drugs
that were known to change glucose
that were known to change glucose
70
191897
2635
Ai shënoi të gjitha ilaçet që
ndikojnë mbi glukozën
ndikojnë mbi glukozën
03:26
and a bunch of drugs
that don't change glucose,
that don't change glucose,
71
194556
2389
dhe disa ilaçe që nuk e ndryshojnë atë
03:28
and said, "What's the difference
in their side effects?
in their side effects?
72
196969
2888
e tha: Cila është diferenca ndërmjet
efekteve anësore të tyre?
efekteve anësore të tyre?
03:31
Differences in fatigue? In appetite?
In urination habits?"
In urination habits?"
73
199881
4852
Diferencë në lodhje? Uri?
Në mënyrën e urinimit?
Në mënyrën e urinimit?
03:36
All those things conspired
to give him a really good predictor.
to give him a really good predictor.
74
204757
2960
Të gjitha këto kontribonin
si parashikues i besueshëm.
si parashikues i besueshëm.
03:39
He said, "Russ, I can predict
with 93 percent accuracy
with 93 percent accuracy
75
207741
2548
Ai më tha: Russ, mund të parashikoj
me 93% saktësi
me 93% saktësi
03:42
when a drug will change glucose."
76
210313
1572
kur një ilaç ndikon mbi glukozën.
03:43
I said, "Nick, that's great."
77
211909
1416
Unë i thashë: Nick, Bravo!
03:45
He's a young student,
you have to build his confidence.
you have to build his confidence.
78
213349
2896
Ai është akoma i ri,
duhet ti tregoj që kam besim te ai.
duhet ti tregoj që kam besim te ai.
03:48
"But Nick, there's a problem.
79
216269
1390
Por, Nick kemi një problem,
03:49
It's that every physician in the world
knows all the drugs that change glucose,
knows all the drugs that change glucose,
80
217683
3960
çdo mjek i njeh cilat ilaçet që ndikojnë
mbi nivelin e glukozës
mbi nivelin e glukozës
03:53
because it's core to our practice.
81
221667
2038
sepse është profesioni ynë.
03:55
So it's great, good job,
but not really that interesting,
but not really that interesting,
82
223729
3722
Ke bërë një punë shumë të mirë
por jo aq shumë interesante.
por jo aq shumë interesante.
03:59
definitely not publishable."
83
227475
1531
Sigurisht, nuk e publikojmë dot.
04:01
(Laughter)
84
229030
1014
(Të qeshura)
04:02
He said, "I know, Russ.
I thought you might say that."
I thought you might say that."
85
230068
2550
Dhe ai më tha: E di Russ,
e dija që do ma thoje.
e dija që do ma thoje.
04:04
Nick is smart.
86
232642
1152
Nick është i zgjuar.
04:06
"I thought you might say that,
so I did one other experiment.
so I did one other experiment.
87
234149
2874
E dija që do ma thoje
prandaj bëra një eksperiment tjetër.
prandaj bëra një eksperiment tjetër.
04:09
I looked at people in this database
who were on two drugs,
who were on two drugs,
88
237047
2928
Analizova pacientët e bazës të dhënave
që marrin dy ilaçe
që marrin dy ilaçe
04:11
and I looked for signals similar,
glucose-changing signals,
glucose-changing signals,
89
239999
4422
dhe kërkova ngjashmëri në efektet
e ndikimit mbi glukozën
e ndikimit mbi glukozën
04:16
for people taking two drugs,
90
244445
1624
në personat që marrin dy ilaçe
04:18
where each drug alone
did not change glucose,
did not change glucose,
91
246093
5569
të cilëve një ilaç vetëm
nuk sjell asnjë ndryshim mbi glukozën
nuk sjell asnjë ndryshim mbi glukozën
04:23
but together I saw a strong signal."
92
251686
2460
por dy ilaçe bashkë japin efekte të forta.
04:26
And I said, "Oh! You're clever.
Good idea. Show me the list."
Good idea. Show me the list."
93
254170
3149
Atëherë i thash: Je i zoti.
Ide perfekte, më trego rezultatet
Ide perfekte, më trego rezultatet
04:29
And there's a bunch of drugs,
not very exciting.
not very exciting.
94
257343
2254
Ilaçet e analizuara nuk ishim
shumë interesante.
shumë interesante.
04:31
But what caught my eye
was, on the list there were two drugs:
was, on the list there were two drugs:
95
259621
3932
Por çfarë tërhoqi vëmendjen tek lista
ishin dy ilaçe:
ishin dy ilaçe:
04:35
paroxetine, or Paxil, an antidepressant;
96
263577
3393
Paroxetin, ose paxil, antidepresiv
04:39
and pravastatin, or Pravachol,
a cholesterol medication.
a cholesterol medication.
97
267756
3570
dhe prevastatin ose pavachol,
kurë për kolesterolin.
kurë për kolesterolin.
04:43
And I said, "Huh. There are millions
of Americans on those two drugs."
of Americans on those two drugs."
98
271936
4283
Miliona amerikanë përdorin këto dy ilaçe.
04:48
In fact, we learned later,
99
276243
1246
Kështu, më pas mësuam që,
04:49
15 million Americans on paroxetine
at the time, 15 million on pravastatin,
at the time, 15 million on pravastatin,
100
277513
6032
15 milionë amerikanë përdorin Paroxetin
dhe 15 milionë përdorin pravastatin.
dhe 15 milionë përdorin pravastatin.
04:55
and a million, we estimated, on both.
101
283569
2817
Rreth një milion i përdor njëkohësisht.
04:58
So that's a million people
102
286767
1254
Pra një milion njerëz
05:00
who might be having some problems
with their glucose
with their glucose
103
288045
2453
të cilët mund të kenë probleme me glukozën
05:02
if this machine-learning mumbo jumbo
that he did in the FDA database
that he did in the FDA database
104
290522
3206
nëse kjo tabelë, që Nick-u krijoi
duke u bazuar në të dhënat e FDA-s
duke u bazuar në të dhënat e FDA-s
05:05
actually holds up.
105
293752
1254
rezulton korrekte.
05:07
But I said, "It's still not publishable,
106
295030
1927
Por thashë: Nuk mund ta publikojmë akoma
05:08
because I love what you did
with the mumbo jumbo,
with the mumbo jumbo,
107
296981
2296
edhe pse më pelqeu shumë puna jote Nick
05:11
with the machine learning,
108
299301
1246
mbi bazën e të dhënave,
05:12
but it's not really standard-of-proof
evidence that we have."
evidence that we have."
109
300571
3864
ajo që kemi akoma nuk përbën
një provë shkencore.
një provë shkencore.
05:17
So we have to do something else.
110
305618
1589
Duhet të bëjmë diçka tjetër.
05:19
Let's go into the Stanford
electronic medical record.
electronic medical record.
111
307231
2876
Konsultojmë regjistrimet e të
dhënave mjekësore të Stanford.
dhënave mjekësore të Stanford.
05:22
We have a copy of it
that's OK for research,
that's OK for research,
112
310131
2064
Morrëm një kopje për ta studjuar
05:24
we removed identifying information.
113
312219
2046
nga e cila hoqëm të dhënat personale.
05:26
And I said, "Let's see if people
on these two drugs
on these two drugs
114
314581
2503
Dhe thashë: shikojmë nëse
personat që marrin dy ilaçe
personat që marrin dy ilaçe
05:29
have problems with their glucose."
115
317108
1769
vuajnë nga probleme me glukozën.
05:31
Now there are thousands
and thousands of people
and thousands of people
116
319242
2207
Gjetëm mijëra e mijëra persona
05:33
in the Stanford medical records
that take paroxetine and pravastatin.
that take paroxetine and pravastatin.
117
321473
3459
në të dhënat e Stanford-it,
që përdorin Paroxetin dhe pravastatin.
që përdorin Paroxetin dhe pravastatin.
05:36
But we needed special patients.
118
324956
1799
Por kishim nevojë për diçka tjetër.
05:38
We needed patients who were on one of them
and had a glucose measurement,
and had a glucose measurement,
119
326779
4597
Na duheshim pacientë të cilët kanë
një nivel glukoze kur marrin një ilaç
një nivel glukoze kur marrin një ilaç
05:43
then got the second one and had
another glucose measurement,
another glucose measurement,
120
331400
3449
dhe kur marrin ilaçin të dytë
niveli i glukozës ndryshon krejt
niveli i glukozës ndryshon krejt
05:46
all within a reasonable period of time --
something like two months.
something like two months.
121
334873
3615
nivele që janë verifikuar në
një periudhë prej dy muajsh.
një periudhë prej dy muajsh.
05:50
And when we did that,
we found 10 patients.
we found 10 patients.
122
338512
3159
Me këto tipare gjetëm 10 pacientë.
05:54
However, eight out of the 10
had a bump in their glucose
had a bump in their glucose
123
342592
4538
8 prej të cilëve patën një ndryshim
të papritur në glukozë
të papritur në glukozë
05:59
when they got the second P --
we call this P and P --
we call this P and P --
124
347154
2645
kur morrën ilaçin e dytë,
i quajmë P1 e P2,
i quajmë P1 e P2,
kur morrën P2.
06:01
when they got the second P.
125
349823
1310
Cilido është ilaçi i parë kur arrin i dyti
06:03
Either one could be first,
the second one comes up,
the second one comes up,
126
351157
2562
glukoza rritet 20miligram për decilitër.
06:05
glucose went up
20 milligrams per deciliter.
20 milligrams per deciliter.
127
353743
2847
Po e shpjegoj më thjesht,
06:08
Just as a reminder,
128
356614
1158
06:09
you walk around normally,
if you're not diabetic,
if you're not diabetic,
129
357796
2325
nëse nuk vuani nga diabeti
lëvizni normalisht
lëvizni normalisht
glukoza në nivel 90.
06:12
with a glucose of around 90.
130
360145
1359
06:13
And if it gets up to 120, 125,
131
361528
2076
Nëse arrin në 120, 125
doktori juaj sigurisht do dyshojë
për diabet
për diabet
06:15
your doctor begins to think
about a potential diagnosis of diabetes.
about a potential diagnosis of diabetes.
132
363628
3450
pra 20 pikë ndryshim do të thotë shumë.
Thashë: Nick kjo është interesante.
Por përsëri nuk kemi mjaft prova
sepse 10 pacientë
06:19
So a 20 bump -- pretty significant.
133
367102
2991
nuk janë të mjaftueshëm.
Atëherë, si të vepronim?
06:22
I said, "Nick, this is very cool.
134
370601
1904
Menduam të kontaktonim miqtë
tonë në Harvard dhe Vanderbilt
tonë në Harvard dhe Vanderbilt
06:25
But, I'm sorry, we still
don't have a paper,
don't have a paper,
135
373616
2053
Harvard në Boston,
Vanderbilt në Nashville
Vanderbilt në Nashville
06:27
because this is 10 patients
and -- give me a break --
and -- give me a break --
136
375693
2579
të cilët kanë regjistra elektronike
mjekësore si ne.
mjekësore si ne.
06:30
it's not enough patients."
137
378296
1245
Le të shohim nëse mund të gjejnë pacientë
06:31
So we said, what can we do?
138
379565
1306
me dy ilaçet P matjen e glukozës
06:32
And we said, let's call our friends
at Harvard and Vanderbilt,
at Harvard and Vanderbilt,
139
380895
2976
dhe me tiparet që kërkonim
06:35
who also -- Harvard in Boston,
Vanderbilt in Nashville,
Vanderbilt in Nashville,
140
383895
2587
Fal zotit, Vanderbilt në një javë
gjeti 40 pacientë të tillë
gjeti 40 pacientë të tillë
06:38
who also have electronic
medical records similar to ours.
medical records similar to ours.
141
386506
2821
me të njëjtat tipare.
06:41
Let's see if they can find
similar patients
similar patients
142
389351
2020
Harvard gjeti 100 pacientë.
06:43
with the one P, the other P,
the glucose measurements
the glucose measurements
143
391395
3276
Si përfundim gjetëm 150 pacientë
nga 3 qëndra mjekësore
nga 3 qëndra mjekësore
06:46
in that range that we need.
144
394695
1600
të cilët, për shkak të përdorimit
të dy ilaçeve
të dy ilaçeve
06:48
God bless them, Vanderbilt
in one week found 40 such patients,
in one week found 40 such patients,
145
396787
4955
kishin një rritje të konsiderueshme
në glukozë.
në glukozë.
06:53
same trend.
146
401766
1189
Akoma më interesante,
ne nuk konsideruam diabetikët
ne nuk konsideruam diabetikët
06:55
Harvard found 100 patients, same trend.
147
403804
3620
të cilët tashmë kanë probleme
me glukozën.
me glukozën.
06:59
So at the end, we had 150 patients
from three diverse medical centers
from three diverse medical centers
148
407448
4281
Kur analizuam nivelin e glukozës
tek diabetikët
tek diabetikët
07:03
that were telling us that patients
getting these two drugs
getting these two drugs
149
411753
3297
ai rritej deri në 60 miligram
për decilitër, dhe jo më 20.
për decilitër, dhe jo më 20.
07:07
were having their glucose bump
somewhat significantly.
somewhat significantly.
150
415074
2703
Kjo qe një provë e vërtetë,
thamë: duhet ta publikojmë.
thamë: duhet ta publikojmë.
07:10
More interestingly,
we had left out diabetics,
we had left out diabetics,
151
418317
2810
Dorëzuan studimin.
07:13
because diabetics already
have messed up glucose.
have messed up glucose.
152
421151
2317
Përmbante të gjitha provat,
07:15
When we looked
at the glucose of diabetics,
at the glucose of diabetics,
153
423492
2238
të dhënat e FDA-s, e Stanford-it
07:17
it was going up 60 milligrams
per deciliter, not just 20.
per deciliter, not just 20.
154
425754
3435
provat nga Vanderbilt e nga Harvard.
07:21
This was a big deal, and we said,
"We've got to publish this."
"We've got to publish this."
155
429760
3452
Por, nuk kishim bërë asnjë eksperiment.
07:25
We submitted the paper.
156
433236
1179
Ishim pak të shqetësuar.
07:26
It was all data evidence,
157
434439
2111
Kështu, në pritje të revizionit,
Nick vendosi të bëj eksperimentin.
Nick vendosi të bëj eksperimentin.
07:28
data from the FDA, data from Stanford,
158
436574
2483
Kontaktuam dikë që merret me
eksperimente në laborator.
eksperimente në laborator.
07:31
data from Vanderbilt, data from Harvard.
159
439081
1946
Unë nuk di t'i bëj ato.
07:33
We had not done a single real experiment.
160
441051
2396
Unë kujdesem për pacientët
por nuk merrem me pikatore.
por nuk merrem me pikatore.
Mësuam si të ushqejmë minjt me ilaçe.
07:36
But we were nervous.
161
444495
1296
07:38
So Nick, while the paper
was in review, went to the lab.
was in review, went to the lab.
162
446201
3730
Ushqyem me paroxetin disa minj.
07:41
We found somebody
who knew about lab stuff.
who knew about lab stuff.
163
449955
2462
Disa të tjerëve i dhamë pravastatin.
07:44
I don't do that.
164
452441
1393
Grupit të tretë të minjve
i dhamë të dyja ilaçet.
i dhamë të dyja ilaçet.
07:45
I take care of patients,
but I don't do pipettes.
but I don't do pipettes.
165
453858
2417
Si për magji, glukoza nga 20
arriti 60 miligram për deciliter
arriti 60 miligram për deciliter
07:49
They taught us how to feed mice drugs.
166
457420
3053
tek minjtë.
07:52
We took mice and we gave them
one P, paroxetine.
one P, paroxetine.
167
460864
2414
Studimi u pranua duke u bazuar
vetëm tek provat e të dhënave
vetëm tek provat e të dhënave
07:55
We gave some other mice pravastatin.
168
463302
2508
por ne shtuam në fund edhe provat
e laboratorit
e laboratorit
07:57
And we gave a third group
of mice both of them.
of mice both of them.
169
465834
3595
dhe shkruajtëm që kto ilaçe
dhanë të njëjtat rezultate tek minjtë.
dhanë të njëjtat rezultate tek minjtë.
08:01
And lo and behold, glucose went up
20 to 60 milligrams per deciliter
20 to 60 milligrams per deciliter
170
469893
3946
Cdo gjë ishtë perfekte, dhe
mund të mbaronte ktu.
mund të mbaronte ktu.
08:05
in the mice.
171
473863
1171
Por kam akoma gjashtë minuta e gjysëm.
08:07
So the paper was accepted
based on the informatics evidence alone,
based on the informatics evidence alone,
172
475058
3158
(Të qeshura)
08:10
but we added a little note at the end,
173
478240
1894
Po rrija me Nick-un dhe po bisedonim
08:12
saying, oh by the way,
if you give these to mice, it goes up.
if you give these to mice, it goes up.
174
480158
2899
kur dikush nga ne tha, nuk mbaj mend kush.
08:15
That was great, and the story
could have ended there.
could have ended there.
175
483081
2508
Po pyes veten nëse pacientët
që përdorin kto dy ilaçe
që përdorin kto dy ilaçe
08:17
But I still have six and a half minutes.
176
485613
1997
kanë eksperimentuar efekte
të hiperglicemisë.
të hiperglicemisë.
08:19
(Laughter)
177
487634
2807
Sigurisht menduam.
08:22
So we were sitting around
thinking about all of this,
thinking about all of this,
178
490465
2815
Si mund ta dinin me siguri?
08:25
and I don't remember who thought
of it, but somebody said,
of it, but somebody said,
179
493304
2735
Ok, si tja bëjmë?
08:28
"I wonder if patients
who are taking these two drugs
who are taking these two drugs
180
496063
3201
Nëse marrim një ilaç ose dy
08:31
are noticing side effects
of hyperglycemia.
of hyperglycemia.
181
499288
3553
dhe ndjeni diçka ndryshe
08:34
They could and they should.
182
502865
1496
çfarë bëni?
08:36
How would we ever determine that?"
183
504761
1877
Hapni faqen e Google
08:39
We said, well, what do you do?
184
507551
1443
dhe kërkoni ilaçet që po merrni
08:41
You're taking a medication,
one new medication or two,
one new medication or two,
185
509018
2580
dhe klikoni mbi ''efektet anësore''.
08:43
and you get a funny feeling.
186
511622
1538
Cilat janë simptomat e juaja?
08:45
What do you do?
187
513184
1151
Pra thamë ok,
08:46
You go to Google
188
514359
1151
le të pyesim Google nëse na jep
të dhënat e kërkuesve në internet
të dhënat e kërkuesve në internet
08:47
and type in the two drugs you're taking
or the one drug you're taking,
or the one drug you're taking,
189
515534
3349
kështu mund të shikojmë
08:50
and you type in "side effects."
190
518907
1603
çfarë lloj kërkimesh bëjnë pacientët.
08:52
What are you experiencing?
191
520534
1356
Më vjen keq të them se
Google nuk pranoi kërkesën tonë.
Google nuk pranoi kërkesën tonë.
08:54
So we said OK,
192
522239
1151
Isha i dëshpëruar.
08:55
let's ask Google if they will share
their search logs with us,
their search logs with us,
193
523414
3056
Një darkë me një koleg i cili
punon për Microsoft Research
punon për Microsoft Research
08:58
so that we can look at the search logs
194
526494
1833
dhe i thash: Dua të bëj këtë studim,
09:00
and see if patients are doing
these kinds of searches.
these kinds of searches.
195
528351
2565
Google nuk pranoi, qe zhgënjyese.
09:02
Google, I am sorry to say,
denied our request.
denied our request.
196
530940
3275
Ai tha: Ne kemi Bing si motor kërkimi.
09:06
So I was bummed.
197
534819
1151
(Të qeshura)
09:07
I was at a dinner with a colleague
who works at Microsoft Research
who works at Microsoft Research
198
535994
3166
Eh..
09:11
and I said, "We wanted to do this study,
199
539184
1941
Fantastike!
09:13
Google said no, it's kind of a bummer."
200
541149
1880
Tani unë u ndjeva sigurisht më mirë-
09:15
He said, "Well, we have
the Bing searches."
the Bing searches."
201
543053
2086
(Të qeshura)
09:18
(Laughter)
202
546195
3483
Më dukej sikur flisja me Nick-un përsëri.
09:22
Yeah.
203
550805
1267
Ai punon për një nga kompanitë
më të mëdha në botë
më të mëdha në botë
09:24
That's great.
204
552096
1151
dhe unë po përpiqem
ta bëj të ndjehet mirë.
ta bëj të ndjehet mirë.
09:25
Now I felt like I was --
205
553271
1151
Por ai tha: Jo Russ, mbase nuk më kuptove.
09:26
(Laughter)
206
554446
1000
Ne nuk kemi vetëm Bing
09:27
I felt like I was talking to Nick again.
207
555470
2412
por përdorim edhe Internet Explorer
për kërkime në Google
për kërkime në Google
09:30
He works for one of the largest
companies in the world,
companies in the world,
208
558437
2624
Yahoo, Bing e të tjera...
09:33
and I'm already trying
to make him feel better.
to make him feel better.
209
561085
2206
Për 18 muaj mbajmë të dhënat e
kërkimeve për raste studimesh.
kërkimeve për raste studimesh.
09:35
But he said, "No, Russ --
you might not understand.
you might not understand.
210
563315
2445
Atëherë thashë: Tani po që kuptohemi!
09:37
We not only have Bing searches,
211
565784
1500
Ai është Eric Horvitz, shoku
im në Microsoft.
im në Microsoft.
09:39
but if you use Internet Explorer
to do searches at Google,
to do searches at Google,
212
567308
3340
Kështu që filluam studimin
09:42
Yahoo, Bing, any ...
213
570672
1891
ku zgjodhëm 50 fjalë
që një person mund të përdorë në kërkim
që një person mund të përdorë në kërkim
09:44
Then, for 18 months, we keep that data
for research purposes only."
for research purposes only."
214
572587
3643
nëse vuani nga hiperglicemia,
09:48
I said, "Now you're talking!"
215
576254
1936
si ''lodhje'', ''humbje urie''
"urinim i shpeshtë", "urinim i shumtë"
"urinim i shpeshtë", "urinim i shumtë"
09:50
This was Eric Horvitz,
my friend at Microsoft.
my friend at Microsoft.
216
578214
2198
me falni por kjo është një nga
shprehjet që kërkohet shpesh.
shprehjet që kërkohet shpesh.
09:52
So we did a study
217
580436
1695
Pra mblodhëm 50 fraza
që quajtëm ''fjalë për diabetin''
që quajtëm ''fjalë për diabetin''
09:54
where we defined 50 words
that a regular person might type in
that a regular person might type in
218
582155
4619
Bëmë një kërkim të parë.
09:58
if they're having hyperglycemia,
219
586798
1602
Zbuluam që nga 0,5% deri në 1%
10:00
like "fatigue," "loss of appetite,"
"urinating a lot," "peeing a lot" --
"urinating a lot," "peeing a lot" --
220
588424
4762
të kërkimeve online
përdorin një nga këto fjalë.
përdorin një nga këto fjalë.
10:05
forgive me, but that's one
of the things you might type in.
of the things you might type in.
221
593210
2767
Kështu që kjo qe baza jonë e klasifikimit.
10:08
So we had 50 phrases
that we called the "diabetes words."
that we called the "diabetes words."
222
596001
2790
Nëse dikush shkruan ''paroxetine''
ose ''paxil''që janë sinonime
ose ''paxil''që janë sinonime
10:10
And we did first a baseline.
223
598815
2063
dhe një nga 50 fjalët,
10:12
And it turns out
that about .5 to one percent
that about .5 to one percent
224
600902
2704
përqindja arrin shifrën 2
përsa i përket fjalëve mbi diabetin
përsa i përket fjalëve mbi diabetin
10:15
of all searches on the Internet
involve one of those words.
involve one of those words.
225
603630
2982
nëse ju keni në kërkim fjalën paroxetine.
10:18
So that's our baseline rate.
226
606636
1742
Nëse shkruajmë pravastatin
përqindja rritet 3 pikë nga baza.
përqindja rritet 3 pikë nga baza.
10:20
If people type in "paroxetine"
or "Paxil" -- those are synonyms --
or "Paxil" -- those are synonyms --
227
608402
4143
Nëse shkruajmë paroxetin dhe pravastatin
në kërkim
në kërkim
10:24
and one of those words,
228
612569
1215
përqindja rritet 10 pikë
10:25
the rate goes up to about two percent
of diabetes-type words,
of diabetes-type words,
229
613808
4890
rritje eksponenciale
10:30
if you already know
that there's that "paroxetine" word.
that there's that "paroxetine" word.
230
618722
3044
përsa i përket kërkimeve
mbi dy ilaçet që na interesonin
mbi dy ilaçet që na interesonin
10:34
If it's "pravastatin," the rate goes up
to about three percent from the baseline.
to about three percent from the baseline.
231
622191
4547
dhe fjalëve të lidhura
me diabetin dhe hipergliceminë.
me diabetin dhe hipergliceminë.
10:39
If both "paroxetine" and "pravastatin"
are present in the query,
are present in the query,
232
627171
4390
Publikuam dhe këtë
10:43
it goes up to 10 percent,
233
631585
1669
dhe tërhoqi vëmëndjen
10:45
a huge three- to four-fold increase
234
633278
3461
dhe kjo ndodhi sepse
10:48
in those searches with the two drugs
that we were interested in,
that we were interested in,
235
636763
3389
pacientët po na informonin
mbi efektet anësore tërthorazi
mbi efektet anësore tërthorazi
10:52
and diabetes-type words
or hyperglycemia-type words.
or hyperglycemia-type words.
236
640176
3566
përmes kërkimeve online.
10:56
We published this,
237
644216
1265
Kërkuam vëmëndjen e FDA-s
10:57
and it got some attention.
238
645505
1466
Ata treguan interes.
10:58
The reason it deserves attention
239
646995
1778
Më pas krijuan disa programe
për të vëzhguar mediat sociale
për të vëzhguar mediat sociale
11:00
is that patients are telling us
their side effects indirectly
their side effects indirectly
240
648797
4312
me bashkëpunimin e Microsoft,
11:05
through their searches.
241
653133
1156
që kishte një platformë të mirë
11:06
We brought this
to the attention of the FDA.
to the attention of the FDA.
242
654313
2138
për të ndjekur burime nga Twitter
11:08
They were interested.
243
656475
1269
nga Facebook
11:09
They have set up social media
surveillance programs
surveillance programs
244
657768
3606
dhe nga kërkimet e web-it
11:13
to collaborate with Microsoft,
245
661398
1751
për të parë më shpejt nëse
ilaçet, njësh apo bashkë
ilaçet, njësh apo bashkë
11:15
which had a nice infrastructure
for doing this, and others,
for doing this, and others,
246
663173
2794
japim efekte negative.
11:17
to look at Twitter feeds,
247
665991
1282
Pse po ju tregoj këtë histori?
11:19
to look at Facebook feeds,
248
667297
1716
Para së gjithash,
11:21
to look at search logs,
249
669037
1311
kemi në dispozicion baza
të dhënash në shkallë të gjëre
të dhënash në shkallë të gjëre
11:22
to try to see early signs that drugs,
either individually or together,
either individually or together,
250
670372
4909
per të kuptuar bashkëveprimet e ilaçeve
11:27
are causing problems.
251
675305
1589
dhe, esencialisht, reaksionet e tyre.
11:28
What do I take from this?
Why tell this story?
Why tell this story?
252
676918
2174
Si funksionojnë ilaçet?
11:31
Well, first of all,
253
679116
1207
Kjo ka krijuar dhe vazhdon
të krijojë një ekosistem të ri
të krijojë një ekosistem të ri
11:32
we have now the promise
of big data and medium-sized data
of big data and medium-sized data
254
680347
4037
për të kuptuar funksionimin
dhe si të optimizojmë ilaçet.
dhe si të optimizojmë ilaçet.
11:36
to help us understand drug interactions
255
684408
2918
Nick mbaroi shkollën, tani
është profesor tek Columbia.
është profesor tek Columbia.
11:39
and really, fundamentally, drug actions.
256
687350
2420
Ai eksperimentoi qindra ilaçe
gjatë doktoratës
gjatë doktoratës
11:41
How do drugs work?
257
689794
1413
dhe gjeti disa reaksione të rëndësishme
11:43
This will create and has created
a new ecosystem
a new ecosystem
258
691231
2836
i eksperimentuam sërisht
11:46
for understanding how drugs work
and to optimize their use.
and to optimize their use.
259
694091
3267
dhe treguam që kjo mënyrë funksionon
11:50
Nick went on; he's a professor
at Columbia now.
at Columbia now.
260
698303
2659
per të zbuluar reaksionet e ilaçeve.
11:52
He did this in his PhD
for hundreds of pairs of drugs.
for hundreds of pairs of drugs.
261
700986
4072
Megjithatë ja dy sqarime.
11:57
He found several
very important interactions,
very important interactions,
262
705082
2517
Ne nuk analizojmë veç dy ilaçe per herë.
11:59
and so we replicated this
263
707623
1214
Siç ju thash ka pacientë
që përdorin 3,5,7,9 ilaçe bashkë
që përdorin 3,5,7,9 ilaçe bashkë
12:00
and we showed that this
is a way that really works
is a way that really works
264
708861
2574
Ka studjuar njëri reaksionet e 9 ilaçeve?
12:03
for finding drug-drug interactions.
265
711459
2339
Po, mund ti studjojmë në çift:
A e B, A e C, A e D
A e B, A e C, A e D
12:06
However, there's a couple of things.
266
714282
1734
por sikur A,B,C,D,E,F
12:08
We don't just use pairs
of drugs at a time.
of drugs at a time.
267
716040
3046
të merren bashkë nga pacienti
12:11
As I said before, there are patients
on three, five, seven, nine drugs.
on three, five, seven, nine drugs.
268
719110
4469
dhe të bashkëveprojnë
12:15
Have they been studied with respect
to their nine-way interaction?
to their nine-way interaction?
269
723981
3642
duke ndikuar mbi efektin e njëri tjetrit
12:19
Yes, we can do pair-wise,
A and B, A and C, A and D,
A and B, A and C, A and D,
270
727647
4208
ose të krijojnë efekte anësore
të papritura?
të papritura?
12:23
but what about A, B, C,
D, E, F, G all together,
D, E, F, G all together,
271
731879
4286
Sinqerisht, nuk jemi të përgatitur mbi këtë.
12:28
being taken by the same patient,
272
736189
1762
Eshtë një fushë pa kufi
studimi i të dhënave
studimi i të dhënave
12:29
perhaps interacting with each other
273
737975
2118
për të studjuar reaksionet e ilaçeve.
12:32
in ways that either makes them
more effective or less effective
more effective or less effective
274
740117
3778
Dy informacione të fundit:
12:35
or causes side effects
that are unexpected?
that are unexpected?
275
743919
2332
Dua të mendoni mbi fuqinë që krijojmë
12:38
We really have no idea.
276
746275
1827
nga të dhënat e pacientëve mbi
ngjarjet negative
ngjarjet negative
12:40
It's a blue sky, open field
for us to use data
for us to use data
277
748126
3756
që na vinë nga farmacistët, nga pacientët
nga doktorët,
nga doktorët,
12:43
to try to understand
the interaction of drugs.
the interaction of drugs.
278
751906
2502
nga personat që na dhanë të dhënat
në Stanford, Harvard, Vanderbilt
në Stanford, Harvard, Vanderbilt
12:46
Two more lessons:
279
754848
1370
për të bazuar kërkimet tona.
12:48
I want you to think about the power
that we were able to generate
that we were able to generate
280
756242
4199
Njerëzit shqetësohen për të dhënat.
12:52
with the data from people who had
volunteered their adverse reactions
volunteered their adverse reactions
281
760465
4711
Shqetësohen për privatësinë
dhe sigurinë e tyre, është normale.
dhe sigurinë e tyre, është normale.
12:57
through their pharmacists,
through themselves, through their doctors,
through themselves, through their doctors,
282
765200
3269
Kemi nevojë për sisteme sigurie.
13:00
the people who allowed the databases
at Stanford, Harvard, Vanderbilt,
at Stanford, Harvard, Vanderbilt,
283
768493
3667
Por nuk mund të punojmë pa këto të dhëna
13:04
to be used for research.
284
772184
1427
sepse janë burim i çmueshëm
13:05
People are worried about data.
285
773929
1445
frymëzimi, zhvillimi dhe zbulimi
13:07
They're worried about their privacy
and security -- they should be.
and security -- they should be.
286
775398
3187
për mjekësinë.
13:10
We need secure systems.
287
778609
1151
Gjëja e fundit është që
13:11
But we can't have a system
that closes that data off,
that closes that data off,
288
779784
3406
ju prezantova
dy ilaçe me një histori të trishtueshme.
dy ilaçe me një histori të trishtueshme.
13:15
because it is too rich of a source
289
783214
2752
Të dy ilaçet krijonin probleme
13:17
of inspiration, innovation and discovery
290
785990
3971
rrisnin nivelin e glukozës.
13:21
for new things in medicine.
291
789985
1578
Mund të shkaktonin diabetin
13:24
And the final thing I want to say is,
292
792494
1794
tek pacientë që nuk e vuajnë atë
13:26
in this case we found two drugs
and it was a little bit of a sad story.
and it was a little bit of a sad story.
293
794312
3357
pra duhet të përdoren me shumë kujdes
13:29
The two drugs actually caused problems.
294
797693
1921
mbase jo bashkë
13:31
They increased glucose.
295
799638
1475
mbase duhet të zgjidhen ilaçe të ndryshme.
13:33
They could throw somebody into diabetes
296
801137
2446
Por, mund të ndodhte dhe e kundërta.
13:35
who would otherwise not be in diabetes,
297
803607
2294
Mund të zbulonim 2 ose 3 ilaçe
13:37
and so you would want to use
the two drugs very carefully together,
the two drugs very carefully together,
298
805925
3175
që reagonin në mënyrë të dobishme.
13:41
perhaps not together,
299
809124
1151
Mund të zbulonim efekte të reja
13:42
make different choices
when you're prescribing.
when you're prescribing.
300
810299
2340
që ilaçi veç nuk shfaq
13:44
But there was another possibility.
301
812663
1846
por bashkë, në vënd
të shkaktojë efekt anësor
të shkaktojë efekt anësor
13:46
We could have found
two drugs or three drugs
two drugs or three drugs
302
814533
2344
mund të jetë një kurë e re
13:48
that were interacting in a beneficial way.
303
816901
2261
për sëmundje që akoma nuk kanë kurë
13:51
We could have found new effects of drugs
304
819616
2712
ose për kura jo shumë efektive.
13:54
that neither of them has alone,
305
822352
2160
Nëse mendojmë për kurat me ilaçe sot
13:56
but together, instead
of causing a side effect,
of causing a side effect,
306
824536
2493
kura të avancuara për
13:59
they could be a new and novel treatment
307
827053
2425
Hiv-in, tuberkulozin, depresionin
diabetin
diabetin
14:01
for diseases that don't have treatments
308
829502
1882
flasim për mix ilaçesh.
14:03
or where the treatments are not effective.
309
831408
2007
Pra ja konkluzioni,
14:05
If we think about drug treatment today,
310
833439
2395
objekt për një tjetër
në TED Talk në të ardhmen,
në TED Talk në të ardhmen,
14:07
all the major breakthroughs --
311
835858
1752
si mund të përdorim burimet e të dhënave
14:09
for HIV, for tuberculosis,
for depression, for diabetes --
for depression, for diabetes --
312
837634
4297
për të gjetur efekte pozitive
në kombinimin e ilaçeve
në kombinimin e ilaçeve
14:13
it's always a cocktail of drugs.
313
841955
2830
që të përdoren për kura të reja
14:16
And so the upside here,
314
844809
1730
perspektiva të reja në kuptimin
e ilaçeve
e ilaçeve
14:18
and the subject for a different
TED Talk on a different day,
TED Talk on a different day,
315
846563
2849
që të na ndihmojnë të kurojmë
më mirë pacientët tonë?
më mirë pacientët tonë?
14:21
is how can we use the same data sources
316
849436
2593
14:24
to find good effects
of drugs in combination
of drugs in combination
317
852053
3563
14:27
that will provide us new treatments,
318
855640
2175
14:29
new insights into how drugs work
319
857839
1852
14:31
and enable us to take care
of our patients even better?
of our patients even better?
320
859715
3786
Shumë faleminderit.
14:35
Thank you very much.
321
863525
1166
(Duartrokitje)
14:36
(Applause)
322
864715
3499
ABOUT THE SPEAKER
Russ Altman - Big data techno-optimist and internistRuss Altman uses machine learning to better understand adverse effects of medication.
Why you should listen
Professor of bioengineering, genetics, medicine and computer science at Stanford University, Russ Altman's primary research interests are in the application of computing and informatics technologies to problems relevant to medicine. He is particularly interested in methods for understanding drug actions at molecular, cellular, organism and population levels, including how genetic variation impacts drug response.
Altman received the U.S. Presidential Early Career Award for Scientists and Engineers, a National Science Foundation CAREER Award and Stanford Medical School's graduate teaching award. He has chaired the Science Board advising the FDA Commissioner and currently serves on the NIH Director’s Advisory Committee. He is a clinically active internist, the founder of the PharmGKB knowledge base, and advisor to pharmacogenomics companies.
Russ Altman | Speaker | TED.com