ABOUT THE SPEAKER
Curtis "Wall Street" Carroll - Financial literacy advocate
Curtis “Wall Street” Carroll overcame poverty, illiteracy, incarceration and a lack of outside support to become a stock investor, creator and teacher of his own financial literacy philosophy.

Why you should listen

The media calls Curtis "Wall Street" Carroll the "Oracle of San Quentin" for his stock picking prowess and ability to translate financial information into simple language for his students.

Carroll grew up in Oakland, California surrounded by poverty. In 1996, at 17 years old, he committed a robbery where a man was killed. He turned himself in and ended up an illiterate teenager in prison with a 54-to-life sentence. While in prison, the stock market captured his attention, but due to his illiteracy he couldn't learn more about it. Motivating by the lure of financial gaining, he taught himself how to read at 20-21 years old, and then he started studying the stock market. Carroll's role models changed from drug dealers and sports figures to Bill Gates and Warren Buffet. He wanted others to learn this new way of making money.

When Carroll arrived at San Quentin in 2012, he met Troy Williams, who helped him start the Financial Literacy Program. Together they created the philosophy F.E.E.L (Financial Empowerment Emotional Literacy) that teaches people to recognize how their emotions affect their financial decision, and how to separate the two.

More profile about the speaker
Curtis "Wall Street" Carroll | Speaker | TED.com
TEDxSanQuentin

Curtis "Wall Street" Carroll: How I learned to read -- and trade stocks -- in prison

Curtis 'Wall Street' Carroll: Jinsi nilivyojifunza kusoma --na biashara ya hisa -- gerezani

Filmed:
5,811,223 views

Elimu ya fedha siyo stadi -- ni mtindo wa maisha. Chukua hiyo kutoka kwa Curtis "Wall Street" Carroll. Kama mfungwa, Carroll anajua nguvu ya dola(fedha). Akiwa gerezani, alijifunza jinsi ya kusoma na kufanya biashara ya hisa, na sasa anashirikisha ujumbe rahisi, na wenye nguvu: wote tuhanitaji kuwa werevu na pesa zetu.
- Financial literacy advocate
Curtis “Wall Street” Carroll overcame poverty, illiteracy, incarceration and a lack of outside support to become a stock investor, creator and teacher of his own financial literacy philosophy. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:12
I was 14 yearsmiaka oldzamani
0
960
2056
Nilikuwa na umri wa miaka 14
00:15
insidendani of a bowlingbowling alleykilimo cha,
1
3040
1576
nikiwa kwenye jumba la michezo,
00:16
burglarizingburglarizing an arcadeArcade gamemchezo,
2
4640
1760
nikiiba kwenye mashine ya mchezo,
00:19
and uponjuu exitingkutoka the buildingkujenga
3
7200
1776
na nilipokuwa nikitoka nje ya jengo
00:21
a securityusalama guardkulinda grabbedumechukua my armmkono, so I ranmbio.
4
9000
2200
mlinzi alikamata mkono wangu,
hivyo nikakimbia.
00:23
I ranmbio down the streetbarabara,
and I jumpedakaruka on topjuu of a fenceuzio.
5
11760
2976
Nilikimbilia mtaani,
na nikaruka juu ya uzio.
00:26
And when I got to the topjuu,
6
14760
1616
Na nilipofika juu,
00:28
the weightuzito of 3,000 quartersrobo
in my bookkitabu bagmfuko
7
16400
2176
uzito wa sarafu 3,000 kwenye mkoba wangu
00:30
pulledvunjwa me back down to the groundardhi.
8
18600
1640
ulinielemea na kunivuta chini.
00:32
So when I camealikuja to, the securityusalama guardkulinda
was standingmsimamo on topjuu of me,
9
20880
3056
Niliponyanyuka, mlinzi
alikuwa amesima juu yangu,
00:35
and he said, "NextIjayo time you little punkspunks
stealkuiba something you can carrykubeba."
10
23960
3416
na akasema, "Siku nyingine nyinyi vibaka,
ibeni vitu mnavyoweza kubeba."
00:39
(LaughterKicheko)
11
27400
2016
(Kicheko)
00:41
I was takenkuchukuliwa to juvenilevijana hallukumbi
12
29440
2136
Nilipelekwa kwenye mahabusu ya watoto
00:43
and when I was releasediliyotolewa
into the custodyulinzi of my mothermama,
13
31600
2560
na nilipoachiliwa
chini ya dhamana ya mama yangu,
00:47
the first wordsmaneno my unclemjomba said was,
"How'dJinsi alikuwa you get caughthawakupata?"
14
35080
2976
maneno ya kwanza mjomba wangu
alisema yalikuwa, "Ulikamatwaje?"
00:50
I said, "Man, the bookkitabu bagmfuko was too heavynzito."
15
38080
2176
Nikasema, "Mzee, mkoba
ulikuwa mzito sana."
00:52
He said, "Man, you weren'thawakuwa supposedwalidhani
to take all the quartersrobo."
16
40280
2936
Akasema, "Mzee,
hukutakiwa kuchukua sarafu zote."
Nikasema, "Mzee, zilikuwa ndogo.
Ningefanyaje?"
00:55
I said, "Man, they were smallndogo.
What am I supposedwalidhani to do?"
17
43240
2816
00:58
And 10 minutesdakika laterbaadae, he tookalichukua me
to burglarizeburglarize anothermwingine arcadeArcade gamemchezo.
18
46080
4896
na dakika 10 baadaye, alinipeleka kuiba
kwenye mashine nyingine ya mchezo.
01:03
We neededinahitajika gasgesi moneyfedha to get home.
19
51000
1640
Tulihitaji pesa ya petroli kufika maskani.
Hayo ndiyo yalikuwa maisha yangu.
01:05
That was my life.
20
53280
1200
01:07
I grewilikua up in OaklandOakland, CaliforniaCalifornia,
21
55440
1856
Nimekulia Oakland, Kalifornia,
01:09
with my mothermama and memberswanachama
of my immediateharaka familyfamilia
22
57320
2336
na mama yangu
na ndugu wa karibu wa familia
01:11
addictedaddicted to cracktanga cocainecocaine.
23
59680
1240
walevi wa madawa ya kulevya ya kokeini .
01:13
My environmentmazingira consistedilihusisha
of livingwanaishi with familyfamilia, friendsmarafiki,
24
61560
4440
Mazingira yangu yalijumuisha
kuishi na familia, marafiki,
01:18
and homelesswasio na makazi sheltersmaskani.
25
66960
1600
na makazi kwa wasio-na-makazi.
01:21
OftentimesMara nyingi, dinnerchajio was servedaliwahi
in breadlinesbreadlines and soupsupu kitchensjikoni.
26
69040
3680
Mara nyingi, mlo wa jioni tuliupata
kwenye foleni za vyakula vya msaada.
01:25
The bigkubwa homiehomie told me this:
27
73440
1856
Mjomba aliniambia hivi:
01:27
moneyfedha ruleskanuni the worldulimwengu
28
75320
1976
pesa inatawala dunia
01:29
and everything in it.
29
77320
1216
na kila kitu ndani yake.
01:30
And in these streetsmitaa, moneyfedha is kingmfalme.
30
78560
2080
Na katika hii mitaa, pesa ni Mfalme.
01:33
And if you followFuata the moneyfedha,
31
81320
1616
Na ikiwa utafuata pesa,
01:34
it'llitabidi leadkuongoza you to the badmbaya guy
or the good guy.
32
82960
2520
itakupeleka kwa mtu mbaya au mtu mzuri.
01:38
SoonHivi karibuni after, I committednia my first crimeuhalifu,
33
86080
2536
Baadaye kidogo,
nilifanya uhalifu wangu wa kwanza,
01:40
and it was the first time
that I was told that I had potentialuwezo
34
88640
2976
na ndiyo mara ya kwanza
nilipoambiwa kuwa nina kipaji
01:43
and feltwalihisi like somebodymtu believedaliamini in me.
35
91640
1840
na nikajisikia kuwa kuna mtu ananiaminia.
01:46
NobodyHakuna ever told me
that I could be a lawyerMwanasheria,
36
94240
2136
Hakuna aliyewahi-niambia kuwa
ningeweza kuwa mwanasheria,
01:48
doctordaktari or engineermhandisi.
37
96400
1656
daktari au mhandisi.
01:50
I mean, how was I supposedwalidhani to do that?
I couldn'thaikuweza readsoma, writeandika or spelltahajia.
38
98080
3416
Yaani, ningewezaje kufanya hivyo?
Sikuweza kusoma, kuandika wala kutahajia.
01:53
I was illiteratehawajasome.
39
101520
1216
Sikuwa mtu aliyesoma.
01:54
So I always thought
crimeuhalifu was my way to go.
40
102760
2560
Kwahiyo, mara zote nilifikiri
uhalifu ndio njia ya kwenda.
01:59
And then one day
41
107480
1696
Na kisha siku moja
02:01
I was talkingkuzungumza to somebodymtu
42
109200
1256
Nilikuwa naongea na mtu
02:02
and he was tellingkuwaambia me
about this robberywizi that we could do.
43
110480
3600
na alikuwa ananiambia juu ya
huu wizi ambao tungeweza fanya.
02:06
And we did it.
44
114760
1200
Na tukaufanya.
02:09
The realityukweli was that I was growingkukua up
45
117080
1816
Ukweli ni kwamba nilikuwa nakulia
02:10
in the strongestnguvu zaidi
financialfedha nationtaifa in the worldulimwengu,
46
118920
2216
kwenye nchi yenye uwezo mkubwa
wa kifedha duniani,
02:13
the UnitedMuungano StatesMarekani of AmericaAmerika,
47
121160
1856
Marekani,
02:15
while I watchedaliangalia my mothermama
standsimama in linemstari at a blooddamu bankBenki
48
123040
4080
huku nikiangalia mama yangu,
akisimama kwenye foleni ya benki ya damu
02:20
to sellkuuza her blooddamu for 40 dollarsdola
just to try to feedkulisha her kidswatoto.
49
128680
3680
kuuza damu yake kwa Dola 40
kujaribu tu kulisha wanae.
02:25
She still has the needlesindano marksalama
on her armssilaha to day to showonyesha for that.
50
133320
3320
Bado ana alama za sindano
mikononi mwake leo kudhihirisha hilo.
02:29
So I never caredkujali about my communityjumuiya.
51
137480
1736
Kwa hiyo sikuijali jumuiya yangu,
02:31
They didn't carehuduma about my life.
52
139240
1496
Hawakujali maisha yangu.
02:32
EverybodyKila mtu there was doing what they
were doing to take what they wanted,
53
140760
3416
Kila mtu pale alifanya anachotaka fanya kupata alichotaka,
02:36
the drugdawa dealerswafanyabiashara,
the robberswezi, the blooddamu bankBenki.
54
144200
2176
wauza mihadarati,
wezi, benki ya damu.
02:38
EverybodyKila mtu was takingkuchukua blooddamu moneyfedha.
55
146400
1616
Kila mtu alichukua fedha ya damu.
02:40
So I got minemgodi by any meansina maana necessarymuhimu.
56
148040
1896
Hivyo nilipata yangu
kwa njia yoyote ile.
02:41
I got minemgodi.
57
149960
1576
Nilipata yangu.
Elimu ya fedha
kweli ilitawala dunia,
02:43
FinancialFedha literacykusoma na kuandika
really did ruleutawala the worldulimwengu,
58
151560
2120
02:46
and I was a childmtoto slavemtumwa to it
59
154680
1976
na nilikuwa mtoto mtumwa kwake
02:48
followingzifuatazo the badmbaya guy.
60
156680
1240
nikifuata mtu mbaya.
02:52
At 17 yearsmiaka oldzamani, I was arrestedwalikamatwa
for robberywizi and murdermauaji
61
160280
3176
Nikiwa na miaka 17,
nilikamatwa kwa wizi na mauaji
02:55
and I soonhivi karibuni learnedkujifunza that financesfedha in prisonjela
ruleutawala more than they did on the streetsmitaa,
62
163480
3976
na punde nikajifunza kuwa fedha jela
zinatawala zaidi ya zilivyo mitaani,
02:59
so I wanted in.
63
167480
1200
Hivyo nilitaka kuingia.
03:01
One day, I rushedalikimbia to grabkunyakua
the sportsmichezo pageukurasa of the newspapergazeti
64
169600
3056
Siku moja, nilikurupuka kushika
ukurasa wa michezo katika gazeti
03:04
so my cellycelly could readsoma it to me,
65
172680
1816
ili mfungwa mwenzangu anisomee,
03:06
and I accidentallybahati mbaya
pickedilichukua up the businessbiashara sectionsehemu.
66
174520
2416
na kwa bahati mbaya
nikachukua sehemu ya biashara.
03:08
And this oldzamani man said,
"Hey youngsterkijana, you pickpick stockshifadhi?"
67
176960
3256
Na huyu mzee akasema,
"Hey, kijana, umechukua hisa?"
03:12
And I said, "What's that?"
68
180240
1256
Na nikasema, "Ndio nini hicho?"
03:13
He said, "That's the placemahali
where whitenyeupe folkswatu keep all theirwao moneyfedha."
69
181520
3176
Akasema, "Hiyo ndiyo sehemu ambayo
watu weupe huweka pesa yao yote."
03:16
(LaughterKicheko)
70
184720
1216
(Kicheko)
03:17
And it was the first time
that I saw a glimpseonyesha of hopetumaini,
71
185960
3856
Na ilikuwa ndiyo mara ya kwanza
nilipata ono fupi la tumaini,
03:21
a futurebaadaye.
72
189840
1496
siku za baadaye.
03:23
He gavealitoa me this briefkifupi descriptionmaelezo
of what stockshifadhi were,
73
191360
2600
Alinipa maelezo mafupi
ya hisa zilikuwa ni nini,
03:26
but it was just a glimpseonyesha.
74
194800
1440
lakini ilikuwa ni muhtasari tu.
03:30
I mean, how was I supposedwalidhani to do it?
75
198360
1776
Yaani, ningewezaje kuifanya?
03:32
I couldn'thaikuweza readsoma, writeandika or spelltahajia.
76
200160
1760
Sikuweza kusoma, kuandika wala kutahajia.
03:34
The skillsujuzi that I had developedmaendeleo
to hidekujificha my illiteracykutojua kusoma na kuandika
77
202600
2616
Ujuzi niliokuwa nimeukuza
kuficha kutokusoma kwangu
03:37
no longertena workedkazi in this environmentmazingira.
78
205240
1976
haukufanya kazi tena
katika mazingira haya.
03:39
I was trappedimefungwa in a cagengome,
preymawindo amongmiongoni mwa predatorswadudu,
79
207240
3096
Nilikuwa nimenaswa kwenye kizimba
mateka kati ya watekaji,
03:42
fightingmapigano for freedomuhuru I never had.
80
210360
1896
nikipigania uhuru ambao sijawahi kuwa nao.
03:44
I was lostpotea, tiredamechoka,
81
212280
2176
Nilikuwa nimepotea, nimechoka,
03:46
and I was out of optionschaguo.
82
214480
1360
na sikuwa na machaguzi.
03:49
So at 20 yearsmiaka oldzamani,
83
217000
1776
Kwa hiyo nikiwa na miaka 20,
03:50
I did the hardestngumu zaidi thing
I'd ever donekufanyika in my life.
84
218800
2520
nilifanya kitu kigumu kuliko vyote
nilivyowahi kufanya maishani mwangu.
03:54
I pickedilichukua up a bookkitabu,
85
222160
1200
Nilichukua kitabu,
03:57
and it was the mostwengi agonizingkuumiza
time of my life,
86
225400
2480
na ilikuwa ni kipindi kigumu sana
maishani mwangu.
04:01
tryingkujaribu to learnkujifunza how to readsoma,
87
229320
1816
kujaribu kujifunza jinsi ya kusoma,
04:03
the ostracizingostracizing from my familyfamilia,
88
231160
2616
kutengana na familia yangu,
04:05
the homieshomies.
89
233800
1200
na rafiki zangu.
04:08
It was roughmbaya, man.
90
236280
1456
Ilikuwa shida, mzee.
04:09
It was a strugglemapambano.
91
237760
1376
Ilikuwa ni mahangaiko.
04:11
But little did I know
92
239160
1696
Lakini sikufahamu japo kidogo kuwa
04:12
I was receivingkupokea the greatestkubwa zaidi giftszawadi
I had ever dreamednimeota of:
93
240880
3416
nilikuwa napata zawadi kubwa kuliko zote
nilizowahi kuziota,
04:16
self-worthkujithamini,
94
244320
1200
kujithamini,
04:18
knowledgeujuzi, disciplinenidhamu.
95
246320
1840
maarifa, nidhamu.
04:21
I was so excitedmsisimko to be readingkusoma that I readsoma
everything I could get my handsmikono on:
96
249000
3696
Nilisisimka mno kusoma, kiasi kwamba
nilisoma kila kitu nilichokitia mkononi:
04:24
candypipi wrapperswrappers, clothingnguo logosNembo,
streetbarabara signsishara, everything.
97
252720
3335
makaratasi ya pipi, nembo za nguo,
alama za barabarani, kila kitu.
04:28
I was just readingkusoma stuffvitu!
98
256079
1217
Nilikuwa nikisoma tu vitu!
04:29
(ApplauseMakofi)
99
257320
1016
(Makofi na Vifijo)
04:30
Just readingkusoma stuffvitu.
100
258360
1200
kusoma tu vitu.
04:33
I was so excitedmsisimko to know how to readsoma
and know how to spelltahajia.
101
261360
2800
Nilisisimka sana kujua jinsi ya kusoma
na kujua jinsi ya kutahajia.
04:36
The homiehomie camealikuja up, said,
"Man, what you eatingkula?"
102
264720
2256
Rafiki alikuja, akaniuliza,
"Mzee, unakula nini?"
04:39
I said, "C-A-N-D-YM-A-N-M-Y, candypipi."
103
267000
1736
Nikasema, "P-I-P-I, pipi."
04:40
(LaughterKicheko)
104
268760
2256
(Kicheko)
04:43
He said, "Let me get some."
I said, "N-ON-O. No."
105
271040
2496
Akasema, "Nipe kidogo."
Nikasema, "L-A. La."
04:45
(LaughterKicheko)
106
273560
1216
(Kicheko)
04:46
It was awesomekushangaza.
107
274800
1416
Ilikuwa babukubwa.
04:48
I mean, I can actuallykwa kweli now
for the first time in my life readsoma.
108
276240
3176
Yaani, sasa naweza, kwa mara ya kwanza
katika maisha yangu, kusoma.
04:51
The feelinghisia that I got
from it was amazingajabu.
109
279440
2040
Hisia niliyoipata, ni ya kustaajabu sana.
04:55
And then at 22, feelinghisia myselfMimi mwenyewe,
110
283240
2600
Kisha, nikiwa na miaka 22,
nikijisikia mwenyewe,
04:58
feelinghisia confidentujasiri,
111
286800
1736
nikijiamini,
05:00
I rememberedkukumbukwa what the OGOG told me.
112
288560
1840
Nilikumbuka kile yule mzee aliniambia.
05:03
So I pickedilichukua up the businessbiashara sectionsehemu
of the newspapergazeti.
113
291760
3736
Kwa hiyo nilichukua
kurasa za biashara za gazeti.
05:07
I wanted to find these richtajiri whitenyeupe folkswatu.
114
295520
1936
Nilitaka kuwatafuta hawa matajiri weupe.
05:09
(LaughterKicheko)
115
297480
1600
(Kicheko)
05:12
So I lookedilionekana for that glimpseonyesha.
116
300520
1920
Kwa hiyo nilitafuta ule muhtasari.
05:15
As I furtheredzitambuliwe my careerkazi
117
303480
1616
Nilipokuwa nikijiendeleza kikazi
05:17
in teachingkufundisha otherswengine how to
financiallykifedha managekusimamia moneyfedha and investwekeza,
118
305120
3856
nikifundisha wengine namna ya
kusimamia fedha na kuwekeza,
05:21
I soonhivi karibuni learnedkujifunza that I had to take
responsibilitywajibu for my ownmwenyewe actionsVitendo.
119
309000
3336
punde nikajifunza kuwa
nilihitaji kuwajibika kwa matendo yangu.
05:24
TrueKweli, I grewilikua up
in a very complextata environmentmazingira,
120
312360
3016
Kweli,
nilikulia kwenye mazingira tata sana,
05:27
but I chosealichagua to commitfanya crimesuhalifu,
121
315400
1936
lakini nilichagua kufanya uhalifu,
05:29
and I had to ownmwenyewe up to that.
122
317360
1776
na nilipaswa kukiri hilo.
05:31
I had to take responsibilitywajibu
for that, and I did.
123
319160
2616
Nilipaswa kuwajibika kwa hilo,
na nilifanya hivyo.
05:33
I was buildingkujenga a curriculummtaala
that could teachkufundisha incarceratedkufungwa menwatu
124
321800
2896
Nilikuwa nikiunda mtaala ambao
ungeweza kuwafundisha wafungwa
05:36
how to managekusimamia moneyfedha
throughkupitia prisonjela employmentsitaweza kutoa.
125
324720
2280
namna ya kusimamia fedha
kupitia ajira za gerezani.
05:40
ProperlyVizuri managingkusimamia our lifestylemaisha
would providekutoa transferrabletransferrable toolszana
126
328720
3176
Kutiisha mtindo wetu wa maisha
kungeweza kutoa zana zihamishikazo
05:43
that we can use to managekusimamia moneyfedha
when we reenterIngiza tena societyjamii,
127
331920
3336
ambazo tunaweza kuzitumia kusimamia fedha
tunapoirudi kwenye jamii,
05:47
like the majoritywengi of people did
who didn't commitfanya crimesuhalifu.
128
335280
3256
kama watu wengi walivyofanya
ambao hawakufanya uhalifu.
05:50
Then I discoveredaligundua
129
338560
1200
Kisha niligundua
05:52
that accordingkulingana to MarketWatchMarketWatch,
130
340680
2056
kulingana takwimu ya MarketWatch,
05:54
over 60 percentasilimia of the AmericanMarekani populationidadi ya watu
131
342760
2536
zaidi ya asilimia 60 ya wakazi wa Marekani
05:57
has underchini 1,000 dollarsdola in savingsakiba.
132
345320
2120
wana chini ya Dola 1,000 katika akiba.
06:00
SportsMichezo IllustratedIliyoonyeshwa said that
over 60 percentasilimia of NBALIGI NBA playerswachezaji
133
348200
3216
Michezo ilielezea kwamba zaidi ya asilimia 60 ya wachezaji wa NBA
06:03
and NFLNFL playerswachezaji go brokekuvunja.
134
351440
1536
na wachezaji wa NFL hufilisika.
06:05
40 percentasilimia of maritalndoa problemsmatatizo
derivehupata from financialfedha issuesmambo.
135
353000
3040
Asilimia 40 ya matatizo ya ndoa
hutokana na masuala ya kifedha.
06:09
What the hellJahannamu?
136
357080
1216
Balaa gani?
06:10
(LaughterKicheko)
137
358320
2136
(Kicheko)
06:12
You mean to tell me
that people workedkazi theirwao wholeyote livesanaishi,
138
360480
2696
Unataka kuniambia,
watu wamefanya kazi maisha yao yote,
06:15
buyingkununua carsmagari, clothesnguo,
homesnyumba and materialvifaa stuffvitu
139
363200
2576
wakinunua magari, nguo, nyumba
na vitu mbalimbali
06:17
but were livingwanaishi checkangalia to checkangalia?
140
365800
2216
lakini walikuwa waliishi hundi kwa hundi?
06:20
How in the worldulimwengu were memberswanachama of societyjamii
going to help incarceratedkufungwa individualswatu binafsi
141
368040
4336
Ni namna gani duniani wanajamii
wangekwenda kuwasaidia wafungwa
06:24
back into societyjamii
142
372400
1216
kurudi kwenye jamii
06:25
if they couldn'thaikuweza managekusimamia they ownmwenyewe stuffvitu?
143
373640
1880
ikiwa hawakuweza kusimamia
mambo yao wenyewe?
06:28
We screwedzimejaa.
144
376160
1256
Tumevurugwa.
06:29
(LaughterKicheko)
145
377440
1736
(Kicheko)
06:31
I neededinahitajika a better planMpango.
146
379200
1400
Nahitaji mpango mzuri zaidi.
06:34
This is not going to work out too well.
147
382520
2120
Hii haitakwenda kufanya kazi vizuri.
06:37
So ...
148
385040
1200
Hivyo ...
06:39
I thought.
149
387880
1200
Nilifikiria.
06:43
I now had an obligationwajibu
to meetkukutana those on the pathnjia
150
391800
2840
Sasa nilikuwa na wajibu kukutana
na wale waliokuwa kwenye mkondo huo
06:48
and help,
151
396360
1216
na kuwasaidia,
06:49
and it was crazywazimu because
I now caredkujali about my communityjumuiya.
152
397600
3256
na ilikuwa ni ajabu sababu
sasa nilijali jumuiya yangu
06:52
WowWOW, imaginefikiria that.
I caredkujali about my communityjumuiya.
153
400880
2360
Lo, hebu fikiria.
Nilijali kuhusu jumuiya yangu.
06:56
FinancialFedha illiteracykutojua kusoma na kuandika is a diseaseugonjwa
154
404640
2296
Ujinga juu ya Fedha ni ugonjwa
06:58
that has crippledyameharibu minoritieswachache
and the lowerchini classdarasa in our societyjamii
155
406960
3016
ambao umedhohofisha wachache
na walio chini katika jamii yetu
07:02
for generationsvizazi and generationsvizazi,
156
410000
2136
kwa vizazi na vizazi,
07:04
and we should be furioushasira about that.
157
412160
2496
na tunapaswa kukasirika juu ya hilo.
07:06
AskUliza yourselvesninyi wenyewe this:
158
414680
1576
Ebu jiulize:
07:08
How can 50 percentasilimia
of the AmericanMarekani populationidadi ya watu
159
416280
3256
Inawezekanaje asilimia 50
ya wakazi wa Marekani
07:11
be financiallykifedha illiteratehawajasome in a nationtaifa
driveninaendeshwa by financialfedha prosperitymafanikio?
160
419560
3960
wasiwe na elimu ya fedha katika nchi
inayoendeshwa kwa ustawi wa kifedha?
07:17
Our accessupatikanaji to justicehaki, our socialkijamii statushali,
161
425000
2856
Kupatikana kwa haki kwetu,
hadhi yetu ya kijamii,
07:19
livingwanaishi conditionshali, transportationusafiri and foodchakula
162
427880
3016
hali ya maisha, usafirishaji na chakula
07:22
are all dependenttegemezi on moneyfedha
that mostwengi people can't managekusimamia.
163
430920
3056
vyote vinategemea fedha
ambayo watu wengi hawawezi kuisimamia.
07:26
It's crazywazimu!
164
434000
1576
Ni ajabu!
07:27
It's an epidemicjanga
165
435600
1376
Ni janga
07:29
and a biggerkubwa zaidi dangerhatari to publicumma safetyusalama
than any other issuesuala.
166
437000
3000
na hatari kubwa kwa usalama wa umma
kuliko suala jingine lolote.
07:33
AccordingKwa mujibu wa to the CaliforniaCalifornia
DepartmentIdara of CorrectionsMasahihisho,
167
441720
2656
Kadiri ya
Kitengo cha Urekebishaji cha Kalifornia,
07:36
over 70 percentasilimia of those incarceratedkufungwa
168
444400
2336
zaidi ya asilimia 70 ya wale waliofungwa
07:38
have committednia or have been chargedkushtakiwa
with money-relatedyanayohusiana na fedha crimesuhalifu:
169
446760
3616
wamefanya au wameshtakiwa kwa uhalifu
uhusianao na fedha:
07:42
robberieswizi, burglarieswizi,
fraududanganyifu, larcenylarceny, distortionkuvuruga --
170
450400
4520
wizi wa kutumia nguvu, kuvunja nyumba,
kutapeli, uporaji, ghusubu --
07:47
and the listorodha goeshuenda on.
171
455720
1320
na orodha inaendelea.
07:49
CheckKagua this out:
172
457920
1216
Angalia hii:
07:51
a typicalkawaida incarceratedkufungwa personmtu
173
459160
2936
Mfungwa wa kawaida
07:54
would enteringiza the CaliforniaCalifornia prisonjela systemmfumo
174
462120
2496
huingia katika mfumo wa gereza
wa Kalifornia
07:56
with no financialfedha educationelimu,
175
464640
1560
pasipo kuwa na elimu ya fedha,
07:58
earnkupata 30 centssenti an hoursaa,
176
466840
1976
hupata ujira wa senti 30 kwa saa,
08:00
over 800 dollarsdola a yearmwaka,
177
468840
2216
zaidi ya Dola 800 kwa mwaka,
08:03
with no realhalisi expensesgharama za and savesalama no moneyfedha.
178
471080
2760
bila ya kuwa na matumizi yoyote
na kuweka akiba yoyote.
08:06
UponJuu his paroleparole, he will be givenalipewa
200 dollarsdola gatelango moneyfedha and told,
179
474760
4336
Anapopewa msamaha,
hupewa dola 200 pesa ya geti na kuambiwa,
08:11
"Hey, good luckbahati, staykaa out of troubleshida.
Don't come back to prisonjela."
180
479120
3080
"Wee, mafanikio mema, kaa mbali na
matatizo. Usirudi gerezani tena."
08:14
With no meaningfulmaana preparationmaandalizi
or long-termmuda mrefu financialfedha planMpango,
181
482800
3296
Bila kuwa na maandalizi yoyote ya maana
au mpango fedha wa muda mrefu,
08:18
what does he do ... ?
182
486120
1200
anafanyaje ...?
08:20
At 60?
183
488600
1200
Akiwa na miaka 60?
08:23
Get a good jobkazi,
184
491120
1336
Apate kazi nzuri,
08:24
or go back to the very criminalwahalifu behaviortabia
that led him to prisonjela in the first placemahali?
185
492480
3920
au arudi kwenye tabia ile ile ya uhalifu
iliyompeleka gerezani kwanza?
08:29
You taxpayerswalipa kodi, you choosechagua.
186
497400
1776
Nyinyi walipakodi, chagueni wenyewe.
08:31
Well, his educationelimu
alreadytayari chosealichagua for him, probablylabda.
187
499200
3160
Hakika, elimu yake
imeshamchagulia, pengine.
08:35
So how do we curetiba this diseaseugonjwa?
188
503120
2360
Kwa hiyo, tunatibuje ugonjwa huu?
08:38
I cofoundedcofounded a programprogramu
189
506240
1736
Nilishiriki kuanzisha programu
08:40
that we call FinancialFedha EmpowermentUwezeshaji
EmotionalKihisia LiteracyKujua kusoma na kuandika.
190
508000
4576
tuliyoiita Elimu Hisia
ya Uwezeshaji wa Kifedha
08:44
We call it FEEL,
191
512600
1456
tunaiita FEEL
08:46
and it teachesfundisha how do you separatetofauti
your emotionalkihisia decisionsmaamuzi
192
514080
3176
na inafundisha namna ya kutenganisha
maamuzi ya kihisia
08:49
from your financialfedha decisionsmaamuzi,
193
517280
1976
na maamuzi ya kifedha,
08:51
and the fournne timelesstimeless ruleskanuni
to personalbinafsi financefedha:
194
519280
3416
na sheria 4 aushi
za utawala fedha binafsi:
08:54
the propersahihi way to savesalama,
195
522720
1560
njia sahihi ya kuweka akiba,
08:57
controlkudhibiti your costgharama of livingwanaishi,
196
525560
1640
kudhibiti gharama zako za maisha,
09:00
borrowazima moneyfedha effectivelykwa ufanisi
197
528320
1776
kukopa fedha kwenye ufanisi
09:02
and diversifytofauti your financesfedha
by allowingkuruhusu your moneyfedha to work for you
198
530120
3776
kutawanya fedha yako
kuruhusu fedha yako ikufanyie kazi
09:05
insteadbadala yake of you workingkufanya kazi for it.
199
533920
1816
badala ya wewe kuifanyia kazi.
09:07
IncarceratedWalitoa taarifa people need these life skillsujuzi
before we reenterIngiza tena societyjamii.
200
535760
4160
Wafungwa wanahitaji ujuzi huu
kabla ya kuingia tena kwenye jamii.
09:13
You can't have fullkamili rehabilitationukarabati
withoutbila these life skillsujuzi.
201
541480
3896
Hatuwezi kubadilika kuwa na maisha
ya kawaida bila ujuzi huu wa maisha.
09:17
This ideawazo that only professionalswataalamu
can investwekeza and managekusimamia moneyfedha
202
545400
3816
Hii dhana kuwa ni Weledi tu
wanaweza kuwekeza na kusimamia fedha
09:21
is absolutelykabisa ridiculousujinga,
203
549240
2256
ni ya fedheha kabisa,
09:23
and whoeveryeyote told you that is lyingkusema uongo.
204
551520
1667
na yeyote aliyewaambia hivyo anadanganya.
09:25
(ApplauseMakofi)
205
553211
4965
(Makofi na Vifijo)
09:30
A professionalmtaalamu is a personmtu
206
558200
2416
Mweledi ni mtu
09:32
who knowsanajua his crafthila better than mostwengi,
207
560640
2496
anayejua kazi zake kuliko walio wengi,
09:35
and nobodyhakuna knowsanajua how much moneyfedha
you need, have or want better than you,
208
563160
4936
na hakuna mtu ajuaye kiasi gani cha fedha
wahitaji, unacho, au wataka zaidi ya wewe,
09:40
whichambayo meansina maana you are the professionalmtaalamu.
209
568120
1960
ikimaanisha kuwa wewe ni mweledi.
09:42
FinancialFedha literacykusoma na kuandika is not a skillujuzi,
ladieswanawake and gentlemenmabwana.
210
570880
4216
Elimu ya fedha siyo stadi,
mabibi na mabwana.
09:47
It's a lifestylemaisha.
211
575120
1200
Ni mtindo wa maisha.
09:49
FinancialFedha stabilityutulivu is a byproductbyproduct
of a propersahihi lifestylemaisha.
212
577560
4496
Uimara wa kifedha ni matokeo ya ziada
ya mtindo sahihi wa maisha.
09:54
A financiallykifedha soundsauti incarceratedkufungwa personmtu
can becomekuwa a taxpayingtaxpaying citizenraia,
213
582080
3800
Mfungwa mwenye elimu nzuri ya kifedha
anaweza kuwa mwananchi mlipakodi,
09:58
and a financiallykifedha soundsauti
taxpayingtaxpaying citizenraia can remainkubaki one.
214
586680
3496
na mwananchi mlipakodi mwenye elimu
nzuri ya kifedha anaweza kubaki hivyo.
10:02
This allowsinaruhusu us to createkuunda a bridgedaraja
betweenkati those people who we influenceushawishi:
215
590200
4336
Hii inatuwezesha kuunda daraja
kati ya wale watu tunaowashawishi:
10:06
familyfamilia, friendsmarafiki and those youngvijana people
216
594560
2736
familia, marafiki na wale vijana
10:09
who still believe
that crimeuhalifu and moneyfedha are relatedkuhusiana.
217
597320
2920
ambao bado wanaamini
kuwa uhalifu na pesa vina uhusiano.
10:13
So let's losekupoteza the fearhofu and anxietywasiwasi
218
601720
2896
Kwa hiyo tupoteze uwoga na wasiwasi
10:16
of all the bigkubwa financialfedha wordsmaneno
219
604640
1456
wa maneno makubwa ya kifedha
10:18
and all that other nonsenseupuuzi
that you've been out there hearingkusikia.
220
606120
3576
na ujinga mwingine wote
ambao mmekuwa mkisikia huko nje.
10:21
And let's get to the heartmoyo
of what's been cripplingkupooza our societyjamii
221
609720
3856
Na tujikite kwenye kiini
kilichokuwa kinadhoofisha jamii yetu
10:25
from takingkuchukua carehuduma of your responsibilitywajibu
to be better life managersmameneja.
222
613600
4360
kuanzia kutimiza wajibu wako
la kuwa meneja mzuri wa maisha.
10:31
And let's providekutoa a simplerahisi
and easyrahisi to use curriculummtaala
223
619000
3336
Na tutoe mtaala mwepesi na rahisi kutumia
10:34
that getshupata to the heartmoyo, the heartmoyo
224
622360
2256
ambao utaingia kwenye kiini, kiini
10:36
of what financialfedha empowermentuwezeshaji
and emotionalkihisia literacykusoma na kuandika really is.
225
624640
3936
cha ni nini ukweli wa
uwezeshaji wa kifedha na elimu ya hisia.
10:40
Now, if you're sittingameketi out here
in the audiencewatazamaji and you said,
226
628600
2896
Sasa, ikiwa umekaa hapa kwa wasikilizaji
na umesema,
10:43
"Oh yeah, well, that ain'tsio me
and I don't buykununua it,"
227
631520
2416
"Ndiyo, kweli, hiyo si mimi
na sikubaliani nayo,"
10:45
then come take my classdarasa --
228
633960
1296
basi njoo uchukue somo langu --
10:47
(LaughterKicheko)
229
635280
1696
(Kicheko)
10:49
so I can showonyesha you how much moneyfedha
it costsgharama you everykila time you get emotionalkihisia.
230
637000
3680
ili nikuoneshe ni kiasi gani cha pesa
inakugharimu kila unaposhikwa na hisia.
10:53
(ApplauseMakofi)
231
641960
3160
(Makofi na Vifijo)
10:59
Thank you very much. Thank you.
232
647600
1536
Asanteni sana. Asanteni.
11:01
(ApplauseMakofi)
233
649160
1160
(Makofi na Vifijo)
Translated by Clarence Bitegeko
Reviewed by Nelson Simfukwe

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Curtis "Wall Street" Carroll - Financial literacy advocate
Curtis “Wall Street” Carroll overcame poverty, illiteracy, incarceration and a lack of outside support to become a stock investor, creator and teacher of his own financial literacy philosophy.

Why you should listen

The media calls Curtis "Wall Street" Carroll the "Oracle of San Quentin" for his stock picking prowess and ability to translate financial information into simple language for his students.

Carroll grew up in Oakland, California surrounded by poverty. In 1996, at 17 years old, he committed a robbery where a man was killed. He turned himself in and ended up an illiterate teenager in prison with a 54-to-life sentence. While in prison, the stock market captured his attention, but due to his illiteracy he couldn't learn more about it. Motivating by the lure of financial gaining, he taught himself how to read at 20-21 years old, and then he started studying the stock market. Carroll's role models changed from drug dealers and sports figures to Bill Gates and Warren Buffet. He wanted others to learn this new way of making money.

When Carroll arrived at San Quentin in 2012, he met Troy Williams, who helped him start the Financial Literacy Program. Together they created the philosophy F.E.E.L (Financial Empowerment Emotional Literacy) that teaches people to recognize how their emotions affect their financial decision, and how to separate the two.

More profile about the speaker
Curtis "Wall Street" Carroll | Speaker | TED.com