TED2012
Christina Warinner: Tracking ancient diseases using ... plaque
Christina Warinner: Eski hastalıkları saptamada yeni bir yöntem... diş taşı!
Filmed:
Readability: 5.4
720,126 views
Eski insanlardan günümüz insanlarına kadar hastalıkların tarihini inceleyerek hastalıklar hakkında ne öğrenebileceğimizi hayal edin. Fakat nasıl? Christina Warinner bir genetik arkeolog ve şaşırtıcı, yeni bir yöntem buldu -- fosilleşmiş diş taşındaki mikrobiyal DNA.
Christina Warinner - Archaeological geneticist
Christina Warinner is a researcher at the University of Zurich, where she studies how humans have co-evolved with environments, diets and disease. Full bio
Christina Warinner is a researcher at the University of Zurich, where she studies how humans have co-evolved with environments, diets and disease. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
Have you ever wondered
0
0
2000
Diş plağınızın içinde ne olduğunu...
00:17
what is inside your dental plaque?
1
2000
3000
...hiç merak ettiniz mi?
00:20
Probably not, but people like me do.
2
5000
2000
Herhalde etmediniz, fakat benim gibi insanlar eder.
00:22
I'm an archeological geneticist
3
7000
2000
Zürih Üniversitesi...
00:24
at the Center for Evolutionary Medicine
4
9000
2000
Evrim Bilimi Merkezi'nde...
00:26
at the University of Zurich,
5
11000
2000
...genetik arkeologum...
00:28
and I study the origins and evolution of human health and disease
6
13000
3000
...ve eski insanların mumyalanmış kalıntıları ve iskeletleri...
00:31
by conducting genetic research
7
16000
2000
...üzerinde genetik araştırma yürüterek...
00:33
on the skeletal and mummified remains of ancient humans.
8
18000
3000
...insan sağlığı ve hastalıklarının kökeni ve evrimi üzerinde çalışıyorum.
00:36
And through this work, I hope to better understand
9
21000
3000
Ve bu çalışmayla, bedenlerimizin savunmasız yanlarını...
00:39
the evolutionary vulnerabilities of our bodies,
10
24000
2000
...daha iyi anlamayı umuyorum.
00:41
so that we can improve
11
26000
3000
Böylece gelecekte sağlığımızı geliştirip...
00:44
and better manage our health in the future.
12
29000
2000
...daha iyi yönetebileceğiz.
00:46
There are different ways to approach evolutionary medicine,
13
31000
3000
Evrim biliminine yaklaşımın farklı yolları vardır...
00:49
and one way is to extract human DNA
14
34000
2000
...bir tanesi eski kemiklerden...
00:51
from ancient bones.
15
36000
2000
insan DNA'sı çıkarmaktır.
00:53
And from these extracts,
16
38000
2000
Ve bu DNA'lardan...
00:55
we can reconstruct the human genome at different points in time
17
40000
3000
...tarih içinde farklı zamanlardaki insan genomunu yeniden inşa edebiliriz...
00:58
and look for changes that might be related to adaptations,
18
43000
3000
...ve adaptasyon, risk faktörleri ve genetik hastalıklarla...
01:01
risk factors and inherited diseases.
19
46000
3000
...ilgili olabilecek değişiklikleri araştırabiliriz.
01:04
But this is only one half of the story.
20
49000
3000
Fakat bu hikayenin sadece bir yüzü.
01:07
The most important health challenges today
21
52000
3000
Günümüzdeki en önemli sağlık sorunları...
01:10
are not caused by simple mutations in our genome,
22
55000
3000
...genetiğimizdeki basit mutasyonlardan değil...
01:13
but rather result from a complex and dynamic interplay
23
58000
3000
...genetik değişim, diyet, mikroplar ve parazitler ve...
01:16
between genetic variation,
24
61000
2000
...bağışıklık sistemimizin verdiği cevap...
01:18
diet, microbes and parasites
25
63000
2000
...arasındaki karmaşık ve dinamik...
01:20
and our immune response.
26
65000
2000
...etkileşimden kaynaklanır.
01:22
All of these diseases
27
67000
2000
Bu hastalıkların hepsinin...
01:24
have a strong evolutionary component
28
69000
2000
...bedenlerimizin geliştiği çevreden...
01:26
that directly relates to the fact
29
71000
2000
...bugün çok farklı bir çevrede yaşadığımız...
01:28
that we live today in a very different environment
30
73000
2000
...gerçeğiyle doğrudan ilgisi olan...
01:30
than the ones in which our bodies evolved.
31
75000
3000
...güçlü evrimsel bir bileşeni vardır.
01:33
And in order to understand these diseases,
32
78000
2000
Ve bu hastalıkları anlayabilmek için...
01:35
we need to move past studies of the human genome alone
33
80000
3000
...sadece insan genomu üzerinde yapılan araştırmaları geçip...
01:38
and towards a more holistic approach
34
83000
2000
...daha bütüncül bir yaklaşım olarak...
01:40
to human health in the past.
35
85000
2000
...geçmişteki insan sağlığına yönelmeliyiz.
01:42
But there are a lot of challenges for this.
36
87000
2000
Fakat bunun için çok sayıda zorluk var.
01:44
And first of all, what do we even study?
37
89000
3000
Ve ilki, biz ne üzerine çalışıyoruz ki?
01:47
Skeletons are ubiquitous; they're found all over the place.
38
92000
3000
İskeletler her yerde mevcut; yani her tarafta bulunabilirler.
01:50
But of course, all of the soft tissue has decomposed,
39
95000
3000
Fakat Tabii ki, yumuşak dokunun hepsi çürümüş...
01:53
and the skeleton itself
40
98000
2000
...ve iskeletin kendisinden...
01:55
has limited health information.
41
100000
2000
...sınırlı bilgi edinilebilir.
01:57
Mummies are a great source of information,
42
102000
2000
Mumyalar büyük bilgi kaynağıdır,...
01:59
except that they're really geographically limited
43
104000
3000
coğrafi olarak çok az...
02:02
and limited in time as well.
44
107000
2000
ve geçmişte sınırlı sayıda olduklarını saymazsak.
02:04
Coprolites are fossilized human feces,
45
109000
3000
Koprolitler fosilleşmiş insan dışkısıdır,
02:07
and they're actually extremely interesting.
46
112000
2000
...ve aslında son derece ilginçtir.
02:09
You can learn a lot about ancient diet and intestinal disease,
47
114000
3000
Antik diyet ve bağırsak hastalıkları hakkında çok şey öğrenebilirsiniz,...
02:12
but they are very rare.
48
117000
2000
...fakat çok nadir bulunurlar.
02:14
(Laughter)
49
119000
3000
(Kahkahalar)
02:17
So to address this problem,
50
122000
2000
Bu soruna değinmek için...
02:19
I put together a team of international researchers
51
124000
2000
...İsviçre, Danimarka ve İngiltere'de...
02:21
in Switzerland, Denmark and the U.K.
52
126000
2000
...çok az çalışılmış ve her yerde insanlar üzerinde bulunan...
02:23
to study a very poorly studied, little known material
53
128000
6000
...az bilinen bir madde üzerinde çalışmak için...
02:29
that's found on people everywhere.
54
134000
2000
...uluslararası araştırmacılardan oluşan bir takım oluşturdum.
02:31
It's a type of fossilized dental plaque
55
136000
3000
Bu madde diş taşı denilen...
02:34
that is called officially dental calculus.
56
139000
3000
...fosilleşmiş bir çeşit diş plağıdır.
02:37
Many of you may know it by the term tartar.
57
142000
2000
Çoğunuz onu tartar terimi ile tanırsınız.
02:39
It's what the dentist cleans off your teeth
58
144000
2000
Her kontrole gittiğinizde...
02:41
every time that you go in for a visit.
59
146000
2000
...dişçinizin dişinizden temizlediği şeydir.
02:43
And in a typical dentistry visit,
60
148000
2000
Ve sıradan bir diş kontrolünde...
02:45
you may have about 15 to 30 milligrams removed.
61
150000
3000
...yaklaşık 15 ila 30 mg tartar temizletirsiniz.
02:48
But in ancient times before tooth brushing,
62
153000
3000
Fakat diş fırçalamadan önceki antik zamanlarda,...
02:51
up to 600 milligrams might have built up on the teeth
63
156000
3000
...dişlerin üzerinde bir ömür boyu 600 miligrama kadar...
02:54
over a lifetime.
64
159000
2000
birikebilirdi.
02:56
And what's really important about dental calculus
65
161000
3000
Ve diş taşı hakkındaki en önemli şey...
02:59
is that it fossilizes just like the rest of the skeleton,
66
164000
3000
...iskeletin geri kalanı gibi fosilleştiğidir,...
03:02
it's abundant in quantity before the present day
67
167000
3000
...yıllar önce bol miktardaydı...
03:05
and it's ubiquitous worldwide.
68
170000
2000
ve her yerde mevcuttu.
03:07
We find it in every population around the world at all time periods
69
172000
3000
Onbinlerce yıl öncesine kadar tüm dönemlerde ve...
03:10
going back tens of thousands of years.
70
175000
2000
...her toplumda bulabiliriz.
03:12
And we even find it in neanderthals and animals.
71
177000
3000
Ve hatta neandertaller ve hayvanlarda bile bulabiliriz.
03:15
And so previous studies
72
180000
2000
Önceki çalışmalar...
03:17
had only focused on microscopy.
73
182000
2000
...sadece mikroskopi üzerine yoğunlaşmıştı.
03:19
They'd looked at dental calculus under a microscope,
74
184000
2000
Diş taşını mikroskop altında incelediler,...
03:21
and what they had found was things like pollen
75
186000
3000
...ve buldukları şey polen ve...
03:24
and plant starches,
76
189000
2000
bitki nişastaları gibi şeylerdi...
03:26
and they'd found muscle cells from animal meats
77
191000
2000
...ve hayvan etleri ve bakterilerden kas hücreleri...
03:28
and bacteria.
78
193000
2000
...bulmuşlardı.
03:30
And so what my team of researchers, what we wanted to do,
79
195000
3000
Böylece benim takımımın istediği, bizim yapmak istediğimiz...
03:33
is say, can we apply
80
198000
2000
...şöyle diyelim, genomik ve proteomik teknolojiyi...
03:35
genetic and proteomic technology
81
200000
2000
...DNA ve proteinleri saptamada...
03:37
to go after DNA and proteins,
82
202000
2000
...kullanabilir miyiz ve...
03:39
and from this can we get better taxonomic resolution
83
204000
3000
...bu sayede, ne olduğunu gerçekten anlamak için...
03:42
to really understand what's going on?
84
207000
2000
daha iyi bir taksonomik çözünürlük elde edebilir miyiz?
03:44
And what we found
85
209000
2000
Ve şunu ortaya çıkardık ki...
03:46
is that we can find many commensal and pathogenic bacteria
86
211000
2000
...geniz yolunda ve ağızda yerleşmiş...
03:48
that inhabited the nasal passages and mouth.
87
213000
3000
komensal ve patojenik bakteriler bulabiliyoruz.
03:51
We also have found immune proteins
88
216000
3000
Ayrıca bağışıklık proteinlerinin...
03:54
related to infection and inflammation
89
219000
3000
...enfeksiyon ve iltihapla ilişkisi olduğu...
03:57
and proteins and DNA related to diet.
90
222000
3000
...ve protein ve DNA'nın diyetle ilişkisi olduğunu bulduk.
04:00
But what was surprising to us, and also quite exciting,
91
225000
3000
Fakat bizi şaşırtan, ve aynı zamanda heyecanlandıran şey...
04:03
is we also found bacteria
92
228000
2000
...normalde üst solunum yollarında...
04:05
that normally inhabit upper respiratory systems.
93
230000
2000
yerleşen bakteriler bulmamızdı.
04:07
So it gives us virtual access to the lungs,
94
232000
3000
Bu da bize çoğu önemli hastalığın yerleştiği...
04:10
which is where many important diseases reside.
95
235000
3000
akciğerlere hemen hemen bir erişim sağlıyor.
04:13
And we also found bacteria
96
238000
2000
Ve normalde bağırsaklara yerleşen...
04:15
that normally inhabit the gut.
97
240000
2000
bakteriler de bulduk.
04:17
And so we can also now virtually gain access
98
242000
3000
Ve böylece şimdi daha uzaktaki bu organ sistemine...
04:20
to this even more distant organ system
99
245000
2000
...uzun zaman önce çürümüş iskeletten...
04:22
that, from the skeleton alone,
100
247000
2000
...yola çıkarak...
04:24
has long decomposed.
101
249000
2000
erişim imkanımız var.
04:26
And so by applying ancient DNA sequencing
102
251000
2000
Ve böylece eski DNA dizisini ve...
04:28
and protein mass spectrometry technologies
103
253000
2000
...protein kütle spektrometresi teknolojisini...
04:30
to ancient dental calculus,
104
255000
2000
...eski diş taşına uygulayarak...
04:32
we can generate immense quantities of data
105
257000
3000
Binlerce yıl öncesinde diyet, enfeksiyon ve bağışıklık...
04:35
that then we can use to begin to reconstruct a detailed picture
106
260000
3000
...arasındaki dinamik etkileşimin...
04:38
of the dynamic interplay
107
263000
2000
...detaylı bir resmini yeniden inşa etmeye başlamada ...
04:40
between diet, infection and immunity
108
265000
2000
...kullanabileceğimiz büyük miktarlarda...
04:42
thousands of years ago.
109
267000
2000
...bilgi üretebiliriz.
04:44
So what started out as an idea,
110
269000
2000
Bir fikir olarak başlayan bu yol,..
04:46
is now being implemented
111
271000
2000
...şimdi insan sağlığı ve hastalıkların...
04:48
to churn out millions of sequences
112
273000
2000
...uzun vadeli evrimsel tarihinden...
04:50
that we can use to investigate
113
275000
2000
...patojenlerin tek tek genetik kodlarına kadar...
04:52
the long-term evolutionary history of human health and disease,
114
277000
3000
...araştırmada kullanabileceğimiz...
04:55
right down to the genetic code of individual pathogens.
115
280000
3000
...milyonlarca dizi üretmek için uygulanıyor.
04:58
And from this information
116
283000
2000
Ve bu bilgiden yola çıkarak...
05:00
we can learn about how pathogens evolve
117
285000
2000
...patojenlerin nasıl evrimleştiği ve...
05:02
and also why they continue to make us sick.
118
287000
3000
...bizi niçin hasta etmeye devam ettikleri hakkında bilgi edinebiliriz.
05:05
And I hope I have convinced you
119
290000
2000
Ve umarım sizi diş taşının değeri hakkında...
05:07
of the value of dental calculus.
120
292000
2000
...ikna etmişimdir.
05:09
And as a final parting thought,
121
294000
2000
Ve gelecekteki arkeologların adına...
05:11
on behalf of future archeologists,
122
296000
3000
...son bir rica olarak...
05:14
I would like to ask you to please think twice
123
299000
3000
...evinize gidip, dişlerinizi fırçalamadan önce...
05:17
before you go home and brush your teeth.
124
302000
2000
lütfen iki kere düşünün.
05:19
(Applause)
125
304000
2000
(ALKIŞ)
05:21
Thank you.
126
306000
2000
Teşekkür ederim.
05:23
(Applause)
127
308000
2000
(ALKIŞ)
ABOUT THE SPEAKER
Christina Warinner - Archaeological geneticistChristina Warinner is a researcher at the University of Zurich, where she studies how humans have co-evolved with environments, diets and disease.
Why you should listen
Tna analyzes DNA from the bones and teeth of ancient people to study human evolution in response to changes in infectious disease, diet and the environment over the last 10,000 years. Using samples from ancient skeletons and mummies, she investigates how and why lactase persistence, alcohol intolerance and HIv-resistance have evolved in different populations around the world. As an archaeogeneticist, she’s particularly interested in bridging the gap between archaeology, anthropology and the biomedical sciences.
Christina Warinner | Speaker | TED.com