TEDxVCU
Elizabeth White: An honest look at the personal finance crisis
Elizabeth White: Kişisel finans krizine dürüst bir bakış
Filmed:
Readability: 3.6
1,800,039 views
Size bir sır vereyim: Baby boomer kuşağı milyonlarca kişi ileri yaşlara
ciddi bir finansal krizle giriyor ve onların tam arkasından da aynı zorlukları yaşayan daha genç bir nesil geliyor. Bu son derece kişisel konuşmada, yazar Elizabeth White finans kriziyle ilgili noktalara açık sözlülükle değiniyor ve orta hâlli bir gelirle nasıl zengin bir hayat yaşanacağına dair pratik tavsiyeler veriyor.
Elizabeth White - Author, advocate
Elizabeth White is an author and aging solutions advocate for older adults facing uncertain work and financial insecurity. Full bio
Elizabeth White is an author and aging solutions advocate for older adults facing uncertain work and financial insecurity. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:13
You know me.
0
1760
1200
Beni tanıyorsunuz.
00:16
I am in your friendship circle
hidden in plain sight.
hidden in plain sight.
1
4320
4216
Gözünüzün önünde,
arkadaş çevrenizde gizlenen biriyim.
arkadaş çevrenizde gizlenen biriyim.
00:20
My clothes are still impeccable --
2
8560
2656
Elbisem hâlâ kusursuz,
00:23
bought in the good years
when I was still making money.
when I was still making money.
3
11240
3080
para kazandığım
güzel zamanlardan kalma.
güzel zamanlardan kalma.
00:27
To look at me you would not know
4
15200
1576
Bana baktığınızda
00:28
that my electricity was cut off
last week for nonpayment,
last week for nonpayment,
5
16800
4096
faturayı ödeyemediğim için
geçen hafta elektriğimin kesildiğini
geçen hafta elektriğimin kesildiğini
00:32
or that I meet the eligibility
requirements for food stamps.
requirements for food stamps.
6
20920
4496
ya da gıda yardımı almaya
hak kazandığımı anlamazsınız.
hak kazandığımı anlamazsınız.
00:37
But if you paid attention,
7
25440
1256
Fakat dikkat ederseniz
00:38
you would see that sadness in my eyes --
8
26720
2216
gözlerimdeki mutsuzluğu görür
00:40
hear that hint of fear
in my otherwise self-assured voice.
in my otherwise self-assured voice.
9
28960
4680
ve kendinden emin gibi çıkan sesimdeki
korkunun tonunu duyarsınız.
korkunun tonunu duyarsınız.
00:46
These days I'm buying
the $1.99 trial-size jug of Tide
the $1.99 trial-size jug of Tide
10
34360
4096
Bu günlerde iki yakamı bir araya
getirmek için 1.99 dolarlık
getirmek için 1.99 dolarlık
00:50
to make ends meet.
11
38480
1216
deneme boy deterjan alıyorum.
00:51
I bet you didn't know
laundry detergent came in that size.
laundry detergent came in that size.
12
39720
3280
Bahse varım deterjanların
bu boyunu bilmiyordunuz.
bu boyunu bilmiyordunuz.
00:55
You invite me to the same
expensive restaurants
expensive restaurants
13
43960
2216
Beni ikimizin her zaman
hoş vakit geçirdiği restorana
hoş vakit geçirdiği restorana
00:58
the two of us have always enjoyed,
14
46200
2136
davet edersen
01:00
but I order mineral water now
with a twist of lemon,
with a twist of lemon,
15
48360
2456
ben, bardağı 12 dolarlık
chardonnay değil
chardonnay değil
01:02
not the 12-dollar glass of chardonnay.
16
50840
3000
sadece limonlu maden suyu söylerim.
01:06
I am frugal in my menu choices.
17
54920
2136
Menüden yemek seçerken kanaatkârım.
01:09
Meticulous, I count
every penny in my head.
every penny in my head.
18
57080
3696
Titizim, her kuruşu aklımdan hesaplarım.
01:12
I demur dividing the table bill evenly
to cover desserts and designer coffees
to cover desserts and designer coffees
19
60800
5536
Benim içmediğim 2. ya da
3. kadeh şarapları, özel kahveleri
3. kadeh şarapları, özel kahveleri
01:18
and second and third glasses
of wine I did not consume.
of wine I did not consume.
20
66360
3000
ve tatlıları içeren hesabı
eşit bölüşmeye itiraz ederim.
eşit bölüşmeye itiraz ederim.
01:22
I am tired of trying to fake appearances.
21
70000
4720
Görüntüyü kurtarma adına
rol yapmaktan yoruldum.
rol yapmaktan yoruldum.
Bir arkadaşım bana, sen yoksul değil
meteliksizsin, arada fark var dedi.
meteliksizsin, arada fark var dedi.
01:27
A friend told me that I'm broke not poor,
and there is a difference.
and there is a difference.
22
75920
3456
01:31
I live without cable, my gym membership
23
79400
2336
Kablolu TV, spor salonu üyeliği
01:33
and nail appointments.
24
81760
1256
ve manikürsüz yaşıyorum.
01:35
I've discovered I can do my own hair.
25
83040
1840
Kendi saçımı yapabildiğimi keşfettim.
01:37
There is no retirement savings,
26
85560
1616
Emeklilik birikimim,
yastık altı birikimim yok.
01:39
no nest egg.
27
87200
1280
01:42
I exhausted that long ago.
28
90000
2096
Onları çok önce tükettim.
01:44
There is no expensive condo to draw equity
29
92120
3296
Pahalı bir dairem, hisse senetlerim
ve bana destek olacak bir kocam yok.
01:47
and no husband to back me up.
30
95440
1800
01:50
Months of slow pay and no pay
have decimated my credit.
have decimated my credit.
31
98120
4840
Asgari ödemeler ve yapılmayan ödemeler
kredi notumu sıfırladı.
kredi notumu sıfırladı.
01:55
Bill collectors call constantly,
32
103400
2056
Alacak şirketleri sürekli arıyor
ve kötü durumuma
nazik bir sempati gösterdikten sonra
nazik bir sempati gösterdikten sonra
01:57
reading verbatim from a script
33
105480
2376
01:59
before expressing
polite sympathy for my plight
polite sympathy for my plight
34
107880
3136
bir metinden satır satır okuyup
02:03
and then demanding payment
arrangements I can't possibly meet.
arrangements I can't possibly meet.
35
111040
3640
yerine getirmem imkânsız olan
bir ödeme planını kabul etmemi istiyorlar.
bir ödeme planını kabul etmemi istiyorlar.
02:07
Friends wonder privately
how someone so well educated
how someone so well educated
36
115480
4056
Arkadaşlarım
bu kadar iyi eğitim alan birinin
bu kadar iyi eğitim alan birinin
ekonomik olarak nasıl çökebildiğini
merak ediyorlar.
merak ediyorlar.
02:11
could be in economic free fall.
37
119560
2280
02:15
I'm still as talented as ever
and smart as a whip,
and smart as a whip,
38
123200
3936
Hâlâ her zamanki kadar zekiyim
ve cin gibiyim
ve cin gibiyim
02:19
but work is sketchy now,
39
127160
1336
ama işim yarım yamalak,
02:20
mostly on and off consulting gigs.
40
128520
3216
arada sırada yapılan danışmanlık işleri.
02:23
At 55 I've learned how to fake cheeriness,
41
131760
4480
55 yaşımda nasıl numaradan
neşeli görünülür onu öğrendim
neşeli görünülür onu öğrendim
02:29
but there are not many
opportunities for work anymore.
opportunities for work anymore.
42
137280
4160
fakat artık fazla iş imkânı yok.
02:34
I don't remember exactly when it stopped,
43
142080
2856
İş imkânları tam olarak ne zaman
tükendi hatırlamıyorum
tükendi hatırlamıyorum
02:36
but I cannot deny now having entered
44
144960
2416
fakat şu anda,
eskiyi, bir zamanları sık anarak
eskiyi, bir zamanları sık anarak
02:39
the uncertain world
of formerly and used to be.
of formerly and used to be.
45
147400
3280
puslu bir dünyaya kaydığımı
inkâr edemem.
inkâr edemem.
02:43
I'm not sure anymore where I belong.
46
151560
2880
Artık nereye ait olduğumdan emin değilim.
02:47
What I do know is that dozens
of online job applications
of online job applications
47
155040
3696
Ama şunu biliyorum,
düzinelerce online iş başvurusu
düzinelerce online iş başvurusu
02:50
seem to just disappear into a black hole.
48
158760
2880
sanki karadeliğe girip kayboluyor.
02:54
I'm wondering what is to become of me.
49
162440
3416
Benden ne olacağını merak ediyorum.
02:57
So far my health has held up,
50
165880
2776
Şimdiye kadar sağlığım dayandı
03:00
but my body aches -- or is it my spirit?
51
168680
3240
ama artık bedenim acıyor,
yoksa o ruhum mu?
yoksa o ruhum mu?
03:04
Homeless women used to be invisible to me
52
172920
2896
Evsiz kadınları eskiden
hiç görmezdim
hiç görmezdim
03:07
but I appraise them now with curious eyes,
53
175840
2936
ama şimdi meraklı gözlerle
onları takdir ediyor
onları takdir ediyor
ve acaba hikâyeleri benimki gibi mi
başladı diye düşünüyorum.
başladı diye düşünüyorum.
03:10
wondering if their stories
started like mine.
started like mine.
54
178800
2800
03:15
I wrote this piece a year ago.
55
183120
1896
Bu bölümü geçen yıl yazdım.
03:17
It's a composite of my story
and other women I know.
and other women I know.
56
185040
3616
Benim ve tanıdığım
başka kadınların karma öyküsü.
başka kadınların karma öyküsü.
03:20
I wrote it because
I was tired of pretending
I was tired of pretending
57
188680
2656
Bunu yazdım, çünkü iyi olmadığım hâlde
03:23
I was all right when I wasn't.
58
191360
2136
iyiymiş gibi davranmaktan bıkmıştım.
03:25
I was tired of faking normal.
59
193520
2600
Normal rolü yapmaktan yorulmuştum.
03:28
I wasn't seeing myself
in the popular press.
in the popular press.
60
196840
3256
Kendimi popüler basında göremiyordum.
03:32
Nobody I knew was traveling the world
or buying a condo in Costa Rica.
or buying a condo in Costa Rica.
61
200120
4760
Tanıdığım hiç kimse dünyayı gezmiyor
veya Costa Rica'da ev almıyordu.
veya Costa Rica'da ev almıyordu.
03:37
Very few of my friends
had set aside the 15 to 20 percent
had set aside the 15 to 20 percent
62
205600
4416
Uzmanların söylediği gibi, emeklilikte
standart hayat sürdürebilmek için
standart hayat sürdürebilmek için
03:42
experts tell us we need to maintain
our standard of living in retirement.
our standard of living in retirement.
63
210040
6160
kazancının %15-20'sini ancak birkaç
arkadaşım kenara koyabilmişti.
arkadaşım kenara koyabilmişti.
03:49
My friends, many in their 50s and 60s,
64
217040
2176
Arkadaşlarımın çoğu
50-60 yaşına geldiğinde
50-60 yaşına geldiğinde
03:51
were looking at a downward mobility,
65
219240
2256
sosyal olarak aşağı gidiyor,
03:53
a work-for-life proposition,
66
221520
1776
hayatta kalmak için
çalışma dönemine giriyorlar,
çalışma dönemine giriyorlar,
03:55
just a job loss, medical diagnosis
or divorce away from insolvency.
or divorce away from insolvency.
67
223320
5960
iflas etmelerine, işten çıkma,
bir hastalık veya boşanma yetiyor.
bir hastalık veya boşanma yetiyor.
04:02
We may not have hit rock bottom,
68
230640
3136
Tam dibe vurmamış olabiliriz
04:05
but many of us saw a sequence of events
69
233800
3576
fakat çoğumuz, dibe vurmanın
ihtimal dahilinde olduğuna
ihtimal dahilinde olduğuna
04:09
where rock bottom
was possible for the first time.
was possible for the first time.
70
237400
2920
ilk kez işaret eden bir dizi olay yaşadık.
04:13
And the truth is,
it really doesn't take much.
it really doesn't take much.
71
241080
4216
Ve gerçek şu ki,
bu cidden fazla zaman almıyor.
bu cidden fazla zaman almıyor.
04:17
The median household in the US
72
245320
2176
Amerikalı orta gelirli aileler
04:19
only has enough savings
to replace one month of income.
to replace one month of income.
73
247520
4536
sadece bir aylık kazançları kadar
tasarruf yapabiliyor.
tasarruf yapabiliyor.
04:24
Forty-seven percent of us
74
252080
1576
%47'miz acil bir durumda
04:25
cannot pull together 400 dollars
to deal with an emergency.
to deal with an emergency.
75
253680
4375
400 doları bir araya getiremiyor,
04:30
That's almost half of us.
76
258079
1856
neredeyse yarımız demek.
04:31
A major car repair
and we're standing on the abyss.
and we're standing on the abyss.
77
259959
4041
Kapsamlı bir araba tamiri yaptır,
uçurumun kenarına geliyorsun.
uçurumun kenarına geliyorsun.
04:36
You wouldn't know it to look around you --
78
264680
2216
Bunu etrafınıza bakarak anlayamazsınız.
04:38
I'm not the only one in this situation.
79
266920
3256
Bu durumda olan yalnızca ben değilim.
04:42
There are people in this room
who are in the same predicament,
who are in the same predicament,
80
270200
3816
Bu odada aynı sıkıntıyı
yaşayan insanlar var.
yaşayan insanlar var.
04:46
and if it's not you,
81
274040
1216
Bu siz değilseniz bile,
04:47
it is your parents or your sister
or maybe your best friend.
or maybe your best friend.
82
275280
4840
ebeveynleriniz, kızkardeşiniz ya da
belki bir dostunuz.
belki bir dostunuz.
04:52
We get good at faking normal.
83
280720
2400
Normal rolü yapmakta ustalaşıyoruz.
04:55
Shame keeps us silent and siloed.
84
283640
3496
Utanç bizi sessizleştiriyor
ve bir köşeye itiyor.
ve bir köşeye itiyor.
04:59
When I first decided I was going
to come out with my story,
to come out with my story,
85
287160
4056
Hikâyemi açıkça yaymaya
ilk karar verdiğimde
ilk karar verdiğimde
bir web sayfası hazırladım
05:03
I did a website
86
291240
1216
05:04
and a friend noticed
that there were no photos of me --
that there were no photos of me --
87
292480
2896
ve bir arkadaşım sitede
hiç fotoğrafım olmadığını fark etti;
hiç fotoğrafım olmadığını fark etti;
05:07
it was all kind of cartoons like this.
88
295400
2840
resimlerin hepsi böyle çizimlerdi.
05:11
Even as I was coming out,
89
299800
2336
Ortaya çıkmaya başlarken bile
05:14
I was still hiding.
90
302160
2040
aslında hâlâ saklanıyordum.
05:18
We live in a world
where success is defined by income.
where success is defined by income.
91
306000
6280
Başarının gelirle tanımlandığı
bir dünyada yaşıyoruz.
bir dünyada yaşıyoruz.
05:25
When you say that you have money problems,
92
313320
3296
Maddi sıkıntın olduğunu söylediğinde,
05:28
you're announcing
pretty much that you're a loser.
pretty much that you're a loser.
93
316640
3296
aslında bir anlamda ezik olduğunu
ilan etmiş oluyorsun.
ilan etmiş oluyorsun.
05:31
When you're a graduate
of Harvard Business School as I am,
of Harvard Business School as I am,
94
319960
3136
Eğer benim gibi bir de
Harvard Business School mezunuysan
Harvard Business School mezunuysan
05:35
you're some kind of double loser.
95
323120
1800
bir tür çifte ezik oluyorsun.
05:37
We boomers hear a lot about
how we have underfunded our retirement;
how we have underfunded our retirement;
96
325720
5216
Biz boomer kuşağı, emeklilik için
birikim yapmadığımızı
birikim yapmadığımızı
ve bunun kendi hatamız olduğunu
çok işitiyoruz.
çok işitiyoruz.
05:42
how it's all our fault.
97
330960
1816
05:44
Why on earth would we draw down
our 401(k) plan to cover the shortfall
our 401(k) plan to cover the shortfall
98
332800
5056
Hangi kafayla kendi
emeklilik planımızdan para kısıp
emeklilik planımızdan para kısıp
05:49
on our mother-in-law's nursing home care,
99
337880
3536
kayınvalidemizin bakım evine
ya da çocuğumuzun eğitimine
ya da çocuğumuzun eğitimine
05:53
or to pay for our kid's tuition,
or just to survive?
or just to survive?
100
341440
4096
veya sadece hayatta kalmak için
para harcıyormuşuz?
para harcıyormuşuz?
05:57
We're accused of being
poor planners and deadbeats --
poor planners and deadbeats --
101
345560
3176
Bize planlamada kötü, borcuna nankör,
beleşçi suçlamaları yapıyorlar --
beleşçi suçlamaları yapıyorlar --
06:00
all that money we spent
on lattes and bottled water.
on lattes and bottled water.
102
348760
4656
Latte kahve ve şişe suya
harcadığımız o kadar parayla...
harcadığımız o kadar parayla...
06:05
To shame and blame
is so deliciously tempting.
is so deliciously tempting.
103
353440
3680
Ayıplama ve suçlamanın
şehvetli bir tadı var.
şehvetli bir tadı var.
06:09
Many of us don't even wait
for others to do it
for others to do it
104
357880
2296
Hatta çoğumuz bunu
başkalarından bile beklemeden
başkalarından bile beklemeden
06:12
we're so busy doing it to ourselves.
105
360200
2976
kendimize yapmakla öyle meşgulüz ki.
06:15
I say let's own our part:
106
363200
2056
Şunu diyorum,
kendi payımızı kabullenelim:
kendi payımızı kabullenelim:
06:17
we all could have saved more.
107
365280
2136
Hepimiz daha fazla biriktirebilirdik.
06:19
I know I could have saved more,
108
367440
2136
Evet daha fazla tasarruf yapabilirdim
06:21
and if you were to rifle through
my life over the last 30 years,
my life over the last 30 years,
109
369600
6176
ve hayatımın son 30 yılını
veya biraz daha geriyi kurcalarsanız
veya biraz daha geriyi kurcalarsanız
06:27
you would see more than one
dumb thing I have done financially.
dumb thing I have done financially.
110
375800
3240
birden fazla kez ahmakça finansal işler
yaptığımı görürsünüz.
yaptığımı görürsünüz.
06:31
I can't change that now
111
379680
2336
Şu an bunu değiştiremem,
06:34
and neither can you,
112
382040
1896
siz de değiştiremezsiniz,
06:35
but let's not mix up
individual, isolated behavior
individual, isolated behavior
113
383960
5376
fakat, gelin tek bir kişisel,
münferit olayı,
münferit olayı,
7,7 trilyon dolar
emeklilik gelir açığına sebep olan
emeklilik gelir açığına sebep olan
06:41
with the systemic factors
114
389360
1896
06:43
that have caused a 7.7-trillion-dollar
retirement income gap.
retirement income gap.
115
391280
5896
sistem unsurlarıyla karıştırmayalım.
06:49
Millions of boomer-age Americans
did not land here
did not land here
116
397200
3296
Boomer kuşağı Amerikalıları bu duruma
06:52
because of too many trips to Starbucks.
117
400520
2880
çok sık Starbucks'a gittiğinden düşmedi.
06:56
We spent the last three decades
dealing with flat and falling wages
dealing with flat and falling wages
118
404120
4536
Son 30 yılımızı,
sabit veya düşen ücretler,
sabit veya düşen ücretler,
07:00
and disappearing pensions
119
408680
1656
eriyip yok olan emekli aylıkları
07:02
and through-the-roof cost
120
410360
1576
ve roket gibi artan
07:03
on housing and health care and education.
121
411960
2920
barınma, sağlık ve eğitim ücretleriyle
boğuşarak geçirdik.
boğuşarak geçirdik.
07:07
It used to not be like this.
122
415800
2016
Eskiden böyle değildi.
07:09
We all remember the three-legged
retirement income stool
retirement income stool
123
417840
5496
Hepimiz 3 ayaklı emeklilik gelir
taburesini hatırlarız.
taburesini hatırlarız.
07:15
which had the savings
and pension and social security.
and pension and social security.
124
423360
5936
Bu ayaklar, birikim, emekli aylığı
ve sosyal güvenlikti.
ve sosyal güvenlikti.
07:21
Well, that stool has gone wobbly.
125
429320
2256
Kusura bakmayın, tabure artık sallanıyor.
07:23
Take savings -- what savings?
126
431600
1656
Birikim yap. Hangi birikimi?
07:25
For many families,
127
433280
1456
Birçok ailede
07:26
there's just nothing left to save
after the bills have been paid.
after the bills have been paid.
128
434760
3640
faturalar ödendikten sonra
biriktirecek hiçbir şey kalmıyor.
biriktirecek hiçbir şey kalmıyor.
07:31
The pension leg of the stool
has also gone wobbly.
has also gone wobbly.
129
439160
2816
Taburenin emekli aylığı
ayağı da sallanıyor.
ayağı da sallanıyor.
07:34
We can remember
when many people had pensions.
when many people had pensions.
130
442000
2936
Birçok kişinin emekli aylığı
aldığı zamanları hatırlarız.
aldığı zamanları hatırlarız.
07:36
Today only 13 percent of American workers
are employed by companies that offer them.
are employed by companies that offer them.
131
444960
6160
Bugün, Amerikalı işçilerin sadece %13'ü
emekli aylığı veren şirketlerde çalışıyor.
emekli aylığı veren şirketlerde çalışıyor.
07:43
So what did we get instead?
132
451600
1336
Peki bunun yerine ne aldık?
07:44
We got 401(k)-type plans
133
452960
2776
401(k) emeklilik planı aldık
07:47
and suddenly responsibility
for retirement planning got shifted
for retirement planning got shifted
134
455760
3936
ve aniden, emeklilik planlaması
yükümlülüğü
yükümlülüğü
07:51
from our companies to us.
135
459720
2040
şirketlerden bize geçti.
07:54
We got the reigns
but we also got the risk,
but we also got the risk,
136
462480
3376
İpler bizim elimizdeydi
ama risk de bize aitti
ama risk de bize aitti
07:57
and it turns out that millions of us
just aren't that good
just aren't that good
137
465880
3976
ve öyle görünüyor ki
milyonlarcamız geçen 40 küsur yılda
milyonlarcamız geçen 40 küsur yılda
08:01
at voluntarily investing over 40 years.
138
469880
3896
gönüllü birikim yapmakta pek iyi değildi.
08:05
Millions of us just aren't that good
at managing market risk.
at managing market risk.
139
473800
5176
Milyonlarcamız piyasa risklerini
yönetmede hiç de iyi değil.
yönetmede hiç de iyi değil.
08:11
And really the numbers tell the story.
140
479000
2416
Ve rakamlar bize bu durumu
çok iyi anlatıyor.
çok iyi anlatıyor.
08:13
Half of all American households
have no retirement savings at all.
have no retirement savings at all.
141
481440
5576
Amerikalı ailelerin yarısının
hiç emeklilik birikimi yok.
hiç emeklilik birikimi yok.
08:19
That would be zero.
142
487040
1216
Yani elde var sıfır.
08:20
No 401(k), no IRA, not a dime.
143
488280
2680
Ne 401(k) planı, ne bireysel emeklilik
hesabı var, hatta kuruşu bile yok.
hesabı var, hatta kuruşu bile yok.
08:23
Among 55-to-64-year-olds
who do have a retirement account,
who do have a retirement account,
144
491520
4896
55-64 yaş arası emeklilik
hesabı sahibi olanlarda
hesabı sahibi olanlarda
08:28
the median value of that account
is 104,000 dollars.
is 104,000 dollars.
145
496440
5376
hesapların ortanca değeri 104.000 dolar.
08:33
Now, 104,000 dollars
does sound better than zero,
does sound better than zero,
146
501840
4296
104.000 dolar sıfıra göre iyi görünebilir
08:38
but as an annuity,
it generates about 300 dollars.
it generates about 300 dollars.
147
506160
3816
fakat bu rakam yılda
yaklaşık 300 dolar getiri sağlar.
yaklaşık 300 dolar getiri sağlar.
08:42
I don't have to tell you
that you can't live on that.
that you can't live on that.
148
510000
4256
Bununla geçinilemeyeceğini
söylememe gerek yok.
söylememe gerek yok.
08:46
With savings down,
149
514280
2456
Birikimlerin erimesiyle
08:48
pensions becoming a relic of the past
150
516760
2856
emekli aylıkları geçmişin
bir anısına, kalıntısına dönüşüyor
bir anısına, kalıntısına dönüşüyor
08:51
and 401(k) plans
failing millions of Americans,
failing millions of Americans,
151
519640
3976
ve milyonlarca Amerikalının
401(k) planı başarısız oluyor.
401(k) planı başarısız oluyor.
08:55
many near-retirees
are dependent on social security
are dependent on social security
152
523640
3536
Çoğu emekliliğe yakın insan
emeklilik planlamada
emeklilik planlamada
08:59
as their retirement plan.
153
527200
2040
sosyal güvenliğe bağımlı.
09:01
But here's the problem.
154
529840
1256
Ama sorun şu ki,
09:03
Social security was never supposed
to be the retirement plan.
to be the retirement plan.
155
531120
4496
sosyal güvenlikten kasıt
hiçbir zaman emeklilik planı olmadı.
hiçbir zaman emeklilik planı olmadı.
09:07
It's not nearly enough.
156
535640
1256
Alâkası bile yoktu.
09:08
At best it replaces
something like 40 percent
something like 40 percent
157
536920
2936
En iyi şartlarda bile
emeklilik öncesi gelirin
emeklilik öncesi gelirin
09:11
of your pre-retirement income.
158
539880
1960
%40'ını geri öder.
sosyal güvenlik kanununun
09:15
Things have changed a lot
159
543720
1376
09:17
from when social security
was introduced back in 1935.
was introduced back in 1935.
160
545120
4816
1935'de yürürlüğe girmesinden
bu yana çok şey değişti.
bu yana çok şey değişti.
09:21
Then, a 21-year-old male
had a 50 percent chance
had a 50 percent chance
161
549960
4216
O zamanlar, 21 yaşında bir erkeğin
65 yaşına kadar
65 yaşına kadar
09:26
of living until he was 65.
162
554200
2360
yaşama şansı yüzde 50 idi.
09:29
So he retired at 60,
163
557440
2696
Yani 60'ında emekli olur,
09:32
did a little fishing,
kissed his grandkids,
kissed his grandkids,
164
560160
2576
biraz balık tutar, torunları öper,
09:34
got his gold watch --
165
562760
1656
bir altın saat hediye edilir
09:36
he'd be dead within five years
of receiving benefits.
of receiving benefits.
166
564440
3520
ve aylığı alırken 5 yıl içinde ölürdü.
09:40
That's not the pattern today.
167
568520
2256
Ama günümüzde durum bu değil.
09:42
If you're in your late
50s and in good health,
50s and in good health,
168
570800
2376
50'lerin sonunda ve sağlıklıysan,
09:45
you're going to live easily
another 20 or 25 years.
another 20 or 25 years.
169
573200
4416
rahatça bir 20, 25 yıl daha yaşarsın.
09:49
That's a really long time
to make ends meet
to make ends meet
170
577640
2616
Eğer beş parasızsan, iki yakanı
bir araya getirmeyle yaşanacak
bir araya getirmeyle yaşanacak
09:52
if you are broke.
171
580280
1240
çok uzun bir süre.
09:54
So what's the play if you've landed here
172
582360
3016
Peki, vaziyetimiz bu ve diyelim ki
09:57
and you're 50 or 55 or 60?
173
585400
2840
50-60 yaşındayız, ne yapabiliriz?
10:00
What's the play
if you don't want to land here
if you don't want to land here
174
588760
3216
Peki 20-30 yaşındaysak
10:04
and you're 22 or 32?
175
592000
3136
ve bu duruma gelmek
istemiyorsak ne yapabiliriz?
istemiyorsak ne yapabiliriz?
10:07
Here's what I've learned
from my own experience.
from my own experience.
176
595160
2360
Deneyimlerimden şunları öğrendim:
10:10
The cavalry's not coming.
177
598720
1480
Kimse imdadımıza yetişmeyecek.
10:12
There is no big rescue,
178
600960
1856
Öyle bir büyük kurtuluş falan yok,
10:14
no prince charming,
179
602840
1376
beyaz atlı prens zaten yok,
10:16
no big bailout in the works.
180
604240
2816
işletmelere yüksek mali yardım da olmaz.
10:19
To have a shot at something other
than being old and poor in America,
than being old and poor in America,
181
607080
5256
Amerika'da yaşlı ve yoksul olmaktan
başka bir şansınız olsun istiyorsanız
başka bir şansınız olsun istiyorsanız
10:24
we're going to have to save
ourselves and each other.
ourselves and each other.
182
612360
3800
kendi kendimizi ve birbirimizi
kurtarmak zorundayız.
kurtarmak zorundayız.
10:28
I've had to come out of the shadows,
183
616920
4160
Saklandığım yerden açığa çıkmak
10:34
stand here openly,
184
622160
3776
ve buraya gelmek zorundaydım
10:37
and I'm inviting you to do so as well.
185
625960
2976
ve sizi de aynını yapmaya davet ediyorum.
10:40
I'm not going to tell you
that it's not easy.
that it's not easy.
186
628960
3256
Kolay değildi demeyeceğim.
10:44
I ventured though to tell my story
187
632240
2816
Size öykümü anlatmaya cesaret ettim
10:47
because I thought it would make it
a little easier for people to tell theirs.
a little easier for people to tell theirs.
188
635080
4616
çünkü bunun başkalarının öykülerini
anlatmalarını kolaylaştıracağını düşündüm.
anlatmalarını kolaylaştıracağını düşündüm.
10:51
I think it's only through
our strength in numbers
our strength in numbers
189
639720
3176
Bence yalnızca sayısal çoğunluktan
gelen gücümüzü kullanarak
gelen gücümüzü kullanarak
10:54
that we can begin to change
the national "la-la" conversation
the national "la-la" conversation
190
642920
4656
yaşadığımız bu emeklilik krizini
ulusal bir "boş konuşma" olmaktan
ulusal bir "boş konuşma" olmaktan
10:59
that we are having
on this retirement crisis.
on this retirement crisis.
191
647600
3280
başka bir şeye
dönüştürmeye başlayabiliriz.
dönüştürmeye başlayabiliriz.
11:03
With so many of us shell-shocked
and adrift about what has happened to us,
and adrift about what has happened to us,
192
651400
5136
Çoğumuz dinamit yemiş gibi şokta ve
başına gelenlerden korkmuş bir halde iken
başına gelenlerden korkmuş bir halde iken
11:08
we're going to have to build up
from the grassroots,
from the grassroots,
193
656560
4136
tabandan başlayarak
benim direnç çemberleri dediğim
benim direnç çemberleri dediğim
11:12
forming what I think
are resilience circles.
are resilience circles.
194
660720
2936
şeyler inşa etmeliyiz.
11:15
These are small groups
of people coming together
of people coming together
195
663680
4216
Bunlar, başlarından geçenleri konuşup
11:19
to talk about what has happened to them,
196
667920
3176
kaynakları ve bilgileri paylaşıp
11:23
to share resources and information
197
671120
2416
bir çıkış yolu bulmaya çalışan
11:25
and to begin to figure out a way forward.
198
673560
2600
küçük insan grupları olacak.
11:28
I believe from this base
that we can find our voices again
that we can find our voices again
199
676760
4176
İnanıyorum ki bu temelle
suskunluğumuzu atıp
suskunluğumuzu atıp
11:32
and sound the alarm --
200
680960
1576
sirenleri çalabilir,
11:34
start pushing our institutions
and policymakers
and policymakers
201
682560
4456
kurumlara ve politikacılara
baskı yaparak
baskı yaparak
11:39
to go hard on this retirement crisis
with the urgency it deserves.
with the urgency it deserves.
202
687040
4080
bu emeklilik krizine hakettiği ivedilikle
müdahale etmelerini sağlayabiliriz.
müdahale etmelerini sağlayabiliriz.
11:43
In the meantime --
203
691960
1456
Bu sırada --
11:45
and there is an "in the meantime" --
204
693440
2096
evet bir de "bu sırada" var --
11:47
we're going to have to adopt
a live-low-to-the-ground mindset,
a live-low-to-the-ground mindset,
205
695560
4856
Bu sırada, minimalist yaşam
düşüncesini benimseyeceğiz
düşüncesini benimseyeceğiz
11:52
drastically cutting back on our expenses.
206
700440
3256
ve harcamalarımızda
büyük kesintilere gideceğiz.
büyük kesintilere gideceğiz.
11:55
And I don't mean
just living within our means.
just living within our means.
207
703720
4736
Bundan kastım,
imkânımız dahilinde yaşamak değil.
imkânımız dahilinde yaşamak değil.
12:00
A lot of people are already doing that.
208
708480
2320
Birçok insan bunu zaten yapıyor.
12:04
What is called for now is to,
209
712320
2776
Şu anda yapmamız gereken,
12:07
in a much deeper way,
210
715120
2296
bunun çok daha derin bir hâli.
12:09
ask ourselves what it really means
211
717440
2296
Kendimize soralım, sahip olunan
şeylerle tanımlanmayan
şeylerle tanımlanmayan
12:11
to live a life
that is not defined by things.
that is not defined by things.
212
719760
4136
bir hayat yaşamak ne anlama gelir?
12:15
I call it "smalling up."
213
723920
1720
Ben buna ''küçülmek'' diyorum.
12:18
Smalling up is figuring out
what you really need
what you really need
214
726600
3576
Küçülmek, tokgözlü ve ayaklarınızı
yerde hissetmenizi sağlayacak
yerde hissetmenizi sağlayacak
12:22
to feel contented and grounded.
215
730200
3376
gerçek ihtiyaçlarınızı bulmak demek.
12:25
I have a friend who drives
really beat-up, raggedy cars,
really beat-up, raggedy cars,
216
733600
5016
Bir arkadaşım çok döküntü
ve külüstür arabalara biniyor
ve külüstür arabalara biniyor
12:30
but he will scrimp and save
15,000 dollars at one point
15,000 dollars at one point
217
738640
5656
fakat bir gün bu kıstıklarıyla
15 bin dolar biriktirip
15 bin dolar biriktirip
12:36
to buy a flute
218
744320
1216
flüt alacak,
12:37
because music is
what really matters to him.
what really matters to him.
219
745560
2240
çünkü onun için en önemli şey müzik.
12:40
He smalled up.
220
748920
1320
O küçüldü.
12:43
I've had to also let go
of magical thinking --
of magical thinking --
221
751280
2456
Ben ayrıca, yeterince sabredersem
12:45
this idea that if I just
was patient enough
was patient enough
222
753760
3976
ve yeterince kemer sıkarsam
işler normale dönecek türü
işler normale dönecek türü
12:49
and tightened my belt
223
757760
1256
sihir bekleyen düşünce kalıplarından
12:51
that things would go back to normal.
224
759040
2376
kurtulmak zorundaydım.
12:53
If I just sent in one more CV
225
761440
4136
"Eğer bir firmaya daha CV gönderirsem,
12:57
or applied to one more job online
226
765600
3216
bir iş başvurusu daha yaparsam
veya bir ağ etkinliğine daha katılırsam
13:00
or attended one more networking event
227
768840
2816
13:03
that surely I'd get the kind of job
I was used to having.
I was used to having.
228
771680
3040
kesinlikle eski işim gibi bir işe girerim
13:07
Surely things would return to normal.
229
775440
2600
ve tabii ki her şey
normale döner" safsatası.
normale döner" safsatası.
13:10
The truth is I'm not going back
and neither are you.
and neither are you.
230
778600
4896
Gerçek şu ki, ne ben
ne de siz normale döneceğiz.
ne de siz normale döneceğiz.
13:15
The normal that we knew is over.
231
783520
3160
Bizim bildiğimiz normal artık tarih oldu.
13:19
In this new place that we are,
232
787560
2136
İçinde bulunduğumuz bu yeni dünyada
13:21
we're going to be asked to do things
that we don't want to do.
that we don't want to do.
233
789720
3416
bizden yapmak istemediğimiz şeyleri
yapmamız istenecek.
yapmamız istenecek.
13:25
We're going to be asked
to take assignments
to take assignments
234
793160
2896
Konumumuz, yeteneğimiz
ve becerimizin altında
ve becerimizin altında
13:28
that we think are beneath
our station and our talent
our station and our talent
235
796080
3856
görevler almamız istenecek
13:31
and our skill.
236
799960
1416
13:33
I have had to get off my throne.
237
801400
2280
Ben tahtımdan inmek zorundaydım.
13:36
Last year, a good friend of mine
asked me if I would help her
asked me if I would help her
238
804880
3216
Geçen yıl bir arkadaşım
bir organizasyon işinde
bir organizasyon işinde
yardım edip edemeyeceğimi sordu.
13:40
with some organization work.
239
808120
1496
13:41
I assumed she meant community organizing
240
809640
2816
Sandım ki Başkan Obama'nın
Chicago'da yaptığı türden
Chicago'da yaptığı türden
13:44
along the lines of what
President Obama did in Chicago.
President Obama did in Chicago.
241
812480
4096
bir toplumsal organizasyonu kastediyor.
13:48
She meant organizing somebody's closet.
242
816600
2976
Halbuki birinin gardrobunu
düzenlemekten bahsediyormuş.
düzenlemekten bahsediyormuş.
13:51
I said, "I'm not doing that."
243
819600
1416
"Bunu yapmam" dedim.
13:53
She said, "Get off your throne.
Money is green."
Money is green."
244
821040
2960
O da bana dedi ki,
"İn şu tahtından, para paradır."
"İn şu tahtından, para paradır."
13:58
It's not easy being part
of the advance team
of the advance team
245
826160
3736
Bu hızla gelen
yeni çalışma ve yaşama çağında
yeni çalışma ve yaşama çağında
14:01
that is ushering in this new era
of work and living.
of work and living.
246
829920
4216
öncü takımda olmak kolay değil.
14:06
First is always hardest.
247
834160
1936
İlk olmak her zaman en zorudur.
14:08
First is before there are networks
248
836120
3256
İlk olmak bağlantılardan,
14:11
and pathways and role models ...
249
839400
3376
kısayollar ve rol modellerden önce
var olmak demektir.
var olmak demektir.
14:14
before there are policies
and ways to show us
and ways to show us
250
842800
5736
Bize ileriye uzanan yolu gösteren
haritalar oluşmadan önce
haritalar oluşmadan önce
14:20
how to go forward.
251
848560
1440
var olmak demektir.
14:23
We're in the middle of a seismic shift,
252
851040
3136
Sismik bir kaymanın tam ortasındayız
14:26
and we're going to have to find
bridgework to get us through.
bridgework to get us through.
253
854200
4280
ve bu dönemi atlatmamızı sağlayacak
bir köprü iş bulmalıyız.
bir köprü iş bulmalıyız.
14:31
Bridgework is what we do in the meantime;
254
859080
2616
Köprü işimiz bu sırada yapacağımız
işimiz olacak.
işimiz olacak.
14:33
bridgework is what we do
255
861720
1536
Köprü işimiz,
geleceği görmeye çalışırken
geleceği görmeye çalışırken
14:35
while we're trying
to figure out what is next.
to figure out what is next.
256
863280
2560
yapacağımız iş olacak.
14:38
Bridgework is also
letting go of this notion
letting go of this notion
257
866440
2616
Köprü iş aynı zamanda
kendi öz kıymet ve değerimizin
kendi öz kıymet ve değerimizin
14:41
that our worth and our value
depend on our income
depend on our income
258
869080
4576
gelirimiz, ünvanımız ve işimizle
doğru orantılı olduğu
doğru orantılı olduğu
düşüncesini terk etmeyi getirecektir.
14:45
and our titles and our jobs.
259
873680
2000
14:48
Bridgework can look crazy or cool
depending on how you were rolling
depending on how you were rolling
260
876240
3896
Köprü işiniz, kişisel finans krizi
sizi vurmadan önceki halinize göre
sizi vurmadan önceki halinize göre
14:52
when your personal financial crisis hit.
261
880160
3256
çılgınca ya da havalı görünebilir.
14:55
I have friends with PhDs
who are working at the Container Store
who are working at the Container Store
262
883440
3816
Container Store'da çalışan
ve Uber veya Lyft süren
ve Uber veya Lyft süren
14:59
or driving Uber or Lyft,
263
887280
2096
Doktora dereceli arkadaşlarım var
15:01
and then I have other friends
who are partnering with other boomers
who are partnering with other boomers
264
889400
3856
ve öte yandan boomer kuşağı
kişilerle ortak olup
kişilerle ortak olup
15:05
and doing really cool
entrepreneurial ventures.
entrepreneurial ventures.
265
893280
3600
güzel girişimcilik serüvenlerine atılan
arkadaşlarım da var.
arkadaşlarım da var.
15:09
Bridgework doesn't mean that we don't want
266
897960
3000
Köprü işimizin olması,
eski kariyerlerimizde
eski kariyerlerimizde
15:14
to build on our past careers,
267
902360
1896
devam etmek istemiyoruz
15:16
that we don't want meaningful work.
268
904280
2720
veya anlamlı işler istemiyoruz
demek değil.
demek değil.
15:19
We do.
269
907360
1296
İstiyoruz.
15:20
Bridgework is what we do in the meantime
270
908680
3456
Köprü iş bir sonraki hamleyi tasarlarken
15:24
while we're figuring out what is next.
271
912160
3320
sadece o sırada yaptığımız şey.
15:28
I've also learned to think
strategy not failure
strategy not failure
272
916120
3576
Ben ayrıca, yapmak istemediğim
bütün şeyleri zihnimde sınıflandırırken
bütün şeyleri zihnimde sınıflandırırken
15:31
when I'm sort of processing
all these things that I don't want to do.
all these things that I don't want to do.
273
919720
5000
stratejiyi düşünmeyi öğrendim,
başarısızlığı değil.
başarısızlığı değil.
15:37
And I say that that's an approach
274
925520
1936
Ve size bu yaklaşımı
15:39
that I would invite you
to consider as well.
to consider as well.
275
927480
2776
dikkate almanızı söylüyorum.
15:42
So if you need to move in
with your brother to make ends meet,
with your brother to make ends meet,
276
930280
4336
Yani, geçinebilmek için kardeşinle
aynı eve taşınman gerekiyorsa
aynı eve taşınman gerekiyorsa
15:46
call him.
277
934640
1336
onu ara.
15:48
If you need to take in a boarder
to help you pay your mortgage
to help you pay your mortgage
278
936000
5496
Eğer ev kredisi
veya kirayı ödeyebilmek için
veya kirayı ödeyebilmek için
bir odanı kiraya vermen gerekiyorsa,
15:53
or pay your rent,
279
941520
1496
15:55
do it.
280
943040
1216
bunu yap.
15:56
If you need to get food stamps,
281
944280
2336
Eğer gıda yardımı kuponu
alman gerekiyorsa,
alman gerekiyorsa,
15:58
get the darn food stamps.
282
946640
1936
git ve kahrolası kuponu al.
16:00
AARP says only a third of older adults
who are eligible actually get them.
who are eligible actually get them.
283
948600
5840
AARP'ye göre şartları uyan yaşlıların
sadece 3'te 1'i bunu alıyor.
sadece 3'te 1'i bunu alıyor.
16:07
Do what you need to do
to go another round.
to go another round.
284
955200
3520
Günü atlatmak için
ne yapman gerekiyorsa yap.
ne yapman gerekiyorsa yap.
16:11
Know that there are millions of us.
285
959440
3696
Bilin ki biz milyonlarcayız.
16:15
Come out of the shadows.
286
963160
2296
Karanlıklarda saklanmaktan vazgeç.
16:17
Cut back,
287
965480
1216
Harcamaları kıs,
16:18
small up;
288
966720
1336
küçül,
16:20
think strategy, not failure;
289
968080
2400
stratejiyi düşün, başarısızlığı değil.
16:23
get off your throne
290
971440
1696
Tahtından in
16:25
and find the bridgework
to get your through the lean times.
to get your through the lean times.
291
973160
4640
ve zor zamanları geçirmeni sağlayacak
köprü işini bul
köprü işini bul
16:30
As a country, we have achieved longevity,
292
978800
3496
Ülke olarak, tanı, tedavi
ve hastalıkların kontrolüne
ve hastalıkların kontrolüne
16:34
investing billions of dollars
in the diagnosis, treatment
in the diagnosis, treatment
293
982320
5216
milyarlarca dolar harcayarak
16:39
and management of disease.
294
987560
1760
uzun yaşamı başardık.
16:41
It's not enough to just live a long time.
295
989880
4256
Yalnızca uzun yaşamak yetmiyor,
16:46
We want to live well.
296
994160
2000
güzel yaşamak da istiyoruz.
16:48
We haven't invested nearly as much
in the physical infrastructure
in the physical infrastructure
297
996960
5296
Bunu sağlayacak fiziksel altyapıya
16:54
to ensure that that happens.
298
1002280
1960
yeteri kadar yatırım yapmadık.
16:57
We need now a new way of thinking
299
1005000
3576
Artık Amerika'da yaşlı olmakla ilgili
17:00
about what it means to be old in America.
300
1008600
3200
yeni bir tutuma ihtiyacımız var.
17:04
And we need guidance
and ideas about how to live
and ideas about how to live
301
1012560
5416
Ve mütevazı bir gelirle
nasıl daha zengin ve içi dolu
nasıl daha zengin ve içi dolu
17:10
a richly textured life
302
1018000
2176
bir hayat yaşayabileceğimizi gösteren
17:12
on a much more modest income.
303
1020200
2040
fikir ve rehberlere ihtiyacımız var.
17:15
So I am calling on change agents
304
1023040
3296
Değişimin temsilcileri,
17:18
and social entrepreneurs,
305
1026359
2056
sosyal girişimciler,
17:20
artists and elders
306
1028440
1856
sanatçılar ve yaşlılar
ve sosyal amaçlı yatırımcılar,
17:22
and impact investors.
307
1030319
1497
17:23
I'm calling on developers
and disrupters of the status quo.
and disrupters of the status quo.
308
1031839
4641
geliştiriciler ve mevcut durumu
değiştireceklere sesleniyorum.
değiştireceklere sesleniyorum.
17:29
We need you to help us imagine
309
1037079
2520
Bizim önümüzde yaşayacağımız
uzun yıllarda
uzun yıllarda
17:33
how to invest in the services
and products and infrastructure
and products and infrastructure
310
1041760
5455
haysiyetimizi, bağımsızlığımızı
ve mutluluğumuzu destekleyecek
ve mutluluğumuzu destekleyecek
17:39
that will support our dignity,
311
1047240
2496
hizmet, ürün ve altyapılara
17:41
our independence and our well-being
312
1049760
3176
nasıl yatırım yapılacağını
17:44
in these many, many decades
that we're going to live.
that we're going to live.
313
1052960
3160
tasavvur etmede
yardımınıza ihtiyacımız var.
yardımınıza ihtiyacımız var.
17:49
My journey has taken me
from a place of fear and shame
from a place of fear and shame
314
1057040
4416
Benim yolculuğum,
beni korku ve utanç dolu bir yerden
beni korku ve utanç dolu bir yerden
17:53
to one of humility and understanding.
315
1061480
3256
tevazu ve anlayış içeren bir yere getirdi.
17:56
I'm ready now to link shields with others,
316
1064760
4136
Bu şavaşı vermede
artık diğer insanlarla
artık diğer insanlarla
18:00
to fight this fight,
317
1068920
2576
tek vücut olmaya hazırım
18:03
and I'm inviting you to join me.
318
1071520
2136
ve sizi bana katılmaya davet ediyorum.
18:05
Thank you.
319
1073680
1376
Teşekkür ederim.
18:07
(Applause)
320
1075080
4040
(Alkış)
ABOUT THE SPEAKER
Elizabeth White - Author, advocateElizabeth White is an author and aging solutions advocate for older adults facing uncertain work and financial insecurity.
Why you should listen
When Elizabeth White could not find a book that met her needs during her own bout of long-term unemployment, she wrote it herself. She wrote it as a 62-year-old woman who has lived the stories she describes, and as a Harvard MBA, former retail entrepreneur and C-suite executive who never expected to land here.
Three years ago, White wrote an essay describing her own precarious financial situation and that of a number of her boomer age friends, all former high earners with advanced degrees. The essay was published online and within three days it had received over 11,000 likes and 1,000 comments. Many wrote to White directly sharing stories of hardship and struggle. The economics of aging was forcing them to abandon dreams of launching fulfilling second- and third-act careers to take part-time, low wage jobs to pay the bills. In their stories, White saw her own, and the idea of writing a book was born.
White's book, 55, Underemployed, and Faking Normal is about the millions of older Americans who, despite a history of career choice and decent incomes, are facing (often for the first time) the prospect of downward mobility in old age. Based on expert research and interviews with older adults, the book looks at the tools and strategies boomers can utilize to make sense of changed circumstances, better manage financial hardship and achieve a more inner-directed and satisfying life.
White's message is striking a chord. She is among a small but growing minority seeking to reframe the national conversation we're having on aging, work and retirement. White is a frequent guest blogger and speaker at conferences and workshops, and she has recently been named one of the top 50 influencers on aging in the country. Her essays and work have appeared in publications like Forbes, The Huffington Post, Next Avenue and The Washington Post. And she has been featured prominently in three segments on the PBS NewsHour.
Elizabeth White | Speaker | TED.com