TEDxRotterdam 2010
Bart Weetjens: How I taught rats to sniff out land mines
Bart Weetjens nói về cách dậy chuột biết phát hiện mìn
Filmed:
Readability: 4.5
610,956 views
Tại TEDxRotterdam, Bart Weetjens nói về dự án đặc biệt của mình: đào tạo chuột để phát hiện các mìn. Ông ta giới thiệu các đoạn clip "những chuột anh hùng" của mình, và giới thiệu giai đoạn tiếp theo của công việc của mình: dạy cho chúng phát hiện bệnh lao trong phòng thí nghiệm.
Bart Weetjens - Product developer
The founder of Apopo, Bart Weetjens, is training rats to detect landmine explosives in minute amounts. Full bio
The founder of Apopo, Bart Weetjens, is training rats to detect landmine explosives in minute amounts. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:16
I'm here today to share with you
0
1000
2000
Tôi ở đây hôm nay để chia sẻ với các bạn
00:18
an extraordinary journey --
1
3000
2000
một hành trình đặc biệt--
00:20
extraordinarily rewarding journey, actually --
2
5000
3000
hành trình xứng đáng và đặc biệt, trên thực tế --
00:23
which brought me into
3
8000
2000
nó đã đưa tôi tới công việc
00:25
training rats
4
10000
2000
đào tạo các con chuột
00:27
to save human lives
5
12000
2000
để bảo vệ cuộc sống con người
00:29
by detecting landmines
6
14000
2000
bằng cách phát hiện mìn
00:31
and tuberculosis.
7
16000
2000
và bệnh lao.
00:33
As a child, I had two passions.
8
18000
3000
Khi còn là một đứa trẻ, tôi có 2 đam mê.
00:36
One was a passion for rodents.
9
21000
3000
một là đam mê các loài gặm nhấm.
00:39
I had all kinds of rats,
10
24000
2000
Tôi có đủ loại chuột,
00:41
mice, hamsters,
11
26000
2000
chuột đồng, chuột nhắt,
00:43
gerbils, squirrels.
12
28000
2000
chuột nhảy, sóc.
00:45
You name it, I bred it, and I sold them to pet shops.
13
30000
3000
Bạn đặt tên cho chúng, tôi nuôi nó, và tôi đã bán cho các cửa hàng vật nuôi.
00:48
(Laughter)
14
33000
2000
(Tiếng cười)
00:50
I also had a passion for Africa.
15
35000
3000
Tôi cũng có niềm đam mê với Châu Phi.
00:53
Growing up in a multicultural environment,
16
38000
2000
Lớn lên trong một môi trường đa văn hóa,
00:55
we had African students in the house,
17
40000
2000
chúng tôi có các sinh viên người Châu Phi sống cùng nhà,
00:57
and I learned about their stories,
18
42000
2000
và tôi học được qua các câu chuyện của họ,
00:59
so different backgrounds,
19
44000
2000
từ nhiều nguồn gốc khác nhau,
01:01
dependency on imported know-how,
20
46000
3000
phụ thuộc vào sự hiểu biết,
01:04
goods, services,
21
49000
2000
các sản phẩm, dịch vụ,
01:06
exuberant cultural diversity.
22
51000
3000
sự đa dạng văn hóa phong phú.
01:09
Africa was truly fascinating for me.
23
54000
2000
Châu Phi đã thực sự hấp dẫn đối với tôi.
01:11
I became an industrial engineer,
24
56000
2000
Tôi trở thành một kỹ sư công nghiệp--
01:13
engineer in product development,
25
58000
2000
kỹ sư phát triển sản phẩm --
01:15
and I focused on appropriate detection technologies,
26
60000
3000
và tôi tập trung vào công nghệ phát hiện thích hợp,
01:18
actually the first appropriate technologies
27
63000
2000
thực tế những công nghệ thích hợp đầu tiên
01:20
for developing countries.
28
65000
3000
dành cho các nước đang phát triển.
01:23
I started working in the industry,
29
68000
2000
Tôi bắt đầu làm việc trong ngành công nghiệp,
01:25
but I wasn't really happy to contribute
30
70000
2000
nhưng tôi thực sự không thấy hạnh phúc khi cống hiến
01:27
to a material consumer society
31
72000
3000
cho một xã hội tiêu dùng vật chất
01:30
in a linear, extracting
32
75000
3000
trong một chế độ tuyến tính, chiết
01:33
and manufacturing mode.
33
78000
2000
và sản xuất.
01:35
I quit my job to focus on the real world problem:
34
80000
2000
Tôi bỏ việc để tập trung vào vấn đề thực tại của thế giới:
01:37
landmines.
35
82000
3000
các quả mìn chưa được gỡ bỏ.
01:40
We're talking '95 now.
36
85000
3000
Chúng ta đang nói đến những năm 95.
01:43
Princess Diana is announcing on TV
37
88000
3000
Công nương Diana thông báo trên truyền hình
01:46
that landmines form a structural barrier
38
91000
2000
rằng các quả mìn từ một vành đai công sự
01:48
to any development, which is really true.
39
93000
3000
đến bất kỳ sự phát triển nào, mà đó là sự thật.
01:51
As long as these devices are there,
40
96000
2000
Đến khi nào những quả mìn con nằm đó,
01:53
or there is suspicion of landmines,
41
98000
2000
hoắc có nghi nghờ có mìn,
01:55
you can't really enter into the land.
42
100000
2000
bạn không thể thâm nhập khu đất đó.
01:57
Actually, there was an appeal worldwide
43
102000
2000
Thực tế, đã có lời kêu gọi toàn cầu
01:59
for new detectors
44
104000
3000
về các cách dò tìm mới
02:02
sustainable in the environments
45
107000
2000
mà thân thiện với môi trường
02:04
where they're needed to produce,
46
109000
2000
những nơi họ cần phải sản xuất,
02:06
which is mainly in the developing world.
47
111000
2000
mà chủ yếu ở thế giới đang phát triển.
02:08
We chose rats.
48
113000
2000
Chúng tôi chọn chuột.
02:10
Why would you choose rats?
49
115000
2000
Tại sao lại chọn chuột?
02:12
Because, aren't they vermin?
50
117000
2000
Bởi vì, chúng không phải là họ ký sinh?
02:14
Well, actually rats are,
51
119000
2000
Thực ra loài chuột là --
02:16
in contrary to what most people think about them,
52
121000
2000
ngược lại với những gì phần lớn mọi người thường nghĩ về chúng --
02:18
rats are highly sociable creatures.
53
123000
4000
chuột là những sinh vật rất gần gũi.
02:22
And actually, our product -- what you see here.
54
127000
3000
Và thực ra, sản phẩm của chúng tôi --- những gì bạn thấy đây.
02:25
There's a target somewhere here.
55
130000
2000
Có một mục tiêu ở quanh đây.
02:27
You see an operator, a trained African
56
132000
2000
Bạn thấy một người điều khiển, một người Châu phi được đào tạo
02:29
with his rats in front
57
134000
2000
với con chuột của anh ta phía trước
02:31
who actually are left and right.
58
136000
2000
bên trái bên phải.
02:33
There, the animal finds a mine.
59
138000
2000
Đó là động vật tìm kiếm mìn.
02:35
It scratches on the soil.
60
140000
2000
Nó cào mặt đất.
02:37
And the animal comes back for a food reward.
61
142000
3000
và con chuột quay lại nhận thức ăn thưởng.
02:40
Very, very simple.
62
145000
2000
Rât, rất đơn giản.
02:42
Very sustainable in this environment.
63
147000
3000
Rất bền vững cho mô trường này.
02:45
Here, the animal gets its food reward.
64
150000
3000
Ở đây con chuột nhận được thức ăn thưởng của nó.
02:48
And that's how it works.
65
153000
2000
Và đó là cách nó hoạt động,
02:50
Very, very simple.
66
155000
2000
Rất, rất đơn giản.
02:52
Now why would you use rats?
67
157000
2000
Bây giờ tại sao bạn sử dụng chuột?
02:54
Rats have been used since the '50s last century,
68
159000
2000
Chuột đã được sử dụng từ những năm 50 thế kỷ trước
02:56
in all kinds of experiments.
69
161000
3000
trong tất cả các loại thí nghiệm.
02:59
Rats have more genetic material
70
164000
3000
Chuột có nhiều vật liệu di truyền
03:02
allocated to olfaction
71
167000
2000
được cấp cho khứu giác
03:04
than any other mammal species.
72
169000
2000
hơn bất kỳ loại động vụ có vú nào.
03:06
They're extremely sensitive to smell.
73
171000
3000
Chúng cực kỳ nhạy cảm với mùi.
03:09
Moreover, they have the mechanisms to map all these smells
74
174000
3000
Hơn nữa, chúng có cơ chế để xắp xếp tất cả những mùi này
03:12
and to communicate about it.
75
177000
3000
và giao tiếp với nó.
03:15
Now how do we communicate with rats?
76
180000
2000
Làm cách nào chúng ta có thể giao tiếp với chúng?
03:17
Well don't talk rat,
77
182000
3000
Chuột không biết nói!,
03:20
but we have a clicker,
78
185000
2000
nhưng chúng tôt có một "clicker",
03:22
a standard method for animal training,
79
187000
2000
một phương pháp chuẩn cho việc đào tạo động vật,
03:24
which you see there.
80
189000
2000
cái mà bạn thấy ỏe đó.
03:26
A clicker, which makes a particular sound
81
191000
3000
Một clicker, tạo ra một âm thanh đặc biệt
03:29
with which you can reinforce particular behaviors.
82
194000
3000
với âm thanh đó bạn có thể thông tin lại với các hành vi cụ thể.
03:32
First of all, we associate the click sound with a food reward,
83
197000
3000
Trước hết, chúng tôi kết hợp những âm thanh kích với một phần thưởng thức ăn,
03:35
which is smashed banana and peanuts together in a syringe.
84
200000
3000
đó là hỗn hợp chuối và lạc với nhau trong một ống tiêm.
03:39
Once the animal knows click, food,
85
204000
2000
Khi động vật biết click, thức ăn,
03:41
click, food, click, food --
86
206000
2000
click, thức ăn, click, thức ăn --
03:43
so click is food --
87
208000
2000
vì vậy click nghĩa là thức ăn --
03:45
we bring it in a cage with a hole,
88
210000
2000
chúng tôi mang nó trong một cái lồng với một lỗ,
03:47
and actually the animal learns
89
212000
2000
và thực sự động vật học
03:49
to stick the nose in the hole
90
214000
2000
dính mũi vào lỗ
03:51
under which a target scent is placed,
91
216000
2000
theo đó một mùi hương mục tiêu được đặt ở đó,
03:53
and to do that for five seconds --
92
218000
2000
và để làm điều đó trong năm giây -
03:55
five seconds, which is long for a rat.
93
220000
2000
năm giây, đó là dài đối với con chuột.
03:57
Once the animal knows this, we make the task a bit more difficult.
94
222000
3000
Khi động vật biết điều này, chúng tôi thực hiện nhiệm vụ khó khăn hơn một chút.
04:00
It learns how to find the target smell
95
225000
3000
Nó biết làm thế nào để tìm thấy những mùi mục tiêu
04:03
in a cage with several holes, up to 10 holes.
96
228000
3000
trong một lồng với nhiều lỗ, lên đến 10 lỗ.
04:06
Then the animal learns
97
231000
2000
Sau đó, con vật học
04:08
to walk on a leash in the open
98
233000
2000
đi bộ với dây buộc một một đầu mở
04:10
and find targets.
99
235000
2000
và tìm các mục tiêu.
04:12
In the next step, animals learn
100
237000
3000
Trong bước tiếp theo, chúng học
04:15
to find real mines in real minefields.
101
240000
2000
cách tìm kiếm những quả mìn thật trong khu vực có gài mìn.
04:17
They are tested and accredited
102
242000
3000
Chúng được kiểm tra và công nhận
04:20
according to International Mine Action Standards,
103
245000
2000
theo tiêu chuẩn hành động bom mìn quốc tế,
04:22
just like dogs have to pass a test.
104
247000
3000
giống như con chó phải vượt qua một thử nghiệm.
04:25
This consists of 400 square meters.
105
250000
2000
Điều này bao gồm 400 mét vuông.
04:27
There's a number of mines
106
252000
3000
Có một số mìn
04:30
placed blindly,
107
255000
2000
được đặt ẩn.
04:32
and the team of trainer and their rat
108
257000
3000
Và một đội gồm người huấn luyện và chuột của họ
04:35
have to find all the targets.
109
260000
3000
phải tìm tất cả các mục tiêu.
04:39
If the animal does that, it gets a license
110
264000
3000
Nếu chuột làm được như vậy, nó sẽ được cấp giấy chứng nhận
04:42
as an accredited animal
111
267000
2000
trở thành một con chuột được chính thức công nhận
04:44
to be operational in the field --
112
269000
2000
để có thễ hoạt động trên chiến trường thật sự --
04:46
just like dogs, by the way.
113
271000
2000
cũng giống như chó vậy.
04:48
Maybe one slight difference:
114
273000
2000
Có thể có một điểm khác biệt nhỏ:
04:50
we can train rats at a fifth of the price
115
275000
3000
chúng ta có thể đào tạo những con chuột ở một phần năm giá
04:53
of training the mining dog.
116
278000
2000
so với đào tạo chó tìm mìn.
04:55
This is our team in Mozambique:
117
280000
2000
Đây là đội của chúng tôi ở Mozambique.
04:57
one Tanzanian trainer,
118
282000
2000
một huấn luyện viên người Tanzania,
04:59
who transfers the skills
119
284000
2000
anh ta truyền đạt lại những kỹ năng
05:01
to these three Mozambican fellows.
120
286000
2000
cho 3 người Mozambique.
05:03
And you should see the pride in the eyes of these people.
121
288000
3000
Và bạn nên quan sát sự hãnh diện trong mắt của những người này.
05:06
They have a skill,
122
291000
2000
Họ có một kỹ năng,
05:08
which makes them much less dependent
123
293000
2000
làm họ giảm bớt rất nhiều sự phụ thuộc
05:10
on foreign aid.
124
295000
2000
vào cứu trợ nước ngoài.
05:12
Moreover, this small team
125
297000
3000
Hơn nữa, nhóm nhỏ này
05:15
together with, of course, you need the heavy vehicles
126
300000
3000
làm việc với nhau, dĩ nhiên, bạn cần những chiếc xe hạng nặng
05:18
and the manual de-miners to follow-up.
127
303000
3000
và những người rà mìn bằng tay theo sau.
05:21
But with this small investment in a rat capacity,
128
306000
3000
Nhưng với nghiên cứu nhỏ về một khả năng của loài chuột,
05:24
we have demonstrated in Mozambique
129
309000
3000
chúng tôi đã chứng minh ở Mozambique
05:27
that we can reduce the cost-price per square meter
130
312000
3000
ràng chúng ta có thể giảm giá thành trên một met vuông
05:30
up to 60 percent
131
315000
2000
đến 60 %
05:32
of what is currently normal --
132
317000
2000
so với giá thông thường hiện nay --
05:34
two dollars per square meter, we do it at $1.18,
133
319000
2000
2$ trên một mét vuông, chúng tôi thực hiện nó chỉ với 1.18$,
05:36
and we can still bring that price down.
134
321000
2000
và chúng tôi có thể giảm thểm nữa.
05:38
Question of scale.
135
323000
2000
Đó là câu hỏi về quy mộ.
05:40
If you can bring in more rats,
136
325000
2000
Nếu bạn có thể đào tạo ra nhiều chuột hơn,
05:42
we can actually make the output even bigger.
137
327000
2000
chúng ta thực tế có thể đạt được kết quả thậm chí còn cao hơn.
05:44
We have a demonstration site in Mozambique.
138
329000
3000
Chúng tôi có một trang website mô tả công việc tại Mozambique.
05:47
Eleven African governments
139
332000
3000
11 chính phủ ở châu phi
05:50
have seen that they can become less dependent
140
335000
3000
đã được chứng kiến ràng họ có thể trở nên ít phụ thuộc hơn
05:53
by using this technology.
141
338000
2000
bằng cách sử dụng công nghệ này.
05:55
They have signed the pact for peace
142
340000
2000
Họ đã ký hiệp ước hòa bình
05:57
and treaty in the Great Lakes region,
143
342000
3000
và điều ước quốc tế trong khu vực Great Lakes.
06:00
and they endorse hero rats
144
345000
3000
Và họ công nhận chuột anh hùng
06:03
to clear their common borders of landmines.
145
348000
3000
giúp làm sạch các biên giới với các cánh đồng mìn.
06:06
But let me bring you to a very different problem.
146
351000
3000
Nhưng tôi sẽ đem tới cho các bạn một vấn đề rất khác
06:09
And there's about 6,000 people last year
147
354000
2000
Và có khoảng 6000 ngưới năm ngoái
06:11
that walked on a landmine,
148
356000
2000
đi trên các cánh đồng mìn,
06:13
but worldwide last year,
149
358000
2000
nhưng trên toàn thế giới năm ngoái,
06:15
almost 1.9 million died from tuberculosis
150
360000
2000
khoảng 1.9 triệu người chết bởi bệnh lao
06:17
as a first cause of infection.
151
362000
3000
như là một nguyên nhân đầu tiên của lây nhiễm.
06:21
Especially in Africa
152
366000
2000
Đặc biệt tại Châu Phi
06:23
where T.B. and HIV are strongly linked,
153
368000
3000
ở đó bệnh lao và HIV là rất nghiêm trọng,
06:26
there is a huge common problem.
154
371000
4000
có một vấn đề rất lớn thường thấy.
06:31
Microscopy, the standard WHO procedure,
155
376000
3000
Kính hiển vi, thủ tục theo chuẩn WHO,
06:34
reaches from 40 to 60 percent reliability.
156
379000
3000
đạt 40-60% độ tin cậy.
06:38
In Tanzania -- the numbers don't lie --
157
383000
3000
Ở Tanzania -- con số không nói dối --
06:41
45 percent of people -- T.B. patients --
158
386000
3000
45% số người -- là bệnh nhân nhiễm lao --
06:44
get diagnosed with T.B. before they die.
159
389000
3000
được chẩn đoán mắc bệnh lao trước khi họ chết.
06:48
It means that, if you have T.B.,
160
393000
3000
Có nghĩa là, nếu bạn nhiễm bệnh lao,
06:51
you have more chance that you won't be detected,
161
396000
2000
bạn có nhiều cơ hội sẽ không được phát hiện bệnh,
06:53
but will just die from T.B. secondary infections and so on.
162
398000
3000
nhưng sẽ chết bởi bênh lao do sự nhiệm bệnh lần hai và cứ như vậy.
07:00
And if, however,
163
405000
2000
Và nếu, tuy nhiên,
07:02
you are detected very early, diagnosed early,
164
407000
2000
bạn được phát hiện bệnh rất sớm, chẩn đoán sớm,
07:04
treatment can start,
165
409000
2000
điều trị có thể bắt đầu.
07:06
and even in HIV-positives, it makes sense.
166
411000
3000
Và ngay cả dương tính với HIV, điều đó cũng có cùng ý nghĩa.
07:09
You can actually cure T.B.,
167
414000
2000
Bạn thực sự có thể chữa khỏi bệnh lao,
07:11
even in HIV-positives.
168
416000
3000
thậm chí trong phòng chống HIV-dương tính.
07:14
So in our common language, Dutch,
169
419000
3000
Vì vậy, trong ngôn ngữ chung của chúng tôi, Hà Lan,
07:17
the name for T.B.
170
422000
2000
cái tên cho bệnh lao
07:19
is "tering,"
171
424000
2000
là tering,
07:21
which, etymologically,
172
426000
2000
về nguồn gốc của từ này,
07:23
refers to the smell of tar.
173
428000
3000
liên quan tới mùi hắc ín
07:26
Already the old Chinese
174
431000
2000
Đã được người Trung Quốc cổ
07:28
and the Greek, Hippocrates,
175
433000
3000
và người Hy Lạp, Hippocrates,
07:31
have actually published,
176
436000
2000
công bố,
07:33
documented, that T.B. can be diagnosed
177
438000
3000
tài liệu, mà có thể được chẩn đoán bệnh lao
07:36
based on the volatiles
178
441000
2000
dựa trên các chất dễ bay hơi
07:38
exuding from patients.
179
443000
3000
rỉ ra từ cơ thể bệnh nhân.
07:41
So what we did is we collected some samples --
180
446000
2000
Vì vậy, những gì chúng tôi đã làm là chúng tôi thu thập một số mẫu --
07:43
just as a way of testing --
181
448000
2000
chỉ như một cách của kiểm tra --
07:45
from hospitals,
182
450000
2000
từ bệnh viện,
07:47
trained rats on them
183
452000
3000
huấn luyện những chú chuột về chúng
07:50
and see if this works,
184
455000
2000
và quan sát nếu công việc này
07:52
and wonder, well,
185
457000
2000
và quan sát,
07:54
we can reach 89 percent sensitivity,
186
459000
2000
chúng tôi có thể đạt tới độ nhạy 89%,
07:56
86 percent specificity
187
461000
2000
86% tính đặc trưng
07:58
using multiple rats in a row.
188
463000
2000
sử dụng nhiều chuột trong một hàng.
08:00
This is how it works,
189
465000
2000
Đây là cách chúng hoạt động.
08:03
and really, this is a generic technology.
190
468000
3000
Và thực vậy, đây là một công nghệ chung.
08:06
We're talking now explosives, tuberculosis,
191
471000
3000
Chúng ta đang nói bây giờ thuốc nổ, lao,
08:09
but can you imagine,
192
474000
2000
nhưng bạn có thể tưởng tượng,
08:11
you can actually put anything under there.
193
476000
2000
thực tế bạn có thể đưa bất cứ thứ gì dưới đó.
08:13
So how does it work?
194
478000
2000
Vậy nó hoạt động như thế nào?
08:15
You have a cassette with 10 samples.
195
480000
2000
Bạn có một cuốn băng cát sét với 10 mẫu.
08:17
You put these 10 samples at once in the cage.
196
482000
3000
Bạn đưa cả 10 mẫu này một lúc vào trong lồng.
08:20
An animal only needs two hundredths of a second
197
485000
2000
Một con chuôt chỉ cần 200 lần của một giây
08:22
to discriminate the scent, so it goes extremely fast.
198
487000
3000
để phân biệt mùi hương, vì vậy là nó đi cự kỳ nhanh nhanh.
08:25
Here it's already at the third sample.
199
490000
3000
Ở đây nó đã ở mẫu thứ ba.
08:28
This is a positive sample.
200
493000
3000
Đây là một mẫu dương tính.
08:32
It gets a click sound and comes for the food reward.
201
497000
3000
Nó phát ra âm thanh click và nhận thức ăn thưởng.
08:37
And by doing so, very fast,
202
502000
2000
Và bằng cách làm như vậy, rât nhanh,
08:39
we can have like a second-line opinion
203
504000
3000
chúng ta có thể có ý kiến giống như một dòng thứ hai
08:42
to see which patients are positive,
204
507000
2000
để quan sát bệnh nhân nào là dương tính,
08:44
which are negative.
205
509000
3000
người nào âm tính.
08:47
Just as an indication,
206
512000
2000
Chỉ như một sự chỉ định,
08:49
whereas a microscopist can process
207
514000
2000
trong khi một người theo dõi kính hiển vi có thể lammf việc
08:51
40 samples in a day,
208
516000
2000
40 mẫu trong một ngày
08:53
a rat can process
209
518000
2000
một con chuột có thể thực hiện
08:55
the same amount of samples
210
520000
2000
cùng một số lượng mẫu
08:57
in seven minutes only.
211
522000
2000
trong chỉ 7 phút.
08:59
A cage like this --
212
524000
2000
Một cái lồng giống thế này
09:01
(Applause)
213
526000
5000
(Vỗ tay)
09:06
A cage like this -- provided that you have rats,
214
531000
3000
Một cái lồng giống thế này - cho rằng bạn có những chú chuột,
09:09
and we have now currently
215
534000
2000
và chúng tôi có hiện tại
09:11
25 tuberculosis rats --
216
536000
2000
25 con chuột phát hiện bệnh lao --
09:13
a cage like this, operating throughout the day,
217
538000
3000
một chiếc lồng thế này, hoạt động cả ngày,
09:16
can process 1,680 samples.
218
541000
3000
có thể thực hiện 1,680 mẫu.
09:21
Can you imagine the potential offspring applications --
219
546000
3000
Bạn có thể tưởng tượng khả năng của ứng dụng ---
09:24
environmental detection
220
549000
2000
phát hiện thân thiện môi trường
09:26
of pollutants in soils,
221
551000
2000
ô nhiễm trong đất,
09:28
customs applications,
222
553000
2000
những ứng dụng cho hải quan, hay cục thuế
09:30
detection of illicit goods in containers and so on.
223
555000
3000
phát hiện hàng hoá bất hợp pháp trong các thùng chứa và vân vân.
09:34
But let's stick first to tuberculosis.
224
559000
2000
Nhưng hãy quan tâm trước tiên tới bệnh lao.
09:36
I just want to briefly highlight,
225
561000
2000
Tôi muốn làm nổi bật một chút
09:38
the blue rods
226
563000
2000
những thanh mầu xanh
09:40
are the scores of microscopy only
227
565000
2000
là kết quả của kính hiển vi
09:42
at the five clinics in Dar es Salaam
228
567000
3000
tại năm bệnh viện ở Dar es Salaam
09:45
on a population of 500,000 people,
229
570000
2000
với dân số 500,000 người,
09:47
where 15,000 reported to get a test done.
230
572000
3000
ở đó có 15,000 được thông báo đã hoàn tất kiểm tra.
09:50
Microscopy for 1,800 patients.
231
575000
3000
soi bằng kình hiển vi 1,800 bênh nhân.
09:53
And by just presenting the samples once more to the rats
232
578000
4000
Và chỉ bằng cách đưa các mẫu một lần nữa cho những con chuột
09:57
and looping those results back,
233
582000
3000
và lăp lại những kết quả đó,
10:00
we were able to increase case detection rates
234
585000
2000
chúng ta có khả năng tăng tỷ lệ phát hiện các trường hợp
10:02
by over 30 percent.
235
587000
2000
trên 30%.
10:04
Throughout last year,
236
589000
2000
Cả năm vừa qua,
10:06
we've been -- depending on which intervals you take --
237
591000
2000
chúng tôi đã -- tùy thuộc vào khoảng thời gian bạn dùng --
10:08
we've been consistently
238
593000
2000
chúng tôi đã và đang
10:10
increasing case detection rates
239
595000
2000
tăng tỉ lệ phát hiện trường hợp một cách chắc chắn
10:12
in five hospitals in Dar es Salaam
240
597000
2000
trong 5 bệnh viện tại Dar es Salaam
10:14
between 30 and 40 percent.
241
599000
3000
giữa 30 và 40%.
10:17
So this is really considerable.
242
602000
2000
Vì vậy, đây thực sự là đáng kể.
10:19
Knowing that a missed patient by microscopy
243
604000
2000
Biết rằng một bệnh nhân không được chẩn đoán bằng kính hiển vi
10:21
infects up to 15 people,
244
606000
2000
có thể lây cho 15 người khác --
10:23
healthy people, per year,
245
608000
2000
những người khỏe mạnh-- trên một năm,
10:25
you can be sure
246
610000
2000
bạn có thể chác chắn
10:27
that we have saved lots of lives.
247
612000
2000
rằng chúng đã cứu rất nhiều sự sống.
10:29
At least our hero rats have saved lots of lives.
248
614000
3000
Ít nhất những con chuột anh hùng của chúng tôi đã cứu rất nhiều người.
10:32
The way forward for us
249
617000
2000
Con đường tiếp theo của chúng tôi là
10:34
is now to standardize this technology.
250
619000
2000
chuẩn hóa công nghệ này
10:36
And there are simple things
251
621000
2000
Và có những thứ đơn giản
10:38
like, for instance, we have a small laser in the sniffer hole
252
623000
4000
, ví dụ như, chúng ta có một laser nhỏ trong lỗ hít vào
10:42
where the animal has to stick for five seconds.
253
627000
2000
ở đó con chuột phải stick cho 5 giây.
10:44
So, to standardize this.
254
629000
2000
Vì vậy, để chuẩn hóa nó.
10:46
Also, to standardize the pellets,
255
631000
2000
Cũng vậy, để chuẩn hóa viên vê tròn,
10:48
the food rewards,
256
633000
2000
thức ăn thưởng,
10:50
and to semi-automate this
257
635000
2000
và nửa tự động việc này
10:52
in order to replicate this on a much larger scale
258
637000
3000
để nhân rộng trên quy mô lớn hơn nhiều
10:55
and affect the lives of many more people.
259
640000
3000
và giúp cuộc sống của nhiều người hơnn
10:58
To conclude, there are also other applications at the horizon.
260
643000
3000
Tóm lại, cúng có một số ứng rụng khác trong tầm hiểu biết.
11:01
Here is a first prototype
261
646000
2000
Đây là một nguyên mẫu đầu tiên
11:03
of our camera rat,
262
648000
2000
của chuột máy ảnh của chúng tôi,
11:05
which is a rat with a rat backpack
263
650000
2000
mà là một con chuột với một chiếc ba lô chuột
11:07
with a camera that can go under rubble
264
652000
2000
với một máy ảnh mà có thể đi dưới đống đổ nát
11:09
to detect for victims
265
654000
2000
để phát hiện các nạn nhân
11:11
after earthquake and so on.
266
656000
2000
sau động đất và vân vân.
11:13
This is in a prototype stage.
267
658000
2000
Điều này là trong một giai đoạn nguyên mẫu.
11:15
We don't have a working system here yet.
268
660000
2000
Chúng tôi chưa có một hệ thống làm việc ở đây.
11:18
To conclude, I would actually like to say,
269
663000
3000
Để kết luận, tôi thực sự muốn nói,
11:21
you may think this is about rats, these projects,
270
666000
2000
bạn có thể nghĩ rằng đây là về chuột, các dự án này,
11:23
but in the end it is about people.
271
668000
2000
nhưng cuối cùng nó là về con người.
11:25
It is about empowering vulnerable communities
272
670000
2000
Đó là việc trao quyền cho các cộng đồng dễ bị tổn thương
11:27
to tackle difficult, expensive
273
672000
3000
để giải quyết khó khăn, tốn kém
11:30
and dangerous humanitarian detection tasks,
274
675000
3000
và phát hiện các nhiệm vụ nguy hiểm nhân đạo,
11:33
and doing that with a local resource,
275
678000
3000
và làm việc với một nguồn tài nguyên địa phương -
11:36
plenty available.
276
681000
2000
nhiều có sẵn.
11:38
So something completely different
277
683000
3000
Vì vậy, một cái gì đó hoàn toàn khác nhau
11:41
is to keep on challenging your perception
278
686000
3000
là để tiếp tục thử thách nhận thức của bạn
11:44
about the resources surrounding you,
279
689000
3000
về các nguồn tài nguyên xung quanh bạn,
11:47
whether they are environmental,
280
692000
3000
dù là môi trường,
11:50
technological, animal, or human.
281
695000
3000
công nghệ, động vật, hoặc con người.
11:55
And to respectfully harmonize with them
282
700000
3000
Và để tôn trọng hài hoà với chúng
11:58
in order to foster a sustainable work.
283
703000
3000
để nuôi dưỡng một công việc bền vững.
12:01
Thank you very much.
284
706000
2000
Cảm ơn rất nhiều.
12:03
(Applause)
285
708000
2000
(Vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Bart Weetjens - Product developerThe founder of Apopo, Bart Weetjens, is training rats to detect landmine explosives in minute amounts.
Why you should listen
Dutch product designer Bart Weetjens works with locals in Morogoro, Tanzania, to trains rats to do something astonishing: sniff out land mines. (The African giant pouched rat, the species used in the project, is widespread in the region.) The rats that pass the training -- and the same rigorous testing applied to land mine-sniffing canines -- become what Weetjens calls "HeroRATS."
Weetjens and Apopo.org are now applying a similar approach to other fields, training rats to diagnose tuberculosis in hospitals.
Bart Weetjens | Speaker | TED.com