TED2008
Samantha Power: A complicated hero in the war on dictatorship
Samantha Power: Một người hùng phức tạp trong cuộc chiến chống chế độ độc tài
Filmed:
Readability: 4.4
572,298 views
Samantha Power kể một câu chuyện về một người anh hùng phức tạp, Sergio Vieira de Mello. Nhà ngoại giao Liên Hiệp Quốc này đã đi được trên ranh giới đạo đức mong manh để đàm phán với những nhà độc tài cực đoan nhất thế giới nhằm giúp người dân vượt qua khủng hoảng. Đây là một câu chuyện hấp dẫn được thuật lại bằng những cảm xúc mạnh mẽ.
Samantha Power - Political scientist and journalist
Samantha Power studies US foreign policy, especially as it relates to war and human rights. Her books take on the world's worst problems: genocide, civil war and brutal dictatorships. Full bio
Samantha Power studies US foreign policy, especially as it relates to war and human rights. Her books take on the world's worst problems: genocide, civil war and brutal dictatorships. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:18
I spent the better part of a decade
0
0
3000
Tôi đã dành hơn nửa thập kỷ
00:21
looking at American responses to mass atrocity and genocide.
1
3000
6000
nghiên cứu phản ứng của Hoa Kỳ
trước tội ác diệt chủng.
trước tội ác diệt chủng.
00:27
And I'd like to start by sharing with you one moment
2
9000
6000
Và tôi muốn chia sẻ với các bạn
một khoảnh khắc mà theo tôi
một khoảnh khắc mà theo tôi
00:33
that to me sums up what there is to know
3
15000
3000
đủ nói lên những gì chúng ta cần biết
về phản ứng của người Mỹ,
về phản ứng của người Mỹ,
00:36
about American and democratic responses to mass atrocity.
4
18000
3000
và của tinh thần dân chủ
trước các hành động thảm sát.
trước các hành động thảm sát.
00:39
And that moment came on April 21, 1994.
5
21000
6000
Khoảnh khắc đó xảy ra
vào ngày 21/04/1994.
vào ngày 21/04/1994.
00:45
So 14 years ago, almost, in the middle of the Rwandan genocide,
6
27000
4000
Cách đây gần 14 năm,
giữa nạn diệt chủng Rwanda,
giữa nạn diệt chủng Rwanda,
00:49
in which 800,000 people would be systematically exterminated
7
31000
5000
800.000 con người đã
bị giết một cách có hệ thống
bị giết một cách có hệ thống
00:54
by the Rwandan government and some extremist militia.
8
36000
5000
bởi chính phủ Rwanda
và dân quân cực đoan.
và dân quân cực đoan.
00:59
On April 21, in the New York Times,
9
41000
4000
Ngày 21/04, tờ New York Times đưa tin
01:03
the paper reported that somewhere between 200,000 and 300,000 people
10
45000
3000
có khoảng 200.000 đến 300.000 người
01:06
had already been killed in the genocide.
11
48000
3000
đã bị giết hại trong cuộc diệt chủng.
01:09
It was in the paper -- not on the front page.
12
51000
3000
Tin này có nằm trong tờ báo -
không phải trên trang nhất.
không phải trên trang nhất.
01:12
It was a lot like the Holocaust coverage,
13
54000
2000
Rất giống với nạn diệt chủng Do Thái,
01:14
it was buried in the paper.
14
56000
2000
sự việc cũng đã bị báo chí chôn vùi.
01:16
Rwanda itself was not seen as newsworthy,
15
58000
2000
Rwanda bị coi là chẳng đáng đưa lên báo,
01:18
and amazingly, genocide itself was not seen as newsworthy.
16
60000
4000
và ngạc nhiên là nạn diệt chủng
cũng bị xem là không đáng một mẩu tin.
cũng bị xem là không đáng một mẩu tin.
01:22
But on April 21, a wonderfully honest moment occurred.
17
64000
4000
Thế nhưng vào ngày 21/04,
một khoảnh khắc trung thực đã diễn ra
một khoảnh khắc trung thực đã diễn ra
01:26
And that was that an American congresswoman
18
68000
3000
khi một nữ nghị sĩ người Mỹ,
01:29
named Patricia Schroeder from Colorado
19
71000
2000
bà Patricia Schroeder từ bang Colorado
01:31
met with a group of journalists.
20
73000
2000
có cuộc gặp gỡ với một nhóm phóng viên.
01:33
And one of the journalists said to her, what's up?
21
75000
4000
Và một phóng viên đã hỏi bà rằng,
01:37
What's going on in the U.S. government?
22
79000
2000
Có chuyện gì với chính phủ Hoa Kỳ vậy?
01:39
Two to 300,000 people have just been exterminated
23
81000
2000
Chỉ trong vòng 2 tuần qua ở Rwanda,
01:41
in the last couple of weeks in Rwanda.
24
83000
2000
có 200.000 đến 300.000 người đã bị giết.
01:43
It's two weeks into the genocide at that time,
25
85000
2000
Lúc đó sự việc đã diễn ra được 2 tuần,
01:45
but of course, at that time you don't know how long it's going to last.
26
87000
3000
dĩ nhiên là người ta cũng không biết
nó sẽ còn kéo dài bao lâu.
nó sẽ còn kéo dài bao lâu.
01:48
And the journalist said, why is there so little response out of Washington?
27
90000
5000
Và phóng viên lại hỏi tại sao
Washington lại không mấy phản ứng,
Washington lại không mấy phản ứng,
01:53
Why no hearings, no denunciations,
28
95000
3000
không xét xử, cũng không lên án,
cũng không ai bị bắt
cũng không ai bị bắt
01:56
no people getting arrested in front of the Rwandan embassy
29
98000
3000
trước Đại sứ quán Rwanda,
hay trước Nhà Trắng?
hay trước Nhà Trắng?
01:59
or in front of the White House? What's the deal?
30
101000
4000
Có chuyện gì đó chăng?
02:03
And she said -- she was so honest -- she said, "It's a great question.
31
105000
5000
Bà nghị sĩ thành thật nói:
"Câu hỏi hay đấy.
"Câu hỏi hay đấy.
02:08
All I can tell you is that in my congressional office in Colorado
32
110000
4000
Tôi chỉ có thể nói với anh rằng
ở văn phòng làm việc của tôi ở Colorado
ở văn phòng làm việc của tôi ở Colorado
02:12
and my office in Washington,
33
114000
2000
và cả văn phòng ở Washington nữa,
02:14
we're getting hundreds and hundreds of calls
34
116000
3000
chúng tôi nhận được hàng trăm cuộc gọi
02:17
about the endangered ape and gorilla population in Rwanda,
35
119000
5000
nói về loài vượn và gô-ri-la
đang có nguy cơ tuyệt chủng ở Rwanda,
đang có nguy cơ tuyệt chủng ở Rwanda,
02:22
but nobody is calling about the people.
36
124000
3000
nhưng không ai gọi đến
để nói về con người cả.
để nói về con người cả.
02:25
The phones just aren't ringing about the people."
37
127000
3000
Điện thoại không reo vì con người.''
02:28
And the reason I give you this moment is there's a deep truth in it.
38
130000
5000
Và lý do tôi nói với anh lúc này
chính là có một sự thật ẩn sâu trong đó.
chính là có một sự thật ẩn sâu trong đó.
02:33
And that truth is, or was, in the 20th century,
39
135000
4000
Sự thật là ở thế kỷ 20,
02:37
that while we were beginning to develop endangered species movements,
40
139000
5000
chúng ta bắt đầu đẩy mạnh các phong trào
bảo vệ động vật có nguy cơ tuyệt chủng,
bảo vệ động vật có nguy cơ tuyệt chủng,
02:42
we didn't have an endangered people's movement.
41
144000
2000
nhưng không có phong trào cho con người.
02:44
We had Holocaust education in the schools.
42
146000
4000
Nạn diệt chủng người Do Thái
đã được đưa vào chương trình học.
đã được đưa vào chương trình học.
02:48
Most of us were groomed not only on images of nuclear catastrophe,
43
150000
4000
Chúng ta được dạy qua hình ảnh,
kiến thức, không chỉ về thảm hoạ hạt nhân,
kiến thức, không chỉ về thảm hoạ hạt nhân,
02:52
but also on images and knowledge of the Holocaust.
44
154000
4000
mà cả về thảm họa diệt chủng Do Thái.
02:57
There's a museum, of course, on the Mall in Washington,
45
159000
3000
Dĩ nhiên, có cả một bảo tàng
trong công viên Mall ở Washington,
trong công viên Mall ở Washington,
03:00
right next to Lincoln and Jefferson.
46
162000
2000
ngay cạnh Lincoln và Jefferson.
03:02
I mean, we have owned Never Again culturally,
47
164000
4000
Ý tôi là chúng ta thừa nhận
khẩu hiệu Không Bao Giờ Tái Diễn
khẩu hiệu Không Bao Giờ Tái Diễn
03:06
appropriately, interestingly.
48
168000
4000
ở mức độ văn hóa, đúng đắn,
và đầy quan tâm.
và đầy quan tâm.
03:10
And yet the politicization of Never Again,
49
172000
4000
Nhưng việc chính trị hóa khẩu hiệu này,
03:14
the operationalization of Never Again,
50
176000
2000
thực thi hoá khẩu hiệu này
03:16
had never occurred in the 20th century.
51
178000
3000
lại chưa bao giờ xảy ra ở thế kỷ 20.
03:19
And that's what that moment with Patricia Schroeder I think shows:
52
181000
3000
Theo tôi, khoảnh khằc ấy
với Patricia Schroeder nói lên rằng:
với Patricia Schroeder nói lên rằng:
03:22
that if we are to bring about an end to the world's worst atrocities,
53
184000
7000
nếu muốn chấm dứt
những tội ác tồi tệ nhất trên thế giới
những tội ác tồi tệ nhất trên thế giới
03:29
we have to make it such.
54
191000
2000
thì chúng ta phải hành động.
03:31
There has to be a role --
55
193000
2000
Phải có một vai trò --
03:33
there has to be the creation of political noise and political costs
56
195000
3000
phải tạo ra những ồn ào về chính trị,
phải có phí tổn chính trị
phải có phí tổn chính trị
03:36
in response to massive crimes against humanity, and so forth.
57
198000
3000
để phản ứng lại
các tội ác chống lại nhân loại, v.v.
các tội ác chống lại nhân loại, v.v.
03:39
So that was the 20th century.
58
201000
2000
Đó là chuyện của thế kỷ 20.
03:41
Now here -- and this will be a relief to you at this point in the afternoon --
59
203000
4000
Giờ đây -- các bạn sẽ cảm thấy nhẹ nhõm
ngay trong buổi chiều này --
ngay trong buổi chiều này --
03:45
there is good news, amazing news, in the 21st century,
60
207000
4000
có một tin thật tuyệt vời trong thế kỷ 21,
03:49
and that is that, almost out of nowhere, there has come into being
61
211000
7000
đó là không biết từ đâu
đã ra đời một phong trào,
đã ra đời một phong trào,
03:56
an anti-genocide movement, an anti-genocide constituency,
62
218000
3000
một nhóm chống nạn diệt chủng,
03:59
and one that looks destined, in fact, to be permanent.
63
221000
4000
một phong trào được tạo nên
để thực sự tồn tại lâu dài.
để thực sự tồn tại lâu dài.
04:03
It grew up in response to the atrocities in Darfur.
64
225000
3000
Phong trào này hình thành nhằm phản ứng
nạn diệt chủng ở Durfur,
nạn diệt chủng ở Durfur,
04:06
It is comprised of students. There are something like 300 anti-genocide chapters
65
228000
6000
gồm các học sinh, sinh viên, và
có khoảng 300 chi hội về chống diệt chủng
có khoảng 300 chi hội về chống diệt chủng
04:12
on college campuses around the country.
66
234000
3000
trong các trường đại học trên cả nước.
04:15
It's bigger than the anti-apartheid movement.
67
237000
2000
Nó còn lớn hơn phong trào chống Apacthai.
04:17
There are something like 500 high school chapters
68
239000
4000
Có khoảng 500 chi hội
ở các trường trung học
ở các trường trung học
04:21
devoted to stopping the genocide in Darfur.
69
243000
3000
dành riêng cho đấu tranh
chấm dứt nạn diệt chủng ở Darfur.
chấm dứt nạn diệt chủng ở Darfur.
04:24
Evangelicals have joined it. Jewish groups have joined it.
70
246000
4000
Các nhóm đạo Tin Lành và người Do Thái
cũng đã tham gia phong trào.
cũng đã tham gia phong trào.
04:28
"Hotel Rwanda" watchers have joined it. It is a cacophonous movement.
71
250000
4000
Những người xem phim ''Khách sạn cứu nạn''
cũng tham gia. Phong trào rất náo nhiệt.
cũng tham gia. Phong trào rất náo nhiệt.
04:32
To call it a movement, as with all movements, perhaps, is a little misleading.
72
254000
3000
Nói đây là một phong trào đúng nghĩa
có lẽ chưa được chính xác.
có lẽ chưa được chính xác.
04:35
It's diverse. It's got a lot of different approaches.
73
257000
3000
Nó khá đa dạng
với nhiều cách tiếp cận khác nhau.
với nhiều cách tiếp cận khác nhau.
04:38
It's got all the ups and the downs of movements.
74
260000
2000
Nó có cả những bước thăng trầm.
04:40
But it has been amazingly successful in one regard,
75
262000
4000
Nhưng phong trào đã thành công
trên một phương diện,
trên một phương diện,
04:44
in that it has become,
76
266000
2000
là từ đó đã tạo nên, đúc kết nên
04:46
it has congealed into this endangered people's movement
77
268000
3000
một phong trào chống diệt chủng
04:49
that was missing in the 20th century.
78
271000
2000
mà thể kỷ 20 đã không có được.
04:51
It sees itself, such as it is, the it,
79
273000
3000
Phong trào tự nhìn nhận bản thân
04:54
as something that will create the impression that there will be political cost,
80
276000
5000
như thể nó sẽ tạo nên ấn tượng rằng
04:59
there will be a political price to be paid,
81
281000
3000
cái giá về chính trị sẽ phải được trả,
05:02
for allowing genocide, for not having an heroic imagination,
82
284000
4000
vì đã cho phép nạn diệt chủng xảy ra,
vì đã không có trí tưởng tượng quả cảm,
vì đã không có trí tưởng tượng quả cảm,
05:06
for not being an upstander but for being, in fact, a bystander.
83
288000
4000
vì đã không dám lên tiếng
mà lại chỉ là kẻ đứng nhìn.
mà lại chỉ là kẻ đứng nhìn.
05:10
Now because it's student-driven,
84
292000
4000
Phong trào hiện do sinh viên lãnh đạo
05:14
there's some amazing things that the movement has done.
85
296000
2000
đã làm được một số việc rất tuyệt vời.
05:16
They have launched a divestment campaign
86
298000
2000
Họ đã phát động một chiến dịch rút vốn
05:18
that has now convinced, I think, 55 universities in 22 states
87
300000
4000
và thuyết phục được
55 trường đại học ở 22 bang
55 trường đại học ở 22 bang
05:22
to divest their holdings of stocks
88
304000
2000
rút cổ phần của những trường này
05:24
with regard to companies doing business in Sudan.
89
306000
4000
khỏi các công ty làm ăn ở Xu-đăng.
05:28
They have a 1-800-GENOCIDE number --
90
310000
2000
Họ còn có số 1-800-DIỆT CHỦNG --
05:30
this is going to sound very kitsch,
91
312000
2000
điều này nghe có hơi quá một chút,
05:32
but for those of you who may not be, I mean, may be apolitical,
92
314000
4000
số này dành cho những ai
không ưa chính trị
không ưa chính trị
05:36
but interested in doing something about genocide,
93
318000
2000
nhưng muốn hành động chống nạn diệt chủng,
05:38
you dial 1-800-GENOCIDE and you type in your zip code,
94
320000
3000
bạn cứ quay số trên và nhập mã vùng,
05:41
and you don't even have to know who your congressperson is.
95
323000
2000
và thậm chí không cần biết
nghị sĩ quốc hội của mình là ai.
nghị sĩ quốc hội của mình là ai.
05:43
It will refer you directly to your congressperson, to your U.S. senator,
96
325000
4000
Bạn sẽ được chuyển máy trực tiếp đến
nghị sĩ, đến thượng nghị sĩ Hoa Kỳ của bạn,
nghị sĩ, đến thượng nghị sĩ Hoa Kỳ của bạn,
05:47
to your governor where divestment legislation is pending.
97
329000
3000
đến nơi mà luật thoái vốn
đang chờ để thông qua.
đang chờ để thông qua.
05:50
They've lowered the transaction costs of stopping genocide.
98
332000
4000
Họ đã giảm chi phí giao dịch
cho việc chấm dứt nạn diệt chủng.
cho việc chấm dứt nạn diệt chủng.
05:54
I think the most innovative thing they've introduced recently
99
336000
3000
Ý tưởng sáng tạo nhất
mà họ vừa đưa ra gần đây
mà họ vừa đưa ra gần đây
05:57
are genocide grades.
100
339000
3000
đó là điểm số chống nạn diệt chủng.
06:00
And it takes students to introduce genocide grades.
101
342000
3000
Các bạn sinh viên sẽ là người
giới thiệu về loại điểm này.
giới thiệu về loại điểm này.
06:03
So what you now have when a Congress is in session
102
345000
3000
Giờ đây khi cuộc họp Quốc hội đang diễn ra
06:06
is members of Congress calling up these 19-year-olds or 24-year-olds
103
348000
5000
các đại biểu sẽ gọi những sinh viên
19 hay 24 tuổi và nói,
19 hay 24 tuổi và nói,
06:11
and saying, I'm just told I have a D minus on genocide;
104
353000
3000
tôi vừa bị điểm D- về nạn diệt chủng;
06:14
what do I do to get a C? I just want to get a C. Help me.
105
356000
4000
Tôi phải làm gì để đạt điểm C.
Giúp tôi với.
Giúp tôi với.
06:18
And the students and the others
106
360000
2000
Các sinh viên và những thành viên khác
06:20
who are part of this incredibly energized base
107
362000
2000
của mô hình đầy nhiệt huyết này
06:22
are there to answer that, and there's always something to do.
108
364000
4000
sẽ ở đó để trả lời,
và họ luôn có việc để làm.
và họ luôn có việc để làm.
06:26
Now, what this movement has done is it has extracted from the Bush administration
109
368000
5000
Những gì phong trào đã làm được
là nó đã có được từ chính phủ Bush,
là nó đã có được từ chính phủ Bush,
06:31
from the United States,
110
373000
2000
từ Hoa Kỳ,
06:33
at a time of massive over-stretch -- military, financial, diplomatic --
111
375000
5000
một loạt những cam kết
trên diện rộng dành cho Darfur
trên diện rộng dành cho Darfur
06:38
a whole series of commitments to Darfur
112
380000
2000
về quân sự, tài chính, ngoại giao
06:40
that no other country in the world is making.
113
382000
3000
mà không nước nào trên thế giới làm.
06:43
For instance, the referral of the crimes in Darfur
114
385000
2000
Chẳng hạn việc đưa các vụ án ở Darfur
06:45
to the International Criminal Court,
115
387000
2000
lên Tòa án Hình sự Quốc tế
06:47
which the Bush administration doesn't like.
116
389000
2000
là việc mà chính phủ Bush không thích.
06:49
The expenditure of 3 billion dollars in refugee camps to try to keep,
117
391000
4000
Hay việc chi 3 tỉ Đô la cho trại tị nạn
của những người bị ép rời khỏi nhà
của những người bị ép rời khỏi nhà
06:53
basically, the people who've been displaced from their homes
118
395000
2000
bởi chính phủ Sudan,
06:55
by the Sudanese government, by the so-called Janjaweed, the militia,
119
397000
3000
bởi cái gọi là dân quân Janjaweed,
06:58
to keep those people alive
120
400000
2000
chỉ để giữ mạng sống cho họ
07:00
until something more durable can be achieved.
121
402000
4000
cho tới khi có giải pháp lâu dài hơn.
07:04
And recently, or now not that recently,
122
406000
2000
Và gần đây, mà cũng không gần đây lắm,
07:06
about six months ago, the authorization of a peacekeeping force
123
408000
3000
khoảng 6 tháng trước,
một lực lượng gìn giữ hòa bình
một lực lượng gìn giữ hòa bình
07:09
of 26,000 that will go.
124
411000
2000
với 26.000 người được uỷ thác
sẽ lên đường.
sẽ lên đường.
07:11
And that's all the Bush administration's leadership,
125
413000
2000
Tất cả nhờ tài lãnh đạo của Bush,
07:13
and it's all because of this bottom-up pressure
126
415000
2000
nhờ áp lực từ dưới lên
07:15
and the fact that the phones haven't stopped ringing
127
417000
3000
và cũng nhờ điện thoại không ngừng reo
07:18
from the beginning of this crisis.
128
420000
2000
từ đầu cuộc khủng hoảng này.
07:20
The bad news, however, to this question of will evil prevail,
129
422000
3000
Tuy nhiên, tin xấu cho câu hỏi
liệu cái ác có thắng không,
liệu cái ác có thắng không,
07:23
is that evil lives on.
130
425000
2000
câu trả lời là cái ác sẽ luôn tồn tại.
07:25
The people in those camps are surrounded on all sides
131
427000
4000
Những người trong trại tị nạn
bị bao vây mọi bề bởi Janjaweed,
bị bao vây mọi bề bởi Janjaweed,
07:29
by so-called Janjaweed, these men on horseback
132
431000
2000
những gã đàn ông trên lưng ngựa
với giáo và súng trường.
với giáo và súng trường.
07:31
with spears and Kalashnikovs.
133
433000
2000
07:33
Women who go to get firewood in order to heat the humanitarian aid
134
435000
4000
Những phụ nữ đi nhặt củi
để hâm nóng đồ cứu trợ nhân đạo
để hâm nóng đồ cứu trợ nhân đạo
07:37
in order to feed their families -- humanitarian aid,
135
439000
3000
để có cái ăn cho gia đình --
một bí mật bẩn thỉu là
đồ cứu trợ phải hâm nóng mới ăn được --
đồ cứu trợ phải hâm nóng mới ăn được --
07:40
the dirty secret of it is it has to be heated, really, to be edible --
136
442000
3000
07:43
are themselves subjected to rape,
137
445000
2000
lại có nguy cơ là nạn nhân của cưỡng hiếp,
07:45
which is a tool of the genocide that is being used.
138
447000
2000
một công cụ diệt chủng đang được sử dụng.
07:47
And the peacekeepers I've mentioned, the force has been authorized,
139
449000
3000
Lực lượng gìn giữ hòa bình tôi nhắc ở trên
dù được uỷ thác
dù được uỷ thác
07:50
but almost no country on Earth has stepped forward since the authorization
140
452000
5000
nhưng hầu như không có nước nào đứng ra
vì việc đó sẽ đặt quân đội
và cảnh sát của họ vào nguy hiểm.
và cảnh sát của họ vào nguy hiểm.
07:55
to actually put its troops or its police in harm's way.
141
457000
3000
07:58
So we have achieved an awful lot relative to the 20th century,
142
460000
5000
Chúng ta đã làm được rất nhiều
so với thế kỷ 20,
so với thế kỷ 20,
08:03
and yet far too little relative to the gravity of the crime that is unfolding
143
465000
4000
nhưng còn quá ít so với độ nghiêm trọng
của cái tội ác đang bị phanh phui này
của cái tội ác đang bị phanh phui này
08:07
as we sit here, as we speak.
144
469000
2000
trong lúc chúng ta ngồi đây nói chuyện.
08:09
Why the limits to the movement?
145
471000
3000
Tại sao phong trào này còn có hạn chế?
08:12
Why is what has been achieved, or what the movement has done,
146
474000
4000
Tại sao những gì phong trào đã đạt được
hay đã làm là cần thiết
hay đã làm là cần thiết
08:16
been necessary but not sufficient to the crime?
147
478000
2000
nhưng vẫn còn chưa đủ với tội ác này?
08:18
I think there are a couple -- there are many reasons --
148
480000
2000
Theo tôi, có hai -- nhiều -- lý do
08:20
but a couple just to focus on briefly.
149
482000
2000
nhưng tập trung ngắn gọn vào hai lý do.
08:22
The first is that the movement, such as it is,
150
484000
4000
Trước hết phong trào thực chất
chỉ dừng lại trong phạm vi nước Mỹ.
chỉ dừng lại trong phạm vi nước Mỹ.
08:26
stops at America's borders.
It is not a global movement.
It is not a global movement.
151
488000
4000
Nó không phải là một phong trào toàn cầu.
08:30
It does not have too many compatriots abroad who themselves
152
492000
4000
Nó không có nhiều đồng bào ở nước ngoài,
08:34
are asking their governments to do more to stop genocide.
153
496000
4000
những người kêu gọi chính phủ của họ
làm nhiều hơn để chấm dứt diệt chủng.
làm nhiều hơn để chấm dứt diệt chủng.
08:38
And the Holocaust culture that we have in this country
154
500000
2000
Thảm sát Do Thái trong văn hóa của nước ta
08:40
makes Americans, sort of, more prone to, I think,
155
502000
3000
theo tôi khiến người Mỹ phần nào đó
08:43
want to bring Never Again to life.
156
505000
3000
muốn hiện thực hoá khẩu hiệu
Không Bao Giờ Tái Diễn.
Không Bao Giờ Tái Diễn.
08:46
The guilt that the Clinton administration expressed,
157
508000
4000
Cảm giác tội lỗi
mà chính phủ Clinton bày tỏ,
mà chính phủ Clinton bày tỏ,
mà Bill Clinton đã chia sẻ về Rwanda,
08:50
that Bill Clinton expressed over Rwanda,
158
512000
2000
tạo điều kiện cho một sự đồng thuận
trong xã hội
trong xã hội
08:52
created a space in our society for a consensus
159
514000
2000
08:54
that Rwanda was bad and wrong
160
516000
2000
rằng sự việc ở Rwanda thật sai trái,
08:56
and we wish we had done more, and that is something
161
518000
2000
ước gì chúng ta đã làm nhiều hơn,
và rằng
và rằng
08:58
that the movement has taken advantage of.
162
520000
2000
đó là điều mà phong trào
đã biết tận dụng.
đã biết tận dụng.
09:00
European governments, for the most part,
163
522000
1000
Các chính phủ Châu Âu
09:01
haven't acknowledged responsibility, and there's nothing to kind of
164
523000
3000
đa phần không nhận trách nhiệm,
09:04
to push back and up against.
165
526000
4000
không làm gì để đẩy lùi
và đối mặt với vấn đề.
và đối mặt với vấn đề.
09:08
So this movement, if it's to be durable and global,
166
530000
4000
Vậy phong trào này nếu muốn bền vững,
và mang tính toàn cầu,
và mang tính toàn cầu,
09:12
will have to cross borders, and you will have to see
167
534000
3000
thì phải vượt qua khỏi những biên giới,
bạn sẽ phải thấy
bạn sẽ phải thấy
09:15
other citizens in democracies, not simply resting on the assumption
168
537000
4000
những công dân khác của những nền dân chủ,
không chỉ trông chờ vào giả định rằng
không chỉ trông chờ vào giả định rằng
09:19
that their government would do something in the face of genocide,
169
541000
3000
chính phủ của họ sẽ làm gì đó
để chống lại nạn diệt chủng,
để chống lại nạn diệt chủng,
09:22
but actually making it such.
170
544000
2000
mà phải chủ động hành động thực sự.
09:24
Governments will never gravitate towards crimes of this magnitude
171
546000
3000
Thường thì các chính phủ
sẽ không bao giờ bị thu hút
sẽ không bao giờ bị thu hút
09:27
naturally or eagerly.
172
549000
2000
bởi những tội ác nghiêm trọng như thế này.
09:29
As we saw, they haven't even gravitated towards protecting our ports
173
551000
2000
Họ còn chẳng quan tâm bảo vệ các cảng
09:31
or reigning in loose nukes.
174
553000
2000
hoặc kiềm chế vũ khí hạt nhân.
09:33
Why would we expect in a bureaucracy that it would orient itself
175
555000
4000
Sao chúng ta lại mong chờ
một bộ máy quan liêu sẽ hướng về
một bộ máy quan liêu sẽ hướng về
09:37
towards distant suffering?
176
559000
2000
những đau khổ ở những nơi xa xôi nào đó?
09:39
So one reason is it hasn't gone global.
177
561000
2000
Đó là một lý do cho việc nó chưa toàn cầu.
09:41
The second is, of course, that at this time in particular in America's history,
178
563000
4000
Thứ hai là tại thời điểm này
trong lịch sử nuớc Mỹ,
trong lịch sử nuớc Mỹ,
09:45
we have a credibility problem,
179
567000
2000
chúng ta có một vấn đề về uy tín,
09:47
a legitimacy problem in international institutions.
180
569000
2000
tính hợp pháp trong các tổ chức quốc tế.
09:49
It is structurally really, really hard to do,
181
571000
3000
Về mặt cấu trúc,
rất khó để làm như chính phủ Bush
rất khó để làm như chính phủ Bush
09:52
as the Bush administration rightly does,
182
574000
2000
đang làm một cách đúng đắn,
09:54
which is to denounce genocide on a Monday
183
576000
4000
tức là lên án nạn diệt chủng hôm thứ Hai,
09:58
and then describe water boarding on a Tuesday as a no-brainer
184
580000
3000
rồi mô tả việc trấn nước vào thứ Ba
như một chuyện dễ dàng,
như một chuyện dễ dàng,
10:01
and then turn up on Wednesday and look for troop commitments.
185
583000
4000
sang thứ Tư lại theo đuổi cam kết quân sự.
10:05
Now, other countries have their own reasons for not wanting to get involved.
186
587000
3000
Giờ đây, những nước khác có lý do riêng
để không muốn tham gia.
để không muốn tham gia.
10:08
Let me be clear.
187
590000
2000
Để tôi nói rõ điểm này.
10:10
They're in some ways using the Bush administration as an alibi.
188
592000
3000
Họ dường như đang dùng chính phủ Bush
để viện lý do.
để viện lý do.
10:13
But it is essential for us to be a leader in this sphere,
189
595000
4000
Chúng ta cần phải đi đầu trong chuyện này,
10:17
of course to restore our standing and our leadership in the world.
190
599000
4000
tất nhiên là để vực lại vị thế lãnh đạo
của chúng ta trên thế giới.
của chúng ta trên thế giới.
10:21
The recovery's going to take some time.
191
603000
2000
Việc khôi phục sẽ cần có thời gian.
10:23
We have to ask ourselves, what now? What do we do going forward
192
605000
3000
Ta phải tự hỏi làm gì bây giờ
để tiến lên như một quốc gia,
để tiến lên như một quốc gia,
10:26
as a country and as citizens in relationship to the world's worst places,
193
608000
4000
như những công dân trong mối quan hệ
với những nơi tồi tệ nhất, đau khổ nhất
với những nơi tồi tệ nhất, đau khổ nhất
10:30
the world's worst suffering, killers, and the kinds of killers
194
612000
5000
với những kẻ sát nhân và các thể loại
giết người kinh khủng nhất trên thế giới,
giết người kinh khủng nhất trên thế giới,
10:35
that could come home to roost sometime in the future?
195
617000
5000
mà biết đâu lại xảy ra cho chính chúng ta
trong tương lai?
trong tương lai?
10:40
The place that I turned to answer that question was to a man
196
622000
6000
Nơi mà tôi quay sang để trả lời câu hỏi đó
là với một người đàn ông
là với một người đàn ông
10:46
that many of you may not have ever heard of,
197
628000
3000
mà nhiều người trong các bạn
chưa từng nghe đến,
chưa từng nghe đến,
10:49
and that is a Brazilian named Sergio Vieira de Mello who,
198
631000
5000
một người Brazil
tên Sergio Vieira de Mello,
tên Sergio Vieira de Mello,
10:54
as Chris said, was blown up in Iraq in 2003.
199
636000
6000
như Chris đã nói,
anh đã bị nổ tung ở Iraq năm 2003.
anh đã bị nổ tung ở Iraq năm 2003.
11:00
He was the victim of the first-ever suicide bomb in Iraq.
200
642000
3000
Anh là nạn nhân của vụ đánh bom tự sát
đầu tiên ở Iraq.
đầu tiên ở Iraq.
11:03
It's hard to remember, but there was actually a time in the summer of 2003,
201
645000
3000
Khó nhớ là khi nào, nhưng thực ra
có một giai đoạn vào hè năm 2003,
có một giai đoạn vào hè năm 2003,
11:06
even after the U.S. invasion, where,
202
648000
3000
thậm chí sau cuộc xâm lược của Hoa Kỳ,
11:09
apart from looting, civilians were relatively safe in Iraq.
203
651000
4000
ngoài việc cướp bóc ra thì
dân thường khá an toàn ở Iraq
dân thường khá an toàn ở Iraq
11:13
Now, who was Sergio? Sergio Vieira de Mello was his name.
204
655000
3000
Vậy thì ai là Sergio?
Sergio Vieira de Mello là tên anh ấy.
Sergio Vieira de Mello là tên anh ấy.
11:16
In addition to being Brazilian, he was described to me
205
658000
3000
Ngoài việc là một người Brazil,
trước khi gặp anh vào năm 1994,
trước khi gặp anh vào năm 1994,
11:19
before I met him in 1994 as someone who was a cross between
206
661000
3000
tôi được nghe miêu tả về anh như một người
11:22
James Bond on the one hand and Bobby Kennedy on the other.
207
664000
4000
một mặt vừa giống James Bond,
mặt khác lại giống Bobby Kennedy.
mặt khác lại giống Bobby Kennedy.
11:26
And in the U.N., you don't get that many people
208
668000
3000
Trong Liên Hiệp Quốc,
bạn không gặp nhiều người
bạn không gặp nhiều người
11:29
who actually manage to merge those qualities.
209
671000
3000
thực sự có thể trung hòa
hai phẩm chất này.
hai phẩm chất này.
11:32
He was James Bond-like in that he was ingenious.
210
674000
4000
Anh giống James Bond ở sự mưu trí.
11:36
He was drawn to the flames, he chased the flames,
211
678000
3000
Anh bị cuốn theo những ngọn lửa,
anh đuổi theo những ngọn lửa,
anh đuổi theo những ngọn lửa,
11:39
he was like a moth to the flames. Something of an adrenalin junkie.
212
681000
3000
anh như con bướm đêm trước lửa,
như một kẻ nghiện phiêu lưu.
như một kẻ nghiện phiêu lưu.
11:42
He was successful with women.
213
684000
4000
Và anh cũng khá đào hoa.
11:47
He was Bobby Kennedy-like because in some ways one could never tell
214
689000
4000
Anh giống Bobby Kennedy
vì không ai có thể biết được
vì không ai có thể biết được
11:51
if he was a realist masquerading as an idealist
215
693000
2000
anh duy thực
ngụy trang như kẻ lý tưởng,
ngụy trang như kẻ lý tưởng,
11:53
or an idealist masquerading as a realist, as people always wondered
216
695000
4000
hay anh lý tưởng
nhưng ngụy trang như kẻ duy thực,
nhưng ngụy trang như kẻ duy thực,
như mọi người vẫn thắc mắc về
Bobby Kennedy và John Kennedy.
Bobby Kennedy và John Kennedy.
11:57
about Bobby Kennedy and John Kennedy in that way.
217
699000
3000
12:00
What he was was a decathlete of nation-building, of problem-solving,
218
702000
4000
Anh như một vận động viên 10 môn phối hợp
trong xây dựng đất nước,
trong xây dựng đất nước,
12:04
of troubleshooting in the world's worst places
219
706000
3000
trong giải quyết, khắc phục vấn đề
ở những nơi tồi tệ nhất,
ở những nơi tồi tệ nhất,
12:07
and in the world's most broken places.
220
709000
3000
những nơi đổ vỡ nhất trên thế giới.
12:10
In failing states, genocidal states, under-governed states,
221
712000
4000
Các nơi gặp bất ổn, nạn diệt chủng,
chính quyền hoạt động không hiệu quả,
chính quyền hoạt động không hiệu quả,
12:14
precisely the kinds of places that threats to this country exist
222
716000
5000
chính xác là những nơi mà các mối đe dọa
đất nước này đang đến gần,
đất nước này đang đến gần,
12:19
on the horizon, and precisely the kinds of places
223
721000
3000
nơi mà những đau khổ nhất trên thế giới
có xu hướng tập trung.
có xu hướng tập trung.
12:22
where most of the world's suffering tends to get concentrated.
224
724000
4000
12:26
These are the places he was drawn to.
225
728000
2000
Đó là những nơi mà anh bị thu hút.
12:28
He moved with the headlines.
226
730000
2000
Anh di chuyển với các tiêu đề.
12:30
He was in the U.N. for 34 years. He joined at the age of 21.
227
732000
5000
Anh làm việc trong Liên Hợp Quốc 34 năm,
gia nhập năm 21 tuổi.
gia nhập năm 21 tuổi.
12:35
Started off when the causes in the wars du jour in the '70s
228
737000
3000
Anh bắt đầu khi xu hướng
nguyên nhân chiến tranh những năm 70
nguyên nhân chiến tranh những năm 70
12:38
were wars of independence and decolonization.
229
740000
2000
là giành độc lập và giải phóng thuộc địa.
12:40
He was there in Bangladesh
230
742000
2000
Anh đã có mặt ở Bangladesh
12:42
dealing with the outflow of millions of refugees --
231
744000
2000
đối mặt với hàng triệu người tị nạn --
12:44
the largest refugee flow in history up to that point.
232
746000
3000
dòng người tị nạn lớn nhất trong lịch sử
tính tới lúc bấy giờ.
tính tới lúc bấy giờ.
12:47
He was in Sudan when the civil war broke out there.
233
749000
3000
Anh đã ở Sudan khi nội chiến nổ ra ở đó.
Anh đã ở Cộng Hòa Síp
ngay sau cuộc xâm lược của quân Thổ.
ngay sau cuộc xâm lược của quân Thổ.
12:50
He was in Cyprus right after the Turkish invasion.
234
752000
3000
Anh đã ở Mozambique
trong cuộc Chiến tranh giành Độc lập.
trong cuộc Chiến tranh giành Độc lập.
12:53
He was in Mozambique for the War of Independence.
235
755000
2000
12:55
He was in Lebanon. Amazingly, he was in Lebanon -- the U.N. base was used --
236
757000
3000
Anh đã ở Libăng. Thật ngạc nhiên,
căn cứ Liên Hợp Quốc đã được sử dụng --
căn cứ Liên Hợp Quốc đã được sử dụng --
12:58
Palestinians staged attacks out from behind the U.N. base.
237
760000
4000
quân Palestin đã tấn công từ phía sau
căn cứ Liên Hiệp Quốc.
căn cứ Liên Hiệp Quốc.
Israel sau đó đã chiếm đóng căn cứ này.
13:02
Israel then invaded and overran the U.N. base.
238
764000
3000
13:05
Sergio was in Beirut when the U.S. Embassy was hit
239
767000
2000
Anh đang ở Beirut khi Đại sứ quán Hoa Kỳ
13:07
by the first-ever suicide attack against the United States.
240
769000
3000
hứng chịu vụ tấn công tự sát đầu tiên
nhằm chống lại Hoa Kỳ.
nhằm chống lại Hoa Kỳ.
13:10
People date the beginning of this new era to 9/11, but surely 1983,
241
772000
5000
Người ta xem 11/09 là mở đầu
cho kỷ nguyên mới này, nhưng năm 1983
cho kỷ nguyên mới này, nhưng năm 1983
13:15
with the attack on the US Embassy and the Marine barracks --
242
777000
2000
với vụ tấn công Đại sứ quán Hoa Kỳ,
13:17
which Sergio witnessed -- those are, in fact, in some ways,
243
779000
3000
và các doanh trại Hải quân
mà Sergio chứng kiến
mà Sergio chứng kiến
13:20
the dawning of the era that we find ourselves in today.
244
782000
4000
mới thực sự mở đầu cho kỷ nguyên
mà ta đang sống hiện nay.
mà ta đang sống hiện nay.
13:24
From Lebanon he went to Bosnia in the '90s.
245
786000
3000
Từ Libăng, anh sang Bosnia những năm 90.
13:27
The issues were, of course, ethnic sectarian violence.
246
789000
4000
Dĩ nhiên, lại là vấn đề về
bạo lực giáo phái dân tộc.
bạo lực giáo phái dân tộc.
13:31
He was the first person to negotiate with the Khmer Rouge.
247
793000
3000
Anh là người đầu tiên
đàm phán với Khmer Đỏ.
đàm phán với Khmer Đỏ.
13:34
Talk about evil prevailing. I mean, here he was in the room
248
796000
3000
Nói về thuyết phục cái ác,
anh đã ở đó trong phòng đàm phán
anh đã ở đó trong phòng đàm phán
13:37
with the embodiment of evil in Cambodia.
249
799000
2000
cùng với hiện thân của cái ác ở Campuchia.
13:39
He negotiates with the Serbs.
250
801000
2000
Anh thương lượng với người Serbia.
13:41
He actually crosses so far into this realm of talking to evil
251
803000
4000
Anh thực sự đã đi sâu
vào đàm phán với cái ác
vào đàm phán với cái ác
13:45
and trying to convince evil that it doesn't need to prevail
252
807000
3000
và cố gắng thuyết phục cái ác rằng
nó không cần phải thắng
nó không cần phải thắng
13:48
that he earns the nickname -- not Sergio but Serbio
253
810000
3000
đến mức anh có biệt danh -- Serbio,
chứ không phải Sergio
chứ không phải Sergio
13:51
while he's living in the Balkans and conducting these kinds of negotiations.
254
813000
5000
khi anh còn sống ở khu vực Balkan
và thực hiện các công việc đàm phán này.
và thực hiện các công việc đàm phán này.
13:56
He then goes to Rwanda and to Congo in the aftermath of the genocide,
255
818000
3000
Rồi anh đến Rwanda rồi Congo
do hậu quả của nạn diệt chủng,
do hậu quả của nạn diệt chủng,
13:59
and he's the guy who has to decide -- huh, OK, the genocide is over;
256
821000
3000
anh là người phải quyết định --
OK, nạn diệt chủng đã chấm dứt;
OK, nạn diệt chủng đã chấm dứt;
14:02
800,000 people have been killed; the people responsible are fleeing
257
824000
4000
800.000 người đã bị giết;
những người có trách nhiệm đang tháo chạy
những người có trách nhiệm đang tháo chạy
14:06
into neighboring countries -- into Congo, into Tanzania.
258
828000
3000
sang các nước láng giềng --
như Congo, Tanzania.
như Congo, Tanzania.
14:09
I'm Sergio, I'm a humanitarian, and I want to feed those --
259
831000
3000
Tôi Sergio, người theo chủ nghĩa nhân đạo,
tôi muốn cứu đói --
tôi muốn cứu đói --
14:12
well, I don't want to feed the killers
260
834000
2000
nhưng không muốn cứu những kẻ giết người
14:14
but I want to feed the two million people who are with them, so we're going to go,
261
836000
3000
mà muốn mang thức ăn tới cho 2 triệu người
đang ở cùng chúng,
đang ở cùng chúng,
14:17
we're going to set up camps,
262
839000
2000
chúng ta sẽ dựng các trại,
14:19
and we're going to supply humanitarian aid.
263
841000
2000
chúng ta sẽ cung cấp viện trợ nhân đạo.
14:21
But, uh-oh, the killers are within the camps.
264
843000
3000
Nhưng bọn giết người cũng ở đang ở đó.
14:24
Well, I'd like to separate the sheep from the wolves.
265
846000
2000
Tôi muốn tách cừu ra khỏi lũ sói.
14:26
Let me go door-to-door to the international community
266
848000
2000
Để tôi đi hỏi từng cộng đồng quốc tế
14:28
and see if anybody will give me police or troops to do the separation.
267
850000
3000
để xem ai có thể cung cấp cảnh sát
hay quân đội để làm việc này.
hay quân đội để làm việc này.
Tất nhiên câu trả lời của họ chẳng phải là
chúng tôi muốn ngăn chặn
chúng tôi muốn ngăn chặn
14:31
And their response, of course, was no more than we wanted
268
853000
3000
14:34
to stop the genocide and put our troops in harm's way to do that,
269
856000
3000
nạn diệt chủng và sẽ mạo hiểm
quân đội của mình để làm điều đó
quân đội của mình để làm điều đó
14:37
nor do we now want to get in the way and pluck genocidaires from camps.
270
859000
5000
hay giờ chúng tôi muốn can thiệp và
tống cổ bọn diệt chủng ra khỏi các trại.
tống cổ bọn diệt chủng ra khỏi các trại.
14:42
So then you have to make the decision.
271
864000
2000
Vậy nên bạn phải quyết định.
14:44
Do you turn off the international spigot of life support
272
866000
2000
Liệu bạn có chặn nguồn hỗ trợ quốc tế
14:46
and risk two million civilian lives?
273
868000
4000
và mạo hiểm mạng sống 2 triệu dân thường?
14:50
Or do you continue feeding the civilians, knowing that the genocidaires
274
872000
3000
Hay bạn tiếp tục cứu trợ dân thường,
dù biết rằng bọn giết người
dù biết rằng bọn giết người
14:53
are in the camps, literally sharpening their knives for future battle?
275
875000
4000
cũng đang ở trong trại, đang mài dao
chuẩn bị cho trận chiến trong tương lai?
chuẩn bị cho trận chiến trong tương lai?
14:57
What do you do?
276
879000
1000
Bạn sẽ làm gì đây?
14:58
It's all lesser-evil terrain in these broken places.
277
880000
3000
Chỉ có thể lựa chọn ít nguy hiểm hơn
ở những nơi đổ vỡ như thế này.
ở những nơi đổ vỡ như thế này.
15:01
Late '90s: nation-building is the cause du jour.
278
883000
3000
Cuối thập niên 90, xây dựng đất nước
là xu hướng thịnh hành.
là xu hướng thịnh hành.
15:04
He's the guy put in charge. He's the Paul Bremer or the Jerry Bremer
279
886000
4000
Anh là người phụ trách việc này.
Anh là Paul Bremer hay Jerry Bremer
Anh là Paul Bremer hay Jerry Bremer
15:08
of first Kosovo and then East Timor. He governs the places.
280
890000
3000
của Kosovo, rồi sau đó là Đông Timor.
Anh lãnh đạo những nơi này.
Anh lãnh đạo những nơi này.
15:11
He's the viceroy. He has to decide on tax policy, on currency,
281
893000
4000
Anh như một phó vương. Anh phải
quyết định chính sách thuế, tiền tệ,
quyết định chính sách thuế, tiền tệ,
15:15
on border patrol, on policing. He has to make all these judgments.
282
897000
4000
tuần tra biên giới, đảm bảo thi hành luật.
Anh phải ra tất cả các quyết định trên.
Anh phải ra tất cả các quyết định trên.
15:19
He's a Brazilian in these places. He speaks seven languages.
283
901000
3000
Anh là người Brazil ở những nơi này.
Anh nói 7 ngôn ngữ.
Anh nói 7 ngôn ngữ.
15:22
He's been up to that point in 14 war zones
284
904000
2000
Anh đã đến 14 vùng chiến tranh
lúc bấy giờ
lúc bấy giờ
15:24
so he's positioned to make better judgments, perhaps,
285
906000
3000
nên có lẽ anh đưa ra những phán quyết
15:27
than people who have never done that kind of work.
286
909000
2000
tốt hơn người chưa từng làm việc này.
15:29
But nonetheless, he is the cutting edge of our experimentation
287
911000
4000
Dù gì thì anh cũng là người tiên phong
trong việc thử nghiệm làm việc có ý nghĩa
trong việc thử nghiệm làm việc có ý nghĩa
15:33
with doing good with very few resources being brought to bear in,
288
915000
3000
với rất ít nguồn hỗ trợ
khi bị đặt vào hoàn cảnh phải chịu đựng
khi bị đặt vào hoàn cảnh phải chịu đựng
15:36
again, the world's worst places.
289
918000
2000
ở những nơi tồi tệ nhất trên thế giới.
15:38
And then after Timor, 9/11 has happened,
290
920000
3000
Sau Timor, vụ việc 11/09 xảy ra,
15:41
he's named U.N. Human Rights Commissioner,
291
923000
2000
anh là Uỷ viên Nhân quyền Liên Hiệp Quốc,
anh phải suy xét giữa tự do và an ninh,
và quyết định phải làm gì
và quyết định phải làm gì
15:43
and he has to balance liberty and security and figure out,
292
925000
3000
15:46
what do you do when the most powerful country in the United Nations
293
928000
3000
khi quốc gia mạnh nhất
trong Liên Hiệp Quốc
trong Liên Hiệp Quốc
15:49
is bowing out of the Geneva Conventions,
294
931000
3000
đang rút khỏi các Hiệp định Giơ-ne-vơ,
15:52
bowing out of international law? Do you denounce?
295
934000
2000
rút khỏi luật quốc tế?
Liệu bạn có lên án?
Liệu bạn có lên án?
15:54
Well, if you denounce,
296
936000
1000
Thật ra, nếu lên án,
15:55
you're probably never going to get back in the room.
297
937000
2000
bạn sẽ không đuợc quay lại
phòng đàm phán.
phòng đàm phán.
15:57
Maybe you stay reticent. Maybe you try to charm President Bush --
298
939000
5000
Hay là giữ im lặng.
Hay làm hài lòng Tổng thống Bush --
Hay làm hài lòng Tổng thống Bush --
16:02
and that's what he did. And in so doing he earned himself,
299
944000
3000
và anh đã làm điều đó.
Thật không may, nó lại đưa anh đến
Thật không may, nó lại đưa anh đến
16:05
unfortunately, his final and tragic appointment to Iraq --
300
947000
3000
cuộc hẹn cuối cùng
đầy bi thảm của anh ở Iraq --
đầy bi thảm của anh ở Iraq --
16:08
the one that resulted in his death.
301
950000
2000
đã dẫn đến cái chết của anh.
16:10
One note on his death, which is so devastating,
302
952000
3000
Một lưu ý về cái chết của anh,
nó thật bi thảm ở chỗ
nó thật bi thảm ở chỗ
16:13
is that despite predicating the war on Iraq
303
955000
2000
dù cho rằng nguyên nhân chiến tranh ở Iraq
16:15
on a link between Saddam Hussein and terrorism in 9/11,
304
957000
5000
là do mối liên kết giữa Saddam Hussein
và chủ nghĩa khủng bố ngày 11/09,
và chủ nghĩa khủng bố ngày 11/09,
16:20
believe it or not, the Bush administration or the invaders
305
962000
3000
tùy bạn tin hay không,
thì chính phủ Bush hay quân gây chiến
thì chính phủ Bush hay quân gây chiến
16:23
did no planning, no pre-war planning, to respond to terrorism.
306
965000
4000
chẳng lên kế hoạch trước chiến tranh,
hay có kế hoạch nào đối phó với khủng bố.
hay có kế hoạch nào đối phó với khủng bố.
16:27
So Sergio -- this receptacle of all of this learning on how to deal with evil
307
969000
4000
Và rồi Sergio --
người đã học được cách đối phó với cái ác,
người đã học được cách đối phó với cái ác,
16:31
and how to deal with brokenness,
308
973000
2000
đối phó với khủng hoảng,
16:33
lay under the rubble for three and a half hours without rescue.
309
975000
4000
đã nằm dưới đống đổ nát
suốt 3 tiếng rưỡi mà không được giải cứu.
suốt 3 tiếng rưỡi mà không được giải cứu.
16:37
Stateless. The guy who tried to help the stateless people his whole career.
310
979000
4000
Như kẻ không quốc tịch. Người đã luôn cố
giúp những kẻ cùng cảnh ngộ suốt một đời.
giúp những kẻ cùng cảnh ngộ suốt một đời.
16:41
Like a refugee. Because he represents the U.N.
311
983000
2000
Như một người tị nạn. Vì anh đại diện LHQ.
16:43
If you represent everyone, in some ways you represent no one.
312
985000
3000
Nếu bạn đại diện cho tất cả mọi người,
bạn không đại diện ai cả.
bạn không đại diện ai cả.
16:46
You're un-owned.
313
988000
2000
Bạn không thuộc về ai cả.
16:48
And what the American -- the most powerful military in the history of mankind
314
990000
3000
Những gì mà Hoa Kỳ --
với quân đội mạnh nhất lịch sử nhân loại
với quân đội mạnh nhất lịch sử nhân loại
16:51
was able to muster for his rescue,
315
993000
2000
huy động được cho cuộc giải cứu,
16:53
believe it or not, was literally these heroic two American soldiers
316
995000
4000
tùy bạn tin hay không, chỉ là hai lính Mỹ
anh hùng đi vào hầm thông gió
anh hùng đi vào hầm thông gió
16:57
went into the shaft. Building was shaking.
317
999000
2000
của tòa nhà đang rung chuyển.
16:59
One of them had been at 9/11 and lost his buddies on September 11th,
318
1001000
4000
Một người đã có mặt ở vụ 11/09
và mất đi những đồng đội vào hôm ấy,
và mất đi những đồng đội vào hôm ấy,
nhưng vẫn mạo hiểm tính mạng
đi vào cứu Sergio.
đi vào cứu Sergio.
17:03
and yet went in and risked his life in order to save Sergio.
319
1005000
2000
17:05
But all they had was a woman's handbag --
320
1007000
4000
Những gì họ có là một cái túi xách nữ --
17:09
literally one of those basket handbags --
321
1011000
2000
chỉ là một dạng giỏ xách --
17:11
and they tied it to a curtain rope from one of the offices at U.N. headquarters,
322
1013000
4000
rồi họ cột nó vào dây rèm
lấy từ một văn phòng trụ sở LHQ,
lấy từ một văn phòng trụ sở LHQ,
17:15
and created a pulley system into this shaft in this quivering building
323
1017000
5000
tạo thành một ròng rọc trong hầm thông gió
của tòa nhà đang run rẩy này
của tòa nhà đang run rẩy này
17:20
in the interests of rescuing this person,
324
1022000
3000
nhằm mục đích giải cứu con người này,
17:23
the person we most need to turn to now, this shepherd,
325
1025000
3000
người mà chúng ta cần nhất lúc này,
một người dẫn đầu,
một người dẫn đầu,
17:26
at a time when so many of us feel like we're lacking guidance.
326
1028000
3000
vào lúc mà nhiều người trong chúng ta
cảm thấy thiếu sự dẫn dắt.
cảm thấy thiếu sự dẫn dắt.
17:29
And this was the pulley system. This was what we were able to muster for Sergio.
327
1031000
3000
Mà rồi chúng ta chỉ huy động đuợc
cái ròng rọc cho Sergio.
cái ròng rọc cho Sergio.
17:32
The good news, for what it's worth,
328
1034000
2000
Tin tốt là,
với những gì đã xảy ra,
với những gì đã xảy ra,
17:34
is after Sergio and 21 others were killed that day in the attack on the U.N.,
329
1036000
4000
sau cái chết của Sergio và 21 người khác
trong cuộc tấn công vào LHQ này,
trong cuộc tấn công vào LHQ này,
17:38
the military created a search and rescue unit
330
1040000
2000
quân đội đã lập một đơn vị tìm kiếm cứu hộ
17:40
that had the cutting equipment, the shoring wood, the cranes,
331
1042000
4000
có các thiết bị cắt, gỗ đỡ, cần cẩu
17:44
the things that you would have needed to do the rescue.
332
1046000
2000
những thứ cần thiết để làm cứu hộ.
17:46
But it was too late for Sergio.
333
1048000
2000
Nhưng tất cả đã quá muộn cho Sergio.
17:48
I want to wrap up, but I want to close
334
1050000
2000
Tôi muốn tóm tắt, nhưng cũng muốn khép lại
17:50
with what I take to be the four lessons from Sergio's life
335
1052000
4000
bằng bốn bài học từ cuộc đời của Sergio
17:54
on this question of how do we prevent evil from prevailing,
336
1056000
3000
về câu hỏi làm thế nào
để ngăn cái ác thắng thế,
để ngăn cái ác thắng thế,
17:57
which is how I would have framed the question.
337
1059000
3000
cũng là cách mà tôi đặt câu hỏi này.
18:00
Here's this guy who got a 34-year head start
338
1062000
3000
Đây, một người đàn ông
với 34 năm kinh nghiệm tiên phong
với 34 năm kinh nghiệm tiên phong
18:03
thinking about the kinds of questions we as a country are grappling with,
339
1065000
4000
suy nghĩ về những câu hỏi mà chúng ta
như một quốc gia, như những công dân
như một quốc gia, như những công dân
18:07
we as citizens are grappling with now. What do we take away?
340
1069000
5000
đang vật lộn để trả lời.
Chúng ta rút ra những gì?
Chúng ta rút ra những gì?
18:12
First, I think, is his relationship to, in fact, evil is something to learn from.
341
1074000
5000
Đầu tiên, theo tôi, mối quan hệ giữa anh
và cái ác là rất đáng học hỏi.
và cái ác là rất đáng học hỏi.
18:17
He, over the course of his career, changed a great deal.
342
1079000
3000
Anh, trong suốt sự nghiệp của mình,
đã thay đổi rất nhiều.
đã thay đổi rất nhiều.
18:20
He had a lot of flaws, but he was very adaptive.
343
1082000
2000
Anh có nhiều khuyết điểm nhưng biết sửa.
Tôi nghĩ đó là đức tính đáng quý nhất của anh.
18:22
I think that was his greatest quality.
344
1084000
2000
18:24
He started as somebody who would denounce harmdoers,
345
1086000
4000
Khởi đầu,
anh luôn tố cáo những kẻ làm sai,
anh luôn tố cáo những kẻ làm sai,
18:28
he would charge up to people who were violating international law,
346
1090000
3000
buộc tội những người vi phạm luật quốc tế,
và anh sẽ nói,
và anh sẽ nói,
18:31
and he would say, you're violating, this is the U.N. Charter.
347
1093000
2000
bạn phạm luật rồi, đây là Hiến chương LHQ.
18:33
Don't you see it's unacceptable what you're doing?
348
1095000
2000
Những điều bạn làm là không thể chấp nhận.
18:35
And they would laugh at him because he didn't have the power of states,
349
1097000
3000
Rồi họ cười nhạo anh
vì anh không có quyền lực quốc gia,
vì anh không có quyền lực quốc gia,
18:38
the power of any military or police.
350
1100000
2000
không có quyền lực quân đội hay cảnh sát.
18:40
He just had the rules, he had the norms, and he tried to use them.
351
1102000
3000
Anh chỉ có các nguyên tắc, chuẩn mực
mà anh cố gắng mang ra dùng.
mà anh cố gắng mang ra dùng.
18:43
And in Lebanon, Southern Lebanon in '82,
352
1105000
3000
Và khi ở Libăng, Nam Libăng năm 82,
18:46
he said to himself and to everybody else,
353
1108000
3000
anh đã nói với chính mình và mọi người,
18:49
I will never use the word "unacceptable" again.
354
1111000
3000
tôi sẽ không bao giờ dùng từ
''không thể chấp nhận'' lần nữa.
''không thể chấp nhận'' lần nữa.
18:52
I will never use it. I will try to make it such,
355
1114000
2000
Tôi sẽ không bao giờ dùng nó nữa.
18:54
but I will never use that word again.
356
1116000
2000
Sẽ không bao giờ nữa.
18:56
But he lunged in the opposite direction.
357
1118000
2000
Rồi anh lại lao theo hướng ngược lại.
18:58
He started, as I mentioned, to get in the room with evil,
358
1120000
3000
Anh bắt đầu bước vào phòng đàm phán
với cái ác, như tôi đã nói,
với cái ác, như tôi đã nói,
19:01
to not denounce, and became almost obsequious
359
1123000
4000
không lên án mà trở nên nhún nhường
19:05
when he won the nickname Serbio, for instance,
360
1127000
3000
khi được đặt biệt danh Serbio chẳng hạn,
19:08
and even when he negotiated with the Khmer Rouge
361
1130000
2000
và thậm chí khi đàm phán với Khmer Đỏ
19:10
would black-box what had occurred prior to entering the room.
362
1132000
4000
anh cũng tạm quên những gì đã xảy ra
trước khi bước vào phòng đàm phán.
trước khi bước vào phòng đàm phán.
19:14
But by the end of his life, I think he had struck a balance
363
1136000
3000
Nhưng đến cuối đời, tôi nghĩ
anh đã tìm được một sự cân bằng
anh đã tìm được một sự cân bằng
19:17
that we as a country can learn from.
364
1139000
2000
mà đất nước chúng ta có thể học hỏi.
19:19
Be in the room, don't be afraid of talking to your adversaries,
365
1141000
4000
Cứ ở trong phòng nhưng đừng e sợ
phải nói chuyện với đối thủ,
phải nói chuyện với đối thủ,
19:23
but don't bracket what happened before you entered the room.
366
1145000
4000
nhưng đừng tạm quên những gì đã xảy ra
trước khi bước vào căn phòng đó.
trước khi bước vào căn phòng đó.
19:27
Don't black-box history. Don't check your principles at the door.
367
1149000
5000
Đừng cho lịch sử vào hộp đen,
hay kiểm tra nguyên tắc của bạn trước cửa.
hay kiểm tra nguyên tắc của bạn trước cửa.
19:32
And I think that's something that we have to be in the room,
368
1154000
3000
Tôi nghĩ đó là cái mà ta cần có
khi ở trong phòng đàm phán
khi ở trong phòng đàm phán
19:35
whether it's Nixon going to China or Khrushchev and Kennedy
369
1157000
4000
dù cho đó là Nixon đi gặp Trung Quốc
hay giữa Khrushchev và Kennedy
hay giữa Khrushchev và Kennedy
19:39
or Reagan and Gorbachev.
370
1161000
2000
hay Reagan và Gorbachev.
19:41
All the great progress in this country with relation to our adversaries
371
1163000
4000
Tất cả những tiến triển tốt đẹp mà nước ta
có được trong quan hệ với các đối thủ
có được trong quan hệ với các đối thủ
19:45
has come by going into the room.
372
1167000
2000
đều đạt được qua việc đàm phán.
19:47
And it doesn't have to be an act of weakness.
373
1169000
3000
Và điều đó không nhất thiết
là một hành động hèn nhát.
là một hành động hèn nhát.
19:50
You can actually do far more to build an international coalition
374
1172000
3000
Bạn có thể làm rất nhiều hơn để
xây dựng một liên minh quốc tế
xây dựng một liên minh quốc tế
19:53
against a harmdoer or a wrongdoer by being in the room
375
1175000
3000
chống lại những kẻ sai trái bằng cách
ở trong phòng đàm phán
ở trong phòng đàm phán
19:56
and showing to the rest of the world that that person, that regime,
376
1178000
3000
chỉ ra cho cả thế giới biết rằng
con người đó, chế độ đó,
con người đó, chế độ đó,
19:59
is the problem and that you, the United States, are not the problem.
377
1181000
3000
mới chính là vấn đề, còn bạn, nước Hoa Kỳ
không phải là vấn đề.
không phải là vấn đề.
20:02
Second take-away from Sergio's life, briefly.
378
1184000
4000
Bài học thứ hai từ cuộc đời Sergio,
nói một cách ngắn gọn.
nói một cách ngắn gọn.
20:06
What I take away, and this in some ways is the most important,
379
1188000
2000
Điều tôi rút ra, mà ở chừng mực nào đó
20:08
he espoused and exhibited a reverence for dignity
380
1190000
6000
là quan trọng nhất, đó là anh tán thành
và tỏ ra rất trân trọng phẩm giá
và tỏ ra rất trân trọng phẩm giá
20:14
that was really, really unusual.
381
1196000
2000
thực sự khác biệt.
20:16
At a micro level, the individuals around him were visible.
382
1198000
4000
Ở cấp độ vi mô, những cá nhân
xung quanh anh đều được nhìn thấy.
xung quanh anh đều được nhìn thấy.
20:20
He saw them.
383
1202000
1000
Anh đã thấy họ.
20:21
At a macro level, he thought, you know,
384
1203000
2000
Ở cấp độ vĩ mô, anh cho rằng
20:23
we talk about democracy promotion, but we do it in a way sometimes
385
1205000
3000
chúng ta nói về thúc đẩy dân chủ
nhưng đôi khi cách ta thực hiện
nhưng đôi khi cách ta thực hiện
20:26
that's an affront to people's dignity.
386
1208000
3000
lại là một điều sỉ nhục
với phẩm giá con người.
với phẩm giá con người.
20:29
We put people on humanitarian aid
387
1211000
2000
Chúng ta cung cấp viện trợ nhân đạo
20:31
and we boast about it because we've spent three billion.
388
1213000
2000
nhưng lại kể công vì đã chi 3 tỷ đô la.
20:33
It's incredibly important,
389
1215000
1000
Quan trọng làm sao,
20:34
those people would no longer be alive if the United States, for instance,
390
1216000
2000
những người đó sẽ chẳng sống sót nổi
20:36
hadn't spent that money in Darfur,
391
1218000
3000
nếu Hoa Kỳ không chi số tiền đó ở Darfur
chẳng hạn,
chẳng hạn,
nhưng đó đâu phải là một cách sống
20:39
but it's not a way to live.
392
1221000
1000
20:40
If we think about dignity in our conduct as citizens
393
1222000
3000
Nếu biết nghĩ về phẩm giá
khi hành động như những công dân
khi hành động như những công dân
20:43
and as individuals with relation to the people around us,
394
1225000
3000
trong quan hệ với mọi người,
và như một quốc gia,
và như một quốc gia,
20:46
and as a country, if we could inject a regard for dignity
395
1228000
2000
trong quan hệ với những nước khác
20:48
into our dealings with other countries,
396
1230000
3000
nếu ta biết nghĩ đến phẩm giá
20:51
it would be something of a revolution.
397
1233000
2000
thì điều đó sẽ mang tính cách mạng.
20:53
Third point, very briefly. He talked a lot about freedom from fear.
398
1235000
4000
Điểm thứ ba, rất ngắn gọn. Anh nói nhiều
về giải thoát khỏi những nỗi sợ hãi.
về giải thoát khỏi những nỗi sợ hãi.
20:57
And I recognize there is so much to be afraid of.
399
1239000
3000
Và tôi nhận ra rằng đúng là
có quá nhiều điều để sợ hãi.
có quá nhiều điều để sợ hãi.
21:00
There are so many genuine threats in the world.
400
1242000
2000
Có rất nhiều mối đe dọa trên thế giới.
21:02
But what Sergio was talking about is,
401
1244000
2000
Nhưng Sergio muốn nói với chúng ta rằng
21:04
let's calibrate our relationship to the threat.
402
1246000
2000
hãy điều chỉnh quan hệ với các mối đe dọa.
21:06
Let's not hype the threat; let's actually see it clearly.
403
1248000
3000
Đừng thổi phồng chúng lên;
hãy nhìn nhận đúng đắn.
hãy nhìn nhận đúng đắn.
21:09
We have reason to be afraid of melting ice caps.
404
1251000
3000
Chúng ta có lý do để sợ
những chỏm băng tan.
những chỏm băng tan.
21:12
We have reason to be afraid that we haven't secured
405
1254000
3000
Chúng ta có lý do để thấy không an toàn
21:15
loose nuclear material in the former Soviet Union.
406
1257000
3000
trước vũ khí hạt nhân của Liên Xô cũ.
21:18
Let's focus on what are the legitimate challenges and threats,
407
1260000
4000
Nhưng hãy tập trung vào những thách thức
và những mối đe dọa thực sự,
và những mối đe dọa thực sự,
21:22
but not lunge into bad decisions because of a panic, of a fear.
408
1264000
5000
nhưng đừng sa vào những quyết định tồi tệ
chỉ vì hoảng loạn, sợ hãi.
chỉ vì hoảng loạn, sợ hãi.
21:27
In times of fear, for instance, one of the things Sergio used to say
409
1269000
2000
Chẳng hạn trong lúc lo sợ, Sergio từng nói
21:29
is, fear is a bad advisor.
410
1271000
2000
nỗi sợ hãi là kẻ cố vấn tồi.
21:31
We lunge towards the extremes
411
1273000
2000
Chúng ta lao về phía cực đoan
21:33
when we aren't operating and trying to, again,
412
1275000
2000
trong khi ta thiếu kiểm soát mà lại cố
điều chỉnh mối quan hệ với thế giới.
điều chỉnh mối quan hệ với thế giới.
21:35
calibrate our relationship to the world around us.
413
1277000
2000
21:37
Fourth and final point: he somehow, because he was working
414
1279000
3000
Điểm thứ tư và cuối cùng,
bởi vì anh làm việc
bởi vì anh làm việc
21:40
in all the world's worst places and all lesser evils,
415
1282000
3000
ở những nơi tồi tệ, xấu xa nhất
trên thế giới
trên thế giới
21:43
had a humility, of course,
416
1285000
2000
nên dĩ nhiên anh có sự khiêm tốn,
21:45
and an awareness of the complexity of the world around him.
417
1287000
3000
và nhận thức rõ sự phức tạp
của thế giới xung quanh anh.
của thế giới xung quanh anh.
21:48
I mean, such an acute awareness of how hard it was.
418
1290000
2000
Đó quả là nhận thức sắc bén
rằng việc này rất khó khăn.
rằng việc này rất khó khăn.
21:50
How Sisyphean this task was of mending,
419
1292000
4000
Rằng nhiệm vụ hàn gắn này
thật khó hoàn thành,
thật khó hoàn thành,
21:54
and yet aware of that complexity,
420
1296000
2000
và dù nhận thức được sự phức tạp,
21:56
humbled by it, he wasn't paralyzed by it.
421
1298000
3000
cảm thấy bị hạ mình,
nhưng anh đã không chùn bước.
nhưng anh đã không chùn bước.
21:59
And we as citizens, as we go through this experience of the kind of,
422
1301000
5000
Là những công dân, khi chúng ta trải qua
những kinh nghiệm như
những kinh nghiệm như
22:04
the crisis of confidence, crisis of competence, crisis of legitimacy,
423
1306000
4000
khủng hoảng về niềm tin, năng lực,
tính hợp pháp, chúng ta cũng có ý nghĩ
tính hợp pháp, chúng ta cũng có ý nghĩ
22:08
I think there's a temptation to pull back from the world and say,
424
1310000
3000
muốn rút lui khỏi thế giới và nói,
ôi, Katrina, Iraq --
ôi, Katrina, Iraq --
22:11
ah, Katrina, Iraq -- we don't know what we're doing.
425
1313000
2000
chúng tôi không biết mình đang làm gì.
22:13
We can't afford to pull back from the world.
426
1315000
3000
Chúng ta không đủ khả năng để rút lui.
22:16
It's a question of how to be in the world.
427
1318000
3000
Câu hỏi là chúng ta phải hành xử
như thế nào trên thế giới này.
như thế nào trên thế giới này.
22:19
And the lesson, I think,
428
1321000
1000
Và theo tôi, bài học
22:20
of the anti-genocide movement that I mentioned,
429
1322000
2000
về phong trào chống diệt chủng nói trên
22:22
that is a partial success but by no means
430
1324000
2000
là phong trào đã thành công một phần
22:24
has it achieved what it has set out to do --
431
1326000
3000
nhưng rõ ràng là chưa đạt được
mục tiêu đề ra --
mục tiêu đề ra --
22:27
it'll be many decades, probably, before that happens --
432
1329000
3000
có lẽ sẽ phải mất thêm vài thập kỷ nữa --
22:30
but is that if we want to see change, we have to become the change.
433
1332000
4000
nhưng nếu muốn thấy sự thay đổi,
thì chính chúng ta phải thay đổi.
thì chính chúng ta phải thay đổi.
22:34
We can't rely upon our institutions to do the work
434
1336000
4000
Chúng ta không thể trông chờ
thể chế của ta
thể chế của ta
22:38
of necessarily talking to adversaries on their own
435
1340000
4000
tự đi đàm phán với các đối thủ
khi chúng ta không tạo điều kiện
cho việc đó,
cho việc đó,
22:42
without us creating a space for that to happen,
436
1344000
2000
22:44
for having respect for dignity,
437
1346000
2000
cho việc tôn trọng phẩm giá,
22:46
and for bringing that combination of humility
438
1348000
2000
hay sự khiêm nhường
22:48
and a sort of emboldened sense of responsibility
439
1350000
3000
lẫn tinh thần trách nhiệm được khích lệ
22:51
to our dealings with the rest of the world.
440
1353000
2000
để áp dụng trong ngoại giao với thế giới.
22:53
So will evil prevail? Is that the question?
441
1355000
2000
Vậy cái ác sẽ thắng?
Có phải đó là câu hỏi?
Có phải đó là câu hỏi?
22:55
I think the short answer is: no, not unless we let it.
442
1357000
4000
Tôi nghĩ câu trả lời ngắn gọn là: không
trừ khi điều đó được chúng ta cho phép.
trừ khi điều đó được chúng ta cho phép.
22:59
Thank you.
443
1361000
1000
Xin cảm ơn.
23:00
(Applause)
444
1362000
3000
(vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Samantha Power - Political scientist and journalistSamantha Power studies US foreign policy, especially as it relates to war and human rights. Her books take on the world's worst problems: genocide, civil war and brutal dictatorships.
Why you should listen
Samantha Power is head of Harvard's Carr Center for Human Rights Policy, where she studies US policy as it relates to human rights, genocide and war. She's the author of a famous memo (in policy circles) suggesting that US foreign policy is utterly broken -- that the United States must return to a human rights-centered foreign policy or risk its prestige and respect in the world community. Her latest book is about Sergio Vieira de Mello, a UN diplomat who worked with the world's worst dictators to help protect the human rights of their people.
Power is also a journalist of fearless reputation. She spent 1993 to '96 reporting in the former Yugoslavia, and now contributes reportage and commentary to the New Yorker and Time. Her other books include A Problem from Hell: America and the Age of Genocide.
Samantha Power | Speaker | TED.com