TEDGlobalLondon
Yuval Noah Harari: What explains the rise of humans?
Yuval Noah Harari: Điều gì giải thích cho sự trỗi dậy của loài người?
Filmed:
Readability: 4.3
6,090,144 views
70,000 năm trước, tổ tiên loài người là những động vật không nổi bật, chỉ lo chuyện của chúng trong một góc ở Châu Phi. Thế nhưng hiện nay, hầu hết mọi người đều cho rằng con người thống trị Trái Đất; chúng ta đã lan rộng ra khắp châu lục, và những hành động của chúng ta quyết định số phận của những động vật khác ( và có thể cả Trái Đất nữa). Làm thế nào ta đã đi từ đó đến đây. Nhà sử học Yuval Noah Harari gợi ý một lý do đáng ngạc nhiên đối với sự trỗi dậy của nhân loại.
Yuval Noah Harari - Historian, author
In his book "Homo Deus," Yuval Noah Harari explores the future of humankind: the destinies we may set for ourselves and the quests we'll undertake. Full bio
In his book "Homo Deus," Yuval Noah Harari explores the future of humankind: the destinies we may set for ourselves and the quests we'll undertake. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:13
Seventy-thousand years ago, our ancestors
were insignificant animals.
were insignificant animals.
0
1309
5065
70,000 năm trước, tổ tiên chúng ta
là những động vật không nổi bật.
là những động vật không nổi bật.
00:18
The most important thing to know
about prehistoric humans
about prehistoric humans
1
6398
4099
Điều quan trọng nhất
về những người tiền sử
về những người tiền sử
00:22
is that they were unimportant.
2
10521
1952
là họ không quan trọng.
00:24
Their impact on the world was not
much greater than that of jellyfish
much greater than that of jellyfish
3
12497
5134
Tầm ảnh hưởng của họ đối với
thế giới không lớn hơn của con sứa
thế giới không lớn hơn của con sứa
00:29
or fireflies or woodpeckers.
4
17655
2361
hay của đom đóm
hay chim gõ kiến là bao.
hay chim gõ kiến là bao.
00:32
Today, in contrast,
we control this planet.
we control this planet.
5
20643
3583
Trái lại với thời nay,
chúng ta kiểm soát hành tinh này.
chúng ta kiểm soát hành tinh này.
00:36
And the question is:
6
24853
1342
Và câu hỏi ở đây là:
00:38
How did we come from there to here?
7
26219
3122
Làm thế nào
chúng ta đã đi từ đó cho đến đây?
chúng ta đã đi từ đó cho đến đây?
00:41
How did we turn ourselves
from insignificant apes,
from insignificant apes,
8
29666
3652
Làm thế nào chúng ta từ
những con khỉ không có gì nổi bật,
những con khỉ không có gì nổi bật,
00:45
minding their own business
in a corner of Africa,
in a corner of Africa,
9
33342
3147
quanh quẩn một góc ở Châu Phi,
00:48
into the rulers of planet Earth?
10
36513
2490
trở thành
những kẻ thống trị Trái Đất?
những kẻ thống trị Trái Đất?
00:51
Usually, we look for the difference
between us and all the other animals
between us and all the other animals
11
39876
5690
Thông thường, ta tìm sự khác biệt
giữa ta và các loài động vật khác
giữa ta và các loài động vật khác
00:57
on the individual level.
12
45590
1481
trên một mức độ cá nhân.
00:59
We want to believe -- I want to believe --
13
47412
2994
Chúng ta muốn tin rằng --
Tôi muốn tin rằng --
Tôi muốn tin rằng --
01:02
that there is something special about me,
14
50430
3548
có một điều gì đó đặc biệt về tôi,
01:06
about my body, about my brain,
15
54002
3126
về cơ thể tôi, về trí não tôi,
01:09
that makes me so superior
to a dog or a pig, or a chimpanzee.
to a dog or a pig, or a chimpanzee.
16
57152
5283
làm tôi siêu việt hơn rất nhiều so với
con chó hay con lợn, hay con tinh tinh.
con chó hay con lợn, hay con tinh tinh.
01:15
But the truth is that,
on the individual level,
on the individual level,
17
63221
3261
Nhưng sự thật là,
trên mức độ cá nhân,
trên mức độ cá nhân,
01:18
I'm embarrassingly similar
to a chimpanzee.
to a chimpanzee.
18
66506
3031
đáng xấu hổ thay
tôi giống một con tinh tinh.
tôi giống một con tinh tinh.
01:22
And if you take me and a chimpanzee
and put us together on some lonely island,
and put us together on some lonely island,
19
70029
5235
Và nếu bạn bắt tôi và con tinh tinh
rồi đặt chúng tôi trên hòn đảo vắng,
rồi đặt chúng tôi trên hòn đảo vắng,
01:27
and we had to struggle for survival
to see who survives better,
to see who survives better,
20
75288
4248
và chúng tôi phải đấu tranh cho
sự sống còn để xem ai sống sót tốt hơn,
sự sống còn để xem ai sống sót tốt hơn,
01:31
I would definitely place my bet
on the chimpanzee, not on myself.
on the chimpanzee, not on myself.
21
79560
5216
tôi sẽ đặt cược vào con tinh tinh,
chứ không phải bản thân tôi.
chứ không phải bản thân tôi.
01:37
And this is not something
wrong with me personally.
wrong with me personally.
22
85419
3026
Và đây không phải là
điều gì sai đối với cá nhân tôi.
điều gì sai đối với cá nhân tôi.
01:40
I guess if they took almost any one
of you, and placed you alone
of you, and placed you alone
23
88469
4126
Tôi đoán nếu họ có lấy ai trong các
bạn đi nữa, và đặt bạn một mình
bạn đi nữa, và đặt bạn một mình
01:44
with a chimpanzee on some island,
24
92619
1965
với con tinh tinh ở
hòn đảo nào đó,
hòn đảo nào đó,
01:46
the chimpanzee would do much better.
25
94608
2467
con tinh tinh sẽ làm tốt hơn nhiều.
01:50
The real difference between humans
and all other animals
and all other animals
26
98823
4185
Điểm khác biệt thực sự
giữa con người và loài động vật khác
giữa con người và loài động vật khác
01:55
is not on the individual level;
27
103032
2447
không phải ở mức độ cá nhân;
01:57
it's on the collective level.
28
105503
1602
nó ở mức độ tập thể.
01:59
Humans control the planet
because they are the only animals
because they are the only animals
29
107518
4806
Con người điều khiển hành tinh
bởi vì ta là loài động vật duy nhất
bởi vì ta là loài động vật duy nhất
02:04
that can cooperate both flexibly
and in very large numbers.
and in very large numbers.
30
112348
5177
có thể hợp tác một cách linh hoạt
và với một số lượng lớn.
và với một số lượng lớn.
02:10
Now, there are other animals --
31
118167
1768
Có một số loài động vật khác
02:11
like the social insects,
the bees, the ants --
the bees, the ants --
32
119959
3171
như các loại côn trùng
sống theo đàn, ong, kiến --
sống theo đàn, ong, kiến --
02:15
that can cooperate in large numbers,
but they don't do so flexibly.
but they don't do so flexibly.
33
123154
4572
có thể cộng tác với số lượng lớn,
nhưng chúng không cộng tác linh hoạt.
nhưng chúng không cộng tác linh hoạt.
02:20
Their cooperation is very rigid.
34
128099
2437
Sự hợp tác của chúng
rất cứng nhắc.
rất cứng nhắc.
02:23
There is basically just one way
in which a beehive can function.
in which a beehive can function.
35
131012
4179
Về cơ bản một tổ ong
chỉ có thể hoạt động theo một cách.
chỉ có thể hoạt động theo một cách.
02:27
And if there's a new opportunity
or a new danger,
or a new danger,
36
135215
3811
Và nếu có một cơ hội mới
hoặc một mối nguy hiểm mới,
hoặc một mối nguy hiểm mới,
02:31
the bees cannot reinvent
the social system overnight.
the social system overnight.
37
139050
4543
những con ong không thể tái tạo lại
tổ chức xã hội qua một đêm.
tổ chức xã hội qua một đêm.
02:35
They cannot, for example,
execute the queen
execute the queen
38
143617
2880
Ví dụ, chúng không thể
hành hình nữ hoàng
hành hình nữ hoàng
02:38
and establish a republic of bees,
39
146521
1906
và thiết lập một nền cộng hòa của ong,
02:40
or a communist dictatorship
of worker bees.
of worker bees.
40
148451
3102
hoặc một chế độ độc tài
cộng sản của ong thợ.
cộng sản của ong thợ.
02:44
Other animals, like the social mammals --
41
152442
2343
Động vật khác như các loài
có vú theo đàn
có vú theo đàn
02:46
the wolves, the elephants,
the dolphins, the chimpanzees --
the dolphins, the chimpanzees --
42
154809
3874
chó sói, voi, cá heo, tinh tinh --
02:50
they can cooperate much more flexibly,
43
158707
2746
chúng có thể hợp tác
một cách linh hoạt hơn,
một cách linh hoạt hơn,
02:53
but they do so only in small numbers,
44
161477
3341
nhưng chúng chỉ có thể làm như vậy
với một số lượng nhỏ,
với một số lượng nhỏ,
02:56
because cooperation among chimpanzees
45
164842
2873
vì sự cộng tác giữa
những con tinh tinh
những con tinh tinh
02:59
is based on intimate knowledge,
one of the other.
one of the other.
46
167739
4048
dựa trên mức độ thân thiết
giữa con này đối với những con khác
giữa con này đối với những con khác
03:03
I'm a chimpanzee and you're a chimpanzee,
47
171811
2768
Tôi là tinh tinh
và bạn là tinh tinh,
và bạn là tinh tinh,
03:06
and I want to cooperate with you.
48
174603
1803
và tôi muốn hợp tác với bạn.
03:08
I need to know you personally.
49
176430
2595
Tôi cần phải thật biết về bạn.
03:11
What kind of chimpanzee are you?
50
179049
1770
Bạn là loài tinh tinh nào?
03:12
Are you a nice chimpanzee?
51
180843
1413
Bạn là tinh tinh tốt?
03:14
Are you an evil chimpanzee?
52
182280
1653
Bạn là tinh tinh xấu?
03:15
Are you trustworthy?
53
183957
1444
Bạn có đáng tin cậy không?
03:17
If I don't know you, how can I
cooperate with you?
cooperate with you?
54
185425
3053
Nếu tôi không biết bạn,
sao tôi có thể hợp tác với bạn?
sao tôi có thể hợp tác với bạn?
03:21
The only animal that can combine
the two abilities together
the two abilities together
55
189676
3751
Loài động vật duy nhất có khả năng
kết hợp cả hai khả năng với nhau
kết hợp cả hai khả năng với nhau
03:25
and cooperate both flexibly
and still do so in very large numbers
and still do so in very large numbers
56
193451
5296
và có thể hợp tác vừa linh hoạt
vừa với một số lượng lớn
vừa với một số lượng lớn
03:30
is us, Homo sapiens.
57
198771
1630
Là chúng ta, Homo sapiens.
03:32
One versus one, or even 10 versus 10,
58
200973
4131
Một chọi một,
hay thậm chí 10 chọi 10
hay thậm chí 10 chọi 10
03:37
chimpanzees might be better than us.
59
205128
2569
loài tinh tinh có thể
mạnh hơn chúng ta.
mạnh hơn chúng ta.
03:40
But, if you pit 1,000 humans
against 1,000 chimpanzees,
against 1,000 chimpanzees,
60
208112
5179
Nhưng, nếu bạn thử để 1000 người
đấu với 1000 con tinh tinh,
đấu với 1000 con tinh tinh,
03:45
the humans will win easily,
for the simple reason
for the simple reason
61
213315
3618
con người sẽ chiến thắng dễ dàng,
với một lý do đơn giản
với một lý do đơn giản
03:48
that a thousand chimpanzees
cannot cooperate at all.
cannot cooperate at all.
62
216957
3733
rằng 1000 con tinh tinh
không thể hợp tác tí nào cả.
không thể hợp tác tí nào cả.
03:53
And if you now try to cram
100,000 chimpanzees
100,000 chimpanzees
63
221337
4051
Và nếu bây giờ
bạn thử nhồi 100,000 con tinh tinh
bạn thử nhồi 100,000 con tinh tinh
03:57
into Oxford Street,
or into Wembley Stadium,
or into Wembley Stadium,
64
225412
3616
vào đường Oxford
hay vào sân vận động Wembley,
hay vào sân vận động Wembley,
04:01
or Tienanmen Square or the Vatican,
65
229052
2532
hay quảng trường Tienanmen
hay thành Vatican,
hay thành Vatican,
04:03
you will get chaos, complete chaos.
66
231608
2617
bạn chỉ được sự hỗn loạn,
hoàn toàn hỗn loạn.
hoàn toàn hỗn loạn.
04:06
Just imagine Wembley Stadium
with 100,000 chimpanzees.
with 100,000 chimpanzees.
67
234249
3859
Chỉ cần tưởng tượng Sân vận động Wembley
với 100.000 loài tinh tinh.
với 100.000 loài tinh tinh.
04:10
Complete madness.
68
238616
1190
Thật là điên rồ.
04:12
In contrast, humans normally
gather there in tens of thousands,
gather there in tens of thousands,
69
240219
5942
Trái lại, hàng chục ngàn thường
người tập trung tại chỗ đó
người tập trung tại chỗ đó
04:18
and what we get is not chaos, usually.
70
246185
3064
và cái ta nhận được thường
không phải là sự hỗn loạn.
không phải là sự hỗn loạn.
04:21
What we get is extremely sophisticated
and effective networks of cooperation.
and effective networks of cooperation.
71
249273
6087
Cái ta nhận được là một mạng lưới
hợp tác rất phức tạp và hiệu quả.
hợp tác rất phức tạp và hiệu quả.
04:28
All the huge achievements
of humankind throughout history,
of humankind throughout history,
72
256554
4590
Tất cả những thành tựu to lớn
của nhân loại trong suốt lịch sử,
của nhân loại trong suốt lịch sử,
04:33
whether it's building the pyramids
or flying to the moon,
or flying to the moon,
73
261168
3283
cho dù đó là việc xây dựng các kim tự tháp
hoặc bay tới mặt trăng,
hoặc bay tới mặt trăng,
04:36
have been based not
on individual abilities,
on individual abilities,
74
264475
2575
đều không dựa trên năng lực cá nhân,
04:39
but on this ability to cooperate
flexibly in large numbers.
flexibly in large numbers.
75
267074
3825
mà dựa trên khả năng hợp tác
linh hoạt với số lượng lớn.
linh hoạt với số lượng lớn.
04:43
Think even about this very talk
that I'm giving now:
that I'm giving now:
76
271465
3657
Thậm chí hãy nghĩ về bài
diễn thuyết của tôi ngay bây giờ:
diễn thuyết của tôi ngay bây giờ:
04:47
I'm standing here in front of an audience
of about 300 or 400 people,
of about 300 or 400 people,
77
275146
5984
Tôi đang đứng ở đây,
trước khoảng 300 hay 400 khán giả,
trước khoảng 300 hay 400 khán giả,
04:53
most of you are complete strangers to me.
78
281154
3124
phần lớn các bạn là những người
hoàn toàn lạ với tôi.
hoàn toàn lạ với tôi.
04:56
Similarly, I don't really know
all the people who have organized
all the people who have organized
79
284928
4984
Tương tự, tôi không thật sự biết hết
tất cả những người đã tổ chức
tất cả những người đã tổ chức
05:01
and worked on this event.
80
289936
1627
và thu xếp sự kiện này.
05:03
I don't know the pilot
and the crew members of the plane
and the crew members of the plane
81
291994
3793
Tôi không biết phi công và các thành viên
phi hành đoàn của máy bay
phi hành đoàn của máy bay
05:07
that brought me over here,
yesterday, to London.
yesterday, to London.
82
295811
2911
đã đưa tôi qua đây hôm qua, đến London.
05:11
I don't know the people
who invented and manufactured
who invented and manufactured
83
299286
3723
Tôi không biết
người đã sáng chế và sản xuất
người đã sáng chế và sản xuất
05:15
this microphone and these cameras,
which are recording what I'm saying.
which are recording what I'm saying.
84
303033
4510
cái micrô và những cái máy quay này
thứ đang ghi lại điều tôi đang nói
thứ đang ghi lại điều tôi đang nói
05:20
I don't know the people
who wrote all the books and articles
who wrote all the books and articles
85
308123
3537
Tôi không biết người đã viết tất cả
những cuốn sách và bài báo
những cuốn sách và bài báo
05:23
that I read in preparation for this talk.
86
311684
2393
mà tôi đọc
để chuẩn bị cho bài nói này.
để chuẩn bị cho bài nói này.
05:26
And I certainly don't know all the people
87
314495
2810
Và tôi chắc chắn không biết
tất cả những người
tất cả những người
05:29
who might be watching this talk
over the Internet,
over the Internet,
88
317329
3219
có thể đang xem
bài diễn thuyết này qua mạng,
bài diễn thuyết này qua mạng,
05:32
somewhere in Buenos Aires or in New Delhi.
89
320572
3027
một nơi nào đó ở Buenos Aires
hay ở New Delhi.
hay ở New Delhi.
05:36
Nevertheless, even though
we don't know each other,
we don't know each other,
90
324162
3509
Tuy nhiên,
mặc dù chúng ta không biết nhau,
mặc dù chúng ta không biết nhau,
05:39
we can work together to create
this global exchange of ideas.
this global exchange of ideas.
91
327695
5853
ta vẫn có thể làm việc với nhau để
tạo sự trao đổi ý tưởng toàn cầu.
tạo sự trao đổi ý tưởng toàn cầu.
05:46
This is something chimpanzees cannot do.
92
334081
3051
Đây là một điều
mà tinh tinh không thể làm.
mà tinh tinh không thể làm.
05:49
They communicate, of course,
93
337156
1814
Chúng tất nhiên có giao tiếp,
05:50
but you will never catch a chimpanzee
traveling to some distant chimpanzee band
traveling to some distant chimpanzee band
94
338994
5799
nhưng bạn không thể bắt con tinh tinh
đi đến một đàn tinh tinh lạ nào đó
đi đến một đàn tinh tinh lạ nào đó
05:56
to give them a talk about bananas
or about elephants,
or about elephants,
95
344817
4120
để nói cho chúng về
những trái chuối hay những con voi,
những trái chuối hay những con voi,
06:00
or anything else that might
interest chimpanzees.
interest chimpanzees.
96
348961
3008
hay bất kì thứ nào mà
làm những con kia hứng thú.
làm những con kia hứng thú.
06:05
Now cooperation is, of course,
not always nice;
not always nice;
97
353389
3490
Sự hợp tác thì tất nhiên
không phải lúc nào cũng tốt;
không phải lúc nào cũng tốt;
06:08
all the horrible things humans
have been doing throughout history --
have been doing throughout history --
98
356903
4025
tất cả những điều khủng khiếp con người
đã và đang làm trong suốt lịch sử --
đã và đang làm trong suốt lịch sử --
06:12
and we have been doing
some very horrible things --
some very horrible things --
99
360952
2739
và chúng ta đã làm
một số chuyện rất tồi tệ --
một số chuyện rất tồi tệ --
06:15
all those things are also based
on large-scale cooperation.
on large-scale cooperation.
100
363715
5149
tất cả những điều đó đều dựa
trên sự hợp tác với quy mô lớn.
trên sự hợp tác với quy mô lớn.
06:20
Prisons are a system of cooperation;
101
368888
2596
Nhà tù là một hệ thống có hợp tác;
06:23
slaughterhouses are a system
of cooperation;
of cooperation;
102
371508
2990
lò mổ là một hệ thống có hợp tác;
06:26
concentration camps
are a system of cooperation.
are a system of cooperation.
103
374522
3004
trại tập trung là
một hệ thống có hợp tác.
một hệ thống có hợp tác.
06:29
Chimpanzees don't have slaughterhouses
and prisons and concentration camps.
and prisons and concentration camps.
104
377907
5180
Tinh tinh không có lò mổ
và các nhà tù và trại tập trung.
và các nhà tù và trại tập trung.
06:36
Now suppose I've managed
to convince you perhaps that yes,
to convince you perhaps that yes,
105
384183
3830
Bây giờ giả sử tôi thuyết phục
được bạn rằng,
được bạn rằng,
06:40
we control the world because we can
cooperate flexibly in large numbers.
cooperate flexibly in large numbers.
106
388037
5058
ta điều khiển thế giới vì ta hợp
tác linh hoạt được với số lượng lớn
tác linh hoạt được với số lượng lớn
06:45
The next question that immediately arises
107
393516
2948
Câu hỏi tiếp theo
ngay lập tức nảy sinh
ngay lập tức nảy sinh
06:48
in the mind of an inquisitive listener is:
108
396488
2883
trong tâm trí của một người nghe tò mò là:
06:51
How, exactly, do we do it?
109
399395
2284
Chính xác thì làm sao
ta làm điều đó?
ta làm điều đó?
06:54
What enables us alone, of all the animals,
to cooperate in such a way?
to cooperate in such a way?
110
402083
5782
Điều gì chỉ cho phép chúng ta, trong
tất cả động vật, hợp tác như vậy?
tất cả động vật, hợp tác như vậy?
07:01
The answer is our imagination.
111
409714
2546
Câu trả lời là
trí tưởng tượng của chúng ta.
trí tưởng tượng của chúng ta.
07:04
We can cooperate flexibly
with countless numbers of strangers,
with countless numbers of strangers,
112
412998
5432
Chúng ta có thể hợp tác linh hoạt
với vô số người lạ,
với vô số người lạ,
07:10
because we alone, of all
the animals on the planet,
the animals on the planet,
113
418454
3696
bởi vì chỉ chúng ta, trong số
tất cả động vật trên hành tinh,
tất cả động vật trên hành tinh,
07:14
can create and believe fictions,
fictional stories.
fictional stories.
114
422174
4623
có thể tạo ra và tin vào các điều
hư cấu, các câu chuyện hư cấu.
hư cấu, các câu chuyện hư cấu.
07:19
And as long as everybody believes
in the same fiction,
in the same fiction,
115
427326
4588
Và miễn là mọi người
cùng tin một điều hư cấu,
cùng tin một điều hư cấu,
07:23
everybody obeys and follows
the same rules,
the same rules,
116
431938
3542
thì mọi người đều tuân thủ
và cùng tuân theo những luật lệ,
và cùng tuân theo những luật lệ,
07:27
the same norms, the same values.
117
435504
2289
những quy tắc, những tiêu chuẩn.
07:30
All other animals use
their communication system
their communication system
118
438639
3899
Những loài động vật khác sử dụng
hệ thống giao tiếp của chúng
hệ thống giao tiếp của chúng
07:34
only to describe reality.
119
442562
2496
chỉ để miêu tả hiện thực.
07:37
A chimpanzee may say, "Look!
There's a lion, let's run away!"
There's a lion, let's run away!"
120
445590
4217
Một con tinh tinh có thể nói, "Kìa!
Có một con sư tử, hãy chạy đi!"
Có một con sư tử, hãy chạy đi!"
07:41
Or, "Look! There's a banana tree
over there! Let's go and get bananas!"
over there! Let's go and get bananas!"
121
449831
4106
Hay "Nhìn kìa! Có một cây chuối
đằng kia! Hãy tới đó và lấy chuối!"
đằng kia! Hãy tới đó và lấy chuối!"
07:45
Humans, in contrast, use their language
not merely to describe reality,
not merely to describe reality,
122
453961
6277
Con người trái lại sử dụng ngôn ngữ
không đơn thuần để miêu tả thực tại,
không đơn thuần để miêu tả thực tại,
07:52
but also to create new realities,
fictional realities.
fictional realities.
123
460262
4524
mà còn để tạo ra những thực tế
mới, những thực tế hư cấu.
mới, những thực tế hư cấu.
07:57
A human can say, "Look,
there is a god above the clouds!
there is a god above the clouds!
124
465278
3954
Một người có thể nói, "Nhìn kìa,
có một vị thần trên những đám mây!
có một vị thần trên những đám mây!
08:01
And if you don't do what I tell you to do,
125
469256
2080
Và nếu bạn không làm
thứ tôi yêu cầu,
thứ tôi yêu cầu,
08:03
when you die, God will punish you
and send you to hell."
and send you to hell."
126
471360
3205
khi bạn chết, Chúa sẽ trừng phạt bạn
và đày bạn xuống địa ngục. "
và đày bạn xuống địa ngục. "
08:06
And if you all believe this story
that I've invented,
that I've invented,
127
474986
3772
Và nếu tất cả các bạn đều tin vào
câu chuyện tôi mới nghĩ ra này,
câu chuyện tôi mới nghĩ ra này,
08:10
then you will follow the same
norms and laws and values,
norms and laws and values,
128
478782
3815
thì bạn sẽ làm theo những quy tắc
và luật lệ và tiêu chuẩn,
và luật lệ và tiêu chuẩn,
08:14
and you can cooperate.
129
482621
1292
và bạn có thể hợp tác
08:16
This is something only humans can do.
130
484278
2350
Có một thứ chỉ có con người
mới làm được
mới làm được
08:19
You can never convince a chimpanzee
to give you a banana
to give you a banana
131
487207
3841
Bạn không bao giờ có thể thuyết
phục con tinh tinh đưa bạn trái chuối
phục con tinh tinh đưa bạn trái chuối
08:23
by promising him, "... after you die,
you'll go to chimpanzee heaven ..."
you'll go to chimpanzee heaven ..."
132
491072
3793
bằng cách hứa là, " sau khi chết,
mày sẽ lên thiên đàng tinh tinh ..."
mày sẽ lên thiên đàng tinh tinh ..."
08:26
(Laughter)
133
494889
1023
(Tiếng cười)
08:27
"... and you'll receive lots and lots
of bananas for your good deeds.
of bananas for your good deeds.
134
495936
3262
"và mày sẽ được rất nhiều chuối
cho những việc tốt.
cho những việc tốt.
08:31
So now give me this banana."
135
499222
1422
Giờ đưa tao trái chuối đi"
08:32
No chimpanzee will ever
believe such a story.
believe such a story.
136
500668
2758
Sẽ không có con tinh tinh nào
tin vào chuyện như vậy
tin vào chuyện như vậy
08:35
Only humans believe such stories,
137
503776
2690
Chỉ có con người tin vào
những chuyện như vậy,
những chuyện như vậy,
08:38
which is why we control the world,
138
506490
2083
đó là lý do
ta điều khiển thế giới,
ta điều khiển thế giới,
08:40
whereas the chimpanzees are locked up
in zoos and research laboratories.
in zoos and research laboratories.
139
508597
4845
trong khi tinh tinh bị nhốt trong
vườn thú và phòng thí nghiệm nghiên cứu.
vườn thú và phòng thí nghiệm nghiên cứu.
08:46
Now you may find it acceptable that yes,
140
514904
2940
Bây giờ có lẽ bạn thấy
chấp nhận được rằng đúng,
chấp nhận được rằng đúng,
08:49
in the religious field, humans cooperate
by believing in the same fictions.
by believing in the same fictions.
141
517868
6140
trong lĩnh vực tôn giáo con người hợp tác
khi cùng tin vào những điều hư cấu.
khi cùng tin vào những điều hư cấu.
08:56
Millions of people come together
to build a cathedral or a mosque
to build a cathedral or a mosque
142
524032
4952
Hàng triệu người đến với nhau để xây dựng
một nhà thờ hoặc một thánh đường Hồi giáo hay
một nhà thờ hoặc một thánh đường Hồi giáo hay
09:01
or fight in a crusade or a jihad, because
they all believe in the same stories
they all believe in the same stories
143
529008
5742
đấu trong cuộc thập tự chinh hay thánh
chiến vì họ tin vào những chuyện tương tự
chiến vì họ tin vào những chuyện tương tự
09:06
about God and heaven and hell.
144
534774
2713
về Chúa và thiên đàng và địa ngục.
09:09
But what I want to emphasize
is that exactly the same mechanism
is that exactly the same mechanism
145
537979
5239
Nhưng điều tôi muốn nhấn mạnh
là chính cơ chế đó
là chính cơ chế đó
09:15
underlies all other forms
of mass-scale human cooperation,
of mass-scale human cooperation,
146
543242
5864
làm nền tảng cho các hình thức hợp
tác quy mô lớn khác của con người,
tác quy mô lớn khác của con người,
09:21
not only in the religious field.
147
549130
2520
không chỉ trong lĩnh vực tôn giáo;
09:23
Take, for example, the legal field.
148
551674
2278
Lấy lĩnh vực pháp lý làm ví dụ.
09:26
Most legal systems today in the world
are based on a belief in human rights.
are based on a belief in human rights.
149
554531
5977
Hầu hết các hệ thống pháp luật trên
thế giới hiện nay dựa trên nhân quyền
thế giới hiện nay dựa trên nhân quyền
09:33
But what are human rights?
150
561247
1777
Nhưng nhân quyền là gì?
09:35
Human rights, just like God and heaven,
are just a story that we've invented.
are just a story that we've invented.
151
563596
4702
Nhân quyền giống như Chúa và thiên đàng
chỉ là một câu chuyện mà ta nghĩ ra.
chỉ là một câu chuyện mà ta nghĩ ra.
09:40
They are not an objective reality;
152
568322
2318
Chúng không phải là
một thực tế khách quan;
một thực tế khách quan;
09:42
they are not some biological effect
about homo sapiens.
about homo sapiens.
153
570664
3666
chúng không phải là một số
tác dụng sinh học về homo sapiens.
tác dụng sinh học về homo sapiens.
09:46
Take a human being,
cut him open, look inside,
cut him open, look inside,
154
574719
3799
Lấy một con người,
phẫu thuật anh ta, nhìn vào trong
phẫu thuật anh ta, nhìn vào trong
09:50
you will find the heart, the kidneys,
neurons, hormones, DNA,
neurons, hormones, DNA,
155
578542
5127
bạn sẽ tìm thấy tim, thận,
các tế bào thần kinh, nội tiết tố, DNA,
các tế bào thần kinh, nội tiết tố, DNA,
09:55
but you won't find any rights.
156
583693
1888
nhưng bạn sẽ không thấy quyền nào.
09:58
The only place you find rights
are in the stories
are in the stories
157
586200
3921
Nơi duy nhất bạn tìm thấy quyền lợi
là trong những câu chuyện
là trong những câu chuyện
10:02
that we have invented and spread around
over the last few centuries.
over the last few centuries.
158
590145
4133
chúng ta đã nghĩ ra và truyền khắp
thế giới trong vài thế kỉ gần đây.
thế giới trong vài thế kỉ gần đây.
10:06
They may be very positive stories,
very good stories,
very good stories,
159
594607
4930
Chúng có thể là những câu chuyện
tích cực, những câu chuyện rất tốt,
tích cực, những câu chuyện rất tốt,
10:11
but they're still just fictional stories
that we've invented.
that we've invented.
160
599561
3563
nhưng chúng vẫn chỉ là những câu chuyện
hư cấu mà chúng ta đã nghĩ ra.
hư cấu mà chúng ta đã nghĩ ra.
10:15
The same is true of the political field.
161
603664
2520
Điều này cũng đúng
trong lĩnh vực chính trị.
trong lĩnh vực chính trị.
10:18
The most important factors
in modern politics are states and nations.
in modern politics are states and nations.
162
606565
6370
Yếu tố quan trọng nhất trong nền chính
trị hiện đại là các quốc gia và dân tộc.
trị hiện đại là các quốc gia và dân tộc.
10:25
But what are states and nations?
163
613333
1800
Các quốc gia
và dân tộc là gì?
và dân tộc là gì?
10:27
They are not an objective reality.
164
615593
2125
Chúng không phải là
một sự vật khách quan.
một sự vật khách quan.
10:29
A mountain is an objective reality.
165
617742
2713
Một ngọn núi là một sự vật khách quan.
10:32
You can see it, you can touch it,
you can ever smell it.
you can ever smell it.
166
620479
3284
Bạn có thể nhìn thấy, bạn có thể
chạm, bạn có thể từng ngửi thấy nó.
chạm, bạn có thể từng ngửi thấy nó.
10:36
But a nation or a state,
167
624223
1772
Nhưng một quốc gia hay một dân tộc,
10:38
like Israel or Iran or France or Germany,
168
626019
3780
như Israel hay Iran hay Pháp hay Đức,
10:41
this is just a story that we've invented
169
629823
2740
đây chỉ là một câu chuyện
mà chúng ta đã sáng tạo ra
mà chúng ta đã sáng tạo ra
10:44
and became extremely attached to.
170
632587
1974
và trở nên gắn bó
rất mật thiết.
rất mật thiết.
10:46
The same is true of the economic field.
171
634949
2504
Điều này cũng đúng trong lĩnh vực kinh tế.
10:49
The most important actors today
in the global economy
in the global economy
172
637892
3706
Các nhân tố quan trọng nhất
hiện nay trong nền kinh tế toàn cầu
hiện nay trong nền kinh tế toàn cầu
10:53
are companies and corporations.
173
641622
2262
là các công ty và tập toàn.
10:56
Many of you today, perhaps, work
for a corporation,
for a corporation,
174
644407
3731
Nhiều người trong số các bạn hôm nay,
có lẽ, làm việc cho một tập đoàn,
có lẽ, làm việc cho một tập đoàn,
11:00
like Google or Toyota or McDonald's.
175
648162
3050
như Google hay Toyota hay McDonald.
11:03
What exactly are these things?
176
651577
1818
Những thứ này chính xác là gì?
11:05
They are what lawyers call legal fictions.
177
653982
3947
Chúng là thứ mà các luật sư
gọi là những điều hư cấu pháp lý.
gọi là những điều hư cấu pháp lý.
11:10
They are stories invented and maintained
178
658359
3476
Chúng là những câu chuyện
đã được sáng tạo và duy trì
đã được sáng tạo và duy trì
11:13
by the powerful wizards we call lawyers.
179
661859
3333
bởi những pháp sư hùng mạnh
mà chúng ta gọi là luật sư.
mà chúng ta gọi là luật sư.
11:17
(Laughter)
180
665216
1445
(Tiếng cười)
11:18
And what do corporations do all day?
181
666685
3419
Và các tập đoàn làm gì cả ngày?
11:22
Mostly, they try to make money.
182
670128
2853
Phần lớn thời gian họ cố gắng kiếm tiền.
11:25
Yet, what is money?
183
673411
1333
Tuy nhiên, tiền là gì?
11:26
Again, money is not an objective reality;
it has no objective value.
it has no objective value.
184
674768
5166
Một lần nữa, tiền không phải là một sự vật khách quan; nó không có giá trị khách quan.
11:31
Take this green piece
of paper, the dollar bill.
of paper, the dollar bill.
185
679958
3317
Lấy tờ giấy màu xanh lá cây này,
tờ tiền dollar làm ví dụ.
tờ tiền dollar làm ví dụ.
11:35
Look at it -- it has no value.
186
683299
2377
Hãy nhìn nó -- nó không có giá trị.
11:37
You cannot eat it, you cannot drink it,
187
685700
2234
Bạn không thể ăn nó,
bạn không thể uống nó,
bạn không thể uống nó,
11:39
you cannot wear it.
188
687958
1292
bạn không thể mặc nó.
11:41
But then came along
these master storytellers --
these master storytellers --
189
689633
4041
Nhưng những người kể chuyện
bậc thầy này đã đến --
bậc thầy này đã đến --
11:45
the big bankers,
190
693698
1484
những chủ ngân hàng lớn,
11:47
the finance ministers,
191
695206
1440
những bộ trưởng tài chính,
11:48
the prime ministers --
192
696670
1354
những thủ tướng,
11:50
and they tell us a very convincing story:
193
698048
2478
và họ kể cho ta
một câu chuyện rất thuyết phục:
một câu chuyện rất thuyết phục:
11:52
"Look, you see this green piece of paper?
194
700550
1958
"Thấy mảnh giấy màu xanh chứ?
11:54
It is actually worth 10 bananas."
195
702532
2583
Nó thực sự đáng giá 10 trái chuối."
11:57
And if I believe it, and you believe it,
196
705591
2109
Nếu tôi tin điều đó
và bạn tin điều đó
và bạn tin điều đó
11:59
and everybody believes it,
197
707724
1516
và mọi người tin điều đó,
12:01
it actually works.
198
709264
1864
nó thực sự có tác dụng.
12:03
I can take this worthless piece of paper,
199
711152
2913
Tôi có thể cầm tờ giấy vô dụng này,
12:06
go to the supermarket,
200
714089
1637
đi tới siêu thị,
12:07
give it to a complete stranger
whom I've never met before,
whom I've never met before,
201
715750
4007
đưa nó cho một người hoàn toàn lạ
mà tôi chưa từng gặp bao giờ,
mà tôi chưa từng gặp bao giờ,
12:11
and get, in exchange, real bananas
which I can actually eat.
which I can actually eat.
202
719781
4685
và đổi lại nhận được chuối thật
mà tôi thực sự có thể ăn.
mà tôi thực sự có thể ăn.
12:16
This is something amazing.
203
724870
1721
Đây thật sự là điều tuyệt vời.
12:18
You could never do it with chimpanzees.
204
726615
2078
Không thể làm điều đó với tinh tinh.
12:20
Chimpanzees trade, of course:
205
728717
1945
Tinh tinh tất nhiên trao đổi:
12:22
"Yes, you give me a coconut,
I'll give you a banana."
I'll give you a banana."
206
730686
2750
"Vâng, mày cho tao quả dừa,
tao sẽ cho mày quả chuối."
tao sẽ cho mày quả chuối."
12:25
That can work.
207
733460
1238
Chuyện đó có thể được.
12:26
But, you give me
a worthless piece of paper
a worthless piece of paper
208
734722
2992
Nhưng, mày đưa cho tao
một mảnh giấy vô dụng
một mảnh giấy vô dụng
12:29
and you except me to give you a banana?
209
737738
2014
và mày muốn tao đưa
mày trái chuối?
mày trái chuối?
12:31
No way!
210
739776
1152
Đừng có mơ!
12:32
What do you think I am, a human?
211
740952
1581
Mày nghĩ tao là con người ư?
12:34
(Laughter)
212
742557
2373
(Tiếng cười)
12:36
Money, in fact, is
the most successful story
the most successful story
213
744954
4119
Thật ra tiền bạc là
câu chuyện thành công nhất
câu chuyện thành công nhất
12:41
ever invented and told by humans,
214
749097
2656
đã được sáng tạo và
được con người truyền kể,
được con người truyền kể,
12:43
because it is the only story
everybody believes.
everybody believes.
215
751777
4343
vì đó là câu chuyện duy nhất
mà tất cả mọi người đều tin.
mà tất cả mọi người đều tin.
12:48
Not everybody believes in God,
216
756692
2790
Không phải ai cũng tin vào Thiên Chúa,
12:51
not everybody believes in human rights,
217
759506
3025
không phải ai cũng tin vào nhân quyền,
12:54
not everybody believes in nationalism,
218
762555
2785
không phải ai cũng tin
vào chủ nghĩa dân tộc,
vào chủ nghĩa dân tộc,
12:57
but everybody believes in money,
and in the dollar bill.
and in the dollar bill.
219
765364
3743
nhưng ai cũng tin vào tiền,
và tin vào tờ dollar.
và tin vào tờ dollar.
13:01
Take, even, Osama Bin Laden.
220
769514
1981
Thậm chí lấy ví dụ Osama Bin Laden.
13:03
He hated American politics
and American religion
and American religion
221
771519
3687
Ông ta căm ghét chính trị Mỹ
và tôn giáo Mỹ
và tôn giáo Mỹ
13:07
and American culture,
222
775230
1449
và văn hóa Mỹ,
13:08
but he had no objection
to American dollars.
to American dollars.
223
776703
2806
nhưng ông ta không có
phản đối nào với dollar Mỹ.
phản đối nào với dollar Mỹ.
13:11
He was quite fond of them, actually.
224
779533
2095
Ông ta chậm chí rất thích chúng.
13:13
(Laughter)
225
781652
1903
(Tiếng cười)
13:16
To conclude, then:
226
784166
1700
Tổng kết lại:
13:17
We humans control the world
because we live in a dual reality.
because we live in a dual reality.
227
785890
5768
Con người chúng ta kiểm soát thế giới vì
chúng ta đang sống trong một thực tế kép.
chúng ta đang sống trong một thực tế kép.
13:24
All other animals live
in an objective reality.
in an objective reality.
228
792531
3913
Tất cả các động vật khác sống
trong một thực tại khách quan.
trong một thực tại khách quan.
13:28
Their reality consists
of objective entities,
of objective entities,
229
796992
4552
Thực tế của chúng bao gồm
của các thực thể khách quan,
của các thực thể khách quan,
13:33
like rivers and trees
and lions and elephants.
and lions and elephants.
230
801568
3943
như những dòng sông và cây cối
và những con sư tử và những con voi.
và những con sư tử và những con voi.
13:38
We humans, we also live
in an objective reality.
in an objective reality.
231
806067
3683
Con người chúng ta, chúng ta cũng sống
trong một thực tại khách quan.
trong một thực tại khách quan.
13:41
In our world, too, there are rivers
and trees and lions and elephants.
and trees and lions and elephants.
232
809774
5068
Trong thế giới của chúng ta cũng vậy,
có sông và cây cối và sư tử và voi.
có sông và cây cối và sư tử và voi.
13:47
But over the centuries,
233
815421
1845
Nhưng qua nhiều thế kỷ,
13:49
we have constructed on top
of this objective reality
of this objective reality
234
817290
4727
chúng tôi đã xây dựng trên
thực tế khách quan này
thực tế khách quan này
13:54
a second layer of fictional reality,
235
822041
3493
một lớp thực tế hư cấu nữa.
13:57
a reality made of fictional entities,
236
825558
3564
một thực tế cấu tạo
bởi những thực thể hư cấu,
bởi những thực thể hư cấu,
14:01
like nations, like gods,
like money, like corporations.
like money, like corporations.
237
829146
4533
như các quốc gia, như những vị thần,
như tiền bạc, như các tập đoàn.
như tiền bạc, như các tập đoàn.
14:06
And what is amazing is that
as history unfolded,
as history unfolded,
238
834481
4634
Và điều tuyệt vời là
khi lịch sử diễn ra,
khi lịch sử diễn ra,
14:11
this fictional reality became
more and more powerful
more and more powerful
239
839139
5396
sự thực hư cấu này đã
càng trở nên mạnh mẽ hơn
càng trở nên mạnh mẽ hơn
14:16
so that today, the most powerful
forces in the world
forces in the world
240
844559
4501
để ngày hôm nay, lực lượng
mạnh mẽ nhất trên thế giới
mạnh mẽ nhất trên thế giới
14:21
are these fictional entities.
241
849084
1965
chính là những thực thể hư cấu.
14:23
Today, the very survival of rivers
and trees and lions and elephants
and trees and lions and elephants
242
851715
6794
Ngày nay, sự tồn tại của sông
và cây cối và sư tử và voi
và cây cối và sư tử và voi
14:30
depends on the decisions and wishes
of fictional entities,
of fictional entities,
243
858533
5105
phụ thuộc vào các quyết định và mong muốn
của các thực thể hư cấu,
của các thực thể hư cấu,
14:35
like the United States, like Google,
like the World Bank --
like the World Bank --
244
863662
4537
như Hoa Kỳ, như Google,
như Ngân hàng Thế giới -
như Ngân hàng Thế giới -
14:40
entities that exist only
in our own imagination.
in our own imagination.
245
868223
4039
những thực thể mà chỉ tồn tại
trong trí tưởng tượng của chúng ta.
trong trí tưởng tượng của chúng ta.
14:44
Thank you.
246
872929
1152
Xin cảm ơn.
14:46
(Applause)
247
874105
4571
(Vỗ tay)
14:56
Bruno Giussani: Yuval, you have
a new book out.
a new book out.
248
884299
2210
B.Giussani: Yuval, bạn có
một cuốn sách mới ra.
một cuốn sách mới ra.
14:58
After Sapiens, you wrote another one,
249
886533
1803
Sau Sapiens,
bạn đã viết cuốn khác,
bạn đã viết cuốn khác,
15:00
and it's out in Hebrew, but not
yet translated into ...
yet translated into ...
250
888360
2587
và nó đã ra bản Do Thái,
nhưng chưa được dịch sang
nhưng chưa được dịch sang
15:02
Yuval Noah Harari: I'm working on
the translation as we speak.
the translation as we speak.
251
890971
2929
Yuval N.Harari: Tôi đang làm
bản dịch mà chúng ta đang nói.
bản dịch mà chúng ta đang nói.
15:05
BG: In the book, if I
understand it correctly,
understand it correctly,
252
893924
2168
BG: Trong cuốn sách, nếu tôi
hiểu nó chính xác
hiểu nó chính xác
15:08
you argue that the amazing breakthroughs
that we are experiencing right now
that we are experiencing right now
253
896116
5629
bạn cho rằng những đột phá đáng kinh ngạc
rằng chúng ta đang trải qua ngay bây giờ
rằng chúng ta đang trải qua ngay bây giờ
15:13
not only will potentially
make our lives better,
make our lives better,
254
901769
2259
không chỉ có khả năng
làm cuộc sống ta tốt hơn,
làm cuộc sống ta tốt hơn,
15:16
but they will create -- and I quote you --
255
904052
2236
mà chúng còn tạo ra,
tôi trích dẫn nhé,
tôi trích dẫn nhé,
15:18
"... new classes and new class struggles,
just as the industrial revolution did."
just as the industrial revolution did."
256
906312
4618
"các giai cấp và mâu thuẫn giai cấp mới
giống điều cách mạng công nghiệp đã làm"
giống điều cách mạng công nghiệp đã làm"
15:22
Can you elaborate for us?
257
910954
1223
Bạn nói thêm đi!
15:24
YNH: Yes. In the industrial revolution,
258
912670
1924
YNH: Vâng.
Trong cách mạng công nghiệp,
Trong cách mạng công nghiệp,
15:26
we saw the creation of a new class
of the urban proletariat.
of the urban proletariat.
259
914618
4902
chúng ta đã thấy sự tạo thành
tầng lớp giai cấp vô sản thành thị mới.
tầng lớp giai cấp vô sản thành thị mới.
15:31
And much of the political and social
history of the last 200 years involved
history of the last 200 years involved
260
919544
5110
Và phần lớn lịch sử chính trị và xã hội
của 200 năm qua có liên quan tới
của 200 năm qua có liên quan tới
15:36
what to do with this class,
and the new problems and opportunities.
and the new problems and opportunities.
261
924678
3626
điều phải làm với tầng lớp này,
và những vấn đề và cơ hội mới.
và những vấn đề và cơ hội mới.
15:40
Now, we see the creation of a new
massive class of useless people.
massive class of useless people.
262
928328
4632
Bây giờ, chúng ta thấy việc tạo ra một
giai cấp lớn những con người vô dụng.
giai cấp lớn những con người vô dụng.
15:44
(Laughter)
263
932984
1001
(Tiếng cười)
15:46
As computers become better and better
in more and more fields,
in more and more fields,
264
934009
5361
Khi máy tính càng trở nên tốt hơn
trong càng nhiều lĩnh vực,
trong càng nhiều lĩnh vực,
15:51
there is a distinct possibility that
computers will out-perform us
computers will out-perform us
265
939394
4892
có một khả năng lớn là
máy tính sẽ làm tốt hơn chúng ta
máy tính sẽ làm tốt hơn chúng ta
15:56
in most tasks and will make
humans redundant.
humans redundant.
266
944310
3603
trong hầu hết công việc và sẽ
khiến con người ta trở nên dư thừa.
khiến con người ta trở nên dư thừa.
15:59
And then the big political
and economic question
and economic question
267
947937
2737
Và sau đó câu hỏi chính trị
và kinh tế lớn
và kinh tế lớn
16:02
of the 21st century will be,
268
950698
2363
của thế kỉ 21 sẽ là,
16:05
"What do we need humans for?",
269
953085
2162
"Chúng ta cần con người làm gì?"
16:07
or at least, "What do we need
so many humans for?"
so many humans for?"
270
955271
3367
hoặc ít nhất, "Chúng ta cần
thật nhiều con người làm gì?"
thật nhiều con người làm gì?"
16:10
BG: Do you have an answer in the book?
271
958662
2458
BG: Bạn có câu trả lời
trong cuốn sách chứ?
trong cuốn sách chứ?
16:13
YNH: At present, the best guess
we have is to keep them happy
we have is to keep them happy
272
961144
4020
YNH: Hiện nay, dự đoán tốt nhất của
chúng tôi là để giữ chúng hạnh phúc bằng
chúng tôi là để giữ chúng hạnh phúc bằng
16:17
with drugs and computer games ...
273
965188
1797
thuốc phiện và đồ chơi điện tử
16:19
(Laughter)
274
967009
1001
(Tiếng cười)
16:20
but this doesn't sound
like a very appealing future.
like a very appealing future.
275
968034
3271
nhưng điều này nghe không giống
một tương lai rất hấp dẫn.
một tương lai rất hấp dẫn.
16:23
BG: Ok, so you're basically saying
in the book and now,
in the book and now,
276
971329
2809
BG: Ok, vậy cơ bản bạn đang nói
trong cuốn sách và bây giờ,
trong cuốn sách và bây giờ,
16:26
that for all the discussion
about the growing evidence
about the growing evidence
277
974162
2786
cho tất cả các thảo luận
về bằng chứng ngày càng nhiều
về bằng chứng ngày càng nhiều
16:28
of significant economic inequality,
we are just kind of at the beginning
we are just kind of at the beginning
278
976972
3763
về sự bất bình đẳng kinh tế lớn,
chúng ta chỉ đang ở giai đoạn đầu
chúng ta chỉ đang ở giai đoạn đầu
16:32
of the process?
279
980759
1157
của quá trình này?
16:34
YNH: Again, it's not a prophecy;
280
982225
1526
Đây không phải là tiên tri.
16:35
it's seeing all kinds
of possibilities before us.
of possibilities before us.
281
983775
3943
nó là nhìn thấy tất cả
các khả năng trước chúng ta.
các khả năng trước chúng ta.
16:39
One possibility is this creation
of a new massive class of useless people.
of a new massive class of useless people.
282
987742
4982
Một khả năng là sự sáng tạo này
của một giai cấp người vô dụng lớn.
của một giai cấp người vô dụng lớn.
16:44
Another possibility is
the division of humankind
the division of humankind
283
992748
3140
Một khả năng khác là
sự phân chia của loài người
sự phân chia của loài người
16:47
into different biological castes,
284
995912
2991
thành các cấp sinh vật khác nhau,
16:50
with the rich being upgraded
into virtual gods,
into virtual gods,
285
998927
4291
với những người giàu có được nâng cấp
thành thần thánh ảo,
thành thần thánh ảo,
16:55
and the poor being degraded
to this level of useless people.
to this level of useless people.
286
1003242
4308
và những người nghèo bị giáng xuống
mức độ của những người vô dụng.
mức độ của những người vô dụng.
16:59
BG: I feel there is another TED talk
coming up in a year or two.
coming up in a year or two.
287
1007574
3022
Tôi thấy sẽ có một TED talk nữa
trong một hay hai năm tới
trong một hay hai năm tới
17:02
Thank you, Yuval, for making the trip.
288
1010620
1822
Cảm ơn, Yuval, vì đã đến đây.
17:04
YNH: Thanks!
289
1012466
1156
YNH: Xin cảm ơn!
17:05
(Applause)
290
1013646
1665
ABOUT THE SPEAKER
Yuval Noah Harari - Historian, authorIn his book "Homo Deus," Yuval Noah Harari explores the future of humankind: the destinies we may set for ourselves and the quests we'll undertake.
Why you should listen
In his book, Homo Deus: A Brief History of Tomorrow, Yuval Noah Harari explores the projects, dreams and nightmares that will shape the 21st century -- from overcoming death to creating artificial life. He maps the future and asks fundamental questions: Where do we go from here? How will we protect this fragile world from our own destructive powers? The book has sold four million copies since its publication in 2016.
Harari's previous book, Sapiens: A Brief History of Humankind, explores what made homo sapiens the most successful species on the planet. His answer: We are the only animal that can believe in things that exist purely in our imagination, such as gods, states, money, human rights, corporations and other fictions, and we have developed a unique ability to use these stories to unify and organize groups and ensure cooperation. Sapiens has sold eight million copies and been translated into more than 50 languages. Bill Gates, Mark Zuckerberg and President Barack Obama have recommended it as a must-read.
Harari lectures as a Professor of history at The Hebrew University of Jerusalem, where he specializes in world history, medieval history and military history. His current research focuses on macro-historical questions: What is the relationship between history and biology? What is the essential difference between Homo sapiens and other animals? Is there justice in history? Does history have a direction? Did people become happier as history unfolded? Harari has written for newspapers such as The Guardian, Financial Times, the Times, Nature magazine and the Wall Street Journal.
Harari's new book, 21 Lessons for the 21st Century, will take the pulse of our current global climate, focusing on the biggest questions of the present moment: What is really happening right now? What are today’s greatest challenges and choices? What should we pay attention to? The book will be published in multiple languages in September 2018.
Yuval Noah Harari | Speaker | TED.com