TEDxSFU
Mandy Len Catron: A better way to talk about love
Мэндзі Лен Катрон: Лепшы спосаб гаварыць пра каханне
Filmed:
Readability: 3.9
2,605,858 views
Мы "падаем" у каханне. Нас збівае з ног, нас расціскае, мы страчваем прытомнасць. Мы згараем ад запалу. Каханне робіць нас вар'ятамі і робіць нас хворымі. Нашы сэрцы баляць, а затым разбіваюцца. Такая размова пра каханне фармуе тое, як мы яго перажываем, кажа пісьменніца Мэндзі Лен Катрон. У гэтай размове для тых, хто калі-небудзь адчуваў сябе звар'яцелым ад кахання, Катрон падкрэслівае іншую метафару для кахання, якая можа дапамагчы нам знайсці больш радасці і менш пакут у ім.
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
OK, so today I want to talk
about how we talk about love.
about how we talk about love.
0
553
4300
Cёння я хачу пагаварыць аб тым,
як мы размаўляем пра каханне.
як мы размаўляем пра каханне.
00:17
And specifically,
1
5237
1150
Дакладней кажучы,
00:18
I want to talk about what's wrong
with how we talk about love.
with how we talk about love.
2
6411
3435
я хачу пагаварыць аб тым, што ня так
ў тым, як мы гаворым аб каханні.
ў тым, як мы гаворым аб каханні.
Верагодна, большасць з нас
некалькі разоў закохвалася
некалькі разоў закохвалася
00:22
Most of us will probably
fall in love a few times
fall in love a few times
3
10673
3407
на працягу нашага жыцця.
00:26
over the course of our lives,
4
14104
1465
00:27
and in the English language,
this metaphor, falling,
this metaphor, falling,
5
15593
4210
У ангельскай мове
гэта метафара, "падзенне" [falling],
гэта метафара, "падзенне" [falling],
00:31
is really the main way that we
talk about that experience.
talk about that experience.
6
19827
3014
насамрэч ўжываецца найчасцей,
калі мы гаворым пра гэты вопыт.
калі мы гаворым пра гэты вопыт.
00:35
I don't know about you,
7
23592
1151
Я не ведаю наконт вас,
00:36
but when I conceptualize this metaphor,
8
24767
1927
але калі я ўяўляю гэту метафару,
00:38
what I picture is straight
out of a cartoon --
out of a cartoon --
9
26718
2878
то бачу сцэну з мультфільма --
00:42
like there's a man,
10
30076
1296
як быццам вось чалавек,
00:43
he's walking down the sidewalk,
11
31396
1717
ён ідзе па ходніку,
00:45
without realizing it, he crosses
over an open manhole,
over an open manhole,
12
33137
3112
не заўважаючы, ён даходзіць
да адчыненага люку
да адчыненага люку
00:48
and he just plummets into the sewer below.
13
36273
3661
і імкліва падае ў каналізацыю.
00:51
And I picture it this way
because falling is not jumping.
because falling is not jumping.
14
39958
4080
І я ўяўляю гэта менавіта так, бо ўпасці
-- гэта не ўскочыць.
-- гэта не ўскочыць.
00:56
Falling is accidental,
15
44769
2032
Падзенне -- раптоўнае
00:58
it's uncontrollable.
16
46825
1902
і некантралюемае.
01:00
It's something that happens to us
without our consent.
without our consent.
17
48751
3525
Гэта штосьці, што адбываецца з намі
без нашага дазволу.
без нашага дазволу.
У асноўным мы так гаворым
пра пачатак новых адносін.
пра пачатак новых адносін.
01:04
And this --
18
52300
1193
01:05
this is the main way we talk
about starting a new relationship.
about starting a new relationship.
19
53517
3567
01:10
I am a writer and I'm also
an English teacher,
an English teacher,
20
58336
3767
Я пісьменніца і таксама настаўніца
ангельскай мовы, што значыць,
ангельскай мовы, што значыць,
01:14
which means I think
about words for a living.
about words for a living.
21
62127
2285
разважаючы пра словы,
я зарабляю на жыццё.
я зарабляю на жыццё.
01:16
You could say that I get paid
to argue that the language we use matters,
to argue that the language we use matters,
22
64436
4150
Можна сказаць,
што мне плацяць за аргументацыю таго,
што наша мова важная,
што наша мова важная,
01:20
and I would like to argue
that many of the metaphors we use
that many of the metaphors we use
23
68610
4200
і мне хацелася б падкрэсліць,
што шмат метафар, якія мы ўжываем,
што шмат метафар, якія мы ўжываем,
01:24
to talk about love --
24
72834
1567
каб гаварыць аб каханні --
01:26
maybe even most of them --
25
74425
1823
мабыць нават большая частка з іх --
01:28
are a problem.
26
76272
1401
маюць праблему.
01:30
So, in love, we fall.
27
78700
1893
Такім чынам, у каханне, мы падаем.
01:33
We're struck.
28
81766
1465
Нас збіваюць.
01:35
We are crushed.
29
83255
1396
Нас расціскаюць.
01:37
We swoon.
30
85331
1370
Мы падаем у прытомнасць.
01:39
We burn with passion.
31
87186
1797
Мы згараем ад запалу.
01:41
Love makes us crazy,
32
89738
1977
Каханне робіць нас вар'ятамі,
01:43
and it makes us sick.
33
91739
1564
і яно робіць нас хворымі.
01:45
Our hearts ache,
34
93796
1360
Нашы сэрцы баляць
01:47
and then they break.
35
95180
2006
і затым разбіваюцца.
01:50
So our metaphors equate
the experience of loving someone
the experience of loving someone
36
98226
3144
Такім чынам, нашы метафары
прыраўноўваюць закаханасць ў кагосьці
прыраўноўваюць закаханасць ў кагосьці
01:53
to extreme violence or illness.
37
101394
2653
да надзвычанага гвалту
ці хваробы.
ці хваробы.
01:56
(Laughter)
38
104071
2085
(Смех)
01:59
They do.
39
107101
1151
Менавіта так.
02:00
And they position us as the victims
40
108276
1983
І яны пазіцыянуюць нас як ахвяр
02:02
of unforeseen and totally
unavoidable circumstances.
unavoidable circumstances.
41
110283
3359
непрадбачных і непазбежных абставін.
02:06
My favorite one of these is "smitten,"
42
114547
2723
Маё любімае з іх гэта "smitten",
02:09
which is the past participle
of the word "smite."
of the word "smite."
43
117294
2854
што з'яуляецца мінулай
формай слова "smite".
формай слова "smite".
02:12
And if you look this word up
in the dictionary --
in the dictionary --
44
120172
3068
І калі вы паглядзіце значэнне
гэтага слова ў слоўніку --
гэтага слова ў слоўніку --
02:15
(Laughter)
45
123264
1024
(Смех)
02:16
you will see that it can be defined
as both "grievous affliction,"
as both "grievous affliction,"
46
124312
4518
вы ўбачыце, што яно азначае
і "жудаснае няшчасце",
і "жудаснае няшчасце",
02:20
and, "to be very much in love."
47
128854
2851
і "быць моцна закаханым".
02:25
I tend to associate the word "smite"
with a very particular context,
with a very particular context,
48
133716
3344
Як правіла, я асацыюю слова "smite"
з вельмі асаблівым кантэкстам,
з вельмі асаблівым кантэкстам,
02:29
which is the Old Testament.
49
137084
1564
са Старым Запаветам.
02:31
In the Book of Exodus alone,
there are 16 references to smiting,
there are 16 references to smiting,
50
139560
4748
Толькі ў адной Кнізе Выхаду
ёсць 16 спасыланняў на слова "паражэнне",
ёсць 16 спасыланняў на слова "паражэнне",
02:36
which is the word that the Bible uses
for the vengeance of an angry God.
for the vengeance of an angry God.
51
144332
3773
якое ў Бібліі выкарыстоўваецца для
помсты раззлаванага Бога.
помсты раззлаванага Бога.
02:40
(Laughter)
52
148129
1721
(Смех)
02:41
Here we are using the same word
to talk about love
to talk about love
53
149874
2705
Мы ўжываем тое ж слова,
каб гаварыць пра каханне,
каб гаварыць пра каханне,
02:44
that we use to explain
a plague of locusts.
a plague of locusts.
54
152603
2426
якім тлумачым нашэсце саранчы.
02:47
(Laughter)
55
155053
1028
(Смех)
02:48
Right?
56
156105
1256
Правільна?
02:49
So, how did this happen?
57
157385
2092
Дык як гэта так здарылася?
02:51
How have we come to associate love
with great pain and suffering?
with great pain and suffering?
58
159501
3991
Як мы дайшлі да асацыяцыі кахання
з вялікім болем і пакутай?
з вялікім болем і пакутай?
02:55
And why do we talk about
this ostensibly good experience
this ostensibly good experience
59
163516
3989
І чаму мы гаворым пра гэты
нібыта добры вопыт,
нібыта добры вопыт,
02:59
as if we are victims?
60
167529
2104
як быццам мы ахвяры?
03:02
These are difficult questions,
61
170556
1691
Гэта цяжкія пытанні,
03:04
but I have some theories.
62
172271
1646
але у мяне ёсць некалькі тэорый.
03:05
And to think this through,
63
173941
1239
І каб высветліць гэта,
03:07
I want to focus on one
metaphor in particular,
metaphor in particular,
64
175204
2628
я хачу сфакусавацца на адной
канкрэтнай метафары,
канкрэтнай метафары,
03:09
which is the idea of love as madness.
65
177856
2171
якая ўвасабляе каханне як вар'яцтва.
03:13
When I first started
researching romantic love,
researching romantic love,
66
181088
2707
Калі я ўпершыню пачала вывучаць
рамантычнае каханне,
рамантычнае каханне,
03:15
I found these madness
metaphors everywhere.
metaphors everywhere.
67
183819
2761
я сустракала гэтыя
метафары пра вар'яцтва паўсюль.
метафары пра вар'яцтва паўсюль.
03:18
The history of Western culture
68
186604
2103
У гісторыі Заходняй культуры
багата моваў,
багата моваў,
03:20
is full of language that equates
love to mental illness.
love to mental illness.
69
188731
3937
якія прыраўноўваюць каханне
да псіхічнай хваробы.
да псіхічнай хваробы.
03:25
These are just a few examples.
70
193440
1927
Вось некалькі прыкладаў.
03:27
William Shakespeare:
71
195391
1343
Уільям Шэкспір:
03:28
"Love is merely a madness,"
72
196758
1433
"Каханне -- гэта ўсяго толькі вар'яцтва "
03:30
from "As You Like It."
73
198215
1317
з "Як вам гэта спадабаецца".
03:32
Friedrich Nietzsche:
74
200092
1257
Фрыдрых Ніцшэ:
03:33
"There is always some madness in love."
75
201373
2503
"У каханні заўсёды ёсць трошкі вар'яцтва".
03:36
"Got me looking, got me looking
so crazy in love -- "
so crazy in love -- "
76
204559
2866
"Паглядзі на мяне, паглядзі,
настолькі звар'яцела ад кахання" --
настолькі звар'яцела ад кахання" --
03:39
(Laughter)
77
207449
2069
(Смех)
03:41
from the great philosopher,
Beyoncé Knowles.
Beyoncé Knowles.
78
209542
2598
цытата вялікага філосафа Бейонсе Ноулз.
03:44
(Laughter)
79
212164
1461
(Смех)
03:47
I fell in love for the first
time when I was 20,
time when I was 20,
80
215083
2834
Упершыню я закахалася ў 20 год,
03:49
and it was a pretty turbulent
relationship right from the start.
relationship right from the start.
81
217941
3179
і гэта былі дастаткова
неспакойныя адносіны з самага пачатку.
неспакойныя адносіны з самага пачатку.
03:53
And it was long distance
for the first couple of years,
for the first couple of years,
82
221459
3205
Гэта былі адносіны на адлегласці
першыя некалькі год,
першыя некалькі год,
03:56
so for me that meant very high highs
and very low lows.
and very low lows.
83
224688
4596
таму для мяне гэта значыла
вельмі высокія ўзлёты і нізкія падзенні.
вельмі высокія ўзлёты і нізкія падзенні.
04:01
I can remember one moment in particular.
84
229794
2204
Асабліва я памятаю адзін момант.
04:04
I was sitting on a bed
in a hostel in South America,
in a hostel in South America,
85
232580
3345
Я сядзела на ложку ў хостэле
ў Паўднёвай Амерыцы,
ў Паўднёвай Амерыцы,
04:07
and I was watching the person
I love walk out the door.
I love walk out the door.
86
235949
3696
і я назірала, як мой каханы
выходзіць за дзверы.
выходзіць за дзверы.
04:12
And it was late,
87
240151
1613
Было позна,
04:13
it was nearly midnight,
88
241788
1260
была амаль поўнач,
04:15
we'd gotten into an argument over dinner,
89
243072
1977
мы пасварыліся за вячэрай,
04:17
and when we got back to our room,
90
245073
1949
і калі мы вярнуліся ў наш пакой,
04:19
he threw his things in the bag
and stormed out.
and stormed out.
91
247046
2725
ён пакідаў свае рэчы ў торбу
і выляцеў прэч.
і выляцеў прэч.
04:23
While I can no longer remember
what that argument was about,
what that argument was about,
92
251141
3259
Хоць я ўжо не памятаю нагоды
гэтай спрэчкі,
гэтай спрэчкі,
04:26
I very clearly remember
how I felt watching him leave.
how I felt watching him leave.
93
254424
4055
я вельмі выразна памятаю,
як назірала яго сыход.
як назірала яго сыход.
04:31
I was 22, it was my first time
in the developing world,
in the developing world,
94
259122
3545
Мне было 22, гэта была мая першая
вандроўка ў краіну, што развіваецца
вандроўка ў краіну, што развіваецца
04:35
and I was totally alone.
95
263424
2255
і я была зусім адна.
04:38
I had another week until my flight home,
96
266412
3367
Заставаўся тыдзень да майго адлёту дадому,
04:41
and I knew the name
of the town that I was in,
of the town that I was in,
97
269803
2368
я ведала імя горада, ў якім знаходзілася,
04:44
and the name of the city
that I needed to get to to fly out,
that I needed to get to to fly out,
98
272195
3583
і імя горада, ў які мне патрэбна
было трапіць, каб выляцець,
было трапіць, каб выляцець,
04:47
but I had no idea how to get around.
99
275802
3256
але я не мела паняцця,
як арыентавацца навокал.
як арыентавацца навокал.
04:51
I had no guidebook and very little money,
100
279842
3177
У мяне не было кішэннага даведніка
і вельмі мала грошай,
і вельмі мала грошай,
04:55
and I spoke no Spanish.
101
283043
1770
і я не ведала гішпанскай.
04:57
Someone more adventurous than me
102
285547
2097
Хтосьці больш смелы за мяне
04:59
might have seen this as
a moment of opportunity,
a moment of opportunity,
103
287668
2430
мог расцаніць гэта як момант магчымасці,
05:02
but I just froze.
104
290122
1830
але я застыла.
05:04
I just sat there.
105
292406
1817
Я проста сядзела там,
05:06
And then I burst into tears.
106
294738
2043
а потым расплакалася.
05:09
But despite my panic,
107
297357
2371
Але нягледзячы на маю паніку,
05:11
some small voice in my head thought,
108
299752
2570
нейкі маленькі голас ў маёй
галаве падумаў:
галаве падумаў:
05:14
"Wow. That was dramatic.
109
302346
2337
"Ваў. Гэта было драматычна.
05:16
I must really be doing
this love thing right."
this love thing right."
110
304707
2699
Я сапраўды кахаю належным чынам".
05:19
(Laughter)
111
307430
1788
(Смех)
05:21
Because some part of me
wanted to feel miserable in love.
wanted to feel miserable in love.
112
309242
4520
Бо некаторая частка мяне жадала
адчуваць сябе смутнай у каханні.
адчуваць сябе смутнай у каханні.
05:26
And it sounds so strange
to me now, but at 22,
to me now, but at 22,
113
314226
3440
Цяпер гэта гучыць для мяне так дзіўна,
але ў 22 гады,
але ў 22 гады,
05:29
I longed to have dramatic experiences,
114
317690
3145
я імкнулася мець драматычныя вопыты.
05:32
and in that moment, I was irrational
and furious and devastated,
and furious and devastated,
115
320859
5198
У той момант я была безразважнай,
раззлаванай ды спустошанай,
раззлаванай ды спустошанай,
05:38
and weirdly enough,
116
326081
1224
і гэта дастаткова дзіўна,
05:39
I thought that this somehow
legitimized the feelings I had
legitimized the feelings I had
117
327329
3376
але я думала, што гэта неяк
пацвярджае мае пачуцці да
пацвярджае мае пачуцці да
05:42
for the guy who had just left me.
118
330729
1839
хлопца, які толькі што мяне пакінуў.
05:46
I think on some level I wanted
to feel a little bit crazy,
to feel a little bit crazy,
119
334163
4363
Я думаю, на пэўным узроўні я жадала
быць трошкі звар'яцелай,
быць трошкі звар'яцелай,
05:50
because I thought that
that was how loved worked.
that was how loved worked.
120
338550
3532
бо я думала,
менавіта так каханне і працуе.
менавіта так каханне і працуе.
05:55
This really should not be surprising,
121
343141
1807
Гэта сапраўды не павінна быць дзіўным,
05:56
considering that according to Wikipedia,
122
344972
2454
прыймаючы да ўвагі, што на Вікіпедыі
05:59
there are eight films,
123
347450
2273
існуе 8 фільмаў,
06:01
14 songs,
124
349747
1997
14 песен,
06:03
two albums and one novel
with the title "Crazy Love."
with the title "Crazy Love."
125
351768
3197
два альбомы і адзін раман
з назвай "Вар'яцкае каханне".
з назвай "Вар'яцкае каханне".
06:07
About half an hour later,
he came back to our room.
he came back to our room.
126
355837
3126
Праз паўтары гадзіны
ён вярнуўся ў наш пакой.
ён вярнуўся ў наш пакой.
06:10
We made up.
127
358987
1151
Мы памірыліся.
Мы правялі яшчэ адзін
збольшага шчаслівы тыдзень,
збольшага шчаслівы тыдзень,
06:12
We spent another mostly
happy week traveling together.
happy week traveling together.
128
360162
2817
вандруючы разам.
Потым, калі я вярнулася дадому,
06:15
And then, when I got home,
129
363003
1432
06:16
I thought, "That was so
terrible and so great.
terrible and so great.
130
364459
4984
я падумала: "Гэта было так жахліва
і так выдатна.
і так выдатна.
06:21
This must be a real romance."
131
369989
1715
Гэта і ёсць сапраўдны раман".
06:25
I expected my first love
to feel like madness,
to feel like madness,
132
373006
2700
Я чакала, што маё першае каханне будзе
падобна да вар'яцтва,
падобна да вар'яцтва,
06:27
and of course, it met
that expectation very well.
that expectation very well.
133
375730
3780
і вядома, маё чаканне выдатна
спраўдзілася.
спраўдзілася.
06:31
But loving someone like that --
134
379941
1691
Але кахаць кагосьці такім чынам --
06:33
as if my entire well-being depended
on him loving me back --
on him loving me back --
135
381656
4095
як быццам мой дабрабыт цалкам залежаў
ад узаемнасці кахання --
ад узаемнасці кахання --
06:37
was not very good for me
136
385775
2093
не было вельмі добра для мяне
06:39
or for him.
137
387892
1150
ці для яго.
06:41
But I suspect this experience of love
is not that unusual.
is not that unusual.
138
389850
3701
Але я мяркую, што гэты тып кахання
не вельмі незвычайны.
не вельмі незвычайны.
06:46
Most of us do feel a bit mad
in the early stages of romantic love.
in the early stages of romantic love.
139
394026
4211
Большасць з нас адчувае сябе трохі
звар'яцелымі на ранняй стадыі закахання.
звар'яцелымі на ранняй стадыі закахання.
06:50
In fact, there is research to confirm
that this is somewhat normal,
that this is somewhat normal,
140
398815
3816
На самой справе, ёсць даследаванне,
якое сцвярджае, што гэта нармальна,
якое сцвярджае, што гэта нармальна,
06:55
because, neurochemically speaking,
141
403280
1886
таму што, нейрахімія даказвае,
06:57
romantic love and mental illness
are not that easily distinguished.
are not that easily distinguished.
142
405190
4562
закаханне і псіхічны разлад
не так лёгка адрозніць.
не так лёгка адрозніць.
07:03
This is true.
143
411046
1151
Гэта сапраўды так.
07:04
This study from 1999 used blood tests
144
412221
4559
Гэтае даследаванне 1999 года
выкарыстоўвае аналізы крыві,
выкарыстоўвае аналізы крыві,
07:08
to confirm that the serotonin
levels of the newly in love
levels of the newly in love
145
416804
3094
каб пацвердзіць, што ўзровень
сератаніна пры закаханасці
сератаніна пры закаханасці
07:11
very closely resembled
the serotonin levels
the serotonin levels
146
419922
2797
вельмі падобны да ўзроўня сератаніна
07:14
of people who had been diagnosed
with obsessive-compulsive disorder.
with obsessive-compulsive disorder.
147
422743
3305
ў людзей з дыягназам
"абсесіўна-кампульсіўны разлад".
"абсесіўна-кампульсіўны разлад".
07:18
(Laughter)
148
426072
1008
(Смех)
07:19
Yes, and low levels of serotonin
149
427104
2697
Так, і ўзровень сератаніна
07:21
are also associated
with seasonal affective disorder
with seasonal affective disorder
150
429825
3602
таксама звязаны з сіндромам
сезоннага афектыўнага разладу
сезоннага афектыўнага разладу
07:25
and depression.
151
433451
1280
і дэпрэсіяй.
07:27
So there is some evidence
152
435687
2260
Такім чынам, ёсць некалькі доказаў,
07:29
that love is associated with changes
to our moods and our behaviors.
to our moods and our behaviors.
153
437971
4348
што каханне цесна звязана са зменамі
нашага настрою і паводзін.
нашага настрою і паводзін.
07:34
And there are other studies to confirm
154
442343
4007
І іншыя даследаванні пацвярджаюць,
07:38
that most relationships begin this way.
155
446374
3690
што большасць адносінаў
пачынаюцца такім чынам.
пачынаюцца такім чынам.
07:42
Researchers believe
that the low levels of serotonin
that the low levels of serotonin
156
450660
4163
Даследчыкі сцвярджаюць, што нізкі
ўзровень сератаніна
ўзровень сератаніна
07:46
is correlated with obsessive thinking
about the object of love,
about the object of love,
157
454847
4035
ўзаемазвязаны з апантаным мысленнем
пра аб'ект кахання,
пра аб'ект кахання,
07:50
which is like this feeling that someone
has set up camp in your brain.
has set up camp in your brain.
158
458906
4058
што нагадвае пачуццё, як быццам
хтосьці пасяліўся ў тваёй галаве.
хтосьці пасяліўся ў тваёй галаве.
07:54
And most of us feel this way
when we first fall in love.
when we first fall in love.
159
462988
2931
І большасць з нас адчувае сябе так,
калі ўпершыню закохваецца.
калі ўпершыню закохваецца.
07:57
But the good news is,
it doesn't always last that long --
it doesn't always last that long --
160
465943
3126
Але ёсць і добря навіны --
гэта не заўсёды цягнецца доўга,
гэта не заўсёды цягнецца доўга,
08:01
usually from a few months
to a couple of years.
to a couple of years.
161
469093
3173
звычайна ад некалькіх месяцаў
да некалькіх гадоў.
да некалькіх гадоў.
08:05
When I got back from my trip
to South America,
to South America,
162
473352
2808
Калі я вярнулася са свайго падарожжа
ў Паўднёвую Амерыку,
ў Паўднёвую Амерыку,
08:08
I spent a lot of time alone in my room,
163
476184
3577
я правяла шмат часу адна ў маім пакоі,
08:11
checking my email,
164
479785
1340
правяраючы маю паштовую скрыню,
08:13
desperate to hear from the guy I loved.
165
481149
2363
у роспачы жадаючы атрымаць
навіны ад майго каханага.
навіны ад майго каханага.
08:16
I decided that if my friends could not
understand my grievous affliction,
understand my grievous affliction,
166
484545
5348
Я вырашыла, што калі мае сябры
не могуць зразумець маё пакутлівае гора,
не могуць зразумець маё пакутлівае гора,
08:21
then I did not need their friendship.
167
489917
1949
мне непатрэбна іх сяброўства.
08:23
So I stopped hanging out
with most of them.
with most of them.
168
491890
2083
Таму я перастала сустракацца
з большасцю з іх.
з большасцю з іх.
08:26
And it was probably the most
unhappy year of my life.
unhappy year of my life.
169
494387
4194
І гэта быў, напэўна,
самы нешчаслівы год ў маім жыцці.
самы нешчаслівы год ў маім жыцці.
08:31
But I think I felt like
it was my job to be miserable,
it was my job to be miserable,
170
499086
4114
Але я думаю, я адчувала,
што быць няшчаснай -- гэта мая праца,
што быць няшчаснай -- гэта мая праца,
08:35
because if I could be miserable,
171
503849
1792
бо калі б я была няшчаснай,
08:37
then I would prove how much I loved him.
172
505665
2667
тады я б змагла даказаць,
як моцна я яго кахала.
як моцна я яго кахала.
08:40
And if I could prove it,
173
508356
1885
І калі я змагла б даказаць гэта,
08:42
then we would have to end up
together eventually.
together eventually.
174
510265
2954
тады мы б у рэшце рэшт засталіся разам.
08:46
This is the real madness,
175
514050
2088
Гэта і ёсць сапраўднае вар'яцтва,
08:48
because there is no cosmic rule
176
516162
2395
бо не існуе ўніверсальнага правіла,
08:50
that says that great suffering
equals great reward,
equals great reward,
177
518581
3362
якое сцвярджае, што вялікая пакута
вядзе да вялікай узнагароды.
вядзе да вялікай узнагароды.
08:54
but we talk about love as if this is true.
178
522478
3904
Але мы гаворым пра каханне,
як быццам бы гэта праўда.
як быццам бы гэта праўда.
08:59
Our experiences of love
are both biological and cultural.
are both biological and cultural.
179
527463
3676
Наш вопыт кахання і біялагічны,
і культурны.
і культурны.
09:03
Our biology tells us that love is good
180
531774
2459
Наша біялогія кажа,
што каханне -- гэта добра,
што каханне -- гэта добра,
09:06
by activating these reward
circuits in our brain,
circuits in our brain,
181
534257
3154
актывізуючы кругазварот узнагародаў
у нашым мазгу,
у нашым мазгу,
09:09
and it tells us that love is painful
when, after a fight or a breakup,
when, after a fight or a breakup,
182
537435
4620
і яна гаворыць, што каханне балючае,
калі, пасля спрэчкі ці раставання,
калі, пасля спрэчкі ці раставання,
09:14
that neurochemical reward is withdrawn.
183
542079
2610
нейрахімічная ўзнагарода адымаецца.
09:17
And in fact -- and maybe
you've heard this --
you've heard this --
184
545155
2442
Насамрэч -- напэўна, вы чулі аб гэтым --
09:19
neurochemically speaking,
185
547621
1844
кажучы аб нейрахіміі,
09:21
going through a breakup is a lot
like going through cocaine withdrawal,
like going through cocaine withdrawal,
186
549489
3434
перажываць растанне
падобна да ўстрымання ад какаіна,
падобна да ўстрымання ад какаіна,
09:25
which I find reassuring.
187
553675
1636
што я знаходжу суцяшальным.
09:27
(Laughter)
188
555335
1150
(Смех)
09:29
And then our culture uses language
189
557066
2832
Тады наша культура выкарыстоўвае мову,
09:31
to shape and reinforce
these ideas about love.
these ideas about love.
190
559922
2781
каб фармуляваць і адпавядаць
гэтым ідэям пра каханне.
гэтым ідэям пра каханне.
09:34
In this case, we're talking
about metaphors about pain
about metaphors about pain
191
562727
2624
У гэтым выпадку мы гаворым аб
метафарах болю,
метафарах болю,
09:37
and addiction and madness.
192
565375
1515
залежнасці і вар'яцтва.
09:39
It's kind of an interesting feedback loop.
193
567826
2444
Гэта даволі цікавы бумеранг
зваротнай сувязі.
зваротнай сувязі.
09:42
Love is powerful and at times painful,
194
570294
3517
Каханне магутнае і часам балючае,
09:45
and we express this
in our words and stories,
in our words and stories,
195
573835
2765
і мы паказваем гэта
праз нашыя словы і гісторыі.
праз нашыя словы і гісторыі.
09:49
but then our words and stories prime us
196
577182
2498
Але затым нашыя
словы і гісторыі падрыхтоўваюць нас
словы і гісторыі падрыхтоўваюць нас
09:51
to expect love to be powerful and painful.
197
579704
3462
да чакання моцнага і балючага кахання.
09:55
What's interesting to me
is that all of this happens
is that all of this happens
198
583955
3173
Цікава, што гэта ўсё адбываецца
09:59
in a culture that values
lifelong monogamy.
lifelong monogamy.
199
587152
2723
ў культуры, якая шануе
пажыццёвую манагамію.
пажыццёвую манагамію.
10:02
It seems like we want it both ways:
200
590658
2061
Быццам мы жадаем адначасова
10:04
we want love to feel like madness,
201
592743
2351
і вар'яцкага кахання,
10:07
and we want it to last an entire lifetime.
202
595718
3146
і мы хочам, каб яно доўжылася ўсё жыццё.
10:11
That sounds terrible.
203
599561
1563
Гэта гучыць жудасна.
10:13
(Laughter)
204
601148
1529
(Смех)
10:15
To reconcile this,
205
603853
1596
Каб гэта ўладкаваць,
10:17
we need to either change our culture
or change our expectations.
or change our expectations.
206
605473
5025
нам патрэбна ці змяніць нашу культуру,
ці змяніць нашыя чаканні.
ці змяніць нашыя чаканні.
10:23
So, imagine if we were all
less passive in love.
less passive in love.
207
611408
3593
Уявіце, што мы ўсе былі б
менш пасіўнымі ў каханні.
менш пасіўнымі ў каханні.
10:27
If we were more assertive,
more open-minded, more generous
more open-minded, more generous
208
615642
4146
Калі б мы былі больш ўпэўненымі,
больш адкрытымі да новага, больш шчодрымі.
больш адкрытымі да новага, больш шчодрымі.
10:31
and instead of falling in love,
209
619812
3301
Тады б замест таго, каб падаць ў каханне,
10:35
we stepped into love.
210
623137
2225
мы б ў яго ўступалі.
10:38
I know that this is asking a lot,
211
626223
1929
Я ведаю, што гэта патрабуе шмат чаго,
10:40
but I'm not actually
the first person to suggest this.
the first person to suggest this.
212
628176
3474
але я не першы чалавек,
які прапаноўвае гэта.
які прапаноўвае гэта.
10:45
In their book, "Metaphors We Live By,"
213
633012
2509
У кнізе "Метафары, якімі мы жывем"
10:47
linguists Mark Johnson and George Lakoff
suggest a really interesting solution
suggest a really interesting solution
214
635545
5114
лінгвісты Марк Джонсан і Джордж Лэйкаф
прапануюць цікавае рашэнне
прапануюць цікавае рашэнне
10:52
to this dilemma,
215
640683
1218
гэтай дылемы:
10:54
which is to change our metaphors.
216
642491
2416
трэба змяняць нашыя метафары.
10:57
They argue that metaphors really do shape
the way we experience the world,
the way we experience the world,
217
645795
4417
Яны сцвярджаюць,
што метафары сапраўды
фармулююць нашае ўспрыманне свету,
фармулююць нашае ўспрыманне свету,
11:03
and that they can even act
as a guide for future actions,
as a guide for future actions,
218
651071
3498
і нават могуць дзейнічаць як
кіраўнікі нашых будучых спраў,
кіраўнікі нашых будучых спраў,
11:06
like self-fulfilling prophecies.
219
654593
1888
як прароцтвы, якія спраўджваюцца.
11:09
Johnson and Lakoff suggest
a new metaphor for love:
a new metaphor for love:
220
657489
3556
Джонсан і Лэйкаф прапануюць
новую метафару для кахання:
новую метафару для кахання:
11:13
love as a collaborative work of art.
221
661977
2114
Каханне як сумесны твор мастацтва.
11:16
I really like this way
of thinking about love.
of thinking about love.
222
664872
3050
Мне вельмі падабаецца
гэты спосаб разважання аб каханні.
гэты спосаб разважання аб каханні.
11:21
Linguists talk about metaphors
as having entailments,
as having entailments,
223
669028
3522
Лінгвісты кажуць, што
метафары прытрымліваюцца логікі,
метафары прытрымліваюцца логікі,
11:24
which is essentially a way of considering
all the implications of,
all the implications of,
224
672574
3796
што, па сутнасці, і ёсць
спосаб разглядання ўсіх падтэкстаў,
спосаб разглядання ўсіх падтэкстаў,
11:28
or ideas contained
within, a given metaphor.
within, a given metaphor.
225
676394
2932
ці ідэй, якія ўтрымліваюцца ў метафары.
11:31
And Johnson and Lakoff
talk about everything
talk about everything
226
679350
2909
Джонсан і Лэйкаф кажуць аб усім,
11:34
that collaborating
on a work of art entails:
on a work of art entails:
227
682283
2152
што супрацоўніцтва над творам мастацтва
11:36
effort, compromise,
patience, shared goals.
patience, shared goals.
228
684976
4155
прадугледжвае: высілкі, кампраміс,
цярпенне, агульныя мэты.
цярпенне, агульныя мэты.
11:41
These ideas align nicely
with our cultural investment
with our cultural investment
229
689655
3830
Гэтыя ідэі добра адпавядаюць
нашаму культурнаму ўкладанню
нашаму культурнаму ўкладанню
11:45
in long-term romantic commitment,
230
693509
2073
ў доўгатэрміновыя рамантычныя адносіны,
11:47
but they also work well
for other kinds of relationships --
for other kinds of relationships --
231
695606
3611
але яны таксама добра працуюць і
ў іншых тыпах адносін --
ў іншых тыпах адносін --
11:52
short-term, casual, polyamorous,
non-monogamous, asexual --
non-monogamous, asexual --
232
700020
5656
кароткачасовых, выпадковых, свабодных,
неманагамных, бясполых --
неманагамных, бясполых --
11:57
because this metaphor brings
much more complex ideas
much more complex ideas
233
705700
3885
бо гэтыя метафары прыносяць нашмат
больш складаныя ідэі
больш складаныя ідэі
12:01
to the experience of loving someone.
234
709609
2040
у вопыт кахання кагосьці.
12:04
So if love is a collaborative work of art,
235
712670
4394
Такім чынам, калі каханне --
гэта сумесны твор мастацтва
гэта сумесны твор мастацтва
12:09
then love is an aesthetic experience.
236
717088
3412
тады каханне -- гэта эстэтычны вопыт.
12:13
Love is unpredictable,
237
721524
1895
Каханне непрадказальнае,
12:16
love is creative,
238
724153
2024
каханне крэатыўнае,
12:18
love requires communication
and discipline,
and discipline,
239
726898
4133
каханне патрабуе супрацоўніцтва
і дысцыпліны,
і дысцыпліны,
12:23
it is frustrating
and emotionally demanding.
and emotionally demanding.
240
731055
3189
расчароўвае і вымагае эмацыйных высілкаў.
12:26
And love involves both joy and pain.
241
734677
3350
І каханне складаецца з асалоды і болю.
12:30
Ultimately, each experience
of love is different.
of love is different.
242
738742
3619
Зрэшты рэшт, кожны вопыт
кахання розны.
кахання розны.
12:35
When I was younger,
243
743759
1627
Калі я была маладзейшай,
12:37
it never occurred to me that I was allowed
to demand more from love,
to demand more from love,
244
745410
4668
то ніколі не задумвалася,
што мне было дазволена
патрабаваць ад кахання больш,
патрабаваць ад кахання больш,
12:42
that I didn't have to just accept
whatever love offered.
whatever love offered.
245
750102
3693
што можна было не прымаць ўсё,
што прапаноўвала каханне.
што прапаноўвала каханне.
12:46
When 14-year-old Juliet first meets --
246
754775
3329
Калі чатырнаццацігадовая Джульета
ўпершыню сустрэла --
ўпершыню сустрэла --
12:50
or, when 14-year-old Juliet
cannot be with Romeo,
cannot be with Romeo,
247
758128
3925
ці калі чатырнаццацігадовая Джульета
не магла быць без Рамэа,
не магла быць без Рамэа,
12:54
whom she has met four days ago,
248
762077
2637
з якім яна пазнаёмілася чатыры дні таму,
12:56
she does not feel disappointed or angsty.
249
764738
3810
яна не была расчаравана ці ўсхвалявана.
13:01
Where is she?
250
769022
1357
Дзе яна?
13:02
She wants to die.
251
770403
1294
Яна хоча памерці.
13:04
Right?
252
772236
1151
Так?
13:05
And just as a refresher,
at this point in the play,
at this point in the play,
253
773411
2469
І як напамін, у дадзены момант п'есы,
13:07
act three of five,
254
775904
1308
дзеянне трэцяе з пяці,
13:09
Romeo is not dead.
255
777236
1821
Рамэа не памірае.
13:11
He's alive,
256
779641
1340
Ён жывы,
13:13
he's healthy,
257
781005
1388
ён здаровы,
13:14
he's just been banished from the city.
258
782417
2194
яго проста выгналі з гораду.
13:17
I understand that 16th-century Verona
is unlike contemporary North America,
is unlike contemporary North America,
259
785853
6001
Я разумею, што Верона 16-га стагоддзя
непадобная на сучасную Паўночную Амерыку,
непадобная на сучасную Паўночную Амерыку,
13:23
and yet when I first read this play,
260
791878
2978
але калі я ў першыню прачытала гэту п'есу,
13:26
also at age 14,
261
794880
2393
таксама ў 14 гадоў,
13:29
Juliet's suffering made sense to me.
262
797297
2683
пакута Джульеты мела сэнс для мяне.
13:33
Reframing love as something
I get to create with someone I admire,
I get to create with someone I admire,
263
801295
5357
Пераасэнсаваць каханне як нешта,
што я ствараю з тым, кім захапляюся,
што я ствараю з тым, кім захапляюся,
13:38
rather than something
that just happens to me
that just happens to me
264
806676
2444
а не тое, што проста здараецца са мной
13:41
without my control or consent,
265
809144
2522
без майго кантроля ці згоды,
13:43
is empowering.
266
811690
1605
гэта надае ўнутраную сілу.
13:45
It's still hard.
267
813779
1618
Але гэта ўсё яшчэ цяжка.
13:47
Love still feels totally maddening
and crushing some days,
and crushing some days,
268
815421
5532
Каханне па-ранейшаму часам
абсалютна безразважнае і знішчальнае,
абсалютна безразважнае і знішчальнае,
13:52
and when I feel really frustrated,
269
820977
2115
і калі я адчуваю сябе засмучанай,
13:55
I have to remind myself:
270
823116
1330
я павінна нагадваць сабе:
13:56
my job in this relationship
is to talk to my partner
is to talk to my partner
271
824995
3344
мая задача ў гэтых адносінах --
размаўляць з маім партнёрам
размаўляць з маім партнёрам
14:00
about what I want to make together.
272
828363
2051
аб тым, што я хачу зрабіць разам.
14:03
This isn't easy, either.
273
831923
2334
Гэта таксама нялёгка.
14:06
But it's just so much better
than the alternative,
than the alternative,
274
834756
3447
Але гэта нашмат лепш, чым другі варыянт,
14:10
which is that thing
that feels like madness.
that feels like madness.
275
838672
2777
у якім каханне -- вар'яцтва.
14:14
This version of love is not about winning
or losing someone's affection.
or losing someone's affection.
276
842839
5357
Гэта версія кахання не аб прыцягненні
ці страце нечай увагі.
ці страце нечай увагі.
14:20
Instead, it requires
that you trust your partner
that you trust your partner
277
848761
3598
Замест гэтага, яна патрабуе
даверу свайму партнёру
даверу свайму партнёру
14:24
and talk about things
when trusting feels difficult,
when trusting feels difficult,
278
852383
3074
і абмяркоўвання сітуацыі,
калі давяраць становіцца цяжка,
калі давяраць становіцца цяжка,
14:27
which sounds so simple,
279
855481
2446
што гучыць вельмі проста,
14:29
but is actually a kind
of revolutionary, radical act.
of revolutionary, radical act.
280
857951
4496
але, на самой справе,
рэвалюцыйнае радыкальнае дзеянне.
рэвалюцыйнае радыкальнае дзеянне.
14:35
This is because you get to stop
thinking about yourself
thinking about yourself
281
863062
3264
Бо табе патрэбна перастаць думаць пра сябе
14:39
and what you're gaining
or losing in your relationship,
or losing in your relationship,
282
867230
3141
і твае набыткі ці страты
ў гэтых адносінах,
ў гэтых адносінах,
14:42
and you get to start thinking
about what you have to offer.
about what you have to offer.
283
870395
3397
і пачаць думаць, што ты можаш прапанаваць.
14:46
This version of love
allows us to say things like,
allows us to say things like,
284
874811
3405
Такая версія кахання дазваляе
нам казаць рэчы, такія як:
нам казаць рэчы, такія як:
14:50
"Hey, we're not very good collaborators.
Maybe this isn't for us."
Maybe this isn't for us."
285
878240
4830
"Эй, мы не вельмі добрыя супрацоўнікі.
Мабыць гэта не для нас".
Мабыць гэта не для нас".
14:55
Or, "That relationship
was shorter than I had planned,
was shorter than I had planned,
286
883733
3861
Або, "Гэтыя адносіны былі карацей,
чым я планавала,
чым я планавала,
14:59
but it was still kind of beautiful."
287
887618
2172
але ўсё ж такі гэта было цудоўна".
15:02
The beautiful thing
about the collaborative work of art
about the collaborative work of art
288
890836
2790
Супольны твор мастацтва добры тым,
15:05
is that it will not paint
or draw or sculpt itself.
or draw or sculpt itself.
289
893650
2891
што ён не намалюе ці не злепіць сябе сам.
15:09
This version of love allows us
to decide what it looks like.
to decide what it looks like.
290
897098
3911
Такая версія кахання дазваляе
нам вырашаць, як яно будзе выглядаць.
нам вырашаць, як яно будзе выглядаць.
15:13
Thank you.
291
901033
1151
Дзякуй.
15:14
(Applause)
292
902208
2023
(Апладысменты)
ABOUT THE SPEAKER
Mandy Len Catron - WriterMandy Len Catron explores love stories.
Why you should listen
Originally from Appalachian Virginia, Mandy Len Catron is a writer living and working in Vancouver, British Columbia. Her book How to Fall in Love with Anyone, is available for preorder on Amazon. Catron's writing has appeared in the New York Times, The Washington Post, and The Walrus, as well as literary journals and anthologies. She writes about love and love stories at The Love Story Project and teaches English and creative writing at the University of British Columbia. Her article "To Fall in Love with Anyone, Do This" was one of the most popular articles published by the New York Times in 2015.
Mandy Len Catron | Speaker | TED.com