TEDxSFU
Mandy Len Catron: A better way to talk about love
Mandry Len Catron: Nói về tình yêu theo cách tích cực hơn
Filmed:
Readability: 3.9
2,605,858 views
Trong tình yêu, chúng ta bị rơi vào. Chúng ta bị gây ấn tượng, chúng ta bị nghiền nát, chúng ta ngất lịm đi. Chúng ta bùng cháy với đam mê. Tình yêu làm chúng ta điên cuồng và nó làm chúng ta bệnh. Trái tim chuhg ta đau đớn và sau đó tan vỡ. Như lời nhà văn Mandy Len Catron, nói về tình yêu theo cách này định hình cơ bản cách chúng ta trải nghiệm nó. Trong bài nói dành cho bất cứ ai đã từng rơi vào sự điên rồ trong tình yêu, Catron nhấn mạnh một ẩn dụ khác cho tình yêu có thể giúp chúng ta thấy nhiều niềm vui -- và ít đau khổ hơn -- trong tình yêu
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
OK, so today I want to talk
about how we talk about love.
about how we talk about love.
0
553
4300
OK, vậy là hôm nay tôi muốn trao đổi
cách chúng ta nói về tình yêu.
cách chúng ta nói về tình yêu.
00:17
And specifically,
1
5237
1150
và cụ thể là,
00:18
I want to talk about what's wrong
with how we talk about love.
with how we talk about love.
2
6411
3435
tôi muốn nói đến sai lầm
về cách nói về tình yêu.
về cách nói về tình yêu.
00:22
Most of us will probably
fall in love a few times
fall in love a few times
3
10673
3407
Hầu hết chúng ta sẽ có thể
rơi vào lưới tình một vài lần
rơi vào lưới tình một vài lần
00:26
over the course of our lives,
4
14104
1465
trong suốt cả quãng đời,
00:27
and in the English language,
this metaphor, falling,
this metaphor, falling,
5
15593
4210
và trong tiếng Anh, ẩn dụ này,
là "falling" - rơi vào,
là "falling" - rơi vào,
00:31
is really the main way that we
talk about that experience.
talk about that experience.
6
19827
3014
thực sự là cách chủ yếu để
ta nói về trải nghiệm ấy.
ta nói về trải nghiệm ấy.
00:35
I don't know about you,
7
23592
1151
Không bạn nghĩ thế nào
00:36
but when I conceptualize this metaphor,
8
24767
1927
nhưng khi tôi dùng ẩn dụ này,
00:38
what I picture is straight
out of a cartoon --
out of a cartoon --
9
26718
2878
cái mà tôi hình dung ra
là một bộ phim hoạt hình
là một bộ phim hoạt hình
00:42
like there's a man,
10
30076
1296
kiểu có 1 người đàn ông,
00:43
he's walking down the sidewalk,
11
31396
1717
anh ta đang đi bộ trên vỉa hè,
00:45
without realizing it, he crosses
over an open manhole,
over an open manhole,
12
33137
3112
mà không nhận ra rằng, anh ta đang
băng qua 1 hố ga mở nắp
băng qua 1 hố ga mở nắp
00:48
and he just plummets into the sewer below.
13
36273
3661
và anh ta rơi xuống cái cống bên dưới
00:51
And I picture it this way
because falling is not jumping.
because falling is not jumping.
14
39958
4080
Tôi hình dung tình yêu theo cách này
vì falling chứ không (jumping) nhảy lên.
vì falling chứ không (jumping) nhảy lên.
00:56
Falling is accidental,
15
44769
2032
Falling là một sự tình cờ,
00:58
it's uncontrollable.
16
46825
1902
nó không thể kiểm soát được.
01:00
It's something that happens to us
without our consent.
without our consent.
17
48751
3525
Đó là thứ xảy ra mà
không có sự đồng ý của ta.
không có sự đồng ý của ta.
01:04
And this --
18
52300
1193
Và điều này --
01:05
this is the main way we talk
about starting a new relationship.
about starting a new relationship.
19
53517
3567
là cách chủ yếu để chúng ta nói
về việc bắt đầu một mối quan hệ mới.
về việc bắt đầu một mối quan hệ mới.
01:10
I am a writer and I'm also
an English teacher,
an English teacher,
20
58336
3767
Tôi là một nhà văn và cũng
là một giáo viên tiếng Anh,
là một giáo viên tiếng Anh,
01:14
which means I think
about words for a living.
about words for a living.
21
62127
2285
nghĩa là tôi dùng ngôn từ
để kiếm sống
để kiếm sống
01:16
You could say that I get paid
to argue that the language we use matters,
to argue that the language we use matters,
22
64436
4150
Bạn có thể nói rằng tôi được trả tiền để
tranh luận về chủ đề ngôn ngữ ta dùng,
tranh luận về chủ đề ngôn ngữ ta dùng,
01:20
and I would like to argue
that many of the metaphors we use
that many of the metaphors we use
23
68610
4200
và tôi muốn chỉ ra rằng
rất nhiều ẩn dụ chúng ta sử dụng
rất nhiều ẩn dụ chúng ta sử dụng
01:24
to talk about love --
24
72834
1567
để nói về tình yêu --
01:26
maybe even most of them --
25
74425
1823
thậm chí hầu hết chúng --
01:28
are a problem.
26
76272
1401
là mớ rắc rối.
01:30
So, in love, we fall.
27
78700
1893
Vậy thì, chúng ta rơi vào lưới tình.
01:33
We're struck.
28
81766
1465
Chúng ta bị tấn công.
01:35
We are crushed.
29
83255
1396
Chúng ta bị nghiền nát.
01:37
We swoon.
30
85331
1370
Chúng ta ngất lịm đi.
01:39
We burn with passion.
31
87186
1797
Chúng ta bùng cháy với đam mê.
01:41
Love makes us crazy,
32
89738
1977
Tình yêu làm chúng ta điên cuồng,
01:43
and it makes us sick.
33
91739
1564
và nó làm chúng ta bệnh.
01:45
Our hearts ache,
34
93796
1360
Trái tim ta đau,
01:47
and then they break.
35
95180
2006
và sau đó tan vỡ.
01:50
So our metaphors equate
the experience of loving someone
the experience of loving someone
36
98226
3144
Vì vậy những ẩn dụ của chúng ta
ngang với trải nghiệm yêu một người
ngang với trải nghiệm yêu một người
01:53
to extreme violence or illness.
37
101394
2653
đến bạo lực cực đoạn hay bạo bệnh.
01:56
(Laughter)
38
104071
2085
(Tiếng cười)
01:59
They do.
39
107101
1151
Chúng như thế đấy.
02:00
And they position us as the victims
40
108276
1983
Và chúng đặt ta vào vị thế
là nạn nhân
là nạn nhân
02:02
of unforeseen and totally
unavoidable circumstances.
unavoidable circumstances.
41
110283
3359
ở tình huống bất ngờ và
không thể tránh khỏi.
không thể tránh khỏi.
02:06
My favorite one of these is "smitten,"
42
114547
2723
Một trong những từ yêu thích của tôi
là "say mê" (smitten)
là "say mê" (smitten)
02:09
which is the past participle
of the word "smite."
of the word "smite."
43
117294
2854
quá khứ phân của từ của "smite"
02:12
And if you look this word up
in the dictionary --
in the dictionary --
44
120172
3068
Và nếu bạn tìm kiếm từ này
trong từ điển --
trong từ điển --
02:15
(Laughter)
45
123264
1024
(tiếng cười)
02:16
you will see that it can be defined
as both "grievous affliction,"
as both "grievous affliction,"
46
124312
4518
bạn sẽ thấy rằng nó được định nghĩa
là "nỗi khổ đau thương"
là "nỗi khổ đau thương"
02:20
and, "to be very much in love."
47
128854
2851
và, "yêu rất nhiều".
02:25
I tend to associate the word "smite"
with a very particular context,
with a very particular context,
48
133716
3344
Tôi thử kết hợp từ "say mê" (smite)
với những ngữ cảnh riêng biệt,
với những ngữ cảnh riêng biệt,
02:29
which is the Old Testament.
49
137084
1564
trong kinh Cựu ước.
02:31
In the Book of Exodus alone,
there are 16 references to smiting,
there are 16 references to smiting,
50
139560
4748
Trong Sách Xuất Hành, có đến
16 trích dẫn của từ smite
16 trích dẫn của từ smite
02:36
which is the word that the Bible uses
for the vengeance of an angry God.
for the vengeance of an angry God.
51
144332
3773
là từ được Kinh thánh dùng để chỉ
sự trả thù của 1 vị thần giận dữ.
sự trả thù của 1 vị thần giận dữ.
02:40
(Laughter)
52
148129
1721
(tiếng cười)
02:41
Here we are using the same word
to talk about love
to talk about love
53
149874
2705
Ở đây chúng ta đang sử dụng cùng 1 từ
để nói về tình yêu
để nói về tình yêu
02:44
that we use to explain
a plague of locusts.
a plague of locusts.
54
152603
2426
cái mà ta dùng để giải thích cho
nạn dịch châu chấu.
nạn dịch châu chấu.
02:47
(Laughter)
55
155053
1028
(tiếng cười)
02:48
Right?
56
156105
1256
Phải không nào?
02:49
So, how did this happen?
57
157385
2092
Vậy thì, điều này đã diễn ra thế nào?
02:51
How have we come to associate love
with great pain and suffering?
with great pain and suffering?
58
159501
3991
Làm thế nào chúng ta liên hệ tình yêu
với nỗi đau khổ vĩ đại?
với nỗi đau khổ vĩ đại?
02:55
And why do we talk about
this ostensibly good experience
this ostensibly good experience
59
163516
3989
Vi sao ta nói về kinh nghiệm hay
về tình yêu 1 cách mạo nhận này
về tình yêu 1 cách mạo nhận này
02:59
as if we are victims?
60
167529
2104
như thể chúng ta là nạn nhân?
03:02
These are difficult questions,
61
170556
1691
Đó là những câu hỏi khó,
03:04
but I have some theories.
62
172271
1646
nhưng tôi có vài giả thuyết.
03:05
And to think this through,
63
173941
1239
Và để suy nghĩ thấu đáo
03:07
I want to focus on one
metaphor in particular,
metaphor in particular,
64
175204
2628
cụ thể, tôi muốn dựa trên
một phép ẩn dụ
một phép ẩn dụ
03:09
which is the idea of love as madness.
65
177856
2171
ý tưởng về tình yêu như 1 cơn điên dại.
03:13
When I first started
researching romantic love,
researching romantic love,
66
181088
2707
Khi tôi lần đầu thực hiện
nghiên cứu tình yêu lãng mạn,
nghiên cứu tình yêu lãng mạn,
03:15
I found these madness
metaphors everywhere.
metaphors everywhere.
67
183819
2761
tôi thấy rằng những phép ẩn dụ
điên rồ ở khắp mọi nơi.
điên rồ ở khắp mọi nơi.
03:18
The history of Western culture
68
186604
2103
Lịch sử văn hóa phương Tây
03:20
is full of language that equates
love to mental illness.
love to mental illness.
69
188731
3937
đầy những ngôn ngữ đánh đồng
tình yêu với bệnh tâm thần.
tình yêu với bệnh tâm thần.
03:25
These are just a few examples.
70
193440
1927
Đây là một vài ví dụ.
03:27
William Shakespeare:
71
195391
1343
William Shakespeare:
03:28
"Love is merely a madness,"
72
196758
1433
"Yêu thực ra là rồ dại."
03:30
from "As You Like It."
73
198215
1317
trong "As You Like It."
03:32
Friedrich Nietzsche:
74
200092
1257
Friedrich Nietzsche:
03:33
"There is always some madness in love."
75
201373
2503
"Luôn có sự điên rồ trong tình yêu"
03:36
"Got me looking, got me looking
so crazy in love -- "
so crazy in love -- "
76
204559
2866
"Làm tôi trông thật điên dại khi yêu--"
03:39
(Laughter)
77
207449
2069
(tiếng cười)
03:41
from the great philosopher,
Beyoncé Knowles.
Beyoncé Knowles.
78
209542
2598
từ nhà triết học vĩ đại,
Beyoncé Knowles.
Beyoncé Knowles.
03:44
(Laughter)
79
212164
1461
(tiếng cười)
03:47
I fell in love for the first
time when I was 20,
time when I was 20,
80
215083
2834
Tôi yêu lần đầu tiên
khi 20 tuổi,
khi 20 tuổi,
03:49
and it was a pretty turbulent
relationship right from the start.
relationship right from the start.
81
217941
3179
và nó là một mối quan hệ
hỗn loạn ngay từ khi bắt đầu.
hỗn loạn ngay từ khi bắt đầu.
03:53
And it was long distance
for the first couple of years,
for the first couple of years,
82
221459
3205
Đó là 1 khoảng cách dài
trong vài năm đầu tiên,
trong vài năm đầu tiên,
03:56
so for me that meant very high highs
and very low lows.
and very low lows.
83
224688
4596
vì vậy với tôi nó nghĩa là rất thăng
và rất trầm.
và rất trầm.
04:01
I can remember one moment in particular.
84
229794
2204
Tôi có thể nhớ được 1 khoảnh khắc
cụ thể
cụ thể
04:04
I was sitting on a bed
in a hostel in South America,
in a hostel in South America,
85
232580
3345
Lúc đó tôi đang ngồi trên giường
trong một khách sạn ở Nam Mỹ,
trong một khách sạn ở Nam Mỹ,
04:07
and I was watching the person
I love walk out the door.
I love walk out the door.
86
235949
3696
và tôi đang nhìn người tôi yêu
bước ra khỏi cửa.
bước ra khỏi cửa.
04:12
And it was late,
87
240151
1613
Và trời đã muộn rồi,
04:13
it was nearly midnight,
88
241788
1260
gần như là nửa đêm,
04:15
we'd gotten into an argument over dinner,
89
243072
1977
chúng tôi đã tranh cãi suốt bữa tối,
04:17
and when we got back to our room,
90
245073
1949
và khi chúng tôi về phòng,
04:19
he threw his things in the bag
and stormed out.
and stormed out.
91
247046
2725
anh ấy ném đồ vào ba lô
và lao ra ngoài.
và lao ra ngoài.
04:23
While I can no longer remember
what that argument was about,
what that argument was about,
92
251141
3259
Trong khi tôi không còn nhớ được
là đã tranh cãi cái gì,
là đã tranh cãi cái gì,
04:26
I very clearly remember
how I felt watching him leave.
how I felt watching him leave.
93
254424
4055
tôi lại nhớ rất rõ ràng
mình thấy thế nào khi anh ấy bỏ đi.
mình thấy thế nào khi anh ấy bỏ đi.
04:31
I was 22, it was my first time
in the developing world,
in the developing world,
94
259122
3545
Tôi mới 22 tuổi, đó là lần đầu tiên
tôi ở một nước đang phát triển,
tôi ở một nước đang phát triển,
04:35
and I was totally alone.
95
263424
2255
và tôi hoàn toàn đơn độc.
04:38
I had another week until my flight home,
96
266412
3367
Tôi còn 1 tuần cho đến tận
chuyến bay về nhà
chuyến bay về nhà
04:41
and I knew the name
of the town that I was in,
of the town that I was in,
97
269803
2368
và tôi biết tên thị trấn nơi tôi đang ở
04:44
and the name of the city
that I needed to get to to fly out,
that I needed to get to to fly out,
98
272195
3583
và tên thành phố mà tôi
cần đến để bay đi,
cần đến để bay đi,
04:47
but I had no idea how to get around.
99
275802
3256
nhưng tôi không biết làm sao để di chuyển.
04:51
I had no guidebook and very little money,
100
279842
3177
Tôi không có sách hướng dẫn
và chỉ còn ít tiền
và chỉ còn ít tiền
04:55
and I spoke no Spanish.
101
283043
1770
và tôi không biết
tiếng Tây Ban Nha
tiếng Tây Ban Nha
04:57
Someone more adventurous than me
102
285547
2097
Ai đó thích phiêu lưu hơn tôi
04:59
might have seen this as
a moment of opportunity,
a moment of opportunity,
103
287668
2430
có lẽ sẽ coi đây là
1 khoảnh khắc của cơ hội,
1 khoảnh khắc của cơ hội,
05:02
but I just froze.
104
290122
1830
nhưng tôi chỉ thấy ớn lạnh.
05:04
I just sat there.
105
292406
1817
Tôi chỉ ngồi đó.
05:06
And then I burst into tears.
106
294738
2043
Và sau đó tôi trào nước mắt.
05:09
But despite my panic,
107
297357
2371
Mặc dù hoảng sợ,
05:11
some small voice in my head thought,
108
299752
2570
một giọng nói nhỏ lướt qua trong đầu tôi,
05:14
"Wow. That was dramatic.
109
302346
2337
"Wow. Thật là kịch tính.
05:16
I must really be doing
this love thing right."
this love thing right."
110
304707
2699
Mình thực sự phải làm tình yêu này
trở nên đúng đắn."
trở nên đúng đắn."
05:19
(Laughter)
111
307430
1788
(tiếng cười)
05:21
Because some part of me
wanted to feel miserable in love.
wanted to feel miserable in love.
112
309242
4520
Bởi vì 1 phần trong tôi muốn
cảm thấy khổ sở trong tình yêu.
cảm thấy khổ sở trong tình yêu.
05:26
And it sounds so strange
to me now, but at 22,
to me now, but at 22,
113
314226
3440
Và nó nghe rất lạ
với tôi bây giờ, nhưng ở tuổi 22,
với tôi bây giờ, nhưng ở tuổi 22,
05:29
I longed to have dramatic experiences,
114
317690
3145
tôi khao khát có những
trải nghiệm ấn tượng,
trải nghiệm ấn tượng,
05:32
and in that moment, I was irrational
and furious and devastated,
and furious and devastated,
115
320859
5198
và vào thời điểm đó, tôi rất vô lí,
giận dữ và hoang tàn
giận dữ và hoang tàn
05:38
and weirdly enough,
116
326081
1224
và đủ kì quặc,
05:39
I thought that this somehow
legitimized the feelings I had
legitimized the feelings I had
117
327329
3376
tôi nghĩ rằng điều này bằng cách nào đó
đã hợp thức hóa cảm xúc tôi có
đã hợp thức hóa cảm xúc tôi có
05:42
for the guy who had just left me.
118
330729
1839
với người vừa mới rời bỏ tôi.
05:46
I think on some level I wanted
to feel a little bit crazy,
to feel a little bit crazy,
119
334163
4363
Tôi nghĩ là ở mức độ nào đó tôi muốn
cảm thấy điên rồ 1 tí,
cảm thấy điên rồ 1 tí,
05:50
because I thought that
that was how loved worked.
that was how loved worked.
120
338550
3532
vì tôi nghĩ rằng đó là cách
tình yêu hoạt động.
tình yêu hoạt động.
05:55
This really should not be surprising,
121
343141
1807
Điều này thực ra
không mấy ngạc nhiên,
không mấy ngạc nhiên,
05:56
considering that according to Wikipedia,
122
344972
2454
theo Wikipedia,
05:59
there are eight films,
123
347450
2273
có 8 bộ phim,
06:01
14 songs,
124
349747
1997
14 bài hát,
06:03
two albums and one novel
with the title "Crazy Love."
with the title "Crazy Love."
125
351768
3197
2 album và 1 tiểu thuyết
có tựa đề "Điên tình" (Crazy Love)
có tựa đề "Điên tình" (Crazy Love)
06:07
About half an hour later,
he came back to our room.
he came back to our room.
126
355837
3126
Khoảng nửa giờ sau,
anh ta quay lại phòng của chúng tôi.
anh ta quay lại phòng của chúng tôi.
06:10
We made up.
127
358987
1151
Chúng tôi làm hòa.
06:12
We spent another mostly
happy week traveling together.
happy week traveling together.
128
360162
2817
Chúng tôi đã dành gần như cả tuần
hạnh phúc du lịch cùng nhau.
hạnh phúc du lịch cùng nhau.
06:15
And then, when I got home,
129
363003
1432
Và sau đó, khi về đến nhà,
06:16
I thought, "That was so
terrible and so great.
terrible and so great.
130
364459
4984
tôi nghĩ, "Nó thật khủng khiếp
và tuyệt vời.
và tuyệt vời.
06:21
This must be a real romance."
131
369989
1715
Đây phải là sự lãng mạn thực sự."
06:25
I expected my first love
to feel like madness,
to feel like madness,
132
373006
2700
Tôi mong chờ tình đầu để
cảm thấy như điên dại,
cảm thấy như điên dại,
06:27
and of course, it met
that expectation very well.
that expectation very well.
133
375730
3780
và tất nhiên, nó đáp ứng
mong đợi này rất tốt.
mong đợi này rất tốt.
06:31
But loving someone like that --
134
379941
1691
Nhưng khi yêu ai đó như thế --
06:33
as if my entire well-being depended
on him loving me back --
on him loving me back --
135
381656
4095
như thể mọi hạnh phúc của tôi
phụ thuộc vào việc anh ấy yêu tôi --
phụ thuộc vào việc anh ấy yêu tôi --
06:37
was not very good for me
136
385775
2093
không phải rất tốt cho tôi
06:39
or for him.
137
387892
1150
hoặc cho anh ấy.
06:41
But I suspect this experience of love
is not that unusual.
is not that unusual.
138
389850
3701
Nhưng tôi ngờ rằng trải nghiệm tinh yêu
này không phải là bất thường.
này không phải là bất thường.
06:46
Most of us do feel a bit mad
in the early stages of romantic love.
in the early stages of romantic love.
139
394026
4211
Hầu hết ta cảm thấy có chút điên
ở giai đoạn đầu của tình yêu lãng mạn.
ở giai đoạn đầu của tình yêu lãng mạn.
06:50
In fact, there is research to confirm
that this is somewhat normal,
that this is somewhat normal,
140
398815
3816
Trên thực tế, có 1 nghiên cứu xác nhận
rằng điều này là bình thường,
rằng điều này là bình thường,
06:55
because, neurochemically speaking,
141
403280
1886
bởi vì, nói như hóa học thần kinh,
06:57
romantic love and mental illness
are not that easily distinguished.
are not that easily distinguished.
142
405190
4562
tình yêu lãng mạn và bệnh tâm thần
không dễ gì phân biệt được.
không dễ gì phân biệt được.
07:03
This is true.
143
411046
1151
Điều đó là thật.
07:04
This study from 1999 used blood tests
144
412221
4559
Nghiên cứu này từ năm 1999 đã
sử dụng các xét nghiệm máu
sử dụng các xét nghiệm máu
07:08
to confirm that the serotonin
levels of the newly in love
levels of the newly in love
145
416804
3094
để thấy rằng mức độ serotonin
khi mới yêu
khi mới yêu
07:11
very closely resembled
the serotonin levels
the serotonin levels
146
419922
2797
rất tương tự với mức serotonin
07:14
of people who had been diagnosed
with obsessive-compulsive disorder.
with obsessive-compulsive disorder.
147
422743
3305
của người được chẩn đoán là
mắc chứng rối loạn ám ảnh cưỡng chế.
mắc chứng rối loạn ám ảnh cưỡng chế.
07:18
(Laughter)
148
426072
1008
(tiếng cười)
07:19
Yes, and low levels of serotonin
149
427104
2697
Vâng, và mức độ thấp của serotonin
07:21
are also associated
with seasonal affective disorder
with seasonal affective disorder
150
429825
3602
cũng được liên tưởng với bệnh
trầm cảm theo mùa
trầm cảm theo mùa
07:25
and depression.
151
433451
1280
và bệnh trầm cảm.
07:27
So there is some evidence
152
435687
2260
Vậy nên có 1 vài bằng chứng
07:29
that love is associated with changes
to our moods and our behaviors.
to our moods and our behaviors.
153
437971
4348
chỉ ra tình yêu được liên kết với những
thay đổi tâm trạng và hành vi của ta.
thay đổi tâm trạng và hành vi của ta.
07:34
And there are other studies to confirm
154
442343
4007
Và có những nghiên cứu khác
chứng minh rằng
chứng minh rằng
07:38
that most relationships begin this way.
155
446374
3690
hầu hết các mối quan hệ
đều bắt đầu theo cách này.
đều bắt đầu theo cách này.
07:42
Researchers believe
that the low levels of serotonin
that the low levels of serotonin
156
450660
4163
Các nhà nghiên cứu tin rằng
mức độ thấp của serotonin
mức độ thấp của serotonin
07:46
is correlated with obsessive thinking
about the object of love,
about the object of love,
157
454847
4035
tương quan với suy nghĩ ám ảnh về
đối tượng của tình yêu,
đối tượng của tình yêu,
07:50
which is like this feeling that someone
has set up camp in your brain.
has set up camp in your brain.
158
458906
4058
giống như cảm giác ai đó
dựng trại trong não bạn.
dựng trại trong não bạn.
07:54
And most of us feel this way
when we first fall in love.
when we first fall in love.
159
462988
2931
Và hầu hết chúng ta cảm nhận
theo cách này khi yêu lần đầu.
theo cách này khi yêu lần đầu.
07:57
But the good news is,
it doesn't always last that long --
it doesn't always last that long --
160
465943
3126
Nhưng tin tốt là,
nó không kéo dài lâu đâu --
nó không kéo dài lâu đâu --
08:01
usually from a few months
to a couple of years.
to a couple of years.
161
469093
3173
thường thì chỉ 1 vài tháng
cho đến vài năm.
cho đến vài năm.
08:05
When I got back from my trip
to South America,
to South America,
162
473352
2808
Khi tôi trở về từ chuyến đi
Nam Mỹ,
Nam Mỹ,
08:08
I spent a lot of time alone in my room,
163
476184
3577
tôi dành rất nhiều thời gian
1 mình trong phòng,
1 mình trong phòng,
08:11
checking my email,
164
479785
1340
kiểm tra email,
08:13
desperate to hear from the guy I loved.
165
481149
2363
khao khát nghe tiếng của người tôi yêu.
08:16
I decided that if my friends could not
understand my grievous affliction,
understand my grievous affliction,
166
484545
5348
Tôi đã quyết định rằng nếu bạn bè tôi
không thể hiểu nỗi đau khổ của mình
không thể hiểu nỗi đau khổ của mình
08:21
then I did not need their friendship.
167
489917
1949
thì tôi cũng chẳng cần tình bạn đấy nữa.
08:23
So I stopped hanging out
with most of them.
with most of them.
168
491890
2083
Vì vậy tôi ngừng đi chơi
với hầu hết bạn bè.
với hầu hết bạn bè.
08:26
And it was probably the most
unhappy year of my life.
unhappy year of my life.
169
494387
4194
Và đó có lẽ là năm
bất hạnh nhất đời tôi.
bất hạnh nhất đời tôi.
08:31
But I think I felt like
it was my job to be miserable,
it was my job to be miserable,
170
499086
4114
Nhưng tôi nghĩ rằng tôi thấy giống như
việc của mình là phải đau khổ,
việc của mình là phải đau khổ,
08:35
because if I could be miserable,
171
503849
1792
bởi nếu tôi có thể đau khổ
08:37
then I would prove how much I loved him.
172
505665
2667
tôi sẽ chứng minh rằng tôi yêu anh ấy
biết bao nhiêu.
biết bao nhiêu.
08:40
And if I could prove it,
173
508356
1885
Và nếu tôi có thể chứng minh điều đó
08:42
then we would have to end up
together eventually.
together eventually.
174
510265
2954
chúng tôi cuối cùng sẽ ở bên nhau.
08:46
This is the real madness,
175
514050
2088
Đây thực là sự điên rồ,
08:48
because there is no cosmic rule
176
516162
2395
bởi lẽ không có quy luật vũ trụ nào
08:50
that says that great suffering
equals great reward,
equals great reward,
177
518581
3362
nói rằng cứ đau khổ nhiều
thì sẽ nhận được thành quả tốt đẹp,
thì sẽ nhận được thành quả tốt đẹp,
08:54
but we talk about love as if this is true.
178
522478
3904
nhưng chúng ta nói về tình yêu
như thể điều này là đúng vậy.
như thể điều này là đúng vậy.
08:59
Our experiences of love
are both biological and cultural.
are both biological and cultural.
179
527463
3676
Trải nghiệm tình yêu của chúng ta
là cả về sinh học và văn hóa.
là cả về sinh học và văn hóa.
09:03
Our biology tells us that love is good
180
531774
2459
Sinh học nói với chúng ta rằng
tình yêu là điều tốt
tình yêu là điều tốt
09:06
by activating these reward
circuits in our brain,
circuits in our brain,
181
534257
3154
bằng cách kích hoạt vùng não
tưởng thưởng trong não chúng ta,
tưởng thưởng trong não chúng ta,
09:09
and it tells us that love is painful
when, after a fight or a breakup,
when, after a fight or a breakup,
182
537435
4620
sau 1 mâu thuẫn hay chia tay,
tình yêu là đau khổ khi,
tình yêu là đau khổ khi,
09:14
that neurochemical reward is withdrawn.
183
542079
2610
phần tưởng thưởng hóa học thần kinh
bị thu hồi
bị thu hồi
09:17
And in fact -- and maybe
you've heard this --
you've heard this --
184
545155
2442
Và trên thực tế -- có thể
bạn đã từng nghe điều này
bạn đã từng nghe điều này
09:19
neurochemically speaking,
185
547621
1844
nói theo hóa học thần kinh,
09:21
going through a breakup is a lot
like going through cocaine withdrawal,
like going through cocaine withdrawal,
186
549489
3434
việc trải qua chuyện chia tay giống như
quá trình cai nghiện vậy,
quá trình cai nghiện vậy,
09:25
which I find reassuring.
187
553675
1636
cái này làm tôi thấy yên tâm đấy.
09:27
(Laughter)
188
555335
1150
(tiếng cười)
09:29
And then our culture uses language
189
557066
2832
Và sau đó văn hóa của chúng ta
sử dụng ngôn ngữ
sử dụng ngôn ngữ
09:31
to shape and reinforce
these ideas about love.
these ideas about love.
190
559922
2781
để định hình và củng cố
những ý tưởng về tình yêu.
những ý tưởng về tình yêu.
09:34
In this case, we're talking
about metaphors about pain
about metaphors about pain
191
562727
2624
Trong trường hợp này, ta nói
về ẩn dụ về sự đau khổ
về ẩn dụ về sự đau khổ
09:37
and addiction and madness.
192
565375
1515
sự say mê và điên rồ.
09:39
It's kind of an interesting feedback loop.
193
567826
2444
Đó là 1 vòng phản hồi thú vị.
09:42
Love is powerful and at times painful,
194
570294
3517
Tình yêu mạnh mẽ có lúc lại đau đớn,
09:45
and we express this
in our words and stories,
in our words and stories,
195
573835
2765
và ta thể hiện điều này
trong ngôn từ và những câu chuyện,
trong ngôn từ và những câu chuyện,
09:49
but then our words and stories prime us
196
577182
2498
nhưng rồi ngôn từ và những câu chuyện
khiến chúng ta
khiến chúng ta
09:51
to expect love to be powerful and painful.
197
579704
3462
mong đợi tình yêu là
mạnh mẽ và đau khổ.
mạnh mẽ và đau khổ.
09:55
What's interesting to me
is that all of this happens
is that all of this happens
198
583955
3173
Điều thú vị với tôi là
tất cả những điều này diễn ra
tất cả những điều này diễn ra
09:59
in a culture that values
lifelong monogamy.
lifelong monogamy.
199
587152
2723
trong nền văn hóa đề cao
giá trị 1 vợ 1 chồng suốt đời.
giá trị 1 vợ 1 chồng suốt đời.
10:02
It seems like we want it both ways:
200
590658
2061
Có vẻ như chúng ta muốn nó theo cả 2 cách:
10:04
we want love to feel like madness,
201
592743
2351
chúng ta muốn tình yêu để thấy như điên rồ
10:07
and we want it to last an entire lifetime.
202
595718
3146
và chúng ta muốn nó kéo dài cả đời.
10:11
That sounds terrible.
203
599561
1563
Nghe kinh khủng thật.
10:13
(Laughter)
204
601148
1529
(tiếng cười)
10:15
To reconcile this,
205
603853
1596
Để hòa hợp điều này,
10:17
we need to either change our culture
or change our expectations.
or change our expectations.
206
605473
5025
chúng ta cần sự thay đổi trong văn hóa
hoặc trong mong đợi của chúng ta.
hoặc trong mong đợi của chúng ta.
10:23
So, imagine if we were all
less passive in love.
less passive in love.
207
611408
3593
Vậy nên, tưởng tượng nếu tất cả
chúng ta ít thụ động hơn trong tình yêu.
chúng ta ít thụ động hơn trong tình yêu.
10:27
If we were more assertive,
more open-minded, more generous
more open-minded, more generous
208
615642
4146
Nếu chúng ta quyết đoán hơn,
cởi mở hơn, rộng lượng hơn
cởi mở hơn, rộng lượng hơn
10:31
and instead of falling in love,
209
619812
3301
và thay vì rơi vào tình yêu,
10:35
we stepped into love.
210
623137
2225
chúng ta bước vào tình yêu.
10:38
I know that this is asking a lot,
211
626223
1929
Tôi biết điều này yêu cầu rất nhiều thứ,
10:40
but I'm not actually
the first person to suggest this.
the first person to suggest this.
212
628176
3474
nhưng tôi không phải là người
đầu tiên gợi ý điều này.
đầu tiên gợi ý điều này.
10:45
In their book, "Metaphors We Live By,"
213
633012
2509
Trong cuốn "Chúng ta sống trong ẩn dụ"
10:47
linguists Mark Johnson and George Lakoff
suggest a really interesting solution
suggest a really interesting solution
214
635545
5114
nhà ngôn ngữ Mark Johnson và George Lakoff
gợi ý một giải pháp thực sự thú vị
gợi ý một giải pháp thực sự thú vị
10:52
to this dilemma,
215
640683
1218
cho tình trạng khó xử này,
10:54
which is to change our metaphors.
216
642491
2416
đó là thay đổi ẩn dụ của chúng ta.
10:57
They argue that metaphors really do shape
the way we experience the world,
the way we experience the world,
217
645795
4417
Họ chỉ ra rằng các ẩn dụ thực sự
định hình cách ta trải nghiệm thế giới,
định hình cách ta trải nghiệm thế giới,
11:03
and that they can even act
as a guide for future actions,
as a guide for future actions,
218
651071
3498
và chúng thậm còn hoạt động như
1 chỉ dẫn cho hành động trong tương lai,
1 chỉ dẫn cho hành động trong tương lai,
11:06
like self-fulfilling prophecies.
219
654593
1888
như lời tiên đoán tự trở thành sự thực.
11:09
Johnson and Lakoff suggest
a new metaphor for love:
a new metaphor for love:
220
657489
3556
Johnson và Lakoff gợi ý
1 ẩn dụ mới cho tình yêu:
1 ẩn dụ mới cho tình yêu:
11:13
love as a collaborative work of art.
221
661977
2114
tình yêu là 1 tác phẩm nghệ thuật
cộng tác.
cộng tác.
11:16
I really like this way
of thinking about love.
of thinking about love.
222
664872
3050
Tôi thực sự thích cách nghĩ này
về tình yêu.
về tình yêu.
11:21
Linguists talk about metaphors
as having entailments,
as having entailments,
223
669028
3522
Linguists nói về ẩn dụ có
sự kế thừa,
sự kế thừa,
11:24
which is essentially a way of considering
all the implications of,
all the implications of,
224
672574
3796
là 1 cách để xem xét
tất cả những hàm ý
tất cả những hàm ý
11:28
or ideas contained
within, a given metaphor.
within, a given metaphor.
225
676394
2932
hay ý tưởng ẩn chứa bên trong
1 ẩn dụ cho trước.
1 ẩn dụ cho trước.
11:31
And Johnson and Lakoff
talk about everything
talk about everything
226
679350
2909
Và Johnson và Lakoff nói về mọi thứ
11:34
that collaborating
on a work of art entails:
on a work of art entails:
227
682283
2152
mà sự cộng tác trong tác phẩm
nghệ thuật đòi hỏi:
nghệ thuật đòi hỏi:
11:36
effort, compromise,
patience, shared goals.
patience, shared goals.
228
684976
4155
sự nỗ lực, thỏa hiệp,
kiên nhẫn, có chung mục đích.
kiên nhẫn, có chung mục đích.
11:41
These ideas align nicely
with our cultural investment
with our cultural investment
229
689655
3830
Những ý tưởng này sắp xếp một cách
thú vị với sự đầu tư văn hóa của ta
thú vị với sự đầu tư văn hóa của ta
11:45
in long-term romantic commitment,
230
693509
2073
trong cam kết lãng mạn lâu dài,
11:47
but they also work well
for other kinds of relationships --
for other kinds of relationships --
231
695606
3611
nhưng chúng cũng làm việc tốt
với những mối quan hệ kiểu khác --
với những mối quan hệ kiểu khác --
11:52
short-term, casual, polyamorous,
non-monogamous, asexual --
non-monogamous, asexual --
232
700020
5656
ngắn hạn, thất thường, quan hệ đa ái,
không 1 vợ 1 chồng, vô tính --
không 1 vợ 1 chồng, vô tính --
11:57
because this metaphor brings
much more complex ideas
much more complex ideas
233
705700
3885
bởi vì ẩn dụ này mang lại
nhiều ý tưởng phức tạp hơn
nhiều ý tưởng phức tạp hơn
12:01
to the experience of loving someone.
234
709609
2040
cho trải nghiệm yêu 1 ai đó.
12:04
So if love is a collaborative work of art,
235
712670
4394
Vì vậy nếu tình yêu là
tác phẩm nghệ thuật cộng tác,
tác phẩm nghệ thuật cộng tác,
12:09
then love is an aesthetic experience.
236
717088
3412
thì tình yêu là 1 trải nghiệm
mang tính thẩm mỹ.
mang tính thẩm mỹ.
12:13
Love is unpredictable,
237
721524
1895
Tình yêu là không thể nói trước được,
12:16
love is creative,
238
724153
2024
tình yêu là sáng tạo,
12:18
love requires communication
and discipline,
and discipline,
239
726898
4133
tình yêu đòi hỏi sự giao tiếp
và kỉ luật.
và kỉ luật.
12:23
it is frustrating
and emotionally demanding.
and emotionally demanding.
240
731055
3189
nó làm vỡ mộng và đòi hỏi
khắc khe về cảm xúc.
khắc khe về cảm xúc.
12:26
And love involves both joy and pain.
241
734677
3350
Và tình yêu liên quan cả
niềm vui và nỗi đau.
niềm vui và nỗi đau.
12:30
Ultimately, each experience
of love is different.
of love is different.
242
738742
3619
Sau cùng thì, mỗi trải nghiệm
về tình yêu đều khác nhau.
về tình yêu đều khác nhau.
12:35
When I was younger,
243
743759
1627
Khi tôi còn trẻ,
12:37
it never occurred to me that I was allowed
to demand more from love,
to demand more from love,
244
745410
4668
sẽ không bao xảy ra chuyện tôi
được phép yêu cầu nhiều hơn từ tình yêu,
được phép yêu cầu nhiều hơn từ tình yêu,
12:42
that I didn't have to just accept
whatever love offered.
whatever love offered.
245
750102
3693
tôi đã không chỉ chấp nhận bất cứ
điều gì tình yêu đưa ra.
điều gì tình yêu đưa ra.
12:46
When 14-year-old Juliet first meets --
246
754775
3329
Khi Juliet 14 tuổi lần đầu gặp --
12:50
or, when 14-year-old Juliet
cannot be with Romeo,
cannot be with Romeo,
247
758128
3925
hoặc khi Juliet 14 tuổi không thể
ở bên Romeo,
ở bên Romeo,
12:54
whom she has met four days ago,
248
762077
2637
người mà cô mới gặp cách đây 4 hôm,
12:56
she does not feel disappointed or angsty.
249
764738
3810
cô ấy không thấy thất vọng hay sợ hãi.
13:01
Where is she?
250
769022
1357
Cô ấy ở đâu?
13:02
She wants to die.
251
770403
1294
Cô ấy muốn chết.
13:04
Right?
252
772236
1151
Phải không nào?
13:05
And just as a refresher,
at this point in the play,
at this point in the play,
253
773411
2469
Và như 1 sự nhắc lại,
vào thời điểm này của vở kịch,
vào thời điểm này của vở kịch,
13:07
act three of five,
254
775904
1308
hồi 3 cảnh 5,
13:09
Romeo is not dead.
255
777236
1821
Romeo vẫn chưa chết.
13:11
He's alive,
256
779641
1340
Cậu ta vẫn sống,
13:13
he's healthy,
257
781005
1388
cậu vẫn khỏe mạnh,
13:14
he's just been banished from the city.
258
782417
2194
cậu chỉ là bị xua đuổi khỏi thành phố.
13:17
I understand that 16th-century Verona
is unlike contemporary North America,
is unlike contemporary North America,
259
785853
6001
Tôi hiểu ra rằng thành Verona thế kỉ 16
không giống như Nam Mỹ bây giờ,
không giống như Nam Mỹ bây giờ,
13:23
and yet when I first read this play,
260
791878
2978
và khi tôi đọc vở kịch này lần đầu,
13:26
also at age 14,
261
794880
2393
cũng ở tuổi 14,
13:29
Juliet's suffering made sense to me.
262
797297
2683
nỗi đau khổ của Juliet rất
có ý nghĩa với tôi.
có ý nghĩa với tôi.
13:33
Reframing love as something
I get to create with someone I admire,
I get to create with someone I admire,
263
801295
5357
Định hình lại tình yêu là điều nhận được
để sáng tạo với người tôi ngưỡng mộ,
13:38
rather than something
that just happens to me
that just happens to me
264
806676
2444
hơn là 1 điều chỉ xảy ra với tôi
13:41
without my control or consent,
265
809144
2522
mà không có sự kiểm soát
hay chấp thuận của tôi,
hay chấp thuận của tôi,
13:43
is empowering.
266
811690
1605
là sức mạnh.
13:45
It's still hard.
267
813779
1618
Điều đó vẫn khó khăn.
13:47
Love still feels totally maddening
and crushing some days,
and crushing some days,
268
815421
5532
Tình yêu vẫn thấy hoàn toàn điên rồ
và đè nén 1 vài ngày ,
và đè nén 1 vài ngày ,
13:52
and when I feel really frustrated,
269
820977
2115
và khi tôi thấy thực sự thất vọng,
13:55
I have to remind myself:
270
823116
1330
tôi nhắc nhở chính mình:
13:56
my job in this relationship
is to talk to my partner
is to talk to my partner
271
824995
3344
việc của tôi trong mối quan hệ này
là nói với nửa kia
là nói với nửa kia
14:00
about what I want to make together.
272
828363
2051
về điều tôi muốn làm cùng nhau.
14:03
This isn't easy, either.
273
831923
2334
Điều này cũng không dễ dàng.
14:06
But it's just so much better
than the alternative,
than the alternative,
274
834756
3447
Nhưng nó chỉ là tốt hơn rất nhiều
so với việc lựa chọn
so với việc lựa chọn
14:10
which is that thing
that feels like madness.
that feels like madness.
275
838672
2777
điều mà cảm thấy như sự điên rồ.
14:14
This version of love is not about winning
or losing someone's affection.
or losing someone's affection.
276
842839
5357
Phiên bản này của tình yêu không là
việc thắng hay thua tình cảm của ai đó.
việc thắng hay thua tình cảm của ai đó.
14:20
Instead, it requires
that you trust your partner
that you trust your partner
277
848761
3598
Thay vào đó, nó yêu cầu
bạn tin tưởng nửa kia của bạn
bạn tin tưởng nửa kia của bạn
14:24
and talk about things
when trusting feels difficult,
when trusting feels difficult,
278
852383
3074
và nói về mọi thứ khi việc
tin tưởng trở nên khó khăn,
tin tưởng trở nên khó khăn,
14:27
which sounds so simple,
279
855481
2446
điều này nghe rất đơn giản,
14:29
but is actually a kind
of revolutionary, radical act.
of revolutionary, radical act.
280
857951
4496
nhưng đây thực sự là 1 kiểu
cách mạng, hành động cấp tiến.
cách mạng, hành động cấp tiến.
14:35
This is because you get to stop
thinking about yourself
thinking about yourself
281
863062
3264
Đó là bởi bạn dừng
việc nghĩ về bản thân
việc nghĩ về bản thân
14:39
and what you're gaining
or losing in your relationship,
or losing in your relationship,
282
867230
3141
và cái bạn được hay mất
trong mối quan hệ,
trong mối quan hệ,
14:42
and you get to start thinking
about what you have to offer.
about what you have to offer.
283
870395
3397
và bạn bắt đầu nghĩ về
cái bạn phải cho đi.
cái bạn phải cho đi.
14:46
This version of love
allows us to say things like,
allows us to say things like,
284
874811
3405
Phiên bản này của tình yêu
cho phép chúng ta nói điều như thế,
cho phép chúng ta nói điều như thế,
14:50
"Hey, we're not very good collaborators.
Maybe this isn't for us."
Maybe this isn't for us."
285
878240
4830
"Này, chúng ta không phải là cộng sự tốt.
Có lẽ điều này không dành cho chúng ta."
Có lẽ điều này không dành cho chúng ta."
14:55
Or, "That relationship
was shorter than I had planned,
was shorter than I had planned,
286
883733
3861
Hay, "Quan hệ này ngắn ngủi
hơn tôi dự tính,
hơn tôi dự tính,
14:59
but it was still kind of beautiful."
287
887618
2172
nhưng nó vẫn là điều gì đó tốt đẹp."
15:02
The beautiful thing
about the collaborative work of art
about the collaborative work of art
288
890836
2790
Điều tốt đẹp về
tác phẩm nghệ thuật cộng tác
tác phẩm nghệ thuật cộng tác
15:05
is that it will not paint
or draw or sculpt itself.
or draw or sculpt itself.
289
893650
2891
là nó sẽ không sơn, vẽ
hay chạm trổ chính nó.
hay chạm trổ chính nó.
15:09
This version of love allows us
to decide what it looks like.
to decide what it looks like.
290
897098
3911
Phiên bản này của tình yêu cho phép
chúng ta quyết định nó trông thế nào.
chúng ta quyết định nó trông thế nào.
15:13
Thank you.
291
901033
1151
Xin cảm ơn.
15:14
(Applause)
292
902208
2023
(tiếng vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Mandy Len Catron - WriterMandy Len Catron explores love stories.
Why you should listen
Originally from Appalachian Virginia, Mandy Len Catron is a writer living and working in Vancouver, British Columbia. Her book How to Fall in Love with Anyone, is available for preorder on Amazon. Catron's writing has appeared in the New York Times, The Washington Post, and The Walrus, as well as literary journals and anthologies. She writes about love and love stories at The Love Story Project and teaches English and creative writing at the University of British Columbia. Her article "To Fall in Love with Anyone, Do This" was one of the most popular articles published by the New York Times in 2015.
Mandy Len Catron | Speaker | TED.com